Sterke vrouwen uit de oudheid

Inhoud Inleiding
Samenvatting Trojaanse oorlog
Helena Andromache
Penelope
Slot
Bronnen Inleiding De praktische opdracht gaat over drie vrouwen ten tijde van de Trojaanse oorlog: Helena, Andromache en Penelope. Je moest verschillende opdrachten maken, en ik heb ervoor gekozen om van die opdrachten een zo goed mogelijk op elkaar aanpassend geheel te maken. Ik heb het werkstuk opgedeeld in zeven gedeeltes: de inleiding, een samenvatting van de Trojaanse oorlog, Helena, Andromache, Penelope en een slot. Natuurlijk komen hier ook nog de inhoud en de bronvermelding bij. Het stukje over elke vrouw heb ik ook weer onderverdeeld in zeven gedeeltes: de achtergrondinformatie van de vrouw, haar zelfbeeld, de mening van andere personen in het verhaal, de mening van de schrijver, mijn eigen mening, of de vrouw in haar tijd als sterk werd gezien en de afbeelding die ik het best bij haar vind passen. Bij Helena wordt dit nog aangevuld met opdracht 14, waarin ik heb gekozen om mijn perfecte vrouw samen te stellen door middel van een collage. Ik heb ervoor gekozen om, om alle vragen te beantwoorden, alleen informatie en citaten uit de Ilias en de Odyssee te halen, omdat elke schrijver natuurlijk een ander beeld heeft van het verhaal, en dus de personen anders weergeeft. Mijn excuses als ik de namen van de verschillende personen steeds op een ander manier schrijf, maar er zijn zoveel mogelijkheden om elke naam te schrijven dat het heel moeilijk is om consequent te blijven. Ik heb in ieder geval geprobeerd om overal de Griekse naam te gebruiken. Het verhaal van de Trojaanse oorlog De eerste aanleiding tot de Trojaanse Oorlog was de bruiloft van de Thessalische koning Peleus en de zeenimf Thetis. Alle koningen, vorsten en voornamen van Thessalië waren op het bruiloftsfeest uitgenodigd. Zelfs de goden waren van de Olympus neergedaald om bij het huwelijk van Thetis, dochter van de zeegod Nereus, tegenwoordig te zijn. Alleen Eris, de godin van de twist, had men om begrijpelijke redenen niet gevraagd. Toen het feest in volle gang was, ging zij toch naar binnen en gooide een gouden appel de zaal in met het opschrift "voor de mooiste". Velen van de vrouwelijke gasten hoopten in het geheim op het bezit van de appel, maar zij lieten de hoop varen toen Hera, Athene en Aphrodite aanspraak maakten op het geschenk. Deze drie wendden zich om een beslissing tot Zeus. Maar de oppergod, die de godinnen niet wilde krenken en toch maar één de prijs kon geven, trok zich terug in zijn paleis op de Ida bij Troje. Ook daar echter was hij niet veilig want de twistende godinnen volgden hem en eisten dat hij een uitspraak zou doen. Toen verwees hij hen naar Paris, een zoon van koning Priamus van Troje, die aan de voet van de Ida de kudde hoedde en als scheidsrechter op zou kunnen treden. Men kan zich voorstellen dat Paris vreemd op keek. Lang zat hij stil in aarzelende bewondering: het was hem onmogelijk een uitspraak te doen. Toen wilde Hera hem door beloften overhalen haar de appel te geven: rijkdom en macht zouden hem ten deel vallen. Maar Athene beloofde hem wijsheid en krijgsroem wanneer hij haar de prijs zou schenken. Ook Aphrodite bleef niet achter: de mooiste vrouw die op aarde leefde zou de zijne worden als hij in haar voordeel besliste. Snel was het pleit beslecht: hij gaf de appel aan Aphrodite. Blij met haar succes nam zij van nu af Paris onder haar bescherming. Maar Hera en Athene voelden zich diep beledigd. Koning Priamus en zijn gehele geslacht, zelfs de stad Troje, moesten boeten voor het oordeel van Paris. De mooiste vrouw nu die toen op aarde leefde, was Helena, gehuwd met Menelaos, koning van Sparta. Dus besloot Paris naar Griekenland te varen om deze Helena te schaken. Door Aphrodite, die hem tot de tocht had aangespoord, begeleid, begaf hij zich op weg. De godin wist het zo te schikken dat Menelaos juist op reis was toen Paris in Sparta aan kwam. Naar de gewoonte der tijden nam Helena de vreemdeling gastvrij in haar woning op. Toen Paris haar zag stond hij sprakeloos van bewondering. En ook Helena kreeg de jonge man al spoedig lief. Zij liet zich overreden haar man te verlaten en met Paris op een schip naar Troje te vluchten. Zij vergat niet alleen haar plicht tegenover Menelaos, maar nam tevens vele gouden en zilveren voorwerpen mee die hem toebehoorden. Toen Menelaos terugkeerde van zijn reis en merkte dat zijn vrouw gevlucht was en zijn schatten geroofd, was hij diep gekrenkt en zon op wraak. Hij vernam dat Paris, de zoon van de machtige koning van Troje, de rover van zijn vrouw en zijn bezittingen was, maar hij voelde zich niet machtig genoeg om alleen de trouweloosheid te wreken en Helena te dwingen naar huis terug te keren. Daarom liet hij allereerst zijn broer Agamemnon weten wat er gebeurd was. Vervolgens zond hij boden naar alle Griekse vorsten om hen aan te sporen tot deelneming aan de tocht tegen Troje. Immers, toen Helena indertijd uitgehuwelijkt zou worden hadden alle jonge vorsten die naar haar hand dongen, afgesproken dat zij degene die uiteindelijk gekozen zou worden bij zouden staan als er zich ooit moeilijkheden zouden voordoen. Er werd een leger van honderdduizend man op de been gebracht, die gezamenlijk naar Troje voeren. Tien jaar lang duurde de oorlog, waarin ook de goden meehielpen. Aphrodite, Ares en Apollo stonden aan de kant van de Trojanen en Hera, Athene en Poseidon aan de kant van de Grieken. De Griekse mannen trokken plunderend door het Trojaanse land, maar konden door de zeer strenge leider van het Trojaanse kamp, Hektor, de stad nog niet veroveren. Achilles, de leider van de Myrmidonen, had zich vanwege een ruzie met Agamemnon teruggetrokken uit de strijd, en hierdoor leden de Grieken zware verliezen. Dit kwam ook doordat de Trojanen werden gesteund door ongeveer heel Klein-Azië. Maar nadat zijn beste vriend Patrokles door Hektor was gedood, keerde Achilles terug in de strijd. Achilles doodde Hektor en sleurde het lijk rond de stad en legde het later als prooi neer. Later werd het lijk, door de smeekbeden van Priamos, alsnog begraven. Om Troje te overwinnen, bedacht Odysseus een list. De Grieken bouwden een reusachtig paard, groot genoeg zodat er flink wat mensen in konden. Daarna deden ze alsof ze van Troje weggingen en lieten het paard achter op het strand. De Trojanen haalden het paard binnen de muren, omdat een Griek, die was achtergebleven, hun vertrouwen had gewonnen en hen had gezegd dat ze alleen als ze dit zouden doen nog de bescherming van de goden zouden verkrijgen, ook al waarschuwden de priester Laokoön en de prinses en priesteres Kassandra hiertegen. Toen de Trojanen sliepen, keerden de Grieken terug naar Troje, terwijl de krijgers die in het paard verborgen zaten naar buiten komen en de poorten van Troje openen. De Trojanen wisten niet wat hun overkwam, toen ze plotseling door de Grieken overvallen werden. Ze hadden de vorige dag flink lopen feesten, en waren nog bedwelmd door de wijn. Er ontstond een gruwelijk bloedbad, waarin veel mensen werden gedood of als slaven meegenomen. De stad wordt in brand gestoken. Vele Griekse en Trojaanse helden zijn door de Trojaanse oorlog beroemd geworden: Achilles, de onsterfelijke zoon van Thetis en Peleus, opperkoning van Thessalië , Odysseus, koning van Ithaka en de slimste man van Griekenland, Agamemnon, opperkoning van Mycene, Ajax, zoon van Telamon, Diomedes, koning van Argos, Menelaos, koning van Laconië en broer van Agamemnon, en Nestor, koning van Pylos aan Griekse kant, en aan Trojaanse kant Hektor, de Trojaanse troonopvolger, Paris, Aeneas, zoon en troonopvolger van koning Anchises van Dardanië, en Sarpedon, samen met Glaukos koning van Lykië.
Helena Het verhaal van Helena Helena was een dochter van Leda en Zeus, de echtgenote van de Spartaanse koning Menelaos en de aanleiding van de Trojaanse oorlog. Zeus beminde Leda, de vrouw van koning Tyndaros van Sparta, in de gedaante van een zwaan. Leda legde een ei, waaruit Helena werd geboren. Helena had twee broers, de Dioscuren Castor en Polydeuces, en een zus, Klytaemnestra, de vrouw van Agamemnon. Helena groeide op tot een oogverblindende schoonheid, die door de rijkste en machtigste vorsten van haar tijd werd begeerd. Haar stiefvader, Tyndaros, besloot haar uit te huwelijken aan degene die de kostbaarste geschenken meebracht. Dat werd Menelaos, de koning van Sparta en broer van Agamemnon. Alvorens zijn dochter definitief uit te huwelijken, liet Tyndaros alle kandidaten echter een dure eed zweren: wanneer ooit een vreemdeling Helena’s eer zou bedreigen, dan zouden zij allen gewapend te hulp snellen om haar te verdedigen. Toen de Trojaanse prins Paris het hof van Helena en Menelaos bezocht, werden hij en zijn Trojanen gastvrij ontvangen. Tijdens het banket dat ter ere van hen werd aangericht, raakten Paris en Helena steeds meer onder elkaars bekoring. Toen Menelaos dan ook de volgende dag scheep ging voor een reis naar Kreta, voltrok zich het onafwendbare. Paris nam haar mee naar Troje en met haar een grote hoeveelheid schatten en slaven. De geliefden bevonden zich in de zevende hemel. In het tiende jaar van de Trojaanse Oorlog nodigt Menelaos Paris uit voor een tweegevecht, om de oorlog te beëindigen. De winnaar krijgt Helena en al haar bezittingen. Iris, de boodschapster van de goden heeft dit aan Helena verteld en bij haar een verlangen opgewekt naar haar vroegere man, haar stad en haar ouders. Gehuld in een witte, glanzende sluier verlaat Helena haar kamer, haar ogen glinsterend van tranen. Op de stadsmuren aangekomen ontmoet ze de vorsten van Troje. Samen slaan ze vanaf de muren het tweegevecht gade. Als Menelaos Paris dreigt te doden, grijpt Aphrodite in. Ze hult hem in een nevel en brengt hem van het slagveld naar zijn kamer. Dan gaat ze Helena halen, en neemt haar mee naar Paris. Na de val van Troje werden Helena en Menelaos herenigd. Helena’s zelfbeeld Helena heeft een niet al te hoge dunk van zichzelf. Ze blijft klagen, dat ze dood had moeten gaan voordat Paris haar naar Troje voerde, of zelfs al na haar geboorte. Zij geeft haarzelf de schuld van de ontberingen van de Trojaanse oorlog, maar geeft van haar daden Aphrodite de schuld. Enkele voorbeelden: ‘Had ik de dood maar gevonden, alvorens ik hierheen kwam met uw zoon en mijn huis, mijn familie, mijn bloeiende dochter en de vriendinnen verliet met wie ik als kind nog gespeeld heb’, Wat bezielt u, godin van het onheil, mij zo te misleiden? Wilt u me soms nog verder van de bewoonbare wereld, ’t zij naar Frygië of naar het lieflijke Lydië voeren? Is daar misschien een andere man die uw gunst heeft gewonnen?’, ‘Waarom ben ik die dag waarop mijn moeder me baarde niet door een kwade vlaag van wind naar de bergen geblazen of naar de luis omstortende branding der zee, waar de golven mij zouden hebben verzwolgen in plaats van wat er werkelijk gebeurd is,’ De mening van de andere personen in het verhaal De personen die een mening hebben over Helena kunnen verdeeld worden in twee groepen, degenen die haar de schuld geven van de Trojaanse Oorlog, en degene die menen dat ook zij een slachtoffer is van de goden. Paris is verliefd geworden op Helena, maar is voor de rest geen goede echtgenoot. De relatie van Helena en Paris is niet erg goed, maar nog steeds is Paris verliefd op haar: ‘Kom nu, laat ons naar bed gaan en samen de liefde genieten. Want nog nooit heeft een sterker verlangen mijn zinnen bevangen, zelfs niet die keer toen ik, jou uit het lieflijke Sparta ontvoerend, zee koos op onze zeewaardige schepen en wij op het eiland Kranaë samen, voor ’t eerst, in liefde waren verenigd – zo verlang ik naar jou en drijft me een zoete begeerte’. Paris vindt Helena de mooiste vrouw van de wereld, en daar is hij niet de enige in. Hij denkt niet dat Helena schuld heeft aan de oorlog, maar dat komt natuurlijk ook omdat hij dan ook een schuldige zou zijn. De vorsten van Troje zijn wel van mening dat zij de schuld is, en ook zij vinden haar beeldschoon: ‘Neem de Trojanen en scheenkap dragende Grieken eens kwalijk, dat ze om zo’n vrouw al zo lang het leed van de oorlog verdragen. Werkelijk waar, haar gelaat is het evenbeeld van de godinnen! Toch zou ze beter, hoe mooi ook, naar huis kunnen gaan op de schepen dan ons hier ramspoed te brengen en onze kinderen na ons.’ Priamus, Helena’s schoonvader, is het niet met de vorsten eens: ‘Jij hebt voor mij niet de schuld – ’t zijn de goden geweest die mij deze tranen verwekkende strijd met het volk der Achaïers bezorgden.’ Helena is als een dochter voor hem. Als de goden inderdaad de schuld zijn van de Trojaanse Oorlog, en niet Helena, is Aphrodite wel de hoofdschuldige. Zij zorgde ervoor dat Helena en Paris verliefd werden. Aphrodite heeft het beste met Helena voor, maar ze moet niet te koppig zijn: ‘Terg me niet, koppige vrouw, opdat ik, in woede ontstoken, jou niet verstoot en mijn liefde voor jou in haat doe verkeren. Laat mij je niet tot twistpunt van tweeërlei vijandschap maken, Grieken zowel als Trojanen, want dan wacht heilloos verderf je!’ Hektor is altijd netjes en beleefd tegenover Helena, zelfs als zij hem niet netjes behandelt: Maar van jou kreeg ik nooit een verwijt of iets krenkends te horen, ja, als een van de andere mensen in huis een verwijt deed, een van mijn zwagers of sierlijk geklede schoonzusters daar of schoonmoeder – Priamus niet: die was altijd zacht als een vader – hield je ze tegen en wist ze tot andere gedachten te brengen, jij met je vriendelijkheid en vriendelijke woorden.’ Hieruit blijkt dus ook dat sommige mensen Helena dus wel de schuld geven, en haar ene verderfelijk persoon vinden, ook haar schoonmoeder Hekabe. Menelaos houdt zielsveel van Helena. Ze verlaat hem voor een Trojaanse prins en neemt een groot deel van zijn schatten mee, maar als Troje valt neemt hij haar gewoon weer mee, alsof er niets is gebeurd. Helena volgens de schrijver Homerus laat in het midden of Helena wel of niet schuld heeft aan de Trojaanse Oorlog. Het enige wat wel zeker is in zijn oordeel is dat zij de mooiste vrouw van de wereld is, hij verwijst vele malen naar haar als: ‘Helena, godlijke vrouw’. Mijn mening over Helena Ik vind Helena aan de ene kant wel een sterke vrouw, maar aan de ander kant ook niet. Ik vind haar sterk omdat ze haar eigen keuzes durft te maken. Ze verlaat haar man en moederland om de man te volgen van wie ze houdt. Maar, als haar keuze slecht uit blijkt te pakken, krijgt ze spijt. Ze beklaagt zichzelf steeds weer, en geeft Aphrodite de schuld van haar misère, terwijl het toch echt haar eigen schuld is. Verder wordt ze nogal impulsief verliefd op een man, terwijl ze later geen goed woord meer voor hem overheeft: ja hij is mooi en knap en ook wel aardig, maar hij is geen echte man, omdat hij vechten verafschuwt en liever met haar in bed ligt. Het is goed dat ze haar eigen keuzes maakt, maar dan moet ze ook de consequenties voor haar rekening nemen, en daar ook rekening mee houden. Haar keuzes zijn vaak impulsief. Werd Helena in haar eigen tijd als sterk gezien? Ik denk niet dat Helena in haar tijd als een sterke vrouw werd gezien. Ze is niet trouw aan haar echtgenoot, een zeer slechte eigenschap in die tijd, en is nooit tevreden. Wat ik sterk in haar vind, werden in die tijd volgens mij alleen als slechte eigenschappen gezien.
De afbeelding die ik het best bij Helena vond passen Ik vind dat deze afbeelding Helena het best weergeeft, omdat het in het midden laat wat Helena zelf vind, omdat dat erg moeilijk te bepalen is. Je kunt aan deze afbeelding niet zien of Helena nou blij of verdrietig is met de val van Troje, en de rest van de gebeurtenissen. Ook heeft de schilder niet geprobeerd de mooiste vrouw van de wereld te schilderen, wat natuurlijk aan het schoonheidsideaal van de tijd ligt, maar haar gezicht open gelaten, zodat je je eigen fantasie kunt gebruiken. Toch is het duidelijk dat ze een mooie vrouw, door het licht dat van achteren op haar valt en door haar majestueuze houding. Ze staat hoog op de muren van Troje, wat zou kunnen weergeven dat ze in het echt ook hoger staat dan anderen, natuurlijk vanwege haar positie, eerst als koningin en later als prinses, maar ook vanwege haar uiterlijk en misschien ook vanwege haar intelligentie. Haar houding maakt in ieder geval duidelijk dat ze ergens over nadenkt. J.H. W. Tischbein, Helena en Menelaus (1816) Deze afbeelding van Helena en Menelaos bevalt mij wel. De schilder heeft aandacht besteed aan hoe mensen er in de tijd van de Trojaanse oorlog uitzagen. Ik vind het mooi dat hij ervoor heeft gekozen Helena in het verwoeste en brandende Troje geheel in het wit uit te beelden, dit geeft haar een opvallende plaats in het schilderij en benadrukt haar schoonheid. De afbeelding toont het einde van Helena’s verhaal, als ze wordt herenigd met Menelaos. En het is natuurlijk gewoon een mooi schilderij. Helena schrijft Paris een brief (16e eeuw) Aan deze afbeelding is duidelijk te zien in welk tijd het is gemaakt. Helena draagt namelijk duidelijk 16e eeuwse kleding. Aan de ene kant is het jammer, omdat het duidelijk is dat de schilder zich niet echt heeft ingeleefd in wat voor verhaal er achter het schilderij zat, maar aan de ander kant kun je zo wel goed zien hoe het schoonheidsideaal en de kleding in die tijd was. Ik vind het schilderij niet mooi. Helena wordt niet echt afgebeeld als een echt mens, bijvoorbeeld omdat de verhoudingen van haar lichaam niet helemaal goed zijn: haar handen en hoofd zijn veel te groot. Ze lijkt wel een klein meisje. Dante Gabriel Rossetti (1828-1882), Helena van Troje Ik vind de Helena op dit schilderij niet mooi, dus dat is erg jammer. Dat zou kunnen komen door de verschillende tijden en verschillende schoonheidsidealen maar de Helena in de afbeelding van Helena en Menelaos hierboven vind ik wel mooi, terwijl de twee schilderijen ongeveer in dezelfde tijd zijn gemaakt. Dus daar kan het niet aan liggen. Verder is er niet veel te zien van de achtergrond en de kleding van Helena, dus daar is niet veel over te zeggen. Luca Giordano (1634-1705), De roof van Helena In deze afbeelding wordt Helena duidelijk ontvoerd. Ik ben niet van mening dat Helena ontvoerd is, maar dat ze uit eigen vrije wil met Paris is meegegaan. Maar de schilder van dit schilderij dacht daar duidelijk anders over. Wat de kleding betreft klopt het aardig met de kleding in de tijd van de Trojaanse oorlog, in ieder geval meer dan de twee afbeeldingen hierboven. Verder vind ik dit wel een prachtig schilderij. Gustave Moreau (1826-1898), Helena op de muren van Troje Deze afbeelding vind ik geweldig. Het ligt natuurlijk aan het schoonheidsideaal van de tijd wat de mooiste vrouw van de wereld zou zijn, en op deze manier heeft de schilder dat probleem fantastisch vermeden. De kleding en omgeving zijn niet echt duidelijk, waardoor het schilderij niet tijdsgebonden wordt.
Edward Burne-Jones (1833-1898), De tranen van Helena Deze afbeelding is erg onduidelijk, waardoor het erg moeilijk is om er wat over te zeggen. Duidelijk is wel dat Helena het verschrikkelijk vind dat Toje is gevallen, en lijdt onder zijn ondergang. Louis David, De liefde van Paris en Helena (1788) Hier zijn Helena en Paris duidelijk afgebeeld in het begin van hun relatie, toen ze allebei nog erg verliefd waren. Er is veel aandacht besteed aan de achtergrond, en die lijkt zo op het eerste gezicht goed te kloppen met het tijdsbeeld. Evelyn de Morgan, Helena Wat je smaak ook is, het is duidelijk dat je hier met een mooie vrouw te maken hebt. Het licht maakt het schilderij weelderig. Over de achtergrond en kleding is vrij weinig te zeggen, het is vrij algemeen. Thomas Lowinsky, Helena (1925) Ik vind dat het op dit schilderij niet duidelijk is dat het om een mooie vrouw gaat, en dat komt niet door mijn smaak. De houding van Helena en de grauwheid van het schilderij maakt dat ze hier net een oudere, zeer strenge vrouw is. Ik vind de kleding een beetje raar, zee heeft namelijk verschillende lagen kleding aan, wat suggereert dat het koud is, wat ook klopt met de grauwheid van de lucht, maar ze heeft blote voeten. Von Stuck, Helena (ca. 1925) Dit schilderij vind ik niet bijzonder, niet bijzonder mooi of bijzonder lelijk. Het is een gewoon schilderij, waarin niet veel aandacht is besteed aan kleding, achtergrond, of gevoelens.
Collage Ik vind het aan de ene kant logisch dat Zeuxis en moderne modellenbureaus hun perfecte vrouwen samenstellen door middel van knip- en plakwerk, omdat de perfecte vrouw gewoon niet bestaat. Maar aan de andere kant vind ik het raar, juist omdat de perfecte vrouw niet bestaat. Vooral niet wat schoonheid betreft. En dat is ook niet het belangrijkste. Schoonheid wordt niet alleen bepaald door uiterlijk, dus kun je op deze manier gewoon geen perfecte vrouw samenstellen, omdat dan ook het innerlijk aan bod moet komen. Daarom heb ik er in mijn collage niet voor gekozen om een zo mooi mogelijke vrouw samen te stellen, maar eentje die in mijn ogen zo perfect mogelijk is. Het gaat mij niet alleen om uiterlijk, dus heb ik de achtergrond gebruikt om wat over het innerlijk van de vrouw te vertellen. Ten eerste heb ik haar niet-alledaagse kleding aangetrokken. Dit heb ik gedaan omdat ik vind dat vrouwen (en mannen ook) zouden moeten doen en aantrekken wat ze zelf willen, zonder dat dat door de mode voorgeschreven is. De achtergrond bestaat uit verschillende landschappen, die verschillende plekken op aarde voorstellen, waarmee ik bedoel dat mijn perfecte vrouw wereldwijs zou moeten zijn, en niet bang zijn voor het onbekende. De boom en de bloem staan voor milieubewustheid, iets wat ik erg belangrijk vind. Tenslotte staan de boeken voor intelligentie en onderwijs, iets waartoe iedereen toegang zou moeten hebben. Natuurlijk zijn dit maar enkele van de eigenschappen die mijn perfecte vrouw zou moeten bezitten, maar wel enkele van de belangrijkste. Verder zou ik haar sociaal, hartstochtelijk, creatief en innovatief willen maken. Andromache Het verhaal van Andromache Andromache was de dochter van Eëtion, de koning van Mysia in Klein-Azië, en de vrouw van Hektor, de zoon en troonopvolger van koning Priamus van Troje. Haar vader en zeven broers werden in de Trojaanse oorlog door Achilles gedood. Andromache komt in de Ilias eigenlijk voor het eerst echt voor op het moment dat ze afscheid neemt van Hektor, voordat hij het strijdperk ingaat, om wat uiteindelijk zijn laatste strijd zal blijken te zijn, te vechten. Hektor ontmoet Andromache op de stadsmuren van Troje. Hun zoontje Astyanix is in handen van een verzorgster. Andromache smeekt Hektor om niet te gaan vechten, omdat ze van mening is dat hij gedood zal worden, en ze zonder hem verloren is. Hektor deelt haar bezorgdheid, maar zijn trots weerhoudt hem ervan niet te gaan vechten: hij wil niet als laf bestempeld worden. Ook wil hij liever sterven dan weten dat zijn vrouw als slavin door de Grieken wordt meegevoerd. Daarna wendt Hektor zich naar zijn zoontje, maar het kind schrikt van de glimmende helm met de wuivende helmbos, en begint te huilen. Zijn ouders moeten hierom lachen, en snel zet Hektor de helm af. Nadat hij zijn zoontje gekust en gewiegd heeft, spreekt hij zijn vrouw nog een laatste keer toe: hij stuurt haar naar huis. Daarna vertrekt hij naar het strijdperk. Andromache gaat naar huis, waar zij samen met haar huisdienaressen Hektor bewenen, terwijl hij nog leeft. Hektor wordt na een lang tweegevecht door Achilles gedood, die woedend is omdat Hektor zijn beste vriend Patrokles heeft gedood. Achilles mishandelt het lijk van Hektor gruwelijk. Hij haalt een touw door zijn voeten, bindt het aan zijn strijdwagen en sleept het lijk driemaal onder de ogen van de Trojanen rond de muren van Troje. Wanneer Andromache dit ziet valt ze flauw. Darna keert Achilles terug naar zijn tent en gaat de begrafenis van Patrokles regelen. Het lijk van Hektor laat hij bij zijn tent op de grond liggen met het gezicht in het zand als prooi voor de honden. Twaalf dagen lang sleept hij elke ochtend het lijk om het graf van Patrokles. De goden beschermen het lijk echter. Aphrodite wrijft de huid in met geurige rozenolie. Apollo zendt een donkere nevel over de plek waar het lijk ligt, zodat de gloed van het zonlicht het vlees niet uitdroogt en hij bedekt het lichaam helemaal met zijn schild, zodat het slepen geen schaafwonden veroorzaakt. Op de twaalfde dag grijpen de goden opnieuw in. Ze zenden Iris, de bode der goden, naar Priamus met de opdracht het lichaam van Hektor van Achilles los te kopen. Vergezeld door slaven met kostbare geschenken en begeleid door de god Hermes gaat de oude man op pad. Het lukt hem door te dringen in het kamp der Grieken en Achilles’ koude hart te ontdooien. Achilles geeft het lijk vrij en Priamus brengt het ongeschonden op zijn wagen naar Troje terug. Bij de poort staan Hekabe en Andromache, en zij bewenen hem. De Ilias eindigt met de verbranding van het lijk van Hektor en de begrafenis van zijn as. Andromache valt na de val van Troje in handen van Neoptolemeus, de zoon van Achilles, die zich even meedogenloos als zijn vader toonde door de oude koning Priamus bij het altaar van de tempel van Zeus te doden. Andromache baart hem drie zoons en moet de haat van zijn onvruchtbare Griekse vrouw verduren. Na Neoptolemeus’ dood trouwt ze met Helenus, net als zij uit Troje afkomstig. Haar laatste jaren brengt ze door in Pergamum in Klein-Azië. Deze stad was gesticht door een van haar zoons. Astyanix werd van de muren van Troje geworpen. Andromaches zelfbeeld Andromaches mening over zichzelf is dezelfde als de mening van veel Grieken over vrouwen. Ze is niets zonder man. Haar man is het belangrijkste in haar leven: ‘Ik zou liever in de aarde verdwijnen dan jou te moeten verliezen. Want als jij straks de dood hebt gevonden rest me geen troost meer enkel verdriet, nu ik immers geen vader meer heb en geen moeder’, ‘Hektor, je bent nu een vader voor mij en moeder en tevens ben je mijn broer; je bent ook mijn man in de bloei van zijn leven’. Ze berust in haar lot en is van mening dat zij alleen, als vrouw, dat lot niet kan veranderen. De mening van de andere personen in het verhaal Hektor houdt zielsveel van zijn vrouw, hij wil liever sterven dan weten dat zijn vrouw als slavin door de Grieken wordt meegevoerd: ‘Niets echter drukt me zo zwaar, niet het komend leed der Trojanen, noch dat van Hekabe zelfs of Priamos, koning van Troje, of van mijn broers, van wie toch talloze dappere strijders onder de hand van de vijand hun leven zullen verliezen, - als jouw leed, wanneer een van de bronsgepantserde Grieken jou, onder tranen, berooft van je vrijheid en jou met zich meevoert, waar je dan, ergens in Argos, in dienst van een andere vrouw aan ’t weefraam zult staan en uit de Meseïs hetzij Hyperia water zult halen, tegen je zin, maar door noodzaak gedwongen.’ Hij is van mening dat zijn vrouw, als een echte vrouw, hem en haar kind het belangrijkst moet vinden, en dat haar werk weven en spinnen is: ‘Maar ga jij nu naar huis om je eigen werk te verrichten: weven en spinnen, en geef aan de dienaressen de opdracht zich aan het werk te begeven. De oorlog is het werk van mannen (…).’ Andromache volgens de schrijver Homerus gebruikt weinig bijvoeglijke naamwoorden als hij het over Andromache heeft. Maar een keer zegt hij: ‘Andromache, blankarmige vrouw’, wat suggereert dat Andromache niet veel meer is dan een mooie vrouw, zonder veel herseninhoud.
Mijn mening over Andromache Ik vind Andromache geen sterke vrouw. Ze is te afhankelijk van haar man, en de enige keer dat ze tegen hem in gaat, is als ze bang is hem te verliezen. Het lijkt wel of ze zelf geen persoonlijkheid heeft, maar alles aan haar man ontleent. Ze is erg pessimistisch. Werd Andromache in haar eigen tijd als sterk gezien? Ik denk niet dat Andromache in haar tijd als sterk werd gezien, maar ook niet als zwak. Zoals het bij iedere vrouw zou moeten zijn, is haar man het belangrijkste in haar leven. Wat dat betreft is ze dus zeker niet sterk. Maar ze durft wel tegen haar man in te gaan, als ze het niet met hem eens is: ‘Toe, heb meelij met mij, blijf hier; ga niet weg van de stadsmuur.’ Dus ze is ook niet uitermate zwak. De afbeelding die ik het best bij Andromache vond passen
In deze afbeelding vind ik Andromache het best afgebeeld. Ze heeft geen oog voor iemand anders dan Hektor, ze heeft zich helemaal naar hem toegekeerd. Haar zoontje Astyanix heeft ze in handen van een dienares gegeven, zelfs hij is minder belangrijk voor haar dan haar man. Penelope Het verhaal van Penelope Penelope was een dochter van de Spartaanse koning Icarius en de nimf Peribaea. Zij trouwde met Odysseus, koning van Ithaka, en kreeg samen met hem een zoontje, Telemachos. Toen Telemachos nog een baby was werd Odysseus weggeroepen, om deel te nemen aan de expeditie tegen Troje. Hij vroeg Penelope hem trouw te blijven, maar een ander te trouwen als Telemachos volwassen was, en hij nog niet was teruggekeerd. Aan het begin van de Odyssee bevindt Penelope zich in een zeer moeilijke situatie. Odysseus is na de tien jaar durende Trojaanse oorlog niet huiswaarts gekeerd en het gerucht doet de ronde dat Odysseus is gestorven. Maar Penelope blijft hopen op de terugkeer van haar echtgenoot en wil hem daarom kost wat kost trouw blijven. Deze mening wordt echter niet gedeeld door een grote groep jongemannen, die met Penelope willen trouwen. Zij menen dat Odysseus gedood is en niet meer zal terugkeren. Daarom moet Penelope hem maar vergeten en met één van hen trouwen. Hoewel Penelope dit weigert, blijven de vrijers hopen dat Penelope van gedachte verandert. In afwachting van Penelopes keuze verblijven de vrijers in Odysseus paleis, waar ze zich tegoed doen aan voedsel en drank uit de voorraden van Odysseus. Penelope probeert de vrijers te misleiden door te beloven dat ze met één van hen zal trouwen wanneer het doodskleed dat ze aan het weven is, af is. Het is onduidelijk of dit doodskleed nu voor Laërtes, de vader van Odysseus, of voor Odysseus zelf is. Overdag werkt Penelope aan het kleed, maar ’s nachts haalt ze wat ze overdag geweven heeft weer uit. Op deze manier probeert Penelope het moment uit te stellen dat ze één van de vrijers als echtgenoot moet kiezen. Een dienaar vertelt dit alles echter aan de vrijers, die zich hierdoor bedrogen voelen. Penelope kan het huwelijk dan niet lang meer uitstellen, ook omdat Telemachos inmiddels volwassen is geworden. Na vele jaren komt Odysseus terug op het eiland Ithaka, zijn thuisland. Zijn beschermgodin Athene vermomt hem als bedelaar, en hij maakt zich alleen aan zijn trouwe zwijnenhoeder Eumaios en zijn zoon Telemachos bekend. Hij laat hen beloven te zwijgen over zijn terugkeer. Penelope ontvangt hem gastvrij, maar de vrijers maken zich vrolijk over hem en behandelen hem slecht. Penelope draagt de slavinnen op de zwerver goed te verzorgen. De voedster Eurykleia wast de voeten van de zwerver en herkent Odysseus aan een litteken bij zijn knie. Meteen wil ze haar meesteres inlichten, maar Odysseus snoert haar de mond. Penelope, wetend dat ze niet langer kan wachten, wil een wedstrijd houden: degene die de boog van Odysseus kan spannen, en een pijl door 12 bijlen kan schieten, zal haar echtgenoot worden. De volgende dag draagt Odysseus Telemachos en de zwijnenhoeder op alle wapens van Odysseus, die aan de muren van de eetzaal hangen, op te bergen. Als Penelope de boog in de eetzaal heeft gebracht en zich heeft teruggetrokken in haar eigen vertrekken, kan de wedstrijd beginnen. Geen van de vrijers speelt het klaar de boog te spannen. Dan vraagt de ‘zwerver’ toestemming het te proberen. Tot ieders verbijstering lukt het hem wel. Hij gooit de lompen van zich af en ontzet herkennen de vrijers in hem Odysseus. Ze willen zich verdedigen met de wapens aan de muren, maar die zijn opeens verdwenen. Als ze proberen te vluchten, blijken de deuren op slot. Ze zitten jammerlijk in de val en Odysseus’ wraak is vreselijk. Meedogenloos schiet hij ze allemaal neer. Athene heeft Penelope intussen boven in haar kamer in een diepe slaap gedompeld, zodat ze niets van de slachtpartij merkt. Pas wanneer de slachting voorbij is, komt de voedster Eurykleia haar wekken met de mededeling dat haar man Odysseus thuis is en de vrijers heeft gedood. Penelope weet niet wat ze moet geloven. Zelfs het bewijs van het litteken waarvan Eurykleia haar vertelt, overtuigt haar niet meteen. Ze stelt Odysseus op de proef door tegen Eurykleia te zeggen dat ze Odysseus’ bed buiten zijn kamer op moet maken. Odysseus vliegt woedend op en vraagt wie het bed, dat hij van een boom had gemaakt en dat nog met de wortels in de grond vastzat, heeft losgezaagd en verplaatst. Nu weet Penelope pas zeker dat ze Odysseus voor zich heeft. Pas nu toont ze hoe blij ze is dat Odysseus weer terug is. Penelopes zelfbeeld Penelope heeft een nogal negatief zelfbeeld. Ze is van mening dat tegelijkertijd met het vertrek van Odysseus ook haar talenten en haar schoonheid zijn verdwenen. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de volgende passage: ‘Alles wat ik aan wijsheid, allure en schoonheid bezat, dat hebben de Goden verwoest op dezelfde dag dat de Argeiers scheep zijn gegaan naar Ilios met mijn man Odysseus. Als hij terugkwam en mij weer koesterde met zijn zoregen, dan zou die roem van mij veel stralender zijn en veel groter.’ Penelope gebruikt ook nog andere bewoordingen om te uiten hoe ze over zichzelf denkt. Het wordt overduidelijk dat Penelope zelf niet zo’n positief beeld van zichzelf heeft. Ze vindt zichzelf zwak en is van mening dat ze is ingestort sinds het vertrek van Odysseus. Ze heeft geen goed woord voor zichzelf over.
De mening van de andere personen in het verhaal De andere personen in het boek hebben echter wél een positief beeld van Penelope. Zij vinden haar, in tegenstelling tot wat Penelope van zichzelf vindt, verstandig, sterk en mooi. Ten eerste is daar natuurlijk Odysseus. Odysseus, is niet voor niets met haar getrouwd. Hij vindt zijn vrouw sterk en dapper. Ook vindt hij dat Penelope slim is, de vrijers weet te manipuleren en haar werkelijke emoties weet te verbergen. Dit blijkt als Odysseus, vermomd als zwerver, meemaakt hoe Penelope geschenken ontfutselt aan de vrijers: ‘En de held Odysseus, die veel heeft moeten verduren, was verrukt over hoe ze, om aan geschenken te komen, alle vrijers het hoofd op hol bracht met bloemzoete woorden, die niets te maken hadden met haar diepste gedachten.’ Maar zelfs Odysseus, die haar liefheeft als geen ander, heeft niet alleen maar goede dingen over haar te zeggen: ‘Raadselachtig wezen! De Goden die op de Olympos wonen, gaven jou een ongenaakbaar hart, heel anders dan het hart van normale, zachtaardige vrouwen. Want niet één vrouw zou zo koel op afstand blijven, als haar man in het twintigste jaar in zijn eigen land kwam na veel pijn en moeite. Je hart is van steen, nee nog harder.’ Maar die woorden zijn snel vergeten als hij later zijn vrouw in zijn armen neemt. Dan zijn er de vrijers. De vrijers willen natuurlijk met haar trouwen omdat ze rijk is en de koningin van Ithaka is. Maar dat zijn niet de enige redenen. Ze zijn ook verrukt over haar schoonheid en intelligentie. ‘O verstandige Penelopeia Ikariosdochter! Als toch alle Achaiers van Argos u zo konden zien, wat zouden er morgen dan een vrijers aan tafel zitten! U overtreft gewoon iedere vrouw ter wereld in schoonheid en in allure, om van uw wijsheid nog maar te zwijgen.’ Maar ze zijn niet altijd zo over haar te spreken. Een van de vrijers zegt tegen Telemachos, als hij de vrijers verwijt dat zij zijn bezit ‘opeten’: Kijk naar je lieve moeder! Zij heeft dit op haar geweten met haar listen en lagen. Drie jaar, nee bijna vier nu al, speelt ze met de harten van de Achaiers, ze houdt ons met ijdele hoop aan het lijntje. Want ze stuurt wel veelbelovende boodschappen rond aan elke vrijer afzonderlijk, maar ze meent er niets van.’ Ze zijn dus wel te spreken over haar intelligentie, maar vinden haar af en toe wat al te slim. ‘Berg je maar als ze de zonen van de Achaiers blijft tergen met alle wapens die Athene haar gaf: het talent om mooie dingen te maken, een scherp verstand en de kunst te intrigeren op een manier die we zelfs niet kennen van de mooigekapte Achaiische vrouwen van vroeger.’ Als laatste laat ook Agamemnon zich positief uit over Penelope. Odysseus komt zijn schim tegen in de onderwereld. De schim van Agamemnon vertelt hem dat je nooit een vrouw moet vertrouwen. Hijzelf is immers vermoord door zijn eigen vrouw Klytaemnestra en haar minnaar Aigisthos. Hierdoor heeft hij het vertrouwen in vrouwen verloren. Hij voegt daar echter aan toe dat Penelope een uitzondering is. Hij bewondert haar om haar goedheid, verstandigheid en trouw: ‘Niet dat jouw vrouw je trouwens ooit zou doden, Odysseus. Want de verstandige Penelopeia Ikariosdochter is daar veel te schrander voor en te weldenkend.’ Penelope volgens de schrijver Tenslotte laat ook de schrijver, Homerus zelf, zich positief uit over Penelope door bewoordingen als ‘de verstandige Penelope’ en ‘die godin onder de vrouwen’ te gebruiken. Dit heeft ook te maken met de dichterlijke taal en ritmiek, soms moeten er woorden toegevoegd worden om iets goed te laten lopen. Maar de schrijver kiest dan natuurlijk wel voor een eigenschap die het verdiende sterk benadrukt te worden. Mijn mening over Penelope Ik vind Penelope een sterke vrouw, omdat ze zich in een zeer moeilijke situatie weet te handhaven. Er zijn drie verschillende problemen in het verhaal waar Penelope sterk voor moet zijn. Ten eerste wacht ze al bijna twintig jaar op de terugkomst van haar man, van wie ze zielsveel houdt. Ze blijft trouw aan hem en blijft hopen op zijn terugkomst, terwijl ze zelf ook wel eens twijfelt of hij ooit nog zal terugkeren. Vóórdat ze zeker weet dat Odysseus gestorven is, weigert ze haar man ontrouw te zijn. Juist omdat ze af en toe twijfelt, is ze erg sterk, omdat ze blijft volhouden en niet toegeeft. Daarbij komt natuurlijk het feit dat ze zonder haar man haar zoon moet opvoeden, haar huishouden en de rest van het land moet besturen. Zeker in die tijd vind ik dat erg sterk, omdat vrouwen toch worden beschouwd als afhankelijk van de man. En dan is er ook nog eens het probleem van de vrijers die zich aan haar opdringen, omdat zij met haar willen trouwen, en zich ondertussen tegoed doen aan Odysseus’ voorraden en verblijven in zijn paleis. Zij nemen het haar niet in dank af dat ze blijft wachten op Odysseus, en niet met een van hen trouwt. Penelope weet echter heel goed stand te houden tussen al deze mannen. Ze wijst hen openlijk op hun schandelijk gedrag en heeft hiermee ook nog een redelijk grote invloed op de vrijers. Ook blijft ze haar verstand goed gebruiken en verzint listen om de vrijers op afstand te houden. Ze stelt zich tegenover hen erg sterk op, terwijl ze van binnen veel verdriet heeft. Ze bewaart haar verdriet tot de momenten waarop ze alleen is, en dan laat ze haar tranen de vrije loop. Tegenover de vrijers blijft ze echter sterk, omdat ze weet dat dit de enige manier is om hen op afstand te houden. Om met al deze problemen om te kunnen gaan heeft Penelope een paar sterke eigenschappen nodig. Penelope kan goed voor zichzelf opkomen. Ze is niet bang de vrijers aan te spreken op hun schandelijke gedrag, en hun te confronteren met hun fouten: ‘Maar daar komt ook nog eens bij dat ik wordt gekrenkt en beledigd, vrijers hebben nooit eerder zo huisgehouden als u hier! Mannen die een nobelgeboren vrouw willen vrijen, leveren om het hardst hun eigen koeien en vette schapen om de vrienden van de bruid te trakteren. En haar geven ze oogverblindende geschenken. Gratis iemands vermogen verbrassen was geen gewoonte.’ Ze is erg intelligent en listig. Ze kan haar eigen huishouden besturen en haar zoon opvoeden zonder haar man, en ze verzint ook nog listen en plannen om de vrijers aan het lijntje te houden. Die listen komen niet uit omdat iemand iets doorheeft, maar alleen omdat ze wordt verraden: ‘Drie jaar lang hield zij de Achaiers met een list voor het lapje, maar toen het vierde jaar aanbrak (…), toen gaf een van de vrouwen het door die het heel goed kon weten, en wij betrapten haar toen ze het prachtige weefsel lostrok.’ Verder is Penelope een menslievende vrouw, die erg gastvrij is. Als Odysseus als bedelaar vermomd thuiskomt, ontvangt ze hem en zorgt ze ervoor dat hij goed verzorgd wordt. Ook is ze niet bevooroordeeld: ze weet dat intelligentie en armoede niets met elkaar te maken hebben. Toch blijft Penelope ook principieel; ze weigert gastvrij te zijn voor de vrijers, omdat zij haar onrecht aandoen. Door het lange wachten en het optreden van de vrijers is Penelope zeer wantrouwig geworden. Ze heeft geen vertrouwen meer in de mensen, omdat de vrijers haar en haar bezit schandelijk behandelen. Hierdoor gelooft Penelope eerst niet dat Odysseus is teruggekomen wanneer Eurykleia dit komt berichten. Ook als ze Odysseus ziet twijfelt ze nog. Ze is bang dat iemand maar zegt dat hij Odysseus is om zo misbruik van haar te kunnen maken. Penelope is dus intelligent, mooi, verstandig, gastvrij, ze komt voor zichzelf op, en dat allemaal terwijl ze een zeer moeilijke periode doormaakt. Daardoor vind ik haar een zeer sterke vrouw. Ik vind het wel jammer dat ze vindt dat ze niets waard is zonder haar man, ze bevestigd zo het algemene beeld over vrouwen, terwijl dat helemaal niet waar is. Werd Penelope in haar eigen tijd als sterk gezien? Ik denk dat Penelope in haar eigen tijd als een sterke vrouw werd gezien. Ze blijft de hele tijd trouw aan haar man, wat natuurlijk een goede eigenschap is, en ze behartigt de belangen van haar man als hij er niet is, zonder dat ze daar een andere man voor nodig heeft. De afbeelding die ik het best bij Penelope vond passen Deze afbeelding uit het boek vind ik het best bij Penelope passen. Het beeld de terugkomst van Odysseus uit. Eigenlijk zijn meerdere elementen uit het verhaal in een situatie geplaatst: aan de ene kant is daar Odysseus die zijn hand voor de mond van Eurykleia houdt zodat ze niets over zijn komst tegen Penelope zegt, en aan de andere kant is daar Penelope, duidelijk in dubio of ze de man nou moet geloven die zegt dat hij Odysseus is. Slot Dit was mijn praktische opdracht over sterke vrouwen oud de oudheid, die later helemaal niet zo sterk bleken te zijn. Mijn persoonlijke favoriet is Penelope, voor haar heb ik de meeste bewondering. Ik denk niet dat ik echt wat geleerd heb van deze opdracht over de Trojaanse oorlog. Ik wist er al veel van, natuurlijk door de vijf jaar gymnasium die ik gehad heb, maar ook door mijn persoonlijke belangstelling en de boeken die ik heb gelezen over de Trojaanse oorlog. Ik denk wel dat ik wat geleerd heb over het maken van een praktische opdracht in het algemeen. Ik heb hiervoor misschien een of twee praktische opdrachten moeten maken, maar die waren lang niet zo groot als deze. Ik ben twee problemen tegengekomen tijdens het maken van dit werkstuk: het eerste was een niet werkende computer, en ten tweede vond ik dat er in het boek van sterke vrouwen te weinig informatie stond over Andromache. Wat teksten betreft heb ik alleen de teksten uit het boek gebruikt, en ik vond dat er te weinig waren van Andromache. Ik was in het begin van plan om ook nog een algemene conclusie in de opdracht te verwerken, en daarin de verschillende vrouwen te vergelijken, maar later ben ik van mening verandert, omdat ik dacht dat ik alleen maar kon zeggen dat Penelope mijn favoriet was.
Bronnen Boeken: - Encyclopedie van de mythologie, Arthur Cotterell, Zuid Boekproducties, 1996 - Sterke vrouwen uit de oudheid - Forum basisboek
Verschillende sites op het internet, waaronder: - www.temple.edu/classics/troyimages.html - zeezeilrace.gimmie.tudelft.nl/ilias.htm - www.scholieren.com