Schilder Paulus Potter

Paulus Potter Paulus Potter is geboren op 20 november 1625 in Enkhuizen en op 29 jarige leeftijd is hij gestorven aan tuberculose op 17 januari 1654. Hij was op dat moment woonachtig in Amsterdam. Zijn vader was eveneens schilder, Pieter Potter is zijn naam. Zijn moeder, Aechtie Pouwels, was afkomstig uit een welgestelde en invloedrijke familie. Haar broer was ook kunstschilder. In 1631 verhuisde hij met zijn ouders naar Amsterdam. Al op jonge leeftijd was Paulus werkzaam in het atelier van zijn vader. Van hem heeft hij het grootste deel van zijn opleiding ontvangen. Daarnaast werd zijn werk sterk beinvloed door historieschilders als Pieter Lastman en C.C. Moeyaert. Vanaf 1641 begon hij zelfstandig te schilderen. In het begin maakte hij, in navolging van zijn vader, vooral historiestukken. Maar verder in de jaren 1640 legde hij zich bijna volledig toe op het maken van schilderijen van dieren in landschappen. Hij werd daartoe mogelijk geinspireerd door een serie gravures uit 1636 gemaakt door Pieter van Laer. In 1646 heeft Potter zich in Delft als meesterschilder laten inschrijven, maar of hij daar ooit gewoond heeft is niet bekend. Rond 1650 woonde Potter in Den Haag. Via zijn moeder had hij toegang tot een kring van rijke opdrachtgevers, waaronder zich ook leden van het huis Oranje-Nassau bevonden. In 1952 keerde hij terug naar Amsterdam, waar hij na 2 jaar door tuberculose al op 29-jarige leeftijd overleed. De dieren in zijn schilderijen nemen de belangrijkste plaats in. Ze zijn geen achtergrond aankleding, zoals bij veel schilderijen het geval is, maar ze nemen een centrale plaats in. De dieren zijn bijzonder gedetailleerd door minutieus fijnschilderwerk, een kenmerk van de schilderkunst van Potter. Ook zijn techniek als het gaat om lichtreflectie op water en weiden is erg geperfectioneerd
Paulus Potter was de eerste Nederlandse schilder die vee weergaf buiten het kader van bijbelse, mythologische of anekdotische verhalen. Potter schilderde in de stijl van de ‘Italianisten’. Dat waren schilders die Italië bezocht hadden en bij terugkomst in Nederland Italiaanse en Hollandse elementen comineerden of vermengden. Het gaat hierbij vooral om het kenmerkende ‘gouden’ licht. Potter heeft nooit een voet in Italië gezet, maar hij heeft deze techniek wel overgenomen.
Twee paarden in een weide bij een hek Dit olieverfschilderij heeft Potter in 1694 vervaardigd. De afmetingen zijn 23,5 bij 30 centimeter. De paarden vormen het hoofdthema. Potter schilderde de dieren heel realistisch, met oog voor de weergave van huid en haar en met aandacht voor de verschillende houdingen. De dieren staan op een hoog punt waar de manen en staart van het donkere paard kennelijk veel wind vangen. Hij heeft zijn bek wat geopend, de neusgaten staan wijd open. De witte hengst maakt ook een krachtige indruk, maar lijkt iets rustiger. Het hekje is een belangrijk element van de compositie, het vormt de overgang tussen de hoge voorgrond en de lager gelegen achtergrond. Ook is het opvallend dat Potter op het hek zijn signatuur gezet heeft. Er staat vrij groot (voor een signatuur): 'Paulus Potter f 1649'. Op de achtergrond is in de verte nog wat vee te zien, hoog in de lucht vliegen twee vogels. De lucht heeft ook het eerdergenoemde 'gouden' licht. Ruimte wordt gesuggereerd door het feit dat de dieren op een verhoging geplaatst zijn. Het stadsprofiel in de verte is Delft. De toren van de Oude Kerk is rechts en die van de Nieuwe Kerk links te herkennen. Het gezichtspunt van de toeschouder ligt lager dan de paarden, waardoor ze een soort status krijgen. Deze ets lijkt veel op het schilderij 'Twee paarden in een weide bij een hek'. Potter heeft het gemaakt in 1652, drie jaar na het schilderij. Het grote verschil is dat het gespiegeld is en de paarden zijn net iets anders weergegeven. Het zwarte paard trekt zijn achterbeen iets op en is iets molliger. Ook heeft het meer appeltjes op zijn vacht. Ook is het weiland vervangen door een watervlakte met zeilboten en het hek en de bomen zijn ook niet meer aanwezig. De ets maakt deel uit van een serie van vijf etsen met paarden in verschillende leeftijden met bijpassende seizoenen. Jonge veulens zijn weergegeven in de lente en stokoude, stervende paarden in de winter. Deze prent is de tweede uit de serie, de paarden zijn jong en onstuimig. Ze zijn in de kracht van hun leven en het landschap op de achtergrond roept associaties op met de late lente of de vroege zomer. De dieren zijn een typisch voorbeeld van de schilderkunst van Potter. Ze zijn goed geobserveerd en zeer realistisch weergegeven. Een tijdgenoot van Potter De Nederlandse kunstschilder Nicolaes Berchem was een tijdgenoot van Potter. Berchem, afkomstig uit Amsterdam, leefde van 1620 tot 1683. Zijn schilderijen zijn sterk beinvloed door de Italiaanse landschappen van zijn tijd. In de landschappen is vaak grazend vee te zien, een sterke overeenkomst met de schilderkunst van Potter. Van Berchem zijn ook wintergezichten en werk met mythologische en bijbelse voorstellingen bekend. Berchem genoot zijn schildersopleiding bij Jan Baptist Weenix. Ook schilderde hij figuren in de schilderijen van Hobbema, van Everdingen de bekende Ruysdael. Berchem had veel leerlingen, de bekendsten zijn Begeyn, Dujardin, de Hoogh en Ochtervelt. Vergelijking Paulus Potter en Nicolaes Berchem De stijlen van Paulus Potter en Nicolaes Berchem laten zowel overeenkomsten als verschillen zien. Het schilderij van Berchem, op de vorige pagina, is een olieverfschilderij, met de afmetingen van 63 bij 82 centimeter. Onderstaand schilderij van Potter is ook een olieverfschilderi, geschilderd in 1651, de afmetingen zijn 25 bij 30 centimeter. Dat is al meteen een verschil, het schilderij van Potter is meer dan de helft kleiner. Dat de dieren in beide schilderijen een grote rol spelen, is de belangrijkste overeenkomst. Beide schilders staan hierom ook bekend. Toch is Potters schildertechniek wat betreft de dieren veel verfijnder. De koeien staan dichterbij en zijn gedetailleerder dan de dieren in Berchems schilderij. De weergave van de lucht neemt ook in beide schilderijen een groot gedeelte in beslag. Bij Berchem is dat de aanblik van de ondergaande zon die nog tegen de wolken schijnt. Althans, waarschijnlijk, het zou ook de opgaande zon kunnen zijn. Potter heeft gekozen voor een donkere wolkenpartij als achtergrond. Toch is er op de dieren wel een lichtval te zien die waarschijnlijk afkomstig is van de opgaande of ondergaande zon. Het licht van Berchem komt van links, bij Potter juist van rechts. Een overeenkomst is wel dat in beide schilderijen vogels in de lucht te zien zijn. Het is bekend dat Berchem zich liet inspireren door Italiaanse landschappen en zijn schilderij heeft ook niet echt de uitstraling van een Nederlands landschap. De bergen op de achtergrond, de dieren (ezels zie je in Nederland niet zoveel) en de vegetatie geven de indruk dat het geschilderd is in een middellands zeeklimaat. In Potters schilderij is niet veel landschap te zien, maar aangezien hij niet buiten Nederland is geweest en de koeien en het gras wel typisch Nederlands zijn, kan men er vanuit gaan dat het tafereel zich in Nederland afspeelt. Ook het feit dat er in Berchems schilderij mensen afgebeeld zijn en Potters schilderij niet, maakt een groot verschil in de indruk die je van het geheel krijgt. Het eerstgenoemde geeft het gevoel dat zich er een verhaal afspeelt, een handeling. Dit wordt versterkt door de vrouw op de ezel die gebaar maakt naar de man die naast haar ezel staat. De kleding is ouderwets en past in de periode waarin het geschilderd is. Het lijkt alsof de koeien van Potter een dikke vacht hebben, het zou dus goed kunnen dat dit in de winter of in de herfst geschilderd is. Dit wordt ook versterkt door de donkere wolken op de achtergrond. Deze indruk geeft het schilderij mij. Dat van Berchem heeft juist meer een zomers karakter, de kleding is opgestroopt en het ziet er zonnig uit. De schildertechniek zelf ziet er over het algemeen bij Berchem verfijnder uit, vooral wat betreft de lucht en de natuur. Het geeft een beetje een dromerige uitstraling. Potters koeien zijn zeer realistisch weergegeven, maar in verhouding tot Berchem ziet zijn schilderij er minder verfijnd uit. De wolken zijn simpeler en buiten de koeien is er verder weinig op het schilderij dat de aandacht trekt. Een ander groot verschil is het gezichtspunt van waaruit de toeschouwer op het tafereel neerkijkt. Bij Berchem lijkt het alsof je vanaf een heuvel neerkijkt op het gebeuren. Zo lijken de dieren en mensen kleiner en zijn ze niet echt opvallend, maar zijn ze meer gebruikt als ‘stoffering’ in het landschap. Doordat Potter ervoor gekozen heeft zijn koeien vanuit een laag gezichtspunt te schilderen, zijn de dieren juist groot en indrukwekkend. Wat ook leuk is om te vermelden, is dat Berchem twee koeien ‘geleend’ heeft van Potter. In onderstaande ets van Berchem zijn de twee koeien terug te vinden uit Potters schilderij. Het gaat om de staande koe en de voorste liggende koe. Deze ets is gemaakt rond 1657, dus ongeveer 6 jaar nadat Potter ‘Vier koeien in de weide’ vervaardigd had. Het is een uitzondering op het werk van Berchem, omdat hij dieren meestal niet als hoofdonderwerp gebruikte, maar meer als opvulling voor zijn landschappen. Bronvermelding Voor mijn scriptie heb ik diverse sites gebruikt. Een aantal belangrijke bronsites zijn: www.galeries.nl
www.geheugenvannederland.nl
www.rijksmuseum.nl
www.mauritshuis.nl en natuurlijk
www.google.nl
De exacte sites staan hieronder: http://www.galeries.nl/mnkunstenaar.asp?artistnr=13957&vane=&em=&sessionti=342029068
http://www.geheugenvannederland.nl/gvn/search/titelpresentatie.xsp?recordid=136&onlineid=MAU01_0136&dbcode=MAU01
http://www.geheugenvannederland.nl/gvn/search/titelpresentatie.xsp?recordid=2817&onlineid=ICN01_NK1447&dbcode=ICN01
http://www.rijksmuseum.nl/aria/aria_assets/SK-C-206?lang=nl&context_space=&context_id= http://www.rijksmuseum.nl/aria/aria_assets/RP-P-OB-12.768?id=RP-P-OB-12.768&page=2&lang=nl&context_space=&context_id= http://www.rijksmuseum.nl/images/aria/sk/z/sk-c-205.z
http://www.rijksmuseum.nl/aria/aria_assets/SK-C-205?id=SK-C-205&page=2&lang=nl&context_space=&context_id=