Vuurwerk

Hoe is vuurwerk ontstaan? Niemand weet precies waar en wanneer vuurwerk is uitgevonden. Waarschijnlijk bij toeval, doordat iemand per ongeluk Salpeter (een chemische stof die vroeger wel eens gebruikt werd als vervanger van zout) morste, tijdens het koken. Dat poeder viel in het houtvuur en begon enorm te knetteren. In China gebruikte men al 2000 jaar geleden vuurwerk. Voor feesten, maar ook omdat men dacht dat de knallen boze geesten weg zouden jagen. Bij ons is vuurwerk nog niet zo lang bekend, pas sinds de middeleeuwen. Toen werd het vooral bij oorlogen gebruikt: bommen vol kruit waarmee kasteelmuren kapotgeschoten werden en vuurpijlen die de vijand doodsbang moesten maken. Vuurwerkmaker was toen een heel belangrijk en geheimzinnig beroep. Maar ze rommelden maar wat aan en er zijn dan ook heel wat vuurwerkmakers zelf met kruit en al de lucht in gevlogen. Zo’n 200 jaar geleden werd scheikunde een echte wetenschap en toen ging de ontwikkeling van vuurwerk met sprongen vooruit. Nu kun je vuurwerk in alle soorten en maten kopen en hoef je geen expert meer te zijn om het veilig af te steken. Over strijkers, rotjes, kanonslagen en dergelijke is in de vorige eeuwen niet veel bekend. Natuurlijk werd de jaarwisseling wel gevierd, maar de gebruiken waren heel anders dan nu. Er werd wel veel lawaai gemaakt. Dat was nodig om de kwade geesten weg te jagen die tussen kerstmis en nieuwjaar volop in de lucht zweefden. Hoe harder het lawaai, hoe beter. Daarom werd er veel met vuurwapens in de lucht geschoten. In de loop van de 19e eeuw verdween het gebruik van buskruit op oudejaarsavond grotendeels om in de 20e eeuw volop terug te komen, vooral na 1945. Voor die tijd ging men natuurlijk ook wel tekeer, bijvoorbeeld met het melkbusgrapje. Hoe werkt vuurwerk? Je hebt vele soorten, maar een ding hebben ze allemaal gemeen: er zit kruit in dat ontploft. Zo’n ontploffing krijg je als je buskruit in een afgesloten buisje stopt en aansteekt. Er komt dan plotseling heel veel gas vrij, dat niet meer in dat kleine buisje past. Zit onder in het buisje een gat, dan spuit het gas eruit en stijgt het geheel op, net als bij een raket of een straalvliegtuig. Zitten er in de bodem een paar kleine gaatjes in plaats van een groot gat, dan geeft dat een fluitend geluid, net als bij de dop van een fluitketel. Als je het buisje potdicht maakt, dan wordt de druk zo groot dat de hele boel uit elkaar knalt, een explosie dus. Behalve buskruit kun je ook andere blokjes met chemische stoffen in dat buisje stoppen. Het brandende kruit steekt op zijn beurt die blokjes weer aan en die zorgen voor prachtig gekleurde vonken.
Soorten vuurwerk Je hebt allerlei soorten vuurwerk, deze soorten bestaan uit het Akoestisch grondvuurwerk, grond-siervuurwerk, luchtvuurwerk en de andere pyrotechniek. Over al deze soorten zal ik in het kort even vertellen wat het inhoudt. - Akoestisch grondvuurwerk: dit type vuurwerk produceert akoestische effecten, dat wil zeggen lawaai of merkwaardig geluid deze effecten horen worden uitgevoerd op of vlakbij de grond het knalt, knettert of kermt, maar sommige vertonen daarnaast nog andere effecten zoals kleurige vlammen en felle lichtstralen. Een aantal voorbeelden zijn het rotje en de rattelband. - Grond-siervuurwerk: dit is vuurwerk dat alleen vlakbij de grond felle of gekleurde vlammen en vonken, spetteren glinsterend vuur of gekleurde rook uitstoot, tot zo`n twee meter hoogte/afstand. Sommige soorten maken daarnaast vlakbij de grond geluid in de vorm van geknetter, knallen, gezoem of gefluit. Er zijn stilstaande en bewegende soorten. Een paar voorbeelden zijn de wondertol en de fontein. - Luchtvuurwerk: vuurwerk dat hoog de lucht in wordt geschoten en zijn effecten tentoonstelt, zoals gekleurde palmbomen met allerlei verschillende kleuren en vonken soms gepaard met gegier en vonken sporen. Dit luchtvuurwerk is ingebouwd in vuurpeilen of grote zware potten, die bovendien fonteinen of ander grond-siervuurwerk kan bevatten. Dus de voorbeelden in dit geval zijn de vuurpijl en de zware potten. Het risico van vuurwerk. Vuurwerk is zelf niet gevaarlijk maar kan door gevaarlijk gebruik gevaarlijk worden. Daarom zijn er special regels voor vuurwerk gemaakt die volgens de wet gebruikt moeten worden: - Vuurwerk nooit binnenshuis gebruiken; dan kan het huis in de brand vliegen. - Geen vuurwerk in kledingstukken bewaren; als er vuur bij komt en het gaat af gaat dwars door het kleding stuk op je huid en krijg je brand wonden. - Houd brandend vuurwerk nooit in de hand. - Gooi nooit met vuurwerk naar mensen en dieren; dan kan het mens of dier gewond raken. - Na het afsteken de restanten opruimen; het milieu moet natuurlijk wel netjes blijven. Als je één van die regels overtreedt dan wordt het vuurwerk in beslag genomen. Jongeren die jonger zijn dan 18 jaar worden doorverwezen naar bureau HALT. Deze jongeren worden op 2 en 3 januari ingezet bij het opruimen van de vuurwerkresten op straat. Voor mensen boven de 18 jaar die de vuurwerkregels overtreden krijgen een proces-verbaal waarbij ze op een flinke boete kunnen rekenen. De boetes zijn: - Buiten de toegestane tijden vuurwerk afsteken: 50euro - Vuurwerk zonder het opschrift ‘bestemd voor particulier gebruik’ afsteken (de prijs ligt aan het aantal/type) - Bezit van strijkers: 50euro tot 135 euro - Het roken of open vuur hebben binnen 2 meter opslag plaats van vuurwerk: 550 euro - Illegaal opslaan van vuurwerk: maximaal 4.500 euro
Boeren namen een melkbus en boorden er vanachter een gaatje in. Ze vulden de bus met water en carbid en hielden een vlammetje bij het gat. Met een knal werd de deksel van de melkbus gelanceerd, met of zonder voet van een enkele waaghals. Tijdens de Duitse bezetting hoorde men knallen genoeg en piekerden de meeste mensen er niet over het nieuwe jaar met vuurwerk te begroeten. Pas rond 1965 kwamen rotjes, zevenklappers, vuurpijlen en gillende keukenmeiden weer in.Afstekenvan kanonslagen stond wel stoer, maar werd veelal beschouwd als uitsloverij. Na een half uurtje was alles weer bekeken. De Chinezen in Nederland deden er nog korter over. De uitvinders van het vuurwerk bouwden vroeg op de avond grote stellages op waar ze siervuurwerk op aanbrachten. Na de klok van 12 uur staken ze dit aan en binnen 10 minuten was alles voorbij. Natuurlijk las je toen in de krant ook over ongelukken, maar die kwamen niet vaak voor. Er werd niet geëxperimenteerd met eigen gemaakt vuurwerk.