TIJDSLIJN + SAMENVATTING GESCHIEDENIS
H4
1000-1500 tijd van steden en staten
groei wereldbevolking van 300 naar 400 miljoen mensen
1000-1300 hoge middeleeuwen
11e EEUW
agrarisch-urbane samenleving herontwikkelt zich
- risterploeg: vervanging houten ploeg getrokken door twee ossen, een ijzeren ploegschaar getrokken door een paard. Maakte werk boer gemakkelijker en je kon ook de zware kleigrond bewerken
1075 start investituurstrijd
1077 Turken veroveren oostkant Middellandse Zee
- reactie: kruistochten
de keizer van Byzantium riep paus Urbanus op om ridders te sturen om te vechten tegen de Turkmenen. De paus voldeed daaraan, en zei tegen de deelnemers dat hun zonden werden gezuiverd. Als ze stierven zouden ze in de hemel komen.
1095 start kruistochtentijd
12e EEUW
1122 eind investituurstrijd door Concordaat van Worms: compromis tussen opvolgers van keizer Hendrik IV en de opvolgers van paus Gregorius. Dit hield in dat alleen de priesters van een bisdom hun eigen bisschop mochten kiezen, maar dat de keizer wel nog steeds de erfelijke titel van hertog of graaf mocht geven aan bisschoppen die geen kinderen mochten krijgen.
- gang naar Canossa
- betekende niet dat het voor altijd peace in the world was, niet alleen tussen de paus en de keizer, maar ook tussen de paus en de Franse koning was het soms aan.
Dreigmiddel van de paus: excommuniceren of een interdict op leggen.
1167 start Mongolenrijk
- door Djengiz Khan
- grootste rijk in wereldgeschiedenis
13e EEUW
1215 Jan zonder Land ondertekend Magna Carta:
- de grote oorkonde waarin werd vastgelegd hoe de koning zich moest gedragen
- geregeld door hoge edelen die er genoeg van hadden dat hij hun belastinggeld voor zichzelf gebruikte. Vanaf toen viel de koning ook onder de wet en moest belasting betalen.
De paus bepaalde dat joden in een aparte getto moesten wonen
Start vervolging ketters (inquisitie) en antisemitisme
1271 Marco Polo naar China
- door het Mongolenrijk konden Europeanen door Azië reizen, zoals Marco Polo. Hij was de eerste Europeaan die Japan beschreef, ook al was hij er zelf niet geweest
1275 Amsterdam krijgt tolprivilege
1291 einde kruistochtentijd
1300-1500 late middeleeuwen
14e EEUW
1302 Guldensporenslag
1303 Bonifatius VIII wordt door Franse koning overmeesterd in zijn buitenverblijf. Van de schrik ging hij dood.
1337 start Honderjarige Oorlog
- duurde 96 jaar
- machtstrijd tussen Engeland en Frankrijk
- eenheidsgevoel ontstond in Frankrijk, dat leidde naar het ontstaan van een moderne staat, Staten-Generaal etc.
- gevolg: macht Frans koning groter dan ooit tevoren. Uitbreiding van zijn gebied tot 4 keer groter dan eerst.
1347 pestepidemie in Europa
- eenderde van de verdubbelde Europeanen dood, dus 25 miljoen mensen
15e EEUW
1400 Chinezen verdreven Mongoolse overheersers en versterkten Chinese Muur
1450 einde pest- en hongerepidemie
1453 einde Honderjarige Oorlog
Verovering Constantinopel door de Turken. Geleerden vluchtten naar Italië en namen veel klassieke Griekse manuscripten en meer kennis van de Griekse oudheid mee, en zo werd die informatie beschikbaar voor geleerden in Italië. Dit bevorderde het humanisme en de interesse voor de klassieke oudheid.
1464 eerste Staten-Generaal
- door de bourgondishe hertog Filips de Goede
- vergadering van de Staten (vertegenwoordigers 3 standen) van alle gewesten van de Nederlanden
1492 einde reconquista in Granada: christelijke koningen heroverden Spanje en Portugal van de islam.
H5
1500-1800 De vroegmoderne tijd
1500-1600 De wereld in de tijd van ontdekkers en hervormers of renaissancetijd, geleidelijk aan.
-ontdekkingsreizen -> Europese expansie
-kritiek op de kerk -> reformatie
-Latijnse christenheid viel uiteen: het katholicisme en het protestantisme
15e EEUW
1492 Columbus kwam per ongeluk in Amerika
- oorspronkelijke bevolking stierf binnen een eeuw uit door oorlog, slavernij en Europese ziektes
1498 Vasco di Gama kwam in India
-bijna geen vestiging van Europeanen
1500 geboorte Karel V. Vader stierf toen hij 6 jaar oud was, moeder was geestesziek dus die kon niet regeren. Tante neemt het voor Karel over, maar in 1515 besluit hij het zelf te gaan doen.
1506-1509 Verblijf van Erasmus in Italië. Hier zag hij, als monnik, dichter, schrijver, humanist en filosoof, dat de humanisten daar zo veel opgingen in de klassieke oudheid dat ze volledig afdreven van het christendom. Volgens hem moest je alleen het christendom zuiveren van al het gelul dat er door de jaren heen, en door slechte kopieën erbij is gekomen.
-Copernicus: natuurwetenschapper uit de 17e eeuw die het eerste wiskundige model van het zonnestelsel maakte waar de aarde centraal stond.
-humanistische geleerden
-beeldhouwers zij gingen allemaal het werk van de Grieken
-architecten en Romeinen beter onderzoeken, en
-beeldende kunstenaars klassieke vormen kwamen terug.
In de kunst kwamen er veel meer emoties. Ook hadden de kunstwerken opeens makers. Het individu kwam namelijk meer centraal te staan, en de makers van kunstwerken gingen hun handtekening er ook op zetten. Ook werden er portretten, landschappen en mythologische figuren afgebeeld en waren er niet alleen maar bijbelse voorstellingen.
1515-1598 regie door Karel V en Filips II, machtigste heersers van hun tijd.
-Habsburgs, dus uit Oostenrijk. Door huwelijken en erfenissen had de familie steeds grotere delen van Europa veroverd. Uiteindelijk: -Spanje -Zuid-Italië -Bourgondië -de Nederlanden -Oostenrijk -bijbehorende gebieden in Midden-Europa -Spaanse koloniën in Amerika.
1517 Maarten Luther protesteerde tegen misstanden van rooms-katholieke kerk
BEGIN REFORMATIE
1519 verovering Azteken in Mexico door Cortès.
1530 verovering Inca’s in Peru door Pizarro
1555 Karel treed vrijwillig af voor zijn gezondheid.
1559 Filips II bestuurde de Nederlanden vanuit Spanje, Margaretha van Parma landvrouw
1564 Willem van Oranjepleit voor godsdienstvrijheid, maar werkte averechts
1566 de Opstand onder leiding van Willem van Oranje, opstandelingen zeggen later zelfs de gehoorzaamheid aan Filips op en zo ontstaat de Republiek de Zeven Verenigde Nederlanden.
Beeldenstorm
1567 gevolg Beeldenstorm: de ijzeren hertog van Alva arriveert
1568 slag bij Heiligerlee
1572 1 april: Den Briel de Watergeuzen voeren bij Den Briel de Maasmond binnen. Zij hoorden dat er geen Spaanse soldaten in de stad waren en besloten het stadje voor de prins van Oranje in te nemen. Vanuit den Briel trokken de geuzen door Holland en Zeeland.
1580 Oranje vogelvrij verklaard
1581 Unie van Utrecht zweert Filips II af
De opstand in diepe crisis:
1584 Willem van Oranje vermoord
1585 Parma neemt Antwerpen in
-toen de opstand verloren leek, kreeg Parma in 1588 een opdracht om een invasie in Engeland voor te bereiden, waarbij hij sneuvelde. Daarmee was de opstand gered.
De opstandige gewesten besloten geen nieuwe landheer te zoeken en ze gingen door als de Republiek der Verenigde Nederlanden: Zeeland, Utrecht, Friesland, Gelderland. Maurits zoon van Willem van Oranje veroverde de rest van het noorden.
1598 het Edict van Nantes: gaf katholieken en hugenoten (Franse calvinisten) gelijke rechten.
1570 ong. Spanje, Engeland en Frankrijk beginnen aan expansie
1595 Nederland gaat meedoen met expansie
DE PAARSE STUKKEN
De risterploeg: een ijzeren ploeg die rond het jaar 1000 de houten ploeg verving. De risterploeg was sterker en kon in hoogte worden versteld. Hierdoor kon de boer bijvoorbeeld makkelijker zware kleigrond bewerken.
Francesco Datini: een rijke koopman uit het noorden van Italië waar we veel van weten doordat het hele archief van zijn handelshuis bewaard is gebleven. Dit archief laat dat er in de 14e eeuw een volwassen internationale handel op gang was gekomen tussen de grote steden.
De Magna Carta: “de grote oorkonde”, door de Engelse koning Jan zonder Land ondertekend onder dwang van de adel die er genoeg van had dat hij zijn avonturen en reizen betaalde met de belastingen die steeds maar duurder en duurder werden. In de Magna Carta staat dat de koning voor extra belastingen toestemming moet vragen aan het parlement en ook onder de wet valt.
Geert Groote: een Deventerse middeleeuwse godgeleerde, schrijver, hervormer en boeteprediker binnen de Kerk van Rome. Hij werd een preekverbod opgelegd maar kreeg toch veel volgelingen: de Broeders en Zusters des Gemenen Levens, -geen persoonlijk bezit -geen seks -leven van het kopiëren van boeken in de volkstaal.
Samen: Moderne Devotie
De schenking van Constantijn: de Donatio Constantini is een vervalst Latijns document uit de 8ste eeuw, waar in zou staan dat keizer Constantijn, in de 4de eeuw, de keizerlijke macht in het westen aan de paus schonk. Pas in de 15de eeuw werd vastgesteld dat dit document nep was.
De tempeliers: een ridderorde die tegelijkertijd een geestelijke orde en een militaire eenheid was. Het begon allemaal met het beschermen van kruistochten die naar het Heilige Land gingen, en ze vervoerden ook grote geldsommen. Zo werden ze bankiers. De Franse koning raakte diep in de schulden, en hij bracht de orde ten val: hij dwong de paus hun als ketters te verklaren en te veroordelen. Hun vermogens verdwenen in de koninklijke schatkisten.
Del Carpine en van Ruysbroeck: deze twee franciscanen hadden een verbinding met het Verre Oosten ontdekt, die niet was afgezet door andere kolonisten. Dit vond plaats in de 13e eeuw.
Michelangelo: Voorbeeld van een uomo universalis. Naast schilder was hij ook een zeer begaafd beeldhouwer, architect en dichter.In tegenstelling tot vele andere kunstenaars van zijn tijd werd Michelangelo opgeleid door verschillende meesters.
- plafond Sixtijnse kapel
Christoffel Columbus: Verliet in opdracht van de Spaanse koning Spanje in 1492 om een zeeroute naar Indië te vinden, hij had het ook eerst nog bij de Portugese koning geprobeerd. Eigenlijk was hij Italiaans, maar daar ging het niet lukken. In plaats van in India kwam hij in het Caribisch gebied terecht, en de bewoners noemde hij indianen. Hij geloofde zelf wel echt dat het Indië was, totaan zijn dood heeft hij het volgehouden.
Boekdrukkunst: eerste gedateerde document: een aflaat. Eerste gedateerde boek: de Bijbel. Rond 1450 werd dit uitgevonden, en tot dan toe moest iedere tekst handmatig gekopieerd worden en dat duurde LANG en maakte het boek heel kostbaar en duur. Na 1450 werden boeken in grote hoeveelheden gemaakt en tegen lagere prijzen verkocht. Ideeën en kennis werd sneller en massaler verspreid.
Een ander gevolg van de boekdrukkunst: censuur, de kerk stelde een lijst van verboden boeken op.
Kenau en het beleg van Haarlem: Kenau Simonsdochter Hasselaar was een eigenzinnige en harde zakenvrouw, die het hoofd goed boven water hield bij de belegering van Alva van Haarlem. Sinds die tijd is Kenau synoniem voor manwijf.
H4
1000-1500 tijd van steden en staten
groei wereldbevolking van 300 naar 400 miljoen mensen
1000-1300 hoge middeleeuwen
11e EEUW
agrarisch-urbane samenleving herontwikkelt zich
- risterploeg: vervanging houten ploeg getrokken door twee ossen, een ijzeren ploegschaar getrokken door een paard. Maakte werk boer gemakkelijker en je kon ook de zware kleigrond bewerken
1075 start investituurstrijd
1077 Turken veroveren oostkant Middellandse Zee
de keizer van Byzantium riep paus Urbanus op om ridders te sturen om te vechten tegen de Turkmenen. De paus voldeed daaraan, en zei tegen de deelnemers dat hun zonden werden gezuiverd. Als ze stierven zouden ze in de hemel komen.
1095 start kruistochtentijd
12e EEUW
1122 eind investituurstrijd door Concordaat van Worms: compromis tussen opvolgers van keizer Hendrik IV en de opvolgers van paus Gregorius. Dit hield in dat alleen de priesters van een bisdom hun eigen bisschop mochten kiezen, maar dat de keizer wel nog steeds de erfelijke titel van hertog of graaf mocht geven aan bisschoppen die geen kinderen mochten krijgen.
- gang naar Canossa
- betekende niet dat het voor altijd peace in the world was, niet alleen tussen de paus en de keizer, maar ook tussen de paus en de Franse koning was het soms aan.
Dreigmiddel van de paus: excommuniceren of een interdict op leggen.
1167 start Mongolenrijk
- door Djengiz Khan
- grootste rijk in wereldgeschiedenis
13e EEUW
1215 Jan zonder Land ondertekend Magna Carta:
- de grote oorkonde waarin werd vastgelegd hoe de koning zich moest gedragen
- geregeld door hoge edelen die er genoeg van hadden dat hij hun belastinggeld voor zichzelf gebruikte. Vanaf toen viel de koning ook onder de wet en moest belasting betalen.
De paus bepaalde dat joden in een aparte getto moesten wonen
1271 Marco Polo naar China
- door het Mongolenrijk konden Europeanen door Azië reizen, zoals Marco Polo. Hij was de eerste Europeaan die Japan beschreef, ook al was hij er zelf niet geweest
1275 Amsterdam krijgt tolprivilege
1291 einde kruistochtentijd
1300-1500 late middeleeuwen
14e EEUW
1302 Guldensporenslag
1303 Bonifatius VIII wordt door Franse koning overmeesterd in zijn buitenverblijf. Van de schrik ging hij dood.
1337 start Honderjarige Oorlog
- duurde 96 jaar
- machtstrijd tussen Engeland en Frankrijk
- eenheidsgevoel ontstond in Frankrijk, dat leidde naar het ontstaan van een moderne staat, Staten-Generaal etc.
- gevolg: macht Frans koning groter dan ooit tevoren. Uitbreiding van zijn gebied tot 4 keer groter dan eerst.
1347 pestepidemie in Europa
15e EEUW
1400 Chinezen verdreven Mongoolse overheersers en versterkten Chinese Muur
1450 einde pest- en hongerepidemie
1453 einde Honderjarige Oorlog
Verovering Constantinopel door de Turken. Geleerden vluchtten naar Italië en namen veel klassieke Griekse manuscripten en meer kennis van de Griekse oudheid mee, en zo werd die informatie beschikbaar voor geleerden in Italië. Dit bevorderde het humanisme en de interesse voor de klassieke oudheid.
1464 eerste Staten-Generaal
- door de bourgondishe hertog Filips de Goede
- vergadering van de Staten (vertegenwoordigers 3 standen) van alle gewesten van de Nederlanden
1492 einde reconquista in Granada: christelijke koningen heroverden Spanje en Portugal van de islam.
H5
1500-1800 De vroegmoderne tijd
1500-1600 De wereld in de tijd van ontdekkers en hervormers of renaissancetijd, geleidelijk aan.
-ontdekkingsreizen -> Europese expansie
-kritiek op de kerk -> reformatie
15e EEUW
1492 Columbus kwam per ongeluk in Amerika
- oorspronkelijke bevolking stierf binnen een eeuw uit door oorlog, slavernij en Europese ziektes
1498 Vasco di Gama kwam in India
-bijna geen vestiging van Europeanen
1500 geboorte Karel V. Vader stierf toen hij 6 jaar oud was, moeder was geestesziek dus die kon niet regeren. Tante neemt het voor Karel over, maar in 1515 besluit hij het zelf te gaan doen.
1506-1509 Verblijf van Erasmus in Italië. Hier zag hij, als monnik, dichter, schrijver, humanist en filosoof, dat de humanisten daar zo veel opgingen in de klassieke oudheid dat ze volledig afdreven van het christendom. Volgens hem moest je alleen het christendom zuiveren van al het gelul dat er door de jaren heen, en door slechte kopieën erbij is gekomen.
-Copernicus: natuurwetenschapper uit de 17e eeuw die het eerste wiskundige model van het zonnestelsel maakte waar de aarde centraal stond.
-humanistische geleerden
-architecten en Romeinen beter onderzoeken, en
-beeldende kunstenaars klassieke vormen kwamen terug.
In de kunst kwamen er veel meer emoties. Ook hadden de kunstwerken opeens makers. Het individu kwam namelijk meer centraal te staan, en de makers van kunstwerken gingen hun handtekening er ook op zetten. Ook werden er portretten, landschappen en mythologische figuren afgebeeld en waren er niet alleen maar bijbelse voorstellingen.
1515-1598 regie door Karel V en Filips II, machtigste heersers van hun tijd.
-Habsburgs, dus uit Oostenrijk. Door huwelijken en erfenissen had de familie steeds grotere delen van Europa veroverd. Uiteindelijk: -Spanje -Zuid-Italië -Bourgondië -de Nederlanden -Oostenrijk -bijbehorende gebieden in Midden-Europa -Spaanse koloniën in Amerika.
1517 Maarten Luther protesteerde tegen misstanden van rooms-katholieke kerk
BEGIN REFORMATIE
1519 verovering Azteken in Mexico door Cortès.
1530 verovering Inca’s in Peru door Pizarro
1555 Karel treed vrijwillig af voor zijn gezondheid.
1559 Filips II bestuurde de Nederlanden vanuit Spanje, Margaretha van Parma landvrouw
1564 Willem van Oranjepleit voor godsdienstvrijheid, maar werkte averechts
1566 de Opstand onder leiding van Willem van Oranje, opstandelingen zeggen later zelfs de gehoorzaamheid aan Filips op en zo ontstaat de Republiek de Zeven Verenigde Nederlanden.
Beeldenstorm
1568 slag bij Heiligerlee
1572 1 april: Den Briel de Watergeuzen voeren bij Den Briel de Maasmond binnen. Zij hoorden dat er geen Spaanse soldaten in de stad waren en besloten het stadje voor de prins van Oranje in te nemen. Vanuit den Briel trokken de geuzen door Holland en Zeeland.
1580 Oranje vogelvrij verklaard
1581 Unie van Utrecht zweert Filips II af
De opstand in diepe crisis:
1584 Willem van Oranje vermoord
1585 Parma neemt Antwerpen in
-toen de opstand verloren leek, kreeg Parma in 1588 een opdracht om een invasie in Engeland voor te bereiden, waarbij hij sneuvelde. Daarmee was de opstand gered.
De opstandige gewesten besloten geen nieuwe landheer te zoeken en ze gingen door als de Republiek der Verenigde Nederlanden: Zeeland, Utrecht, Friesland, Gelderland. Maurits zoon van Willem van Oranje veroverde de rest van het noorden.
1598 het Edict van Nantes: gaf katholieken en hugenoten (Franse calvinisten) gelijke rechten.
1595 Nederland gaat meedoen met expansie
DE PAARSE STUKKEN
De risterploeg: een ijzeren ploeg die rond het jaar 1000 de houten ploeg verving. De risterploeg was sterker en kon in hoogte worden versteld. Hierdoor kon de boer bijvoorbeeld makkelijker zware kleigrond bewerken.
Francesco Datini: een rijke koopman uit het noorden van Italië waar we veel van weten doordat het hele archief van zijn handelshuis bewaard is gebleven. Dit archief laat dat er in de 14e eeuw een volwassen internationale handel op gang was gekomen tussen de grote steden.
De Magna Carta: “de grote oorkonde”, door de Engelse koning Jan zonder Land ondertekend onder dwang van de adel die er genoeg van had dat hij zijn avonturen en reizen betaalde met de belastingen die steeds maar duurder en duurder werden. In de Magna Carta staat dat de koning voor extra belastingen toestemming moet vragen aan het parlement en ook onder de wet valt.
Geert Groote: een Deventerse middeleeuwse godgeleerde, schrijver, hervormer en boeteprediker binnen de Kerk van Rome. Hij werd een preekverbod opgelegd maar kreeg toch veel volgelingen: de Broeders en Zusters des Gemenen Levens, -geen persoonlijk bezit -geen seks -leven van het kopiëren van boeken in de volkstaal.
Samen: Moderne Devotie
De schenking van Constantijn: de Donatio Constantini is een vervalst Latijns document uit de 8ste eeuw, waar in zou staan dat keizer Constantijn, in de 4de eeuw, de keizerlijke macht in het westen aan de paus schonk. Pas in de 15de eeuw werd vastgesteld dat dit document nep was.
De tempeliers: een ridderorde die tegelijkertijd een geestelijke orde en een militaire eenheid was. Het begon allemaal met het beschermen van kruistochten die naar het Heilige Land gingen, en ze vervoerden ook grote geldsommen. Zo werden ze bankiers. De Franse koning raakte diep in de schulden, en hij bracht de orde ten val: hij dwong de paus hun als ketters te verklaren en te veroordelen. Hun vermogens verdwenen in de koninklijke schatkisten.
Del Carpine en van Ruysbroeck: deze twee franciscanen hadden een verbinding met het Verre Oosten ontdekt, die niet was afgezet door andere kolonisten. Dit vond plaats in de 13e eeuw.
- plafond Sixtijnse kapel
Christoffel Columbus: Verliet in opdracht van de Spaanse koning Spanje in 1492 om een zeeroute naar Indië te vinden, hij had het ook eerst nog bij de Portugese koning geprobeerd. Eigenlijk was hij Italiaans, maar daar ging het niet lukken. In plaats van in India kwam hij in het Caribisch gebied terecht, en de bewoners noemde hij indianen. Hij geloofde zelf wel echt dat het Indië was, totaan zijn dood heeft hij het volgehouden.
Boekdrukkunst: eerste gedateerde document: een aflaat. Eerste gedateerde boek: de Bijbel. Rond 1450 werd dit uitgevonden, en tot dan toe moest iedere tekst handmatig gekopieerd worden en dat duurde LANG en maakte het boek heel kostbaar en duur. Na 1450 werden boeken in grote hoeveelheden gemaakt en tegen lagere prijzen verkocht. Ideeën en kennis werd sneller en massaler verspreid.
Een ander gevolg van de boekdrukkunst: censuur, de kerk stelde een lijst van verboden boeken op.
Kenau en het beleg van Haarlem: Kenau Simonsdochter Hasselaar was een eigenzinnige en harde zakenvrouw, die het hoofd goed boven water hield bij de belegering van Alva van Haarlem. Sinds die tijd is Kenau synoniem voor manwijf.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
K.
K.
geweldige samenvatting!!!
12 jaar geleden
Antwoorden