Normen en waarden

Ieder voor zich, God voor ons allen? Venlo, Nijmegen, Friesland; alle gebieden in Nederland schijnen er mee te maken te hebben. Hoe kunnen mensen er maar bij staan en er naar kijken zonder er tussen te springen! Waarom grijpen ze niet in? Waarom slaan twee jongens iemand dood terwijl hij hen alleen aanspreekt op hun gedrag tegenover een bejaarde vrouw? De maatschappij verhardt. We worden steeds minder tolerant. Maar waarom? Omdat we steeds minder normen en waarden kennen? Veel Nederlanders voelen zich onveilig. Dit is het gevolg van de toenemende criminaliteit, het gevoel van onvrede, misschien zelfs een gevolg van de veelkleurigheid van de inwoners van Nederland. We moeten fatsoenlijker en beleefder worden. Het probleem is alleen dat we leven in een land met verschillende cultuurgroepen, die allemaal hun eigen normen en waarden hebben. We moeten hier een geheel van maken en elkaar laten zien, dat als je elkaar accepteert en respecteert, Nederland veel leefbaarder wordt. We weten eigenlijk allemaal wel hoe het hoort, dat je niet zomaar iemand hoort neer te slaan, dat we horen op te staan in de bus voor oudere mensen en dat we elkaar respecteren. Wij hebben nog wel besef van normen en waarden: van universele menselijke normen en waarden. Alleen, die komen steeds minder tot uitdrukking. Dat is iets waaraan we zouden moeten werken. De sociale controle op elkaar moet terug, niet alleen in de huiskamers, maar ook op straat. Het moet een norm worden dat we elkaar daar op gaan aanspreken. Het probleem is alleen: breng dit maar eens in praktijk. Zeg er maar eens iets van op straat, zonder in elkaar geslagen te worden. Het klink allemaal wel zo eenvoudig, maar het is een lange weg, en hier is motivatie, geduld en moed voor nodig. Tegenwoordig denken veel mensen vooral aan zichzelf. Dat lijkt momenteel de norm. Iets “gratis” voor een ander doen wordt al heel snel als vreemd gezien, of zelfs als een bijzondere dienst. In ieder geval behoeven we ons niet verantwoordelijk voor anderen te voelen; daar zijn immers allerlei instituten voor in het leven geroepen. Zo is er een sociale dienst, een ziekenhuis, brandweer, politie, justitie en voor de belangrijke beslissingen een overheid. We kunnen het ons permitteren om langs elkaar heen te leven. We leven in een ongekende welvaart. Velen kunnen twee a drie keer per jaar op vakantie. Een vliegreisje naar de Malediven is al geen uitzondering meer. Een uitkering krijg je zonder dat je daar ook maar iets tegenover hoeft te stellen. Maar je zou jezelf wel voor een paar uur per week beschikbaar kunnen stellen. Met bejaarden wandelen, helpen op scholen, of actief worden in de eigen buurt. Een kleine moeite, maar het gebeurt niet. Het is blijkbaar niet de norm. Overheid en onderwijs kunnen een grote rol spelen in het terugbrengen van de normen en waarden in het bewustzijn van de samenleving. Mijn persoonlijke mening is dat ouders in de eerste plaats de taak hebben hun kinderen normen en waarden bij te brengen. Maar omdat in onze multiculturele samenleving de invulling hiervan sterk uiteenloopt, moet de overheid en met name het onderwijs daarin bijsturen. Kinderen brengen een groot deel van de dag op school door. Leraren hebben de belangrijke taak, naast kennisoverdracht, om leerlingen op te voeden tot volwaardige Nederlandse staatsburgers die op de hoogte zijn van de spelregels van onze samenleving. De overheid moet het onderwijs aansturen. Nu komen we bij het probleem: hoe zit het met de hantering van normen en waarden bij de overheid? De afgelopen maanden hebben we in de politiek kunnen zien hoe elementaire fatsoensnormen met voeten getreden werden. Verschillende politici bleken vooral op macht en status uit te zijn. Het debat over normen en waarden staat hoog op de politieke agenda bij alle politieke partijen. Naar mijn idee moet allereerst de overheid weer beginnen het goede voorbeeld te geven. Wanneer de overheid er in zal slagen weer geloofwaardig over te komen, en ondubbelzinnig laat zien wat haar normen en waarden zijn, kan zij ook de burger aanspreken op zijn gedrag. Maar laten we tegelijkertijd vooral ook naar onszelf kijken. “Verander de wereld, en begin bij jezelf” is een bekend gezegde. Ook wij, inwoners van Nederland, moeten wakker worden. We moeten bij onszelf te rade gaan in hoeverre wij elkaar durven aan te spreken op elkanders gedrag. Laat “IEDER VOOR ZICH” er nu voor zorgen dat “GOD VOOR ONS ALLEN” geen loze kreet is, maar kan inspireren om onze samenleving weer menselijker te maken.