Iedereen kent de beruchte leeslijst wel. De meeste jongeren die ik ken, kijken er erg tegenop om weer een boek voor de lijst te moeten lezen. Maar waarom? De lijst is nota bene gemaakt om jongeren te laten lezen... En toch werkt 'ie averechts.

Wat mij betreft moet 'ie dan ook worden aangepast.

De leeslijst

De leeslijst varieert per school, net als het aantal boeken dat je moet lezen en het moment waarop je ze moet lezen. Op de meeste scholen moeten havisten acht boeken voor hun lijst lezen en vwo'ers twaalf.  Deze boeken moeten voldoen aan minimaal twee voorwaarden: ze moeten een NUR hebben van 300 of hoger en de boeken moeten oorspronkelijk in het Nederlands geschreven zijn.

Dit klinken op zich niet als onredelijke of moeilijke regels. Tot je een vijftienjarige bent die op zoek is naar een leuk boek en ontdekt dat alle 'leuke' boeken, zoals alle young adults die voor deze leeftijd geschreven zijn, een NUR-code hebben van 285. Het is naar mijn mening op dit moment erg moeilijk om een goed Nederlands boek te vinden dat aantrekkelijk is voor jongeren en niet uit de vorige eeuw komt.

Dit komt deels doordat we boeken met een NUR van 300 moeten lezen, terwijl deze getarget zijn op volwassenen en dus vaak niet interessant zijn voor jongeren. En het komt ook doordat er tegenwoordig veel vertaalde boeken zijn, meer dan Nederlandse boeken. Sinds 2018 is het afzetaandeel van anderstalige boeken gestegen met 69 procent en sinds 2012 is dat deel ruim verdrievoudigd. Sommige Nederlandse schrijvers zoals Jack Lance, Adrian Stone, Tais Teng en Paul Evanby kiezen er nu zelfs soms voor om in het Engels te gaan schrijven - met een Engels pseudeoniem - om een groter publiek te bereiken. Maar daardoor kunnen we hun boeken niet voor de lijst lezen.

Veel jongeren verliezen hierdoor hun interesse in lezen, en dat is ook in de cijfers te zien: sinds 2006 wordt er steeds minder gelezen. Booktok heeft het wel iets populairder gemaakt, maar nog niet genoeg. Daardoor kiezen jongeren er vaak gewoon voor om het dunste boekje van de plank te pakken – als je dan toch een saai boek moet lezen, kan dat maar beter kort zijn. Maar deze boekjes in kwestie zijn vaak erg moeilijk om doorheen te komen en totaal niet interessant voor jongeren. Het lezen wordt er dan niet leuker op, terwijl er genoeg boeken zijn die het lezen wél leuk maken. Stand van zaken: jongeren lezen niet en de leeslijst is kut.

@scholieren Een boekenweek aanrader! #boektok #boekenweek #fyp #booktok ♬ som original - sᴀɴᴛ

Dit wil je ook lezen:

Krijgen #boektokkers jou ook aan het lezen?

'Iets wat moet'

Ik ben zelf een goed voorbeeld van wat de leeslijst kan doen met het leesgedrag van jongeren. Voor mijn middelbareschooltijd vond ik lezen best leuk; ik was geen echte boekenwurm, maar ik vond het fijn om 's avonds een boek te lezen voor het slapengaan. Maar vanaf het moment dat ik moest gaan lezen voor de lijst, nam mijn interesse voor lezen af tot het minimale. Door boeken zoals Het gouden ei en Het recht op terugkeer vergat ik dat er ook nog andere boeken waren, zoals young adult. Ik heb jarenlang niet meer dan drie à vier boeken per jaar gelezen, bestaande uit de boeken die ik voor de lijst moest lezen. Pas toen ik zestien was en de Maxton Hall College-reeks ontdekte, realiseerde ik me pas hoe leuk lezen kan zijn. Dit besef kwam hard aan, omdat ik in mijn hoofd lezen als 'iets wat moet' had afgeserveerd. Terwijl een goed boek zoveel meer kan zijn.

Daarnaast ben ik er heilig van overtuigd dat als jongeren de kans krijgen om boeken voor de lijst te lezen die zij echt leuk vinden, hun verslagen ook veel beter worden. Je ziet aan zo'n boekverslag namelijk direct of een leerling gepassioneerd is over het boek of zich er doorheen heeft moeten slepej. Ook het leren voor de boekentoets zal dan veel gemakkelijker gaan. Want verhalen waar je van hebt genoten, kun je je vaak beter herinneren. Daar kun je ook vaak scherpere opmerkingen over maken op een boekentoets.

Wat moet er veranderen?

De regels voor de lijst zijn veel te oud en hebben vernieuwing nodig. Uiteraard is het nodig dat jongeren in contact komen met literatuur, maar dat kan ook anders. Ten eerste vind ik dat een NUR-nummer de kwaliteit van een boek niet bepaalt. Ik heb zelf genoeg boeken gelezen met een NUR van 285 die zo tussen de literatuurboeken zouden passen. 

Door dat NUR-nummer ontstaat ook een dilemma voor schrijvers. Want als je boek een hoge NUR heeft, dan komt het op de plank van de literatuur te staan en vindt het niet het leespubliek van de juiste leeftijdsgroep. Maar als je het een te lage NUR geeft, wordt het gezien als een kinderboek en mogen jongeren het niet lezen voor de lijst.

Dit wil je ook lezen:

Zo vond ik mijn leesplezier terug

Oplossing

Om dit op te lossen, zou ik zeggen dat leerling zijn of haar leeslijst aan de docent moet voordragen ter goedkeuring. Ik denk namelijk dat een docent best snel moet kunnen inschatten of een boek 'volwassen genoeg' is om voor de lijst te lezen.

Ook vind ik dat alleen Nederlandse literatuur lezen een beetje ver gaat. In een tijd dat veel boeken worden vertaald en de boekhandels voor het grootste deel vol liggen met vertaalde boeken, is het tijd voor verandering. Het is nog steeds belangrijk dat jongeren in aanraking komen met Nederlandse literatuur, maar ik denk dat het meer dan redelijk is dat leerlingen de keuze krijgen om ook vertaalde boeken te kiezen. Sommige scholen zijn al zo ver dat er van de twaalf boeken op de lijst er drie vertaald mogen zijn, maar dit verdient nog steeds verbetering.

Als we de lijst veranderen, denk ik dat we jongeren weer aan het lezen kunnen brengen. En dat lijkt me het allerbelangrijkste.

@scholieren Een persoonlijke favoriet! 🤌🤌 #booktok #booktoknl #boektok #boekentips #school #scholieren #fyp #voorjou ♬ original sound - EX7STENCE™

Dit wil je ook lezen:

Acht luisterboeken voor de zomer