Vrijheid

Filosofische verhandeling over vrijheid vrijheid (v.), - (g.mv.) (abstr.) het vrij-zijn in de versch. bet. van het woord… -- (vrijheden) (concr.)… Al uit de definitie die de Dikke van Dale geeft voor het woord vrijheid, blijkt dat vrijheid een moeilijk te omschrijven begrip is. Volgens de Dikke van Dale komt vrijheid in twee verschillende betekenissen voor; in een abstracte en een concrete betekenis. Vrijheid in de concrete zin is een vrij makkelijk te omschrijven begrip. Concrete vrijheid heeft voor mij voornamelijk te maken met bepaalde vastgelegde rechten die je als mens hebt; denk hierbij aan vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, enzovoort. Deze vrijheden heb je verkregen simpelweg omdat je een mens bent en ze houden voor ieder individu exact hetzelfde in. Het is voor iedereen duidelijk wat er met deze vrijheden bedoeld wordt en het is eenvoudig om er gebruik van te maken. Vrijheid in de abstracte zin van het woord is een veel moeilijker te omschrijven begrip, met name doordat deze vrijheid voor ieder individu een andere, persoonlijke betekenis heeft. Voor mij heeft vrijheid in de abstracte zin van het woord vooral te maken met het kunnen maken van je eigen keuzes en zo in staat te zijn om zelf te bepalen wat je met je leven doet. Aan de hand van de keuzes die je maakt in je leven creëer je een eigen persoonlijkheid en bepaal je uiteindelijk wat voor een mens je wordt. Op deze manier ben je dus zelf verantwoordelijk voor je zelfontwikkeling en zelfontplooiing. Vrijheid brengt dus ook verantwoordelijkheden met zich mee. Hier in Nederland zijn wij zowel in de concrete als in de abstracte zin behoorlijk vrij. Met name over concrete vrijheden hebben wij niks te klagen. We leven in een democratisch land, waar geluisterd wordt naar onze mening en waar wij volop gebruik kunnen maken van onze rechten. Vrijheid in de andere betekenis van het woord is een iets andere zaak. Nederland is een welvarend Westerse Wereld land, een land waarin het leven voornamelijk gericht is op geld verdienen en geld uitgeven; op consumptie dus. Wij leven in een consumptiemaatschappij. Dit heeft natuurlijk grote gevolgen voor de manier waarop wij ons leven inrichten. Al vanaf onze geboorte worden wij opgeleid tot consument. Producenten doen uiteraard hun uiterste best om onze keuzes op een zodanig wijze te beïnvloeden dat zij er het meeste geld aan verdienen. Zo lang de producent nieuwe producten op de markt blijft brengen, blijven wij ze kopen. Op deze manier laten wij onze keuzes en dus levens gedeeltelijk bewust maar grotendeels onbewust bepalen door de producent. Bovendien heeft ieder mens er van nature de behoefte aan om ergens bij te horen en om aardig gevonden te worden. Om dit te bereiken, zal hij zich op een bepaalde manier moeten gedragen en aan bepaalde “verplichtingen” moeten voldoen. Hij zal eerst naar anderen uit zijn “groep” kijken voor hij een bepaalde keuze maakt. Het blijkt dus wel dat onze keuzes, die zo karakteristiek zijn onze vrijheid, vanuit allerlei kanten sterk beïnvloed worden. Enerzijds worden deze beïnvloedingen veroorzaakt door het simpele feit dat we mens zijn en dat we dus bepaalde neigingen en verlangens kennen. Anderzijds komen ze voort uit de maatschappij waar wij in leven. Waar je ook geboren wordt, of je nou een jongen of een meisje bent, wat je leeftijd ook mag zijn, altijd zullen deze beïnvloedingen blijven bestaan en nooit zullen de keuzes die je maakt voor honderd procent eigen keuzes zijn. Een mens zal dus nooit totale vrijheid kunnen ervaren. Onze medemens beïnvloedt dus onze keuzes omdat hij denkt er zelf beter van te worden, of omdat hij verwacht dat we ons aan een bepaalde gedragscode houden. Op deze manier zorgt onze medemens dus voor een beperking van onze vrijheid. Dit gebeurt echter ook nog in andere gevallen dan in slechts deze twee. Bij veel van de keuzes die wij moeten maken, spelen de gevoelens en belangen van andere mensen een rol. Aangezien de mens een sociaal wezen is en hij niet alleen geeft om zijn eigen vrijheid maar ook om die van anderen, zal hij hierbij rekening houden in het maken van zijn keuzes. Omdat hij de vrijheid van anderen respecteert zal hij bepaalde dingen doen of juist laten. Dan zijn er natuurlijk ook altijd nog gevallen waarin onze concrete vrijheid beperkt wordt door anderen. Dit gebeurt met name in situaties waarin je ondergeschikt bent aan iemand anders, dit kan zijn je baas, je ouders, je overheid, enzovoort. Je baas kan het recht hebben om je bepaalde vrijheden te ontnemen, simpelweg omdat je bij hem onder contract staat. Je ouders kunnen in bepaalde gevallen je vrijheid beperken, omdat ze jouw ontwikkeling en zelfontplooiing een bepaalde kant in willen sturen, zodat je later in staat zal zijn verstandige keuzes te maken. Ook je overheid kan je bepaalde vrijheden ontnemen aan de hand van wetten. Deze moeten er voor zorgen dat we samenleven zonder de vrijheid van anderen ernstig te schaden. Ook de omstandigheden kunnen in een grote mate bepalend zijn voor het vrij-zijn. Zo wordt in landen waar een dictator aan de macht is of waar mensenrechten geschonden worden, de concrete vrijheid van de mensen daar ernstig beperkt. Ook vrijheid in de abstracte betekenis van het woord kan beperkt worden door de omstandigheden. Er zijn nog steeds een hoop landen waarin men niet echt in staat is om zijn eigen keuzes te maken en zijn eigen leven in te richten, simpelweg omdat daar de mogelijkheden niet toe zijn. Zo is er in veel landen nog steeds geen goed onderwijs, waardoor men niet de kans krijgt zich te ontwikkelen en waardoor men dus ook niet de kans krijgt om iets te maken van zijn leven. In sommige landen zijn de omstandigheden zelfs zo slecht dat de mensen totaal niet bezig zijn met het maken van keuzes en het uitstippelen van hun levensweg; hun prioriteiten liggen heel ergens anders. Voor hen is overleven veel belangrijker. Maar de mate waarin de mens vrij is wordt echter niet alleen bepaald door de omstandigheden, de medemens of de mens zelf, bepaalde dingen heeft de mens nou eenmaal niet in de hand. Sommige dingen kan hij gewoon niet vantevoren voorzien en zijn niet het logische en gewenste gevolg van de keuzes die hij maakt. Op deze manier zou je vrijheid dus kunnen zien als een soort lot. Door de keuzes die hij maakt gebeuren er ook dingen die hij vantevoren niet had verwacht. Dit laat wederom zien dat de mens niet volledig vrij kan zijn. Hij kan wel aan de hand van de keuzes die hij maakt zijn eigen leven willen bepalen, maar er zullen door de keuzes die hij maakt ook altijd dingen gebeuren die buiten zijn keuzes om gaan en waar hij dus zelf niks aan kan veranderen.