Van boeddha naar boeddhisten

Samenvatting levensbeschouwing H3 §3 t/m H4 §3 van Boeddha naar boeddhisten De Boeddha wilde zijn nieuwe inzichten in de weg naar de verlossing aan zoveel mogelijk mensen bekendmaken. Hij ging daarom op reis in India, waar hij ook zijn eerste volgelingen kreeg. Deze leer, die door de boeddhisten de dharma wordt genoemd, wordt vaak vergeleken met een rad dat altijd blijft ronddraaien. Het wiel met 8 spaken is daardoor het symbool geworden van het boeddhisme, het is een verwijzing naar het 8-voudige pad. Die weg kun je vrijwillig navolgen, zodat ook jij een Boeddha (een verlichte) kunt worden. Stoepa’s, kegelvormige bouwwerken die van oorsprong grafheuvels zijn, zijn kenmerkend geworden voor het Boeddhisme in Zuidoost-Azië. De leer van de Boeddha is van oorsprong niet een boodschap die grote massa’s inspireert tot navolging. Iemand die een volgeling van de Boeddha wil worden moet
Het bleef meer een monnikenreligie, die later de benaming Hinayana (het kleine voertuig) heeft gekregen. De monniken zelf noemen het vaak Threavada, dat ‘de leer der veel achterlaten, wil hij zo nauwkeurig mogelijk het 8-voudige pad volgen.ouden’ betekent. Een andere, veel massalere stroming kreeg de aanduiding Mahayana (het grote voertuig). Een kenmerk van deze stroming is dat het zoeken naar verlossing niet uitsluitend een individueel doel heeft. Het gaat in de Mahayana in principe om de verlossing van heel de mensheid. In het mahayana is het verlangen naar een goddelijke verlosser, die andere mensen helpt het nirwana te bereiken, veel groter dan naar een leraar die het goede voorbeeld heeft gegeven. In deze stroming wordt de Boeddha niet zozeer gezien als een menselijke leermeester, maar als een heilig wezen, een bodhisattva (tot verlichting bestemde) die zijn eigen heil (nirwana) aan de kant zet om anderen te helpen. In deze stroming is de Boeddha dus geworden tot één van de vele goddelijk verlossers die door de gelovigen worden vereerd en aanbeden. Het boeddhisme kent aanvankelijk geen heilige boeken. Alles wat men over de Boeddha en zijn leer wist, werd mondeling doorverteld. Rond het begin van de christelijke jaartelling werden al deze mondelinge overleveringen op schrift gesteld. De boeken werden geschreven in het Pali, om deze reden worden deze boeken de Pali-geschriften genoemd. Een andere naam voor deze boeddhistische heilige boeken is tripitaka, d.w.z: de 3 korven

1) regels voor monniken en het kloosterleven
2) Hierin staan de soetra’s. soetra = leidraad. Gesprekken van Boeddha en leerlingen, waarin de Boeddha adviezen geeft. 3) Later uitleg voor de boeddhistische leer H4 §1 leven en medeleven Een centrale gedachte is dat de mens zelf kan proberen om het verlossende inzicht te bereiken. De boeddhistische ethiek (leer van goed en kwaad) gaat uit van het geloof dat alle mensen aan elkaar gelijkwaardig zijn en dat de mens in staat is in vrijheid te kiezen tussen goed en kwaad. Basisregels voor boeddhisme: 1) geen levende wezens doden (ahimsa) 2) niet nemen wat je niet gegeven is
3) de seksualiteit niet misbruiken
4) geen onwaarheid spreken
5) geen bedwelmende middelen gebruiken
Er is een opvallend verschil tussen de boeddhistische en de westerse cultuur. In het westen bestaat bij veel mensen de opvatting dat zij heersers zijn over de natuur en dat mensen ‘hoger’ staan dan planten en dieren. Een boeddhist is er van overtuigd dat alle levende wezens in principe even waardevol zijn. §2 boeddhistische rituelen Boeddhistische rituelen zijn vanouds gericht op bezinning, het zuiveren van de geest. Bij een monnikengroep bestaan daardoor 2 overgangsrituelen. Eerst het intreden in de gemeenschap en later de blijvende, ‘hogere’ wijding. Bij een intredingsritueel in een klooster wordt het hoofd van de toekomstige monnik kaal geschoren. Dit symboliseert het afzien van luxe en het tot inkeer komen. Daarna moet hij 3x de gelofte uitspreken dat hij zich zal houden aan de 3 heilige juwelen: 1) de Boeddha (de leraar) 2) de dharma (de leer) 3) de sangha (de monnikengemeenschap) Daarna ontvangt hij officieel zijn monnikskleden. Elke monnik krijgt ook een bedelnap om het dagelijks voedsel in te ontvangen, een naald om noodzakelijk verstelwerk aan zijn kleren te kunnen verrichten, een snoer met kralen (om te gebruiken tijdens het opzeggen van een serie heilige teksten), en een scheermes om zich regelmatig kaal te scheren. In landen waar het Hinayana-boeddhisme voorkomt, voelen de mensen het als een plicht en een eer om monniken van eten en drinken te voorzien. De belangrijkste taken en bezigheden van monniken hebben te maken met de dagelijkse zorg voor het klooster, het onderhoud van de gebouwen en het omliggende terrein. Bijzonder taken van monniken zijn bijvoorbeeld, het leren lezen, bestuderen en bespreken van de heilige Pali-teksten. Meditatie is ook een belangrijke dagelijkse plicht, het gebeurt zowel in groepsverband als individueel. Een sociale taak voor vee monniken is het geven van onderwijs. En het helpen van mensen die hulp of zorg nodig hebben. Een dagelijks ritueel is dat mensen een aantal keren rond een stoepa lopen en tijdens deze rondgang bepaalde gebeden opzeggen. Om de goden, geesten en demonen te vriend te houden, en zo het evenwicht in de kosmos te handhaven, bidt en offert een boeddhist vrijwel dagelijks. Er wordt dan bijvoorbeeld fruit, water, bloemen of geld op een speciale plaat, bij voorkeur voor een boeddhabeeld, neergelegd om de goden en boze machten eer te bewijzen of tevreden te stellen. Heel populair is ook het aansteken van wierookstokjes die op een bepaalde plek worden neergezet. Elke pelgrim hoopt dat zijn reis hem helpt de Verlichting te bereiken. Voor hen is een dergelijke reis dus eigenlijk een symbool van hun levensweg in de richting van het nirwana, de definitieve verlossing. Veel bezochte pelgrimplaatsen: - Bodh Gayak, waar Siddharta tijdens een meditatie de Verlichte werd - Loembinipark (Noord-india) waar hij geboren zou zijn - Benares (Varanasi) waar hij in een park zijn eerste toespraak hield - Koesjinara, waar hij aan de oever van een rivier stierf
Anders dan in andere godsdiensten, zijn er geen echt boeddhistische rituelen bij de belangrijke momenten in het leven van gewone mensen. Boeddhisten kennen geen voorgeschreven ritueel rondom de geboorte. Wat wel veel gebeurt, is dat ouders hun kind zo spoedig mogelijk na de geboorte in contact willen brengen met boeddhistische rituelen. Zij nemen dan de baby mee naar de tempel, waar het aan de voeten van een boeddhabeeld wordt neergelegd om een zegen te ontvangen. Boeddhisten vinden dat trouwen een burgerlijke aangelegenheid is, die door de staat wordt geregeld. Toch hechten veel bruidsparen er belang aan dat ze na het trouwen voor de wet ook een zegen ontvangen in de tempel. Er vinden tijdens de plechtigheid allerlei rituelen plaats, zoals het aansteken van kaarsen, het branden van wierook en het neerleggen van bloemen. Naar het voorbeeld van de Boeddha worden bijna alle boeddhisten kort na hun dood gecremeerd. Daarna wordt vaak de as in een hol beeld of onder een stoepa bewaard. Soms kiest de familie voor het uitstrooien van de as. Wel is wit in het boeddhisme de kleur van rouw. Al deze afscheidsrituelen bevorderen een goede overgang naar de andere zijde van de dood, een betere reïncarnatie en uiteindelijk het nirwana. Het boeddhisme kent onder meer 3 belangrijke jaarfeesten die alle te maken hebben met de 3 heilige juwelen: de boeddha, de dharma en de Sangha. Vesaka Puja: feest van de Boeddha, kortweg Vesak. Magha Puja: feest van de Sangha (monnikenfeest) Asalha Puja: het feest van de dharma (leer) Boeddhistische nieuwjaar
§2 verspreiding van het boeddhisme 1% van de bevolking behoort tot het boeddhisme. Doordat het Mahayana-boeddhisme zich verspreidde naar andere landen in Azië en daar in aanraking kwam met andere culturen en religies, ontstonden er ‘regionale’ vormen van boeddhisme met typische, eigen kenmerken. In Tibet hebben de priesters de titel ‘Lama’. Het hoofd van het Tibetaanse boeddhisme heeft de titel ‘dalai-lama’. Er wordt gebruik gemaakt van gebedsmolens. In China sloten de gedachten van de Boeddha goed aan bij oude Chinese filosofieën Confucius en Lao-Tse. Een bekend symbool van deze religie is het yinyang symbool: twee dolfijnvormige delen (zwart-wit) in een cirkel, die samen het heelal symboliseren. Yin staat voor aarde, duisternis, vrouw en herfst. Yang staat voor hemel, licht, man en lente. Een typisch kenmerk van het Chinese boeddhisme is de figuur van Kwan-Yin, een vrouwelijke bodhisattva. Het zenboeddhisme is een typisch Japanse vorm van boeddhisme. Het begrip ‘zen’ is afgeleid van het woord ‘dyana’ wat betekent: in lotushouding zitten mediteren. Het doel van ‘zen’ is het krijgen van het juiste inzicht over jezelf, de verlichting (in het Japans: satori). Er is een nieuw woord bedacht voor het westerse boeddhisme: ‘Navayana’, ofwel ‘het nieuwe voertuig’. Het boeddhisme kan aanspreken omdat het de persoonlijke verantwoordelijkheid van het individu centraal stelt. Anders dan de kerkelijke instituten waarop veel gelovigen kritiek hebben, omdat deze met allerlei regels greep op heb trachten te houden, kent het boeddhisme geen dogma’s. Iemand kan het boeddhisme pas accepteren als hij er kritisch over heeft nagedacht. Het boeddhisme geeft antwoord op levensvragen, zonder dat er een god aan te pas komt. Het gaat ook goed samen met de wetenschap.