Titel De Aanslag Complete titelbeschrijving Harry Mulisch, De Aanslag. Amsterdam 1983 (Achtste druk) Samenvatting Het verhaal speelt zich af in de tweede wereldoorlog en de tijd daarna, eerst in Haarlem (1945), dan in Amsterdam (1945-1952), dan weer even in Haarlem (1952) en dan weer vooral in Amsterdam (tot 1981). De hoofdpersoon is Anton Steenwijk. Aan het begin van het boek, als Anton 12 is, loopt de oorlog op zijn eind. Voor de deur van het huis van zijn buren wordt een aanslag gepleegd op een NSB'er, Fake Ploeg. De buren leggen het lijk voor de deur van zijn huis. Zijn broer probeert het terug te leggen, maar hij is te laat en moet vluchten, want de Duitsers komen eraan. Deze gebeurtenis achtervolgt hem zijn hele leven. Na de aanslag worden zijn vader, moeder en broer gefusilleerd. Zijn huis wordt verbrand. Hij komt in de cel terecht, bij een gewonde vrouw. Hij ziet haar gezicht niet in de donkere cel. Hij praat met haar over de Duitsers en het leven. De volgende dag wordt hij uit de cel gehaald en naar zijn oom in Amsterdam gebracht. Daar blijft hij wonen en hij gaat in Amsterdam medicijnen studeren. In zijn studententijd gaat hij naar een feestje van een vriend in Haarlem. Het is de eerste keer na de oorlog dat hij weer in Haarlem is. Hij gaat naar zijn ex-buren (niet degenen die het lijk hadden verlegd, maar de buren van de andere kant) en haalt wat herinneringen op. Hij krijgt te horen dat er een monument is gebouwd in zijn straat voor de slachtoffers in Haarlem. Zijn ouders staan er ook op. De andere buren blijken verhuisd te zijn. Hij gaat terug naar Amsterdam en vervolgt zijn studie. In '59 studeert hij af en in '60 ontmoet hij in London zijn eerste vrouw: Saskia de Graaff. Een jaar later krijgen ze een dochter: Sandra. Tijdens de begrafenis van een vriend van Saskia's vader ontmoet Anton bij toeval de oud-verzetsleider en moordenaar van Fake Ploeg: Cor Takes. Hij praat met hem over de oorlog en komt erachter dat de vrouw die hij in de cel had ontmoet Takes had geholpen bij de aanslag. Haar naam was Truus Coster. Ze bleek in '45, de dag nadat Anton haar gezien had, in de duinen te zijn gefusilleerd. Ook komt er een vraag bij hem op: waarom hebben de buren het lijk bij hen neergelegd, en niet bij de andere buren, want dat waren stille mensen, die niemand echt kende? In '67 scheidt hij van Saskia en een jaar later trouwt hij zijn tweede vrouw: Liesbeth. Ze krijgen een zoontje dat ze Peter noemen, naar Anton's broer. In '81 komt hij bij een grote opstand in Amsterdam zijn ex-buurmeisje Karin tegen, die samen met haar vader het lijk van Fake Ploeg had verplaatst. Ze vertelt dat haar vader bang was voor een wraakactie van Anton en na de emigratie naar Nieuw-Zeeland zelfmoord had gepleegd. Het blijkt dat hij een grote liefde had voor reptielen, en vele terraria op zolder had. Hij had het lijk verplaatst omdat hij niet wilde dat de beestjes zouden verbranden. Hij wist niet dat de bewoners gefusilleerd zouden worden. Hij had het lijk niet bij de andere buren neergelegd, omdat hij wist dat daar joden ondergedoken zaten. Nu, 36 jaar later, kan hij de oorlog eindelijk voorgoed van zich af zetten. Uitgewerkte persoonlijke reactie 1. Onderwerp Het onderwerp van de tekst is volgens mij de tweede wereldoorlog, want het domineert (bijna) zijn hele leven en heeft een grote invloed op van alles. Ik had vooraf alleen de verwachting van het boek dat het spannend was, en dat is in het begin uitgekomen, maar later is het niet spannend meer, maar ondanks dat vond ik het toch een mooi boek. Ik heb de film 'de Aanslag' gezien nadat ik het boek had gelezen. Het boek vond ik veel mooier, ondanks dat de dialogen bijna overal exact hetzelfde waren. In het boek staan veel meer details beschreven en sommige dialogen en gebeurtenissen zijn in de film weggelaten. De gedachtengang van Anton is in de film niet gevolgd, maar in het boek wel.
2. Gebeurtenissen De belangrijkste gebeurtenis in het boek is natuurlijk de aanslag op Fake Ploeg, want dit achtervolgt Anton zijn hele leven. Ik vind dat die gebeurtenis goed beschreven is in het boek, omdat het de karakters van de personages van Anton's familie goed benadrukt. De gebeurtenissen in het boek vind ik soms ongeloofwaardig, omdat hij bija alle personen uit de oorlog later opnieuw 'toevallig' tegenkomt. Door het gesprek van Anton met zijn ex-buurmeisje Karin ben ik even aan het denken gezet. Ik vulde de gebeurtenissen die door Karin verteld werden in het gat in het verhaal en het was helemaal compleet. Dat vond ik een mooi einde. 3. Personages De hoofdpersoon is zeker geen held. Hij is vrij passief en laat de meeste dingen over zich heen komen. De karakters vind ik in dit boek zeer goed beschreven. Je leert Anton goed kennen en hij heeft een heleboel karaktereigenschappen. Hier kom je achter door zijn reactie op gebeurtenissen en door zijn gedachtengang. De personages in het boek reageren heel levensecht en dat maakt het boek realistisch. Zoals gezegd is hij heel passief en dat is in veel boeken niet zo. 4. Opbouw Ik vond het eerste deel van het verhaal (in de oorlog) spannend, maar de rest niet. Dat komt door de aanslag op Ploeg. Na die aanslag gebeuren er geen spannende dingen meer, maar dat maakt het boek er zeker niet minder op. Er zitten een aantal flashbacks in het verhaal, maar niet veel, omdat ze terugwijzen naar een ander deel uit het boek, meestal het eerste deel. Voor Anton is dat heel lang geleden, hij herinnert het zich vaak niet meer, maar voor de lezer is het maar enkele uren geleden. De vertelde tijd is dus veel langer dan de verteltijd. Je ziet de gebeurtenissen uit de ogen van één personage: Anton. Daardoor weet je niet meteen de ontknoping van het verhaal. Deze manier vind ik daarom erg geslaagd. Aan het eind zijn er geen onduidelijkheden meer, het heeft een gesloten einde. Dit vind ik prettig, omdat je dan niet de hele tijd verder zit te piekeren en toch nooit kan weten hoe het hele verhaal echt afloopt. Het boek begon me meteen in het begin te boeien, omdat dan de aanslag gebeurt. Ik vond het (voordat ik de verdere delen had gelezen) jammer dat het verhaal niet verder ging in de tweede wereldoorlog, maar daarna was het wel begrijpelijk. 5. Taalgebruik Het taalgebruik in dit boek vond ik niet moeilijk. Er kwamen geen woorden in voor die ik niet kende. De verhouding tussen dialoog en beschrijvingen vond ik goed afgewisseld. Er waren meer beschrijvingen dan dialoog, maar dat vond ik wel prettig. Er zijn mij geen bijzonderheden of eigenaardigheden in het taalgebruik opgevallen. Eindoordeel Ondanks enige minpuntjes vond ik dit een zeer goed boek. De personages zijn goed uitgewerkt en het onderwerp sprak me aan. Het beste aan het boek vond ik de opbouw, omdat je op de paar laatste bladzijden pas alle eindjes aan elkaar kan knopen.