Geschiedenis:
De Meerpaal is ontworpen door de architect Frank van Klingeren.
Frank van Klingeren:
In memoriam: Frank van Klingeren
Vrijdag 16 juli 1999 is architect Frank van Klingeren overleden. Daarmee heeft één van Nederlands karakteristieke architecten het leven gelaten. Van Klingeren, geboren op 4 februari 1919, heeft niet veel gebouwd, maar wat hij bouwde behoort tot de meest uitgesproken uitingen van de opvattingen van de late jaren 60. In een tijd waarin veel architecten niet verder kwamen dan filosoferen over multifunctionele ruimtes, over 'ontklontering' van de maatschappij en de democratisering van de architectonische ruimte, ontwierp van Klingeren twee mijlpalen van de naoorlogse bouwgeschiedenis: de multiculturele centra De Meerpaal in Dronten (1967) en Het Karregat in Eindhoven (1973). Een Nederlandser gebouw dan De Meerpaal is moeilijk denkbaar. Gelegen in een klein dorp, midden in de weidse uitgestrektheid van de platte, net ontgonnen polder, zouden de geïmmigreerde bewoners van Dronten op dit overdekte plein ongedwongen bij elkaar komen, zonder onderscheid naar afkomst, geloof of maatschappelijke gesteldheid. De Oostelijke Flevopolder blaakte in vooruitgangsgeloof. De Meerpaal was de architectonische expressie van het vertrouwen in collectieve emancipatie van het individu. In het gebouw, dat bestond uit een plat dak van 50 bij 70 meter met glazen wanden, was plaats voor een theater/bioscoop, een bar, een multifunctionele hal voor sportactiviteiten, tentoonstellingen of de wekelijkse markt, een foyer, een café-restaurant, een zaal voor dans- en kunstexpressie en een kegelbaan. Ondanks de programmatische overvloed was de invulling van het ontmoetingscentrum open en transparant. Decennia voordat de term 'programmatische instabiliteit' in zwang kwam werd het in Dronten al overtuigend gerealiseerd. Internationaal heeft Van Klingeren nooit veel aandacht gekregen. Daarvoor was zijn oeuvre niet groot genoeg, en zijn gedachtegoed theoretisch niet al te sterk onderbouwd. Van Klingeren was een doener, en één die de naam had iets voor de halve prijs te kunnen realiseren. Dat heeft hem nooit gehinderd: in zijn ogen was in goede architectuur al het overbodige weggelaten. Of beter nog: halvering van het bouwbudget vereiste "geen bezuinigingen, maar een andere aanpak, een ander denkpatroon". Activiteiten: De Meerpaal is gebouwd als een multifuncitoneel gebouw, en dat valt te zien aan de vele activiteiten die het gebouw biedt. Je hebt er bijvoorbeeld een zeer mooie bilbliotheek, maar ook is er een vernieuwde bioscoopzaal, ook is er een theater, zijn er vergaderzalen, is er een Grand café, zijn er ontmoetingsruimten voor jong en voor oud, is er een kleine zaal met een uitschuiftribune, een overdekt plein en is er de ruimte voor lessen zoals muziek, dans, drama en beeldende kunst.
Kunst:
Op woensdag 26 oktober ben ik samen met een vriendin in de Meerpaal naar schilderijen wezen kijken. Het eerste wat me opviel was dat er meteen een thema naar voren sprong bij het kijken naar de schilderijen. Het ging er namelijk duidelijk om een mix van het verleden en de moderniteit. Dit dient waarschijnlijk als een verwijzing naar de Meerpaal, omdat de Meerpaal zelf ook een mix van het verleden en ''de toekomst'' is. De schilderijen hangen in de aankomst hal waar ook de gelegenheid is om te aan een tafeltje te zitten eten of drinken, waardoor er denk ik ook meer mensen even de moeite nemen om stil te staan bij de schilderijen. De meeste schilderijen die er hingen waren rijk aan kleur.
Er waren vijf verschillende soorten schilderijen te zien. Één soort daarvan waren de schilderijen waarop dieren op twee verschillende manieren waren afgebeeld, namelijk in een moderne versie en op een manier zoals de Egyptenaren vroeger de dieren afbeelden. Maar ook hingen er vele schilderijen die erg veel weg hadden van een middeleeuws schilderij maar dan in een vernieuwd jasje. Maar ook waren er schilderijen waarbij het op het eerste gezicht maar op een aantal krasjes leek, maar als je dan iets beter keek zag je wel dat het niet alleen een paar krasjes waren maar dat die krasjes samen ook een beeld vormen. Er waren ook schilderijen van naakte vrouwen, waarbij het leek te gaan om een tweestrijdig punt. Aan de ene kant de oud Romeinse manier waarop de vrouw was afgebeeld als een ideaal beeld maar te gelijker tijd leek het ook weer om de juist kwetsbare kant van de vrouw te gaan. Verder waren er ook nog schilderijgen die leken te gaan over geweld, dit denk ik om doormiddel van shockeren de mensen te laten realiseren hoe absurt geweld is.
Architecteur:
Als geen ander Nederlands architect uit de jaren zestig en zeventig gaf Frank van Klingeren (1919-1999) de veranderde tijdgeest vorm in zijn architectuur. Zijn gemeenschapshuizen De Meerpaal in Dronten en 't Karregat in Eindhoven weerspiegelen maatschappelijke veranderingen. Bouwen droeg voor hem bij aan de maatschappelijke 'ontklontering'. Hij integreerde de meest uiteenlopende functies van een theater met sportfaciliteiten tot scholen met een supermarkt. De hinder die zo ontstond, was in zijn ogen geen nadeel. Integendeel, het vergrootte contact en zorgde voor sociale acceptatie. Met de ondergang van het geloof in een maakbare samenleving in de jaren tachtig verdween ook de waardering voor Van Klingerens werk. In deze monografie wordt het zicht op zijn werk verhelderd en worden zijn bekende projecten verbonden met zijn veel bredere praktijk en maatschappijbeeld.
Recensies:
Plan Meerpaal Goedgekeurd
20 oktober 2000
De Gemeenteraad van Dronten is bijna unaniem (twee tegenstemmen) akkoord gegaan met de verbouwingplannen voor De Meerpaal. Het ontwerp van Atelier PRO dat in het voorjaar werd gekozen uit drie alternatieven, heeft sindsdien enige wijzigingen ondergaan, maar het ontwerp wordt in grote lijnen uitgevoerd. De belangrijkste karakteristieke elementen van de huidige Meerpaal blijven hierdoor behouden. De Meerpaal gered? 17 maart 2000
Het rumoer rond de voorgenomen sloop van De Meerpaal in Dronten van Frank van Klingeren dat in de zomer van vorig jaar uitbrak, heeft resultaat opgeleverd. De gemeenteraad van Dronten heeft een nieuw plan van Atelier PRO gekozen uit drie alternatieven voor het gehaast genomen sloop- en herbouwbesluit van vorig jaar. Dankzij deze herbezinningsactie, die vooral op aandringen van de Rijksbouwmeester plaatsvond, is de Drontense gemeenteraad voorlopig gevrijwaard van beschuldigingen van onbezonnen gedrag en slecht rentmeesterschap over haar culturele erfgoed. Maar of het onderste nu uit de kan is gehaald en of Van Klingerens idee achter De Meerpaal nu recht wordt gedaan, dat is de vraag
Frank van Klingeren: one up, one down
10 maart 2000
De gemeenteraad van Dronten heeft het plan voor de nieuwe Meerpaal van Architectenbureau PRO verkozen boven de plannen van Soeters Van Eldonk en van de Architecten Cie. Hierover binnenkort meer. Eerst dit: Is het een tragische samenloop van omstandigheden of een weldoordacht scenario. Frank van Klingeren is nog geen jaar geleden overleden en nu al staat een tweede door hem ontworpen gebouw op de nominatie gesloopt te worden. De Meerpaal in studie 17 november 1999
Drie architectenbureaus zullen in december een visie op het mogelijke behoud van De Meerpaal van Frank van Klingeren presenteren. Als reactie op de commotie van afgelopen zomer heeft de Rijksbouwmeester hiervoor een studie laten verrichten. De gemeenten Dronten heeft vervolgens zeven architectenbureaus uitgenodigd om een mondelinge visie op de toekomst van De Meerpaal te geven. Uit deze groep van zeven zijn drie bureaus gekozen die een uitgewerkt plan gaan maken. Vervolg Meerpaal 24 augustus 1999
Een maand geleden tijdens het raadsdebat over de sloop van De Meerpaal, een ontwerp van de onlangs overleden Frank van Klingeren, werd door Drontense raadsleden enkele malen gesuggereerd dat onderzoek moest plaats vinden naar eventuele verplaatsing van De Meerpaal. Verhuizing lijkt nu een serieuze optie te zijn. Nieuwe kans voor de Meerpaal 6 september 1999
Wethouder Nieuwland van Dronten heeft gisteren bekend gemaakt dat er onder verantwoordelijkheid van Rijksbouwmeester Wytze Patijn een ontwerpstudie zal komen waarin zal worden onderzocht of gedeeltelijk behoud en/of integratie van De Meerpaal in een nieuw te bouwen multifunctioneel centrum mogelijk is. Hiermee zijn de voorgenomen sloopplannen die na een raadsvergadering in juli onvermijdelijk leken voorlopig van de baan. Het grote aantal protesten, waarbij de ArchiNed email-actie een rol speelde, heeft in elk geval geresulteerd in uitstel. We blijven de ontwikkelingen volgen. Ondertussen blijft het zinvol om uw stem over deze kwestie te laten horen. Sloop Meerpaal onvermijdelijk 24 juli 1999
De sloop van De Meerpaal is onvermijdelijk, zo oordeelde de Drontense gemeenteraad na een bijna vier uur durende vergadering.
Email handtekeningenactie 'Red de Meerpaal'
zomer 1999
Het Ding van Dronten, 'ontmoetingscentrum' De Meerpaal (1966-1967) van architect Frank van Klingeren werd bedreigd. De gemeenteraad wilde op 22 juli 1999 een raadsbesluit nemen dat sloop mogelijk maakt van dit hoogtepunt van de naoorlogse moderne architectuur in Nederland. In weinig gebouwen is zo veel visie samengebald als in De Meerpaal, een symbool van alles wat naoorlogs Nederland kenmerkt: geloof in vooruitgang, in de maakbare samenleving en in modernisering. Eind jaren tachtig is De Meerpaal verbouwd waardoor van het oorspronkelijke concept weinig meer over is, maar die ingreep zou relatief eenvoudig ongedaan kunnen worden gemaakt. In Dronten was men er echter niet voldoende van doordrongen wat voor magnifiek gebouw De Meerpaal is. ArchiNed organiseerde in de zomer van 1999 een enmail protestactie waarop honderden reacties binnenkwamen. De voor- en tegenstanders van toen en meer over de Meerpaal zijn nog steeds vindbaar onder ArchiNed Extra: Actie redt De Meerpaal. De bron van de recensies is www.classic.archined.nl/extra/dossier/meerpaal/ Bronnen: www.meerpaal.nl
www.archined.nl/archined/4491.html
www.architectenwerk.nl/box/archief.9907b.htm
www.classic.archined.nl/extra/dossier/meerpaal/ www.bureausla.nl/texts/index.php?value=publications1
www.bouwenwonen.net/news/read.asp?id=5335 Geschiedenis ’t was een Agora, een dorpsplein naar Grieks voorbeeld. Waar de ontmoeting centraal stond. De enige concessie die architect Frank van Klingeren aan ons klimaat deed, was een overkapping. Dus werd het een glazen hal, waarin alle functies in open verbinding met elkaar stonden. Waar mensen konden spelen. Dat zij elkaar daarbij zouden kunnen hinderen, was ingecalculeerd. ‘Dit geval is op de toekomst gemaakt, aldus van Klingeren, omdat er zo weinig in staat. Het gaat niet om de architectuur, maar om een omhulsel waarin je wat kunt doen.’ ontmoetingsplek
En de Drontenaren speelden. Veel keus hadden ze niet, want andere grootschalige ontmoetingsplekken waren er (nog) niet. Ze speelden volleybal, gingen naar het theater en ontmoetten elkaar tijdens de weekmarkt. Van heinde en verre kwamen belangstellenden naar ‘die’ Meerpaal kijken. Zelfs de televisie ontdekte deze unieke hal. Stuif ’s in en andere uitzendingen maakten van De Meerpaal een spraakmakend gebouw. Maar er liepen ook mensen weg omdat ze de overlast te groot vonden. Artiesten pruimden het niet, dat de pauze reeds lang van tevoren werd aangekondigd door rinkelende koffiekopjes. En men wilde ook wel eens ongestoord vergaderen. Ook de politiek kreeg gaandeweg moeite met de oplopende jaarlijkse tekorten. verbouwing
Door een ingrijpende verbouwing kreeg Dronten in 1987 een nieuwe Meerpaal. Het verdwijnen van het open karakter van het gebouw was tegen de zin van Frank van Klingeren die het de gemeente knap moeilijk maakte. Maar van Klingeren protesteerde niet alleen: bij de Drontenaren overheerste het gevoel dat De Meerpaal hen afgenomen werd. Want om de kosten binnen de perken te houden, moest het gebouw landelijk ‘in de markt gezet worden’. Om het tekort te verminderen. Daar moest de weekmarkt voor wijken. De deur zat vaker op slot. Alleen het theaterbezoek vertoonde een opgaande lijn. Maar de gemeenteraad verzuchtte dat het tekort niet kleiner werd. Door de toegenomen concurrentie, van gebouwen die wél dicht bij een NS-station en hotels lagen, lukte het niet voldoende inkomsten te werven.
Met als leidraad 'De Meerpaal terug aan onze inwoners' zijn plannen ontwikkeld om een nieuwe Meerpaal te bouwen. Aanvankelijk werd uitgegaan van sloop van het gebouw. Die sloop riep heftige reacties op. Een zeer prominent protest kwam van de minister van VROM, Jan Pronk. Die tevens deskundigheid aanbood om te bezien 'of het gedachtegoed van architect Van Klingeren' behouden zou kunnen blijven. Rijksbouwmeester Wytse Patijn concludeerde dat behoud van delen van De Meerpaal mogelijk zou zijn. Het ontwerp van Atelier Pro bewijst dat; het wordt dan ook alom geprezen. Minister Pronk spreekt van 'een voorbeeldig resultaat van goed cultureel opdrachtgeverschap'. De minister honoreert de Dronter aanpak met een bijdrage van 2 miljoen euro.
Het Ding van Dronten, 'ontmoetingscentrum' De Meerpaal (1966-1967) van architect Frank van Klingeren wordt bedreigd. De gemeenteraad wil op 22 juli 1999 een raadsbesluit nemen dat sloop mogelijk maakt van dit hoogtepunt van de naoorlogse moderne architectuur in Nederland. In weinig gebouwen is zo veel visie samengebald als in De Meerpaal, een symbool van alles wat naoorlogs Nederland kenmerkt: geloof in vooruitgang, in de maakbare samenleving en in modernisering."
Met deze woorden begon in juli 1999 de ArchiNed 'Redt De Meerpaal' actie. Mede door inspanningen van dochter Nora van Klingeren en van rijksbouwmeester Wytze Patijn en door de grote hoeveelheid reacties - niet alleen op de ArchiNedsite, maar ook in veel dagbladen en vaktijdschriften, zelfs uit het buitenland - kon het tij nog net op tijd worden gekeerd.
De rijksbouwmeester hielp de gemeente Dronten door een studieopdracht te geven aan drie bureaus; Atelier PRO, Soeters Van Eldonk en de Architecten Cie., waarbij vooral de ontwerpvraag aan de orde was of en zo ja hoe, gegeven het veel uitgebreidere programma van eisen, (delen van) De Meerpaal en het daarmee verbonden gedachtegoed behouden zou kunnen blijven. Het voorstel van Atelier PRO met als belangrijkste kenmerk het volledige behoud van het Meerpaaldak, inclusief constructie, en van het karakteristieke 'ei' bleek voldoende mogelijkheden te bieden en werd vervolgens overgenomen door de gemeente.
Deze aangepaste versie is deze week bouwkundig opgeleverd. "De Meerpaal kan, zij het aangepast aan de huidige stedenbouwkundige situatie en gericht op het gebruik van nu, aan een nieuw leven beginnen. Van het complex en het plein is een geheel gemaakt: met de overstekende luifel wordt het gebouw deel van het plein, terwijl het plein omgekeerd - door het doorzetten van de pleinwand - tot in het gebouw doordringt.
Architect Hans van Beek ontwierp samen met Gerard Smit de nieuwbouw voor de Meerpaal. Karakteristieke elementen van het ontwerp van Van Klingeren zijn zichtbaar gebleven: de glazen doos, het door kolommen gedragen dak en het ovale volume. Dit ovale volume is geen open theater meer, zoals in de oorspronkelijke Meerpaal, maar een gesloten bioscoop met bovenop een terras dat via loopbruggen, als een soort 'knooppunt', de verschillende functies in het gebouw met elkaar verbindt. Nieuwe bouwdelen, zoals het theater, de muziekschool en de bibliotheek, staan - geheel in de geest van het oorspronkelijke gebouw - als losse blokken rond het overdekte en enigszins verdiepte binnenplein. Het gehandhaafde dak van Van Klingeren zorgt als vanouds voor de visuele eenheid en samenhang.", aldus de plantoelichting van Atelier PRO.
Belangrijker dan de bouwkundige elementen (hoewel de oorspronkelijke Meerpaal ondanks de 'open' gebruiksmogelijkheden en de no-nonsense, informele afwerking wel degelijk een 'af' en heel precies ontworpen gebouw was, dat bovendien een lange succesperiode heeft gekend) is het gedachtegoed achter De Meerpaal. In de nieuwe Meerpaal is het overdekte plein, mede dankzij een financiële bijdrage van de rijksbouwmeester, behouden. Daarmee heeft De Meerpaal nog steeds een behoorlijk stuk ongeprogrammeerde ruimte, ruimte voor het onverwachte en voor ontmoeting.
De hinder, die het gevolg was van de 'muurloze' combinatie van uiteenlopende functies en die Van Klingeren als 'extra voordeel' zag, maar die uiteindelijk het gebouw bijna de kop kostte, is grotendeels weggenomen. De ontklontering, het vergaand integreren van functies en maatschappelijke groepen en het letterlijk weghalen van muren tussen 'geklonterde' gebouwdelen, is deels te niet gedaan; de specifieke functies zijn nu als 'gebouwen' rond het overdekte plein gegroepeerd. Er is geen reden tot treurnis over verloren zaken, daar zou Van Klingeren zelf ook niets voor gevoeld hebben, er is reden voor feest omdat er een gebouw is opgeleverd met een meer dan gemiddelde aandacht en ruimte voor de openbaarheid. En dat was precies waar het Van Klingeren altijd om ging.
Hans van Beek van Atelier PRO begint zich daarbij zo langzamerhand te ontwikkelen als een deskundige in het integreren van oud en nieuw (vooral van 'jonge' monumenten uit de periode 60/70; zie onder meer kerk Lichtenvoorde); vrij van weemoed, maar met gevoel voor de werkelijke waarde van het bestaande. Revitalisatie is niet het conserveren van oude glorie, maar het opnieuw tot leven wekken van vitale ideeën en structuren door het bestaande - met respect, maar zonder vals sentiment en desnoods drastisch - te vernieuwen.
De nieuwe Meerpaal wordt vanaf januari ingericht en in gebruik genomen. De officiële opening van De Meerpaal is gepland in juni 2005.
* Frank van Klingeren, humaan architect [1919 -1999]
Gisteren ontvingen wij via de NRC het bericht dat architect Frank van Klingeren [na in 1989 al getroffen te zijn door een hersenbloeding] op 80 jarige leeftijd is overleden. Hij werd vooral bekend door de bouw van de ontmoetingscentra 'De Meerpaal' in Dronten en 'Het Karregat' in Eindhoven. Net zoals Aldo van Eyck en Piet Blom is hij te beschouwen als een van de laatste groten op het terrein van de humanistische architectuur visie [ontwerpen gericht op het welzijn van mensen]. Hij nam nooit een blad voor de mond en koos, mede gebruik makend van zijn vrij barse uiterlijk, vaak de frontale aanval tegen mooipraters en beeldpuristen. Juist nu is zijn gebouw De Meerpaal in het nieuws omdat de raadscommissie in Dronten in meerderheid heeft besloten het gebouw te slopen. Onze collega's van Archined ondersteunen de actie tot behoud, c.q. onderzoek voor nieuwe bestemmingen, die kortgeleden gestart is en waarvan de dochter van Van Klingeren de initiatiefneemster is. Wij van De BOX bevelen deze actie graag aan en verzoeken u dan ook om via e-mail uw steun te geven, zodat het gewraakte besluit in de voltallige gemeenteraad van Dronten nog te voorkomen is. [One of the last architect- humanists of Holland, architect Frank van Klingeren died yesterday; please support the e-mail action to save one of his most known buildings 'De Meerpaal' in Dronten from demolition - foto NRC Handelsblad] - 17 juli 1999 - BOX 433
Alsnog een plaats in de hedendaagse architectuur Frank van Klingeren was in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw een bekend architect. Hij ontwierp onder meer De Meerpaal in Dronten en het Karregat in Eindhoven. Hij begon als civiel ingenieur, maar in de praktijk ontwikkelde hij zich als architect. Marina van de Bergen en Piet Vollaard schreven een monografie over Van Klingeren, om hem een plaats te geven in de geschiedenis
van de architectuur. Van de Bergen en Vollaard proberen hem zelfs betekenis te geven in de huidige discussie over integratie van functies, flexibiliteit, duurzaamheid en het publieke domein. Dat doet enigszins gewild aan. Het zijn begrippen die veertig jaar geleden een andere betekenis hadden, een andere inhoud. In de huidige maatschappij is sprake van minder sociale samenhang en veel meer differentiatie en privatisering. Het ideaal van een open maatschappij is historie, het heeft de toekomst niet bereikt. Geluidswallen en blinde muren scheiden functies, de specialisatie gaat nog verder dan in de tijd van Van Klingeren. De in 1999 overleden architect zou zich waarschijnlijk niet verheugen, als hij de huidige ontwikkeling meegemaakt zou hebben. Rol Frank van Klingeren streefde openbaarheid en ontmoeting na, integratie, het onverwachte en verandering. Hij was ervan overtuigd dat de architectuur een rol kon en moest spelen bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Als civiel ingenieur had hij geleerd te rekenen, en hij ‘berekende’ dan ook dat bijvoorbeeld een camping efficiënter was dan een woonwijk. De mogelijke hinder die mensen van elkaar ondervinden was in zijn ogen een voordeel, namelijk een aanleiding tot contact en sociale acceptatie. Daardoor kon ‘ontklontering’ ontstaan, het mengen van functies, méér met minder. Een mate van imperfectie en wanorde moest voor lief genomen worden, want daardoor kon méér gebeuren en dat draagt bij aan het sociale proces. De Agora, het open marktplein waar van alles kon plaatsvinden, speelt dan ook een centrale rol in het werk van Van Klingeren. Dat is terug te vinden in zijn bekendste ontwerpen, gemeenschapscentrum De Meerpaal in Dronten en Het Karregat in Eindhoven. Daarin vonden allerlei functies een plaats, van toneelvoorstellingen tot de wekelijkse markt. Sloop De Meerpaal is in de loop der jaren verbouwd en geprivatiseerd, terecht gekomen “in een grootschalige renovatie die nagenoeg gelijk staat aan sloop”, schrijven Van den Bergen en Vollaard. Het Karregat bestaat nog maar klachten over hinder hebben daar ook gezorgd voor ingrijpende verbouwingen.In de huidige tijd wordt vooral gerekend in euro’s en investeringen. Een civiel ingenieur die berekeningen maakt van sociale kwesties past daar niet bij. Het boek van Van den Bergen en Vollaard zal Van Klingeren niet zijn bekendheid teruggeven, maar mogelijk wel bijdragen aan een naam in de geschiedenis van de architectuur. Een bescheiden plaats, al was het maar omdat het boek in het Nederlands geschreven is. De oplage is gering en dankzij een subsidie is ook de prijs bescheiden. Eigenlijk is het bijzonder, dat Van Klingeren op deze manier toch een plaats krijgt in de hedendaagse verzameling van beroemde Nederlandse architecten. Feestelijke opening De Meerpaal, Dronten
Op zaterdag 8 oktober 2005 werd De Meerpaal officieel geopend. Vijf jaar na het uitschrijven van de meervoudige opdracht voor een nieuw theater/ muziekschool, creativiteitsruimten en een vergadercentrum wordt de vernieuwde De Meerpaal feestelijk geopend. De gehele dag was er gratis toegang en tal van activiteiten, waaronder de officiële opening om 11.00 uur. Om 23.00 uur werd het feest afgesloten met een groot vuurwerk vanaf het dak van De vernieuwde Meerpaal. Het vroegere theater waarin nu de filmzaal en het grandcafé zijn geplaatst staat weer vrij in de ruimte. Rechts het nieuwe theater, links het vergadercentrum. Op de vloer weer vele activiteiten als vanouds. De Meerpaal in Dronten was het gebouwde manifest waarmee architect Van Klingeren in de jaren zestig stelling nam tegen de ver doorgevoerde functiescheiding in de ontwerppraktijk van die tijd. Hij bracht niet alleen uiteenlopende activiteiten in één gebouw bijeen, hij zag er ook bewust van af om ze binnen dat gebouw van elkaar te scheiden. In de praktijk hield die opzet maar kort stand. Het winnende plan van Atelier PRO voorziet in verbouwing en gedeeltelijk nieuw-bouw in plaats van sloop. Zo blijft de Meerpaal traceerbaar als beeldmerk van de Nederlandse architectuur uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Het plan toont aan dat een aangepaste De Meerpaal op een eigentijdse manier zijn oorspronkelijke functie van agora, ontmoetingsplek van een gemeenschap, kan vervullen.
Vrijdag 16 juli 1999 is architect Frank van Klingeren overleden. Daarmee heeft één van Nederlands karakteristieke architecten het leven gelaten. Van Klingeren, geboren op 4 februari 1919, heeft niet veel gebouwd, maar wat hij bouwde behoort tot de meest uitgesproken uitingen van de opvattingen van de late jaren 60. In een tijd waarin veel architecten niet verder kwamen dan filosoferen over multifunctionele ruimtes, over 'ontklontering' van de maatschappij en de democratisering van de architectonische ruimte, ontwierp van Klingeren twee mijlpalen van de naoorlogse bouwgeschiedenis: de multiculturele centra De Meerpaal in Dronten (1967) en Het Karregat in Eindhoven (1973). Een Nederlandser gebouw dan De Meerpaal is moeilijk denkbaar. Gelegen in een klein dorp, midden in de weidse uitgestrektheid van de platte, net ontgonnen polder, zouden de geïmmigreerde bewoners van Dronten op dit overdekte plein ongedwongen bij elkaar komen, zonder onderscheid naar afkomst, geloof of maatschappelijke gesteldheid. De Oostelijke Flevopolder blaakte in vooruitgangsgeloof. De Meerpaal was de architectonische expressie van het vertrouwen in collectieve emancipatie van het individu. In het gebouw, dat bestond uit een plat dak van 50 bij 70 meter met glazen wanden, was plaats voor een theater/bioscoop, een bar, een multifunctionele hal voor sportactiviteiten, tentoonstellingen of de wekelijkse markt, een foyer, een café-restaurant, een zaal voor dans- en kunstexpressie en een kegelbaan. Ondanks de programmatische overvloed was de invulling van het ontmoetingscentrum open en transparant. Decennia voordat de term 'programmatische instabiliteit' in zwang kwam werd het in Dronten al overtuigend gerealiseerd. Internationaal heeft Van Klingeren nooit veel aandacht gekregen. Daarvoor was zijn oeuvre niet groot genoeg, en zijn gedachtegoed theoretisch niet al te sterk onderbouwd. Van Klingeren was een doener, en één die de naam had iets voor de halve prijs te kunnen realiseren. Dat heeft hem nooit gehinderd: in zijn ogen was in goede architectuur al het overbodige weggelaten. Of beter nog: halvering van het bouwbudget vereiste "geen bezuinigingen, maar een andere aanpak, een ander denkpatroon". Activiteiten: De Meerpaal is gebouwd als een multifuncitoneel gebouw, en dat valt te zien aan de vele activiteiten die het gebouw biedt. Je hebt er bijvoorbeeld een zeer mooie bilbliotheek, maar ook is er een vernieuwde bioscoopzaal, ook is er een theater, zijn er vergaderzalen, is er een Grand café, zijn er ontmoetingsruimten voor jong en voor oud, is er een kleine zaal met een uitschuiftribune, een overdekt plein en is er de ruimte voor lessen zoals muziek, dans, drama en beeldende kunst.
De Gemeenteraad van Dronten is bijna unaniem (twee tegenstemmen) akkoord gegaan met de verbouwingplannen voor De Meerpaal. Het ontwerp van Atelier PRO dat in het voorjaar werd gekozen uit drie alternatieven, heeft sindsdien enige wijzigingen ondergaan, maar het ontwerp wordt in grote lijnen uitgevoerd. De belangrijkste karakteristieke elementen van de huidige Meerpaal blijven hierdoor behouden. De Meerpaal gered? 17 maart 2000
De gemeenteraad van Dronten heeft het plan voor de nieuwe Meerpaal van Architectenbureau PRO verkozen boven de plannen van Soeters Van Eldonk en van de Architecten Cie. Hierover binnenkort meer. Eerst dit: Is het een tragische samenloop van omstandigheden of een weldoordacht scenario. Frank van Klingeren is nog geen jaar geleden overleden en nu al staat een tweede door hem ontworpen gebouw op de nominatie gesloopt te worden. De Meerpaal in studie 17 november 1999
Drie architectenbureaus zullen in december een visie op het mogelijke behoud van De Meerpaal van Frank van Klingeren presenteren. Als reactie op de commotie van afgelopen zomer heeft de Rijksbouwmeester hiervoor een studie laten verrichten. De gemeenten Dronten heeft vervolgens zeven architectenbureaus uitgenodigd om een mondelinge visie op de toekomst van De Meerpaal te geven. Uit deze groep van zeven zijn drie bureaus gekozen die een uitgewerkt plan gaan maken. Vervolg Meerpaal 24 augustus 1999
Een maand geleden tijdens het raadsdebat over de sloop van De Meerpaal, een ontwerp van de onlangs overleden Frank van Klingeren, werd door Drontense raadsleden enkele malen gesuggereerd dat onderzoek moest plaats vinden naar eventuele verplaatsing van De Meerpaal. Verhuizing lijkt nu een serieuze optie te zijn. Nieuwe kans voor de Meerpaal 6 september 1999
Wethouder Nieuwland van Dronten heeft gisteren bekend gemaakt dat er onder verantwoordelijkheid van Rijksbouwmeester Wytze Patijn een ontwerpstudie zal komen waarin zal worden onderzocht of gedeeltelijk behoud en/of integratie van De Meerpaal in een nieuw te bouwen multifunctioneel centrum mogelijk is. Hiermee zijn de voorgenomen sloopplannen die na een raadsvergadering in juli onvermijdelijk leken voorlopig van de baan. Het grote aantal protesten, waarbij de ArchiNed email-actie een rol speelde, heeft in elk geval geresulteerd in uitstel. We blijven de ontwikkelingen volgen. Ondertussen blijft het zinvol om uw stem over deze kwestie te laten horen. Sloop Meerpaal onvermijdelijk 24 juli 1999
Het Ding van Dronten, 'ontmoetingscentrum' De Meerpaal (1966-1967) van architect Frank van Klingeren werd bedreigd. De gemeenteraad wilde op 22 juli 1999 een raadsbesluit nemen dat sloop mogelijk maakt van dit hoogtepunt van de naoorlogse moderne architectuur in Nederland. In weinig gebouwen is zo veel visie samengebald als in De Meerpaal, een symbool van alles wat naoorlogs Nederland kenmerkt: geloof in vooruitgang, in de maakbare samenleving en in modernisering. Eind jaren tachtig is De Meerpaal verbouwd waardoor van het oorspronkelijke concept weinig meer over is, maar die ingreep zou relatief eenvoudig ongedaan kunnen worden gemaakt. In Dronten was men er echter niet voldoende van doordrongen wat voor magnifiek gebouw De Meerpaal is. ArchiNed organiseerde in de zomer van 1999 een enmail protestactie waarop honderden reacties binnenkwamen. De voor- en tegenstanders van toen en meer over de Meerpaal zijn nog steeds vindbaar onder ArchiNed Extra: Actie redt De Meerpaal. De bron van de recensies is www.classic.archined.nl/extra/dossier/meerpaal/ Bronnen: www.meerpaal.nl
www.archined.nl/archined/4491.html
www.architectenwerk.nl/box/archief.9907b.htm
www.classic.archined.nl/extra/dossier/meerpaal/ www.bureausla.nl/texts/index.php?value=publications1
www.bouwenwonen.net/news/read.asp?id=5335 Geschiedenis ’t was een Agora, een dorpsplein naar Grieks voorbeeld. Waar de ontmoeting centraal stond. De enige concessie die architect Frank van Klingeren aan ons klimaat deed, was een overkapping. Dus werd het een glazen hal, waarin alle functies in open verbinding met elkaar stonden. Waar mensen konden spelen. Dat zij elkaar daarbij zouden kunnen hinderen, was ingecalculeerd. ‘Dit geval is op de toekomst gemaakt, aldus van Klingeren, omdat er zo weinig in staat. Het gaat niet om de architectuur, maar om een omhulsel waarin je wat kunt doen.’ ontmoetingsplek
En de Drontenaren speelden. Veel keus hadden ze niet, want andere grootschalige ontmoetingsplekken waren er (nog) niet. Ze speelden volleybal, gingen naar het theater en ontmoetten elkaar tijdens de weekmarkt. Van heinde en verre kwamen belangstellenden naar ‘die’ Meerpaal kijken. Zelfs de televisie ontdekte deze unieke hal. Stuif ’s in en andere uitzendingen maakten van De Meerpaal een spraakmakend gebouw. Maar er liepen ook mensen weg omdat ze de overlast te groot vonden. Artiesten pruimden het niet, dat de pauze reeds lang van tevoren werd aangekondigd door rinkelende koffiekopjes. En men wilde ook wel eens ongestoord vergaderen. Ook de politiek kreeg gaandeweg moeite met de oplopende jaarlijkse tekorten. verbouwing
Alsnog een plaats in de hedendaagse architectuur Frank van Klingeren was in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw een bekend architect. Hij ontwierp onder meer De Meerpaal in Dronten en het Karregat in Eindhoven. Hij begon als civiel ingenieur, maar in de praktijk ontwikkelde hij zich als architect. Marina van de Bergen en Piet Vollaard schreven een monografie over Van Klingeren, om hem een plaats te geven in de geschiedenis
van de architectuur. Van de Bergen en Vollaard proberen hem zelfs betekenis te geven in de huidige discussie over integratie van functies, flexibiliteit, duurzaamheid en het publieke domein. Dat doet enigszins gewild aan. Het zijn begrippen die veertig jaar geleden een andere betekenis hadden, een andere inhoud. In de huidige maatschappij is sprake van minder sociale samenhang en veel meer differentiatie en privatisering. Het ideaal van een open maatschappij is historie, het heeft de toekomst niet bereikt. Geluidswallen en blinde muren scheiden functies, de specialisatie gaat nog verder dan in de tijd van Van Klingeren. De in 1999 overleden architect zou zich waarschijnlijk niet verheugen, als hij de huidige ontwikkeling meegemaakt zou hebben. Rol Frank van Klingeren streefde openbaarheid en ontmoeting na, integratie, het onverwachte en verandering. Hij was ervan overtuigd dat de architectuur een rol kon en moest spelen bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Als civiel ingenieur had hij geleerd te rekenen, en hij ‘berekende’ dan ook dat bijvoorbeeld een camping efficiënter was dan een woonwijk. De mogelijke hinder die mensen van elkaar ondervinden was in zijn ogen een voordeel, namelijk een aanleiding tot contact en sociale acceptatie. Daardoor kon ‘ontklontering’ ontstaan, het mengen van functies, méér met minder. Een mate van imperfectie en wanorde moest voor lief genomen worden, want daardoor kon méér gebeuren en dat draagt bij aan het sociale proces. De Agora, het open marktplein waar van alles kon plaatsvinden, speelt dan ook een centrale rol in het werk van Van Klingeren. Dat is terug te vinden in zijn bekendste ontwerpen, gemeenschapscentrum De Meerpaal in Dronten en Het Karregat in Eindhoven. Daarin vonden allerlei functies een plaats, van toneelvoorstellingen tot de wekelijkse markt. Sloop De Meerpaal is in de loop der jaren verbouwd en geprivatiseerd, terecht gekomen “in een grootschalige renovatie die nagenoeg gelijk staat aan sloop”, schrijven Van den Bergen en Vollaard. Het Karregat bestaat nog maar klachten over hinder hebben daar ook gezorgd voor ingrijpende verbouwingen.In de huidige tijd wordt vooral gerekend in euro’s en investeringen. Een civiel ingenieur die berekeningen maakt van sociale kwesties past daar niet bij. Het boek van Van den Bergen en Vollaard zal Van Klingeren niet zijn bekendheid teruggeven, maar mogelijk wel bijdragen aan een naam in de geschiedenis van de architectuur. Een bescheiden plaats, al was het maar omdat het boek in het Nederlands geschreven is. De oplage is gering en dankzij een subsidie is ook de prijs bescheiden. Eigenlijk is het bijzonder, dat Van Klingeren op deze manier toch een plaats krijgt in de hedendaagse verzameling van beroemde Nederlandse architecten. Feestelijke opening De Meerpaal, Dronten
Op zaterdag 8 oktober 2005 werd De Meerpaal officieel geopend. Vijf jaar na het uitschrijven van de meervoudige opdracht voor een nieuw theater/ muziekschool, creativiteitsruimten en een vergadercentrum wordt de vernieuwde De Meerpaal feestelijk geopend. De gehele dag was er gratis toegang en tal van activiteiten, waaronder de officiële opening om 11.00 uur. Om 23.00 uur werd het feest afgesloten met een groot vuurwerk vanaf het dak van De vernieuwde Meerpaal. Het vroegere theater waarin nu de filmzaal en het grandcafé zijn geplaatst staat weer vrij in de ruimte. Rechts het nieuwe theater, links het vergadercentrum. Op de vloer weer vele activiteiten als vanouds. De Meerpaal in Dronten was het gebouwde manifest waarmee architect Van Klingeren in de jaren zestig stelling nam tegen de ver doorgevoerde functiescheiding in de ontwerppraktijk van die tijd. Hij bracht niet alleen uiteenlopende activiteiten in één gebouw bijeen, hij zag er ook bewust van af om ze binnen dat gebouw van elkaar te scheiden. In de praktijk hield die opzet maar kort stand. Het winnende plan van Atelier PRO voorziet in verbouwing en gedeeltelijk nieuw-bouw in plaats van sloop. Zo blijft de Meerpaal traceerbaar als beeldmerk van de Nederlandse architectuur uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Het plan toont aan dat een aangepaste De Meerpaal op een eigentijdse manier zijn oorspronkelijke functie van agora, ontmoetingsplek van een gemeenschap, kan vervullen.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden