Module 1, De brandstapel op

Vroeger werden allerlei vormen van ongeluk toegeschreven aan bovennatuurlijke krachten. Tovenaars probeerden deze krachten te beheersen, ze gingen bijvoorbeeld een regendans doen en strooiden water over de grond om het te laten regenen. Magie kan een positief doel hebben zoals iemand genezen, dit is een vorm van witte magie. Maar je kan er ook op gericht zijn om schade toe te brengen aan anderen bijvoorbeeld door stormen, misoogsten, ziekten of dood. Dit is een vorm van zwarte magie. In het christelijke europa werden heksen beschuldigd van magie en het vereren van de duivel. Geloof in magie was oorspronkelijk een onderdeel van het geloof van het volk en dus ook van de volkscultuur. In de landen van europa bestonden verschillende beschavingen, dit onderscheiden we in verschillende sociale lagen. De elitecultuur was de cultuur van de beschaving van de hogere klassen. Onder volkscultuur verstaat men vooral de cultuur van boeren en ambachtslieden. Dat is dan ook het verschil tussen volkscultuur en de elitecultuur. De denkbeelden dat de heksen ook de duivel vereerden verspreidden zich onder de mensen die konden lezen. De kerk trok zijn conclusies, iemand die de duivel vereerde was van het geloof afgestapt en was dus een ketter, een ketter was iemand die van het geloof afgestapt was. Als er iemand werd aangeklaagd wegens tovenarij of zwarte magie kwam het proces vragen over duivelverering naar voren. Door pijniging kregen ze meestal wel bekentenissen los. In het midden van de 16e eeuw nam de heksen vervolging toe. Dat kwam doordat de piek van de heksenvervolgingen samen viel met de periode van de ergste godsdienstoorlog in europa. De grootste heksenvervolgingen vonden tussen 1610 en 1630 plaats in Duitsland, gelijktijdig met de dertigjarige oorlog. Door de godsdiensttwisten wisten de mensen niet meer wie ze moesten geloven en geloofden zo makkelijker in dat heksen duivels vereerden en dat zij dus moesten worden vervolgd. Doordat er uit Amerika veel zilver kwam om geld van te maken nam de hoeveelheid geld toe, terwijl de hoeveelheid producten hetzelfde bleef. Hierdoor werd alles duurder:Inflatie. De lonen van de lagere klassen stegen langzamer dan de prijzen en dus werden de armen alleen nog maar armer. En de rijken werden rijker. Omdat er tussen arm en rijk en spanning hing maakte de bestuurders van de dorpen zich zorgen en wilden vermijden dat de ontevreden massa zich tegen de elite zou keren. Hierdoor gingen ze heksen vervolgen om hun woede van het volk op weerloze zondebokken te richten. Doordat er veel epidemieën en hongersnoden waren, waren er veel mensen die niet meer konden werken omdat hun vee ziek was, of omdat er misoosten waren. Hierdoor dacht men dat de invloed van de duivel toenam. En gingen ze dus meer mensen verdenken van hekserij en lieten ze dus vervolgen. Voor het feit dat vrouwen vaker van hekserij werden verdacht dan mannen kan men drie oorzaken geven: werk, seksualiteit, en maatschappelijke positie. Vrouwen werkten vaak in de verzorgende beroepen zoals vroedvrouw of genezer. Wijze, oude vrouwen gaven raad bij ziekten en gebruikten daar allerlei spreuken, poedertjes, en drankjes voor, en dit kwam ook voor in de witte en zwarte magie. Soms werd de vroedvrouw beschuldigd van de dood van een kind. 1 op de 5 kinderen overleed in hun eerste levensjaar. De ouders konden niet verklaren waarom dit was gebeurd en gaven dus de vroedvrouw de schuld. Een typische heks zag eruit als een oudere vrouw die geen man had en dus zelf met enige moeite aan de kost moest komen, als bijvoorbeeld vroedvrouw. Ze leefde eenzaam en had een bits karakter. Vormen van foltering: Verdachten ophijsen aan de armen die op de rug gebonden waren totdat ze uit de kom raakten, iemand uit rekken op een pijnbank of op een ladder, iemand duimschroeven aandoen, de verdachte volgieten met water tot hij of zij bijna barstte, mensen in een kromme houding vastbinden, zware gewichten op iemands buik stapelen, het samenknijpen van de voeten in ‘Spaanse laarzen’ of iemand dagenlang van slaap beroven. Deze middelen werden ook bij ernstige strafzaken gebruikt. Ook als foltering niet werd toegepast, was de dreiging met langdurige pijn gewoonlijk voldoende om iemand te laten bekennen. Sommige aangeklaagden bekenden vroegtijdig om foltering te voor komen. Anderen bekenden omdat ze hoopten op een mildere vonnis wanneer ze meewerkten. Heksenproeven waren middelen om ook zonder bekentenis erachter te komen of iemand een heks was. Ze prikten in moedervlekken, dit was het teken van de duivel om te zien of er bloed uit kwam. Vaak ging het om het gewicht, want een heks kon vliegen en moest dus licht zijn. Zo werd een heks wel vastgebonden in het water neergelaten aan een touw. Als ze bleef drijven was ze een heks, anders niet. Ook werden verdachten met pijnigingen gedwongen om weer andere mensen te beschuldigen. Als aan iemands schuld werd getwijfeld werd een lichtere straf gegeven zoals bijvoorbeeld verbanning of een korte gevangenis straf. Soms werd een verdachte tot dood gebracht, dat gebeurde dan aan de galg of op de brandstapel
Voordat de verdachten op de brandstapel terecht kwamen werden ze eerst gewurgd of op een andere manier gedood. Deze slachtpartij werd minder toen de godsdiensttwisten en de armoede minder werden. Het aantal heksenprocessen nam af omdat in de loop van de 17e eeuw men ervan overtuigd was dat bezweringen en plechtigheden van heksen geen effect hadden. Doordat in de 17e eeuw steeds meer mensen konden lezen kwamen ze vaak tot de conclusie dat het heelal op een logische en geordende manier in elkaar zat en dat er dus helemaal geen sprake was van bovennatuurlijke verschijnselen. Bij de rechters was nu ook enige twijfel over het bestaan van de heksen en stelden hogere eisen aan de bewijzen voordat ze iemand schuldig wilden verklaren. Ze wilden bijvoorbeeld de aanwezigheid van een ‘heksenteken’ een moedervlek niet meer toelaten als bijwijs, want iedereen kon wel een moedervlek hebben. Doordat veel gewone mensen nog in heksen bleven geloven kwam er een grotere kloof tussen de volkscultuur en de elitecultuur. Doordat het in de 18e eeuw beter ging met de economie waren de mensen beter bestand tegen misoogsten en andere rampen. Ook na het afschaffen van de heksenjachten bleef het volk geloven in heksen en hekserij was nog lang een deel van de volkscultuur. Heksen dienden vooral als zondebok. Magie--> tovenarij, het uitvoeren van een ritueel om op een bovennatuurlijke manier resultaat te bereiken

witte magie-->magie met een positieve bedoeling
zwarte magie-->magie met een negatieve bedoeling
hekserij-->het bedrijven van zwarte of witte magie
volkscultuur-->manier waarop mensen in een samenleving vorm geven aan hun dagelijks leven met name de beschaving van de lagere klassen
elitecultuur-->beschaving van de hogere klasse
sociale lagen-->groepen in de samenleving die op economisch en sociaal gebied verschillen zoals de adel, de boeren en de arbeiders
alchemisten-->iemand die aan scheikunde deed voordat dit een wetenschappelijke basis had, meestal op zoek naar een manier om goud te maken
demonen-->boze geest of duivel
ketter-->mensen die volgens de officiële kerk van het echte geloof waren afgedwaald
inquisitie-->kerkelijke rechtbank voor het berechten van ketters en heksen
dominicanen-->leden van de orde van predikheren, opgericht door heilige de heilige dominicus
katharen-->ketterse beweging uit de 12e en 13e eeuw die streefden naar een zuiver en sober leven. heksensabbat-->nachtelijk feest van heksen waarbij de duivel vereerd wordt
inquisitoire proces-->procesvorm waarbij de overheid het initiatief voor vervolging neemt

hervorming-->stroming die de rooms katholieke kerk wilde zuiveren en die leidde tot het ontstaan van de protestantse kerk
reformatie--> is hetzelfde als hervorming
dertigjarige oorlog-->bloedige godsdienstoorlog in het Duitse rijk die duurde van 1618 tot 1648
inflatie-->Waardedaling van het geld door het toenemen van de hoeveelheid geld
stereotype-->generaliserende opvatting over een groep mensen of een situatie
rationalisme-->stroming in het denken die berust op het gebruik van het verstand
verlichting-->benaming voor het rationalisme in de 18e eeuw
occultisme-->stroming die beweert geheime kennis te hebben over bovennatuurlijke verschijnselen zoals geesten en helderziendheid.