Eenheid en Scheiding - Staat en Natie in Nederland en Belgie

Eenheid in verscheidenheid
Staatvorming Zuidelijke Nederlanden: · 1713: bestuur Zuidelijke Nederlanden van Spaanse in Oostenrijkse handen - Bestuursorganen bleven bestaan - Oostenrijkse landvoogden en raadsheren - Gewestelijke Staten hielden Middeleeuwse privileges · 1780: Keizer Jozef II aan de macht: - Hij verandert het beleid met zijn Verlichtingsdenken - Hij wil een moderne eenheidsstaat - Er komt een stortvloed van wetten (vooral tegen RK-kerk) - 1787: Vernieuwing van het gerechtelijk en bestuurlijk apparaat Saamhorigheid in het Zuiden: · Felle protesten van de adel tegen hervormingen - v/d Noot, conservatieve advocaat van de Brusselse Gilden, aanhangers: Statisten - Vonck, van de democratische vooruitstrevende burgerij, aanhangers: Vonckisten
Natievorming in de Noordelijke Nederlanden · Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was vrijgekomen van de Spaanse overheersers - Geen hechte staat, wel vaag overkoepelend bestuur: Staten-Generaal - Stadshouder: een Oranje, bevelhebber van leger en had macht over bestuurlijke zaken · 18e eeuw: Ook de economie van andere Europese landen stijgt - 1780: 4e Engelse oorlog: Nederlandse steden die handel dreven met Engeland kozen de kant van Engeland, Nederlandse steden die handel voerden met Amerika kozen de kant van de onafhankelijkheidsstrijders (Amerikanen). - Oranjegezind: handelaars uit grote steden - Anti-Oranje (patriotten): Boeren · 1781: Pamflet: ‘Aan het volk van Nederland’ - Boeren en adel van het platteland protesteren om te betalen voor de Hollandse handel, stadshouder Willem V moet volgens hen weg. - Steden met democratische patriotten hadden verkiezingen stadsbestuur, katholieken stemden voor patriotten (zij wilden niet meer betalen om hun geloof uit te oefenen) - Steeds meer patriotten komen in opstand: Wilhelmina (vrouw van Willem V) roept hulp in van haar broer, de koning van Pruisen, hij herstelt de macht en orde. De patriotten vertrekken richting de Zuidelijke Nederlanden en Frankrijk. Franse overheersing vergroot nationale gevoelens: · 1789: Franse Revolutie · 1794: Fransen lijfden het gebied van democratisch gezinde Vonckisten van de Z-NL in bij Frankrijk, ze steunden de Vonckisten. - Nieuw bestuurlijke indeling - Privileges + standenvergaderingen verdwenen - Fransen eisten graan/paarden/vee en een eed van trouw van priesters aan de Franse Republiek: dit veroorzaakt fel nationaal protest. · Winter 1794-1795: Fransen trekken de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden binnen - Willem V vlucht naar Engeland - Fransen nemen macht over met vreemdelingenlegioen (met o.a patriotten) - Naamsverandering: Rep. Der Zeven Ver. NL > Bataafse Republiek - Er komt een volksvertegenwoordiging: de Nationale Vergadering - 2 groepen patriotten: federalisten (Bataafse Republiek moet federatie van Gewesten worden) en unitaristen (Bataafse Republiek moet eenheidsstaat worden) · 1798: Unitaristen overwinnen - Napoleon laat broer Lodewijk over Holland regeren - Lodewijk maakt zich geliefd: interesse voor noordelijke kunst (Nationale Kunstcollectie) en hij is betrokken bij het volk, dit veroorzaakt grote saamhorigheid Samen maar niet één
Noord en Zuid samengevoegd: · 1813: De Fransen zijn verslagen, (koning/prins) Willem I (zoon van stadshouder Willem V) wil groots herstel van Nederland: uitbreiding met de Zuidelijke Nederlanden. · Herordening van Europa na 1814 (Engeland had hierbij een grote rol): - Hoofddoel: Nieuwe veroveringen van de Fransen voorkomen, d.m.v middelgrote landen er omheen te vormen - Vereniging van Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden tot bufferstaat (= kleine staat tussen 2 grote staten in) paste goed bij dit doel Eén staat: · 1815: Verenigd Koninkrijk der Nederlanden - Er kwam een commissie voor een nieuwe Grondwet, de bestond uit 11 Zuiderlingen (van de 3½ miljoen inwoners van het Zuiden) en 11 Noorderlingen (van de 2 miljoen inwoners van het Noorden) - Voorwaarden van Willem I voor nieuwe Grondwet: alle godsdiensten moesten dezelfde bescherming krijgen (geen staatskerk), persvrijheid en openbaarheid van vergaderen - Er kwam ‘in ruil voor’ de gelijke vertegenwoordiging een Eerste Kamer die wetten mocht verwerpen die de Tweede Kamer had goedgekeurd. · Stemmen Grondwet: 527 voor, 796 tegen, 281 wegblijvers: - Koning Willem I telde de wegblijvers als voorstemmers: de wet ging door - Ongenoegen in België: Wat voor bescherming moet je van zo’n koning verwachten? Natievorming onder Willem I(W.I): · Economische politiek: - W.I: goede infrastructuur en goede welvaart zijn nodig om een eenheid te vormen - W.I heeft interesse voor industrie, probeert dit te stimuleren - Oprichting van de NHM (Nederlandse Handels Maatschappij) · Culturele Politiek: - W.I: kunst is een zaak van de burgers - WI: (Te) weinig bemoeienis met de pers (dit is niet natievormend). · Onderwijspolitiek: - Verplicht Nederlands (dit is wel natievormend) Koninklijke Besluiten: Vlamingen: Nederlands, Walen: tweetalig
De Belgische Opstand · 1825: Willem I richt ‘Collegium Philosophicum’ op: alle priesterstudenten moesten daar het eerste deel van hun opleiding de colleges volgen, dit beviel de Zuid-NL bisschoppen niet: - via de priesters bereikten zij het volk: er werden petities getekend door het volk - taalpolitiek viel niet goed: het zuiden was aan het verfransen - De Potter (inwoner van Zuid Nederland die brief schreef naar het Noorden) wees de manier af waarop de Noordelijke politiek aan het Zuiden werd opgelegd: de koning had teveel macht. · Liberalen en Katholieken uit België gingen samenwerken tegen Willem I: - Willem I doet toegevingen: het ‘Collegium Philosophicum’ sluit, taal/onderwijspolitiek matigt · 1829/1830: VK der Nederlanden heeft het economisch zwaar: - zeer koude winter, fabrieken lagen stil: werkloosheid - het Noorden had hogere schulden dan het Zuiden, maar door samenvoeging moet het Zuiden ook meer belasting betalen, de primaire levensbehoeften worden te duur voor de armere mensen · 1830: Belgische Opstand verspreid zich over het Zuiden - Opera ‘De stomme Portici’ voor vrijheid - Plundering drukkerij van Le National (regeringsgezinde krant) - Brabantse 3-kleur: rood-geel-zwart · Brussel: Voorlopig Bewind (voorlopig bestuur) - Willem I stuurt zoon Willem: deze legt bij terugkomst plannen voor bestuurlijke scheiding voor aan zijn vader, deze weigert. - Willem I stuurt zijn tweede zoon Frederik: wanneer hij in Brussel komt ontstaan er bloederige gevechten, dit gaat het Voorlopig Bewind te ver: het Voorlopig Bewind roept de onafhankelijkheid uit. - Willem I stapt naar grootmachten Engeland en Pruisen: zij geven de Belgen hun onafhankelijkheid. Gescheiden wegen Cultuur als bindmiddel in België: · Bij koning Leopold I (1e koning van België) werd er meer aan natievorming gedaan (eenheidsbesef bevorderen) - Kunstenaars worden gestimuleerd om historische gebeurtenissen weer te geven - Symbolen: Vrijheid > wapperende vlaggen, kracht> leeuwen - Volk en koning waren 1 - Er waren veel volksfeesten · 1869: Belgen konden de tol voor de Schelde eindelijk van de Nederlanders afkopen, zo werd de groei van Antwerpen niet meer belemmerd. · Hendrik Concience schreef lofredes voor België - Zijn bekendste roman: ‘De leeuw van Vlaanderen’ (over de Guldensporenslag van 1302: strijd tegen de Fransen voor vrijheid) · Gebouwen in de hoofdstad moesten imponerend zijn: - Paleis - Brusselse Justitiepaleis - Nationale Basiliek van het Heilige Hart - veel musea, instituten en instellingen ,b>Cultuur in Nederland als bindmiddel: · Nederlanders willen niet achterblijven bij de Belgen - er komen volksfeesten/beelden worden onthuld (maar in mindere mate dan in België) - Rembrandt wordt pas laat echt gerespecteerd - In Belgie wordt in 1950 de 47 meter hoge Congreszuil gebouwd, 6 jaar later wordt de Eendracht op de Dam onthuld(maar die werd in 1913 afgebroken voor een tramlijn) · Nederland heeft niet veel interesse voor cultuur: - 1 museum: Rijksmuseum - Alle koninklijke gebeurtenissen, tentoonstellingen en congressen in de Nieuwe Kerk - Volksfeesten komen niet echt op gang door verdeeldheid · 1933: 400ste geboortejaar prins van Oranje: - Het hele volk viert feest - Colijn is positief over Willem van Oranje - Katholieke Anton van Duinkerken zegt: Het enige wat Willem van Oranje achterliet was het ideaal van de Nederlandse eenheid Een natie heeft behoefte aan een missie: · Nederlandse missie: Nederlands-Indië · Belgische missie: Belgisch-Kongo · Redenen voor het hebben van een kolonie: - kolonie werd er toch alleen maar beter van? - economische motieven: geld/ werkgelegenheid (koloniën werden uitgebuit) · Na 1900: steeds meer ethische politiek, ook in de koloniën - onderwijs, gezondheidszorg en liefdadigheid - koloniën werden bekeerd tot het geloof Oorlog en Natievorming: · In WOI gebruikt Duitsland België om in Frankrijk te komen - Belgen+geallieerde troepen strijden aan de rivier de IJzer - Koning Albert (opperbevelhebber van het leger) staat aan het front > nationale volksheld - Vóór de oorlog: Vlamingen en Walen maar geen Belgen in België - Na 1914: ‘hechte banden’ tussen Vlamingen en Walen · Nederland blijft neutraal, toch groeit het saamhorigheidsgevoel - Nederlanders krijgen pas: bewijs dat ze Nederlanders zijn - Er heerst schaarste: alles samen delen via bonnensysteem - De soldaten liggen 4 jaar aan de grens om de oorlog buiten te houden ,b>Nederland met Nederlanders (Belgie zonder Belgen?) Politieke samenwerking in Nederland: · 19e eeuw: Zuilen in Nederland · 1917: Mannen boven 23 krijgen stemrecht + er komt subsidie voor bijzondere scholen · 1917: Russische Revolutie, socialisten ook in Nederland actief, maar deze ontketenen geen revolutie in Nederland - Behalve de revolutionaire socialisten stond iedereen achter de monarchie en democratie: er kwamen sociale wetten Vertrouwen in Nederlandse verzorgingsstaat: · Duitse bezetter laat Nederlanders nog meer naar elkaar toegroeien - verjaardag prins Bernhard: anjers voor verbondenheid en verzet - bemoedigende toespraken van Koningin Wilhelmina vanuit Londen · Na WOII: vertrouwen in Nederlandse staat groeit verder - Regering Drees: herstel en vernieuwing van Nederland: er komen sociale voorzieningen - Nederland had in vergelijking met andere Europese landen weinig stakingen
Belgie: Taalkwestie leidt tot verdeeldheid: · 19e eeuw: Wallonië is het hart van de bedrijvigheid - bestuur/rechtspraak/leger/hoger onderwijs: Franstalig - Vlamingen voelen zich tekortgedaan · 1878: Taalwet: Nederlands spreken in Vlaanderen verplicht: dit werd niet gedaan door elite. Vlamingen wilden na WOI gelijkberechting, de regering geeft maar mondjesmaat toe (vanwege een kleine groep radicale Vlamingen die met de Duitsers hadden samengewerkt). · Nadat de regeren grafstenen van de Vlaamse oorlogsslachtoffers in had gesloopt voor de aanleg van een weg richtten de Vlamingen het herdenkingsmonument Diksmuide op, deze staat symbool voor de Vlaamse emancipatiestrijd. Naar een federale staat · De koning van Belgie , Leopold III, verwacht een overwinning van de Duitsers - De koning vlucht niet, maar gaat zelfs op bezoek bij Hitler - Na de bevrijding van de Duitsers bestaat de regering uit communisten en socialisten. - Vlamingen en katholieken worden verdacht van sympathie voor de Duitsers · Koningskwestie: Wat is de positie van Leopold III? - ‘links’-België wil de koning niet terug op de troon - koning blijft in Zwitserland tot uitkomst van referendum - socialisten, communisten en liberalen zijn tegen de terugkomst van de koning, de katholieken zijn voor - er ontstonden opstootjes in België: uit vredeswil geeft Leopold III de macht aan zijn zoon Boudewijn · Tijdens de koningskwestie neemt de bedrijvigheid in Wallonië af: - door overproductie van steenkolen in de wereld - er zijn veel regeringen nodig om een economisch beleid voor Vlaanderen en Wallonië te vormen, het wantrouwen tussen beide groepen blijft. - Vlaams en Waals bewustzijn = sterk, Belgisch bewustzijn = zwak · Scheiding Belgie met deelregeringen+supervisie nationale regering? - Snelle bevolkingsgroei Vlaanderen = bedreiging voor Walen - Franstalige bevolking in Vlaamse gemeentes = gebiedsverlies Vlaanderen · 1963: Precieze regelingen taalgebruik/taalgrens: groot probleem - regeringen werden opgesplitst - Federalisering was niet meer te stoppen · 1970: Premier Eykens komt met grondwetherziening · 1980: vorming van gewesten: Vlaanderen, Brussel en Wallonië - allen een eigen bestuur - het land bleef onbestuurbaar, dit werd verergerd door een economische crisis · 1992: Regering Dehaene werkt aan federalistisch proces - Een inwoner van Luik is negatief over de toekomst van België Hoe zal dit aflopen?