Slotopdracht
1 Beschrijvingsopdracht 1.1 Titelbeschrijving Marga Minco, Het bittere kruid. Een kleine kroniek. Amsterdam 1984 (26e druk) 1.2 Beschrijving 1.2.1 Motivatie Om heel eerlijk te zijn, ik heb het boek gekozen omdat het zo’n dun boekje is. Ik ben namelijk niet zo’n snelle lezer, en ik heb weinig tijd over om boeken te lezen. Dit boekje had ik heel snel uit. 1.2.2 korte weergave van de inhoud Marga komt met haar ouders terug in Breda, nadat ze waren gevlucht voor de Duitsers. Haar vader vindt het nog niet nodig om voor de Duitsers onder te duiken, omdat hij denkt dat het zo'n vaart niet zal lopen. Vroeger al was Marga lastig gevallen door kinderen omdat ze joods was, en ze kon zich herinneren dat er altijd afstandelijk en bang werd gereageerd als ze bijvoorbeeld iemand uitnodigde om naar binnen te komen. Ze vindt het ook moeilijk dat alles onder de bezetting verboden was. Op een dag komt vader thuis met de sterren die goed worden ontvangen door iedereen. Vader en Dave (de broer van Marga) krijgen een oproep voor het werkkamp, maar worden beide afgekeurd, omdat vader huidaandoeningen heeft en Dave iets uit een flesje heeft genomen dat hem ziek maakte. Een niet-joods buurmeisje neemt, bij een bezoek om een tennisracket een heleboel van Marga's spullen mee, omdat zij ze mooi vindt en Marga zegt dat ze ze mee mag nemen, want zij zal er waarschijnlijk toch geen gebruik van maken als ze weggaat. Om hen heen duiken steeds meer mensen onder. Toch wil vader nog niet onderduiken, ondanks dat er wel razzia's worden gehouden. Ook Bettie, de zus van Marga, wordt door de razzia's opgepakt. Als Marga, Dave en Lotte (de vriendin van Dave) een oproep krijgen, komen ze daar onderuit omdat de dokter een attest achtergelaten had voor Marga en Dave. Lotte mocht blijven om Marga en Dave te verzorgen. Marga's ouders moesten in een ghetto in Amsterdam gaan wonen, omdat ze over de vijftig waren. Op een dag heeft Marga genoeg van het rondlopen in haar pyjama de hele dag. Ze gaat met de trein, wat zeer gevaarlijk was, naar Amsterdam om haar ouders op te zoeken. Veel mensen om hen heen duiken onder, maar de familie van Marga nog steeds niet omdat ze er het geld niet voor hebben en omdat vader optimistisch blijft en hoopt dat het misschien niet nodig zou zijn. Dave en Lotte wonen inmiddels ook in Amsterdam. Ze gaat naar hen toe als op een avond haar ouders door de Duitsers worden opgepakt. Zij kon nog net door de achterdeur ontsnappen. Omdat haar identiteitspas in handen was gekomen door de Duitsers onderging Marga een metamorfose; haar haar werd gebleekt. Toch besluiten ze om naar Utrecht te gaan om daar onder te duiken, maar op het station worden Lotte en Dave opgepakt. Marga redt het naar Utrecht, maar kan niet bij het onderduikadres terecht. Ze gaat weer terug naar Amsterdam en wordt daar door een jongen, Wout, geholpen met een ander adres te zoeken. Omdat er weinig plaats was, en omdat ze moest betalen en haar geld opraakte, moest Marga een aantal keren van onderduikadres wisselen. Tot na de oorlog verblijft ze in Heemstede. Na de oorlog gaat ze haar oom en tante opzoeken in Zeist. Zij zijn niet opgepakt omdat haar tante Nederlands was. Haar oom kon nog steeds niet begrijpen dat zijn familie allemaal dood was en ging ook elke dag naar de tramhalte om te kijken of ze niet toevallig langs kwamen. Toen haar oom gestorven was en Marga haar tante nog eens op ging zoeken zag ze ook de tramhalte waar hij altijd had gezeten. Alleen zij beseft wel dat noch haar ouders noch Bettie, Dave of Lotte terug zouden komen.
1.2.3 korte persoonlijke reactie Het is een droevig boek. Marga zit midden in de oorlog, maar omdat haar vader er zo optimistisch onder blijft beseft ze het niet zo heel goed. En uiteindelijk verliest ze bijna haar hele familie. Dat is heel zielig. Het verhaal is ook heel eenvoudig. Het is op een hele makkelijke manier geschreven, zonder moeilijke woorden of een ingewikkelde opbouw. Marga heeft gewoon een ervaring op papier gezet, zonder daar moeilijk over te doen. Ik vind het een saai boek. Ik had er veel meer van verwacht. Er zit weinig spanning in, weinig gevoelens en weinig details, wat in veel oorlogsboeken wel zit. Er zaten geen indrukwekkende gebeurtenissen in. Toch ben ik wel aan het denken gezet door de tekst. Je probeert je onder het lezen van het boek voor te stellen hoe het is om joods te zijn en om onder te duiken. Het was niet alleen in de oorlog dat de joden gediscrimineerd werden, maar jaren ervoor ook al. Het boek is heel oppervlakkig. Het verhaal gaat alleen maar over Marga. Er wordt niet verteld wat er verder met de anderen gebeurd is. Dit is ook wel logisch, want dat wist Marga ook niet. Er wordt maar een klein gedeelte van de oorlog behandeld, en dat is het onderduiken. Dus niet wat er verder gebeurde in concentratiekampen bijvoorbeeld. Er worden zo weinig gevoelens verteld, dat je weinig over de hoofdpersoon komt te weten. 2 Verdiepingsopdracht 2.1 verwachtingen vooraf Toen ik het boek in de bibliotheek gehaald had, dacht ik dat het wel een makkelijk te lezen, spannend, en zielig boekje zou zijn. De meeste oorlogsboeken zijn wel spannend en zielig. Hiervan is niet alles uitgekomen. Het boek was niet spannend maar juist een beetje saai. De titel ‘het bittere kruid’ zei met niet veel. Nadat ik het boek gelezen had ben ik daar wel achter gekomen. Het bittere kruid is een gerecht dat op seideravond wordt gegeten ter herdenking van de slavernij in Egypte. Het symboliseert in de joodse godsdienst het leed dat mensen wordt aangedaan. Men eet het bittere kruid ter herdenking van de jaren van lijden. In de tweede wereldoorlog waren het jaren van lijden. De titel symboliseert de bittere tijd die de hoofdpersoon ondergaat en het kruid heeft een hele lange nasmaak wat eigenlijk over een komt met de langdurige pijn die de persoon heeft om het verlies van haar familie na de oorlog. Zoiets blijft je gewoon altijd bij. De kleine kroniek is de ondertitel. De letterlijke betekenis hiervan is: verhaal dat op zich zelf staande feiten vermeldt in chronologische volgorde. En dat is het verhaal ook. Een relatief korte vertelling over oorlogsbelevenissen van een wat ouder joods meisje. 2.2 Opbouw Het boek is opgebouwd uit 21 korte hoofdstukjes (van ongeveer 3-4 blz.), en een epiloog. Het boek had 90 pagina's. Als er joodse woorden in werden gebruikt, stonden ze achterin uitgelegd. Het verhaal is chronologisch verteld (de ondertitel zegt het al: een kleine kroniek). Elk hoofdstuk is weer een soort voorbeeld van de manier waarop Marga maatregelen op de joden meemaakt, en hoe ze hiermee om moest gaan. De schrijfster begint het verhaal ab ovo. Dus gewoon bij de eerste gebeurtenis van het verhaal waarna de andere gebeurtenissen in chronologische volgorde worden verteld. Het verhaal begint met het begin van de oorlog. Het begint na de intocht van de Duitsers en het eindigt enkele weken na de bevrijding. De spanning in het boek wordt opgebouwd door de lezer op te zadelen met een vraag: lukt het de familie om uit de handen van de Duitsers te blijven? En als de familie opgepakt is gaat het over in: zal het de Marga lukken om niet opgepakt te worden? Omdat de rest allemaal al opgepakt is. Ook wordt de spanning in het verhaal opgebouwd door vertragingen. Bijvoorbeeld als er mensen in de Lepelstraat worden opgepakt en Marga ook bijna moet instappen. Een ander voorbeeld is als de familie in Amsterdam wordt opgepakt, maar Marga nog net via de tuindeur kan ontsnappen. Er wordt op zo’n moment zoveel omheen verteld (uiterlijk van mensen e.d.) dat je daardoor een vertraagde werking krijgt, omdat je de dialogen op deze manier niet direct kan volgen. Toch wil je zo snel mogelijk te weten komen wat er gaat gebeuren. 2.3 Vertelsituatie Het boek heeft een ikvertelsituatie, want de verteller is een ikfiguur die als personage meespeelt in het verhaal. De gebeurtenissen, de ruimte, de andere personages ziet de lezer alleen door de ogen van de ikverteller. De ikvertelsituatie is niet altijd betrouwbaar. In een verhaal met een ikvertelsituatie leert de lezer slechts de ideeën, gedachten en gevoelens van de ikfiguur kennen. Het perspectief bij een ikvertelsituatie is subjectief. Van de andere personages kent de lezer de ideeën, gedachten en gevoelens niet, omdat de ikverteller die ook niet weet. De ikverteller kan liegen, fantaseren, fouten maken, informatie achterhouden, zich vergissen of waandenkbeelden hebben waardoor het perspectief onbetrouwbaar is. De functie van de ikvertelsituatie is de lezer goed op de hoogte brengen van de ideeën, gedachten en gevoelens van de ikfiguur. De lezer leert het innerlijk van de ikfiguur goed kennen. Ik kon door deze vertelsituatie heel goed meeleven met de ikpersoon. 2.4 Secundaire literatuur Aangezien ik geen secundaire literatuur over structuur of perspectief heb kunnen vinden, ben ik ingegaan op de stijl van het boek.
Titelbeschrijving: -K.J van der Kerk en H.A. Poolland, Literama, Vaassen 1966. -Drs. F. P. Huygens en dra. H. A. Huygens-Wijma en B. W. E. Veuman, Brandpunten, Amsterdam 1976. -Onder redactie van het Christelijk Lektuur Centrum, Uitgelezen 9:reacties op boeken, Den Haag 1987. Reeks: uitgelezen Samenvatting: Een feit is dat Marga Minco verhalen schrijft zonder er teveel omheen te vertellen, ze gebruikt zo min mogelijk woorden en haar boeken horen niet tot de dikke folianten. Het werk van Marga Minco wordt getypeerd door beperking, zij vermijdt uitbreidingen, hoe fraai die op zichzelf ook zouden kunnen zijn. Maar dit zijn opmerkingen die in een literaire waardebepaling absoluut geen rol mogen spelen en het onderhuids toch nog dikwijls doen: groot en veel imponeert. Haar werk vraagt her-lezing en meditatie. In het NRC-handelsblad van 13 mei 1983 deelt zij mee, dat al haar novellen en romans aanvankelijk veel groter waren. Maar alles wat de voortgang van het verhaal belemmert, moet opgeofferd worden. Haar devies is: ‘Er moet zoveel mogelijk in, terwijl er zo weinig mogelijk woorden gebruikt mogen worden.’ Mijn standpunt over de secundaire literatuur: Wat men zegt in de secundaire literatuur is inderdaad ook mijn standpunt. Haar werk vraagt her-lezing en meditatie en daarom ontsluiten haar boeken zich niet voor het type lezers ‘dat-boek-heb-ik-al-gelezen!’ Het lezen van literatuur is geen tijdverdrijf, maar bij deze schrijfster springt dit literatuur-gegeven er al héél duidelijk uit: Wie haar niet herleest en overdenkt, heeft haar niet gelezen! In het boek ‘het bittere kruid’ vinden we geen gevoelens van haat of wrok, geen sentimentaliteit, maar een wonderbaarlijke berusting. Ik denk dat het hierdoor komt dat ik het een saai boek vind. Er zitten naar mijn mening te weinig gevoelens in. Men heeft haar verweten dat ze ‘kaal’ schreef, waarop ze antwoordde: ‘liever kaal dan babbelziek’. Dit vind ik niet juist, want een boek vind ik het mooist als je gevoelens en gedachten precies beschrijft. Dan kun je je meer inleven in de hoofdpersoon. Ik vind de secundaire literatuur die ik gelezen heb wel overtuigend. De meningen zijn vooral gebaseerd op feiten. Iedereen heeft hier een andere mening over. Bijvoorbeeld over het feit dat ze zulke korte verhalen schrijft. Ikzelf vind het niet zo leuk, een ander weer wel. Die andere mening kan ik ook begrijpen, ook al ben ik het er zelf niet mee eens. Ik vond de gebruikte secundaire literatuur niet erg bruikbaar. Dat komt misschien ook omdat ik er niet zoveel over gevonden heb. En wat er verteld werd wist ik eigenlijk al, het werd alleen bevestigd. 3 Evaluatie Ik vind het wel een somber boek. Marga staat er vaak helemaal alleen voor. Al haar familieleden zijn opgepakt. Het lijkt alsof ze dat niet beseft. Dat komt misschien omdat haar vader altijd zo optimistisch was. Ik vind wel dat er te weinig gevoelens beschreven worden. Hierdoor lijkt Marga een beetje dom, en gevoelloos. Daarom vind ik het nog steeds een beetje een saai boek. Mijn persoonlijke reactie is niet veranderd na het uitvoeren van de verdiepingsopdracht. Het was een beetje onduidelijk wat er nu met de familieleden van Marga gebeurt was. Ze waren opgepakt. Dat is het enige wat Marga en de lezer weet. En toch gaat Marga er vanuit dat ze dood zijn. Van wie ze dit weet weet ik niet. Verder was alles goed uitgelegd. Het onderdeel secundaire literatuur ging niet zo goed. Ik heb in verschillende bibliotheken gekeken, maar niets gevonden over structuur of perspectief. Ik heb dus maar een ander onderdeel genomen, zodat ik tenminste nog iets heb. Dit was dus ook wel moeilijk. Ik had wel het idee dat ik in voldoende mate kennis en vaardigheden bezat. Ik beheerste alles wel. De volgende keer ga ik van te voren kijken of er genoeg secundaire literatuur te vinden is, zodat ik daar alvast geen problemen meer mee krijg.