Laat ik er maar geen doekjes om winden: het staat er slecht voor met het leesniveau van Nederlandse jongeren. Uit onderzoek van de Onderwijsinspectie blijkt dat de leesvaardigheid onder peil is, en ook in PISA, een internationaal onderzoek naar de leesvaardigheid van jongeren, is Nederland gezakt van de vijftiende naar de 26e plek.

Wat zijn hier de verklaringen voor? En waarom is lezen eigenlijk zo belangrijk?

Leesonderwijs

Mees Kees, De Kinderen van Bolderburen, Achtste-groepers huilen niet… Dit zijn een aantal boeken die ik verslond tijdens de leesuurtjes op de basisschool. Waar die tijd voor mij het hoogtepunt van de schooldag was, was het voor sommige klasgenoten geen prettige ervaring.

Ze hadden moeite met stilzitten, concentreren en niet om de haverklap vertellen dat ze toch écht de beste voetballer van school zijn. Gelukkig hadden de leraren daar een oplossing voor: de Donald Duck. Want als je niet van lezen houdt, kun je altijd nog terecht bij de goede oude buurman Bolderbast en de drie neefjes Kwik, Kwek en Kwak. 

Maar toen we het tijdperk van puistjes en veel te zware rugzakken bereikten, merkte ik dat het leesplezier onder mijn klasgenoten langzaam verdween. Zeker toen het lezen voor de lijst begon; het was iets dat 'moest', iets wat nou eenmaal gedaan moest worden om dat heilige papier genaamd diploma binnen te harken. Natuurlijk waren er altijd klasgenoten die zich vol overgave op De ontdekking van de hemel stortten (guilty), maar er waren er ook genoeg die zich met moeite door Het Gouden Ei van Tim Krabbé ploeterden. Het is niet voor niets het populairste boekverslag op Scholieren.com. 

Kritisch nadenken

Hoe kan het dat het leesniveau onder jongeren zo achteruit is gegaan? Je zou denken dat Nederland - een van de rijkste en meest welvarende landen van Europa - hoog op de lijst zou staan. Volgens Els Stronks, hoogleraar aan Universiteit Utrecht en deskundige op dit gebied, ligt het aan het gebrek aan focus op de inhoud van wat er gelezen wordt. "Bij begrijpend lezen focussen leerlingen zich op tekststructuren en bij literatuuronderwijs leren jongeren herkennend lezen, maar bij allebei de vormen is er daardoor relatief weinig aandacht voor diepgaande verwerking van wat er gelezen wordt. Bovendien wordt dat 'diepgaand' niet erg gekoppeld aan de leerlingen zelf, als er al aandacht voor is: wat kan de leerling met wat er gelezen is in het eigen leven?"

Nu hoor ik sommige klasgenoten al denken: boeiend, zo erg is dat lage leesniveau toch niet? Nou, het heeft grotere gevolgen dan je denkt. Zo concludeerde de Onderwijsinspectie dat het het risico op werkloosheid vergroot. Volgens Stronks heeft het ook grote gevolgen op het kritisch nadenken: "Lezen blijft de belangrijkste manier om zelfstandig informatie en kennis tot je te nemen en zo zelfstandig tot inzichten te komen. Het draagt bij aan het thuisvoelen in de samenleving en daarin te kunnen functioneren."

Onderzoek

Er lopen momenteel meerdere onderzoeken die uitzoeken welke veranderingen er plaats moeten vinden in het huidige onderwijssysteem en curriculum, zodat de leesvaardigheid weer omhoog gaat. Eén van de doelen is het onderzoeken welke rol de opkomst van de digitale media spelen in de leesvaardigheid. Want misschien is de leestijd door social media nog niet eens echt afgenomen, het heeft de leesvaardigheid niet goed gedaan. 

Volgens Stronks ligt er in de verbetering van leesvaardigheid zeker een verantwoordelijkheid voor docenten. "Zij moeten meer ruimte krijgen om met leerlingen met de inhoud van teksten aan de slag te gaan."

Page turners

Voor het geval dat je al aanstalten maakt om met een boze blik je vinger naar je docent Nederlands te wijzen: ik moet je helaas teleurstellen. Er ligt ook een grote verantwoordelijkheid bij jezelf. Stronks: "Jongeren zou ik willen adviseren: zoek dat boek dat je geen moeite kost om te lezen, omdat het je helemaal in de inhoud trekt. Over een onderwerp of persoon dat je fascineert, of een tijd of plaats waar je meer over wil weten. Je docent of leesconsulenten in de bibliotheek kunnen je daarbij helpen.

De grap is namelijk: als je leest, gaat het vanzelf steeds iets beter. Daardoor wordt het volgende boek - misschien hebben je vrienden ook wel goede tips, of spreek je af dat je met z'n allen iets leest - veel gemakkelijker om uit te lezen. Je moet niet vergeten dat er in Nederland veel mensen zijn die daarvan hun beroep gemaakt hebben: page turners schrijven die je niet weg wil leggen omdat je wil weten hoe het verhaal verder gaat. Zorg ervoor dat je zo'n boek te pakken krijgt!"

Dit wil je ook lezen:

Dé boekentips voor het najaar volgens Booktokkers en Bookstagrammers