Hartkloppingen, zweten, koude rillingen en het gevoel dat je stikt: dat is een paniekaanval. Negen procent van de jongvolwassenen tussen de 18 en 34 jaar heeft er last van, zo blijkt uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

Maar ook scholieren kunnen ermee te maken krijgen. Wat doe je dan? 

Lisa (15 jaar, havo-5)

"Ik begon last te krijgen van paniekaanvallen toen ik in mijn tweede jaar van de middelbare school zat, ik was toen ongeveer dertien jaar oud", steekt Lisa van wal. "De eerste keer gebeurde het toen ik iets moest presenteren. Ik heb altijd wel moeite gehad met voor groepen staan, maar wat er toen gebeurde, overviel mij enorm. Ik kreeg last van mijn ademhaling, alsof er een enorme druk op mijn borst lag. Ik stond op de rand van hyperventileren, begon enorm te trillen en onophoudelijk te huilen. Ik kon op dat moment eigenlijk alleen maar denken: wat de fuck gebeurt er?!

Het is moeilijk om onder woorden te brengen hoe een paniekaanval voelt aan iemand die er nog nooit eentje heeft ervaren, maar het is vooral heel overweldigend. Het voelt als een windvlaag van emoties waar je niks tegenin kan brengen. Verstikkend, alsof je zou kunnen verdrinken in je emoties.

Later ontdekte ik dat paniekaanvallen ontstaan doordat ik mijn stress en emoties had laten ophopen en deze als het ware in één knal uit me kwamen. De laatste trigger, voor de eerste paniekaanval, was dat ik moest presenteren en dat de angst voor het presenteren heel erg dichtbij kwam. Daarna was er vaak een laatste trigger die een paniekaanval aanwakkerde, bijvoorbeeld dat ik voor een groep moest spreken. Maar soms kwam hij ook heel onverwacht.

Toen ik last begon te krijgen van paniekaanvallen, heb ik school ingelicht. Ik heb toen een time-out-pas gekregen. Als ik een paniekaanval voel opkomen, kan ik de les uit. Ook werd mij aangeraden om met een maatschappelijk werker van school te gaan praten. Uiteindelijk ben ik daarmee gestopt omdat ik buiten school hulp kreeg van de huisarts en een psychologe.

In het begin kwamen mijn paniekaanvallen vaak achter elkaar voor, als golven van emotie. Maar nadat ik sessies met mijn psychologe had, begon ik de paniekaanvallen wel steeds meer onder controle te krijgen. Ik leerde verschillende trucjes om mijn aandacht af te leiden als ik het voelde aankomen. Ik moet dan mijn vingers bewegen en een soort rekensommetjes in mijn hoofd doen. Alles om me maar af te leiden van de aankomende aanval."

Rosa van Eeden (jongerenpsycholoog)

"Als iemand bijna wordt aangereden door een auto, roept dat een hoop emoties en reacties bij iemand op", legt jeugdpsycholoog Rosa van Eeden uit. "Je gaat bijvoorbeeld heel erg zweten, trillen, huilen of hyperventileren. Dit zijn allemaal reacties op het gevaar, in dit geval de auto.

Bij een paniekaanval krijgt iemand onverwacht, zeker als het nieuw is voor die persoon, te maken met dezelfde emoties en reacties als bij 'echt' gevaar. Dit kan een gevoel veroorzaken van totale paniek, versnelde ademhaling, zweten, rood worden, huilen en niet meer helder kunnen nadenken omdat je zo opgaat in dat fysieke gevoel. Zonder dat daar eigenlijk een concrete fysieke aanleiding voor is.

Paniekaanvallen zijn voor iedereen verschillend. Sommige mensen hebben ze veel als ze alleen zijn of als ze moeten presenteren. Als je meer last hebt van paniekaanvallen in een specifieke situatie, dan noem je het een 'fobie'. En als je helemaal nooit weet wanneer het je overkomt, dan noem je het een 'gegeneraliseerde angststoornis'.

Wat je het meeste terugziet bij scholieren is sociale angst of fobie, waarbij jongeren niet zeker van zichzelf zijn, denken dat ze niet 'normaal' zijn, wat ertoe kan leiden dat je je angstig gaat voelen in het gezelschap van mensen. Om deze angst niet te hoeven voelen, gaan mensen deze situaties uit de weg, waardoor er angst voor de angst ontstaat. Men is dan banger voor de angst zelf - we fear the fear itself - dan voor de daadwerkelijke situatie.

Omdat er zo veel verschillende soorten paniekaanvallen en onderliggende fobieën zijn, zijn er ook verschillende manieren om ervan af te komen. Zo heb je exposuretherapie, waarbij iemand wordt blootgesteld aan zijn of haar angsten om er op die manier vanaf te komen. Als je paniekaanvallen heel onverwacht zijn, kun je gebruikmaken van cognitieve gedragstherapie, waarbij je je emoties op een rationele manier gaat beïnvloeden om zo niet in paniek te raken.

Zo is er voor iedereen een manier om om te leren gaan met hun paniekaanvallen."

Dit wil je ook lezen:

Wat wij hebben geleerd in therapie