Evert Hartman

Zijn portret Evert Hartman werd op 12 juli 1937 geboren te Dedemsvaart in Nederland. Hij kwam uit een gereformeerd gezin en vond dat de regels i.v.m. godsdienst veel te streng waren, maar hij is zijn hele leven zeer gelovig gebleven. Na zijn eindexamen middelbaar onderwijs, moest Evert Hartman in militaire dienst. Daarna ging hij in Utrecht sociale geografie studeren. Al tijdens zijn studie werd hij leraar aardrijkskunde in Hoogeveen. Lange tijd bleef hij schrijven en les-geven combineren, maar sinds 1992 wijdde hij zich volledig aan het schrijven. Hij is in 1965 getrouwd en had 2 zonen. Over de jeugd van tegenwoordig zei hij dat ze gelukkig veel vrijer is dan die uit zijn tijd; daardoor zijn de jongeren moeilijker te hanteren, maar ook een stuk eerlijker. Hij vindt het goed dat de ouders van nu hun kinderen in veel opzichten vrijlaten en hij probeert zijn eigen kinderen zo op te voeden dat ze zelf hun eigen maatschappijvisie ontwikkelen. Zijn hobby's waren pianospelen, tekenen, lezen, tennissen, fotogra-feren en filmen. Twee maand geleden, op 7 april, is hij op 56-jarige leeftijd overleden. Zijn boeken Voor volwassenen

Evert Hartman toonde al in de middelbare school interesse voor schrijven en schreef zijn eerste kortverhaal in zijn studententijd. Pas veel later begon hij echt te schrijven. Eerst korte verhalen, maar -zoals hij het zelf zei- "Toen ik mijn zoveelste verhaal schreef, voelde ik mijn materiaal uitdijen en voor ik het wist, lag er een roman op tafel." Die eerste roman was verzetsroman die voor volwassenen bedoeld was: 'Signalen in de nacht'. Daarna volgde nog twee misdaadverhalen: 'Machinist op dood spoor' en 'De laatste stuw'. Dit zijn spannende boeken, een beetje thrillerachtig en leuk om te lezen, maar redelijk eenvoudig en met een voorspelbare plot. De boeken kregen tamelijk goede kritieken en worden nogal veel gelezen. Voor de jeugd
In 1979 verscheen dan zijn eerste jeugdroman: '.Oorlog zonder vrienden', een oorlogsverhaal dat onmiddellijk razend populair werd. Een jaar later verscheen 'Vechten voor overmorgen' waarin Evert Hartman een gedurfde kijk geeft op een toekomst die erg nabij lijkt. Daarna volgden 'Het onzichtbare licht' over een meisje dat ontdekt dat ze helderziend is, 'Gegijzeld' het fascinerende verhaal van een gijzeling waarbij gijzelnemers en gijzelaars steeds meer symphatie voor elkaar gaan koesteren en 'Buitenspel', dat ondermeer vertelt over jaloezie tussen klasgenoten, de ontvoering van een middelbare scholier en belastingontduiking. In'Morgen ben ik beter' belandt Marriëlle in het ziekenhuis. Als het niet duidelijk wordt wat er met haar aan de hand is, gaat haar vriendin op onderzoek uit. 'Het bedreigde land' en 'De droom in de woestijn' zijn twee verhalen die zich afspelen in het het Beloofde Land tijdens de machtsstrijd tussen David en Saul. In 'Niemand houdt me tegen' neemt Hartman ons mee naar de 22ste eeuw wanneer Nederland voor een groot deel onder water is gelopen. Dit boek kreeg de prijs van de Nederlandse Kinderjury 1992. 'De voorspelling' vertelt over een student aan wie voorspeld wordt dat hij nog maar twee weken te leven heeft. Enkele maanden geleden verscheen 'De vloek van Polyfemus' waarin de Odysee van Homeros herverteld wordt. Enkele kenmerken van Hartmans boeken zijn de sterke moraal die er telkens in terugkeert, een verrassend onderwerp en een vlotte ver-haaltrant met levendige dialogen. Hij snijdt ook in bijna elk boek een actueel maatschappelijk thema aan. Zo vindt je bijvoorbeeld in 'vechten voor overmorgen' het probleem van de energieschaarste in Nederland over ±10 jaar en in 'Gegijzeld' gaat over mensen die op gewelddadige wijze een eind willen maken de diktatuur in hun land. Volgens Evert Hartman moet er in een goed jeugdboek "veel actie voorkomen en het moet boeiend zijn. Dat boeiende hoeft niet altijd van de actie te komen, maar een boek waarin iets gebeurt, wordt over het algemeen graag gelezen. Een goed jeugdboek moet begrijpelijk zijn voor kinderen, maar mag nooit kinderachtig zijn in de ogen van volwassenen. Als zo'n boek dan ook nog stof tot nadenken oplevert, heb ik bereikt wat ik wilde." Zijn boeken zijn in het Engels, Spaans, Castiliaans, Duits, Deens en IJslands vertaald. Kritiek Evert Hartman heeft heel wat kritiek gekregen op zijn boeken. De meeste critici vinden zijn boeken te boodschapperig. Ook iets dat vaak terugkeert in het commentaar op Hartmans boeken is het feit dat zijn personages wat karakter betreft niet diep genoeg zijn uitgewerkt. Hartman zelf zei hierop: "Recensenten van jeugdboeken zien ook wel eens wat over het hoofd. Sommigen willen in een jeugdboek de-zelfde psychologische uitwerking als in romans voor volwassenen. Bij die mening zet ik mijn vraagtekens." Wel is iedereen het erover eens dat Hartman de kunst verstond zijn verhalen spannend en eenvoudig op te bouwen. De vele prijzen en eervolle vermeldingen die Evert Hartman al kreeg zijn er zeker een bewijs van dat hij één van de beste Nederlandstalige auteurs is. Bespreking We zullen twee van Hartmans boeken bespreken: Oorlog zonder vrienden en Het onzichtbare licht. Oorlog zonder vrienden was Hartmans eerste boek. De hoofdpersoon is Arnold, wiens vader een NSB-er is (lid van de Nationaal Socia-listische partij die tijdens de tweede Wereldoorlog de kant koos van de Duitersers) Eerst vindt Arnold dat zijn vader gelijk heeft, maar later begint hij toch te twijfelen. Als hij door een paar jongens van zijn klas in elkaar wordt geslagen, komt hij zwaar gewond in het ziekenhuis terecht en maakt daar hij kennis met een verzetstrijder, Jeroen. Arnold besluit zich volledig van zijn vaders ideeën los te maken en helpt Jeroen ontsnappen. Op dolle dinsdag, 5 september 1944, de dag waarop Nederland bevrijd werd, vluchten Arnolds ouders voor de komst van de Engelsen en de Amerikanen. Arnold besluit niet met hen mee te gaan en blijft alleen achter. De gebruikte taal is eenvoudig, het boek is spannend en vlot geschreven, met levendige dialogen. Het bijzondere aan dit boek is dat het geschreven is uit het standpunt van een NSB-er. Het is één van de enige Nederlandstalige boeken dat op die manier geschreven is. Het boek werd door talloze kinderjury's bekroond en in 1980 kreeg Hartman voor dit boek de Europese jeugdboekenprijs voor actuele literatuur. Met zijn derde jeugdboek 'Het onzichtbare licht' vond Evert Hartman opnieuw een druk besproken thema, namelijk helderziendheid en paranormale verschijnselen. Een meisje dat helderziend is, voelt zich anders dan haar klasgenoten en is heel eenzaam. Een leraar helpt haar zichzelf beter te begrijpen. Over dit boek vertelt Evert Hartman: "Paranormale verschijnselen zijn altijd boeiend, zelfs als je er niet in gelooft. Al zo'n 25 jaar heb ik me regelmatig verdiept in verschijnselen die niet meteen begrepen worden. Sommigen beweren dat dingen als helderziend-heid, geestenverschijnselen, telekinese, e.d. niet bestaan, omdat nooit wetenschappelijk is vastgesteld dat ze kunnen bestaan. Zulke 'wetenschappers' kijken echter niet verder dan hun wetenschappe-lijke neus lang is. In de toekomst is het misschien immers wellicht mogelijk om dingen te bewijzen of aan te tonen die nu nog tot een volslagen onbekende wereld behoren. Dan is het erg kortzichtig om paranormale verschijnselen maar meteen te ontkennen, inplaats van zelf op onderzoek uit te gaan. Bij het schrijven van 'Het onzichtbare licht' heb ik behalve het bestuderen van een flinke hoeveelheid literatuur een aantal des-kundigen, zeg maar helderzienden, geraadpleegd, want zelf ben ik het tegenovergestelde van helderziend. Al studerend en schrijvend pakte het onderwerp me steeds meer en toen ik een meisje ont-moette met helderziende ervaringen kon ik dingen noteren die ikzelf niet voelde, hooguit een beetje kon 'invoelen'. Sommige verschijnselen, zoals het contact met 'geesten' hebben mij ronduit verbijsterd en ik heb een tijdlang getwijfeld of ik die nu wel of niet zou opschrijven om de geloofwaardigheid van het verhaal geen geweld aan te doen. Ik heb het tenslotte wel gedaan, omdat ik eerlijk moest blijven tegen diegenen die me over hun ervaringen vertelden: ik moest hen gewoon geloven. Tegelijkertijd ben ik mij ervan bewust een klein gedeelte van een ongewone wereld te hebben verkend, een wereld waarin ook gevaren schuilen. Want het voorspellen van de toekomst, het raadplegen van geesten in het wilde weg, het spelen met kruis en bord -daar kun je behoorlijk door van streek geraken. De hoofdpersoon, Leny, is af en toe ook behoorlijk van streek. Maar zij heeft het geluk op te groeien in een gezin waar men haar problemen niet altijd wegwuift. Bovendien heeft ze een prima vriendin, Esther, die haar door dik en dun steunt. Zonder de steun van haar omgeving zou Leny het er vermoedelijk minder goed vanaf van hebben gebracht. Maar of ikzelf zou wensen ook zo'n gave te bezittenŠ Het verhaal zoals Leny dat beleeft is niet echt gebeurd, maar wel gebaseerd op werkelijke gebeurtenissen. Maar een boek hoeft ook niet waar gebeurd te zijn. Als het maar waarschijnlijk is." Bibliografie -1973 Signalen in de nacht (Gottmer) -1975 Machinist op dood spoor (Gottmer) -1977 De laatste stuw (Gottmer) -1979 Oorlog zonder vrienden (Lemniscaat) Europese jeugdboekenprijs voor actuele literatuur, 1980 -1980 Vechten voor overmorgen (Lemniscaat) -1982 Het onzichtbare licht (Lemniscaat) -1984 Gegijzeld (Lemniscaat) -1986 Buitenspel (Lemniscaat) -1987 Morgen ben ik beter (Lemniscaat) De prijs van de Nederlandse Kinderjury 1989 -1988 Het bedreigde land (Lemniscaat) Getipt door de Nederlandse Kinderjury 1990 -1991 Niemand houdt me tegen (Lemniscaat) De prijs van de Nederlandse Kinderjury 1992 Getipt door de griffeljury 3 de plaats in de top 10 van +13-jarigen -1993 De voorspelling (Lemniscaat) -1994 De vloek van Polyfemos (Lemniscaat) Bronnenlijst -Over lezen gesproken -Schrijver gezocht -Boeken met de 8 (folder) -De bond, 15/04/'94 -Mekka 1993 -Kritische jeugdlezingen -Leeswijzer -Jeugdliteratuur 03/'94 (tijdschrift) -Lezen over Evert Hartman