Als we denken aan communicatie, denken we in de eerste plaats aan praten. Maar voor sommige mensen is dit geen vanzelfsprekendheid, omdat ze het in bepaalde situaties niet durven. Zij hebben selectief mutisme, ook wel bekend als spreekangst. Giani (15), mijn klasgenoot en vriendin, heeft hier last van. 

Selectief mutisme is een angststoornis, maar wordt ook wel als ontwikkelingsstoornis getypeerd. Hoewel het niet heel bekend is, is het niet zeldzaam: het komt bij één tot zeven op de duizend kinderen voor. De kans is dus relatief groot dat ook jij iemand kent die selectief mutisme heeft (gehad).

Selectief mutisme

Mensen met selectief mutisme kunnen wel praten, maar durven dit in sommige situaties niet. "Thuis lukt het mij over het algemeen wel om te praten", begint Giani. "Ook met mijn opa en oma, logopedist en steeds vaker met mijn leerlingbegeleider. Buiten die groep mensen lukt het niet, ook al wil ik het heel graag. Eigenlijk zit er dan gewoon een blokkade in mijn hoofd en kan ik verbaal niks naar buiten brengen."

Er zijn meerdere oorzaken voor het ontstaan van selectief mutisme. Meestal zijn kinderen al van jongs af aan heel verlegen, wat zich kan uitbreiden tot spraakangst. Vaak gebeurt dit als er zich een trauma voordoet of als er sprake is van een niet-vastgestelde ontwikkelingsstoornis. "Bij mij geldt het laatste. Ik kreeg ongeveer anderhalf jaar geleden de diagnose autisme. Selectief mutisme komt ook relatief vaak voor bij kinderen die spraak- en/of taalproblemen hebben of meertalig zijn opgevoed. Van die eerste groep maak ik ook deel uit: ik stotter. Er is geen specifieke behandeling voor selectief mutisme, maar vaak wordt er cognitieve gedragstherapie gebruikt."

Dit wil je ook lezen:

Help, ik heb last van plankenkoorts!

Toch communiceren

Op school en in andere situaties waarin ze niet durft te praten, schrijft Giani op een klein whiteboard, in haar notitie-app of in een schriftje wat ze wil zeggen. Of we appen gewoon met elkaar, dat zijn we tegenwoordig toch gewend veelvuldig te doen. Soms kom je met wijzen, knikken en nee-schudden ook al een eind. "Vorige zomer kwam mijn driejarige neefje uit Bonaire bij ons logeren. Ik praatte niet tegen hem, toch praatte hij heel veel tegen mij. We hadden zo onze eigen manier van communiceren, best grappig. Dat heb ik ook met klasgenoten en dat vind ik heel fijn."

Giani heeft onze klas bewezen dat iets wat misschien heel ingewikkeld lijkt, helemaal niet zo ingewikkeld hóeft te zijn. Al vrij snel vonden we manieren om toch met elkaar te communiceren. Het scheelt misschien wel dat we in een kleine klas zitten op een school voor voortgezet speciaal onderwijs, waarbij je sowieso merkt dat het snel wordt geaccepteerd als iemand 'anders' is. 

Reacties

In sommige situaties zorgt het feit dat Giani niet of met een ander communicatiemiddel reageert wel voor opvallende reacties. "Als ik alleen iets moet afrekenen in de winkel gaat dat over het algemeen wel goed. Ik zwaai naar de kassamedewerker en knik ja of schud nee als er iets wordt gevraagd. Soms denken mensen hierdoor dat ik geen Nederlands kan en beginnen dan Engels tegen me te praten, wat best een logische veronderstelling is.

Af en toe denken mensen ook dat als ik niet kan praten, ik ook niet goed zou kunnen horen of slecht ben in taal. Dan beginnen ze heel sloom en kinderlijk tegen me te praten. Dat snap ik, maar toch irriteert het me."

Toekomst

Bovenal is Giani ook gewoon een 15-jarige die bezig is met school, hobby's en toekomstplannen. "Ik wil graag verpleegkunde studeren. Ook wil ik later in een klein appartement of in een boerderijtje wonen, waar ik dan mijn eigen groenten en fruit teel. Wel moeten er dan vrienden bij me wonen en er moet een grote logeerkamer zijn voor mijn broertje. Daarnaast wil ik wat gaan reizen, naar Schotland en Scandinavië. En natuurlijk hoop ik dat de angst in de toekomst zo klein is geworden dat communiceren veel makkelijker gaat."

Dit wil je ook lezen:

Het speciaal onderwijs is niet zo speciaal als je denkt