Allemaal willen we de hemel door Els Beerten

Aan het oostfront vlucht hij samen met een Belgische, vijftienjarige jongen. Hij laat de jongen bij een Oekraïense boer achter. Hij snijd de bloedgroep-tatoeage van SS-ers uit zijn arm en schiet erin zodat het lijkt alsof hij een schotwond heeft. Ook schiet hij in zijn eigen been en wordt opgevangen in het ziekenhuis. Zo lijkt hij een oorlogsslachtoffer. Hij wordt verliefd op de zuster die hem verzorgd. Ondertussen heeft hij zijn naam veranderd in Martin Lenz.

Eenmaal uit het ziekenhuis gaat hij met Isa, de zuster, mee naar Keulen. Hij gaat er aan het werk als muziekdocent. Als hij op een middag met Isa naar huis loopt wordt de stad gebombardeerd. Isa en haar ouders overlijden. Hij gaat alleen verder en belandt bij Katrina, een weduwe op wiens boerderij hij mag wonen en werken. Hij houdt zich voor als Martin Lenz, oorlogsslachtoffer van het front. Na twee jaar vraagt hij haar met hem te trouwen, omdat mensen over hen praten. Ze vindt dit zo vreemd dat ze verdwijnt, en Ward moet weer alleen verder.

Jef is ondertussen gehuldigd voor het redden van de vier verzetsleden en heeft er een medaille voor gekregen. In de krant staat dat Ward Theo dood heeft geschoten. Jef wil niet gehuldigd worden omdat hij gelogen heeft en zijn vriend heeft verraden. Renée verloofd zich met een andere jongen, Emile.

Ward gaat terug naar België en geeft zich aan in Duitsland met zijn echte naam. Het komt meteen boven water dat hij Duits officier is, Sturmman en een verzetsman heeft gedood. Dit is Jefs leugen. Hij wordt de cel in gegooid. Als hij in een nieuwe, nog kleinere cel terecht komt, komt zijn moeder hem opzoeken. Ze regelt voor hem een advocaat: Bielen. Bielen komt bij de Claessens (Jefs familie) zeggen dat Jef liegt, en dat hij tegen Ward moet getuigen in een proces. Jef raakt in paniek, hij had niet verwacht dat hij ooit nog wat van Ward zou horen, en gaat uit huis. Zijn gezin komt erachter dat hij liegt en verbrandt zijn medaille. Een held die liegt is geen held, volgens zijn vader.

Op de rechtszaak schiet Jef zijn vriend Ward neer. Ward is de verdachte, maar Jef verdient de straf. Toch neemt Ward de schuld op zich, maar Jef merkt dit niet.

Later ontvangt Jef een brief van Ward, die hij in de gevangenis heeft geschreven. Hij schrijft dat hij Jef in de rechtszaak niet zal verraden, om verschillende redenen. Maar vooral omdat ze vrienden zijn, voor altijd.

Analyse

Hoofdgenre

Het hoofdthema van het boek is de Tweede Wereldoorlog. Daar draaien de grote gebeurtenissen om en daardoor ontwikkelen en veranderen de personages. Je volgt het leven van Jef en de rest van de familie Claessen, en het leven van Ward/Martin als soldaat aan het front en verder.

Subgenre

Vriendschap

Het hele boek gaat over de vriendschap tussen Jef en Ward. Er is ook een vriendschap tussen Remi en Ward. Ward heeft Remi op zijn vingers leren fluiten, en zal hem saxofoon leren spelen. Remi blijft Ward beschouwen als vriend, ook als die naar het oostfront is vertrokken. Ook de vriendschap tussen Jef en Ward blijft bestaan, maar vooral vanuit Ward. Hij blijft trouw aan Jef en verraad hem niet. Jef verwacht niet eens meer dat hij nog wat van Ward zal horen, laat staan hem te zien. Aan het einde schiet hij hem zelfs neer. Toch ziet hij hém ook als vriend. Hij voelt zich schuldig als hij door iedereen als held wordt neergetekend, omdat hij zijn beste vriend verraden heeft.

Verraad

In Allemaal willen we de hemel komt het verraad en het niet-verraden allebei naar voren. Ward verraad Jef niet als hij Theo heeft neergeschoten, zelfs niet als hij het gemakkelijk in een proces kan zeggen en vrijgelaten kan worden. Jef verraad hem wel; hij verraad hun vriendschap. Er is nog een vorm van verraad in het boek te vinden: landsverraad. Dat pleegt Jef op het moment dat hij Theo neerschiet. Theo is namelijk van het verzet.

Invloed van oorlog op mensen

In het boek merk je veel van de invloed die de oorlog op personen heeft. Eigenlijk verandert iedereen wel wat in het boek. Ze moeten hun levenswijze en levensvisie bijschaven en veranderen van mening. Dat komt waarschijnlijk omdat in de oorlog iedereen een ander beeld had van goed en kwaad. Vandaar dat Ward naar het oostfront vertrok om met de Duitsers te vechten, en verzetsleden neer zou schieten. Jef wil dit eerst ook, maar wil bovenal een held zijn. Later blijkt dat daar meer voor nodig is. De oorlog heeft zo’n invloed op de vader van Ward dat deze zelfmoord pleegt; hij hangt zichzelf op omdat hij gek wordt van de oorlog. Door die gebeurtenis is Ward bang voor de dood. Hij sleept zichzelf overal door heen en probeert positief te blijven met de gedachte dat het toch wel goed zal komen. De gebouwen komen wel weer terug, de lucht zal opklaren.

Titelverklaring

Allemaal willen we de hemel

Dit heeft te maken met hetgene waar het leven van Jef en Ward om draait: een held zijn. Ze willen allebei geprezen worden, als een held gezien worden. Ze proberen dit beiden op een andere manier te bereiken. De titel wordt ook vaker genoemd in het boek, op verschillende manieren. De mensen zijn allemaal christelijk en willen dus sowieso naar de hemel.

Personages

Jef Cleassen

Jef is 21. Hij heeft een zus, Renée en een broertje, Remi. Hijzelf is de oudste van de drie. Hij woont samen met zijn zus, broertje, moeder Blondine en vader Sander. Hij is laf, een schrikschijter. Zo staat hij bij zijn familie althans bekend. Hij wil beste vrienden worden met Ward, en dat worden ze uiteindelijk ook. Ward is geen schrikschijter, hij durft veel en daar heeft Jef bewondering voor. Hij wil een held worden, en daarom wil hij naar het oostfront gaan en vechten voor zijn volk. Maar dit doet hij niet. Toch komt zijn droom deels uit: hij wordt als held gehuldigd en krijgt een medaille voor het redden van vier verzetsleden. Die heeft hij niet verdiend; hij heeft zijn vriend verraden en heeft iedereen voorgelogen. Dat brengt hem dus weer terug op zijn status als schrikschijter.

Ward Dusoleil

Ward is 23. Hij woont samen met zijn moeder en ze bezitten een winkel. Zijn vader is dood; hij heeft zelfmoord gepleegd vanwege de oorlog. Ward speelt heel goed saxofoon, hij leeft ervoor. Zelfs als hij naar het oostfront gaat neemt hij zijn sax mee. Hij is erg geliefd bij veel mensen vanwege zijn karakter, en hij is goed in veel dingen, iets waar Jef jaloers op is. Als Ward nieuw komt bij de fanfare wordt hij vrienden met Jef, en hij wordt verliefd op Renée. Ward is en blijft een trouwe vriend en kan slecht liegen. Hij wil zelfs Jefs leven redden in het proces.

Remi Claessen

Remi is Jefs jongste broertje. Hij krijgt Jefs trompet omdat Jef vindt dat hij niet goed genoeg is. Remi heeft er talent voor. Hij wordt vrienden met Jeanne, de dochter van Theo, en ondanks zijn mening over haar als hij nog klein is, trouwt hij later met haar. Remi is bevriend met Ward. Hij leert van hem op zijn vingers te fluiten en zal ooit saxofoon leren spelen. Dat laatste heeft alleen nooit kunnen plaatsvinden.

Renée Claessen

Renée is de middelste van drie kinderen. Ze heeft groot talent voor het spelen van trompet en speelt mee in de fanfare. Als ze Ward voor het eerst ziet wordt ze verliefd op hem en ze krijgen snel verkering. Ze wil niet dat Ward naar het oostfront gaat, maar als dat wel het geval is wil ze hem zo snel mogelijk vergeten. Wanneer ze muzieklessen gaat volgen in Hasselt komt ze Emile tegen, waar ze zich later mee verlooft. Alleen maakt ze het uit als Jef moet getuigen tegen Ward, omdat ze er dan achter komt dat Jef heeft gelogen en dat Ward helemaal de schuldige niet was. Daarna gaat ze aan het conservatorium studeren in Brussel.

Biografische gegevens over de auteur

Els Beerten

Els Beerten is geboren op 27 maart 1959 in Koersel (België), waar ze haar jeugd doorbracht. Ze studeerde Germaanse filologie aan de Katholieke Universiteit Leuven. Dat was een studie Nederlands en Engels. Ook begon ze bij de Toneelacademie in Maastrichts. Een docent op de Toneelacademie stimuleerde haar om les te gaan geven en boeken te schrijven, wiens advies ze heeft opgevolgd. Ze werkt nu als docent aan een middelbare school en geeft Nederlands, Engels en Expressie. Aan de schrijversacademie in Antwerpen geeft ze les in Creatief schrijven. Ze heeft ook workshops creatief schrijven gegeven in Zuid-Afrika en Suriname. Dit vrijwilligerswerk komt terug in Allemaal willen we de hemel, waar Jef na de oorlog in Congo gaat werken. Dat lees je in het proloog en epiloog die allebei ‘Onze Jef is dood’ heten. Els Beerten is getrouwd en heeft drie kinderen. Met haar dochter heeft ze samen een boek geschreven: Zoveel te zien, zoveel te horen (1995).

Haar debuut verscheen in 1987, Scènes. Verder schrijft ze nog veertien andere kinder- en jongerenboeken, waaronder In het donker is het veilig (1998) en het meermaals bekroonde Allemaal willen we de hemel (2008). Ze heeft meerdere prijzen gekregen. Voor haar boek Lopen voor je leven (2003) ontving ze de Gouden Zoen, in 2005 de Vlaamse Kinder- en Jeugdjuryprijs en de Kleine Cervantesprijs. In 2009 won ze met Allemaal willen we de hemel onder andere De Gouden Uil Literatuurprijs, de Boekenleeuw en de Nienke van Hichtumprijs.

Haar boeken gaan vaak over gebeurtenissen uit haar leven, of dingen die ze ziet of horen gebeuren. Bijvoorbeeld voorvallen in haar eigen gezin, uit haar jeugd, op de school waar ze werkt, reizen. In haar verhalen ligt de nadruk vaak op de ontwikkeling van hoofdpersonen. In Allemaal willen we de hemel is dat ook goed merkbaar. Ward verandert erg in zijn mening tegenover het front, de Duitsers en de oorlog in het algemeen. Toch blijft hij relatief positief. Hij blijft zeggen dat het goed komt, dat je alles weer kunt opbouwen en dat de toekomst beter wordt. Jef verandert ook. Bijvoorbeeld in het zijn van een held, wat zijn grote droom is. Als iedereen hem dan een held noemt is hij niet gelukkig, omdat hij het niet verdient. Hij krijgt zelfmoordneigingen omdat hij denkt dat dat beter zal zijn voor iedereen. Ook de vriendschap tussen de twee hoofdpersonen verandert, natuurlijk. Ze gaan allebei een andere kant uit, en maken tegenovergestelde keuzes.

Allemaal willen we de hemel

Zelf heeft Els Beerten de oorlog niet meegemaakt, ze is pas veertien jaar later geboren. Wel heeft ze uitgebreid onderzoek gedaan naar de oorlog en heeft ze veel mensen laten vertellen over hun oorlogservaringen.

Eindoordeel en evaluatie

Gebeurtenissen

Dit zijn de belangrijkste gebeurtenissen uit het boek:

Ward komt bij de fanfare

Actie tegen de verzetslieden + moord op Theo

Ward gaat naar het oostfront

Jef krijgt een medaille + hij is een held

Ward loopt weg van oostfront + naamverandering: Martin Lenz

Ward en Isa worden gebombardeerd, Isa overlijdt

Ward gaat bij Katrina wonen en werken

Ward keert terug naar Vlaanderen + in de cel

Jef blijkt de dader van de moord op Theo

Jef schiet zijn beste vriend Ward neer

Jef leest Wards brief aan hem

Taalgebruik

Het boek is naar mijn mening heel prettig geschreven. Het bestaat uit bijna vijfhonderd pagina’s, maar het leest lekker snel. Het is zo’n boek dat je het liefst in één keer achter elkaar uitleest. Het is niet makkelijk geschreven, maar ook niet ingewikkeld of langdradig. Het taalgebruik is vlot, in tegenstelling tot sommige oorlogsromans. Dat komt waarschijnlijk doordat dit boek niet in die tijd geschreven is. Door de thema’s zoals verraad, liefde en vriendschap doet het ook niet echt historisch aan, omdat we die thema’s nu ook kennen. In onze tijd zou er net zoiets kunnen gebeuren, maar dan natuurlijk in een andere omgeving en met andere gebeurtenissen.

Er is een goede balans tussen dialogen en tekst achter elkaar. Er zijn niet echt pagina’s vol dialogen achter elkaar en ook niet veel dichte tekst. Hierdoor is het wat luchtiger, wat er dus ook voor zorgt dat je het sneller weg leest. De hoofdstukken zijn meestal ook kort, omdat ze worden afgewisseld tussen de verschillende hoofdpersonen.

Opbouw en perspectief

Het boek is absoluut niet chronologisch. Het begint in een tijd die in de rest van het boek niet meer voorkomt, net zoals het einde. Verder worden er nog veel meer tijdsprongen gemaakt, maar bij een tijdsprong stond dat wel boven het hoofdstuk aangegeven. De opbouw is wel fijn, want de gebeurtenissen van alle personen versterken elkaar en werken naar een climax toe. De climax is de ontdekking dat Jef schuldig is en dat hij Ward neerschiet. Maar alle kleine gebeurtenissen, bijvoorbeeld die van Renée en Remi zijn wel belangrijk voor het verhaal.

Het verhaal heeft een ik-perspectief, maar dan wel van vier verschillende personages, namelijk van Jef, Ward, Renée en Remi. Boven een nieuw hoofdstuk staat elke keer een titel, maar nooit de naam van degene om wie het draait. Omdat het in ik-perspectief geschreven is weet je soms pas na een bladzijden wie het schrijft. Dat is echter niet vervelend, het zorgt er misschien zelfs voor dat je doorleest.

Personen

Ik vond de personen aannemelijk en ik leefde erg met ze mee. Zowel met Ward als met Jef, terwijl ze allebei niet echt ‘goed’ zijn. Ward werkt namelijk samen met de Duitsers, en Jef verraad zijn beste vriend en leeft in leugens. Toch werkte dat niet echt afstotend. Als ik zou moeten kiezen tussen de twee vrienden zou ik waarschijnlijk kiezen voor Ward, omdat hij trouw blijft aan hun vriendschap. Dat vind ik meer een echte heldendaad. Over Renée en Remi heb ik niet een heel sterke mening, ook al zijn ze wel bepalend voor het boek.

Mijn mening

Ik vond het een geweldig boek om te lezen. Het heeft zelfs een plek verdiend in mijn absolute top-3 van boeken. Het is meeslepend, tragisch en het maakte me constant benieuwd naar wat er verder zou gebeuren. Aan de ene kant kun je het je nauwelijks voorstellen, maar het is echt niet onrealistisch. Vriendschapsverraad gebeurt nu ook, dagelijks. Alleen het oorlogsgeweld en alles wat dat met mensen doet en hoe het personen verandert is iets wat ik me (gelukkig) niet kan voorstellen. Ik vind het heel knap geschreven, zeker voor iemand die de oorlog zelf niet heeft meegemaakt. Daar is heel veel vooronderzoek voor nodig.

Recensie

Recensie Els Beerten - Allemaal willen we de hemel

Held tegen wil en dank

Uit protest tegen de redelijk geruisloze verdwijning van een belangrijke prijs voor jeugdliteratuur: de Gouden en Zilveren Zoenen (die in leeftijdscategorie volgden op de Gouden en Zilveren Griffels) besloten Hans Hagen en Ted van Lieshout om een alternatieve prijs in te stellen: de Gouden Lijst. Op 12 september wordt deze prijs uitgereikt. Een van de genomineerde boeken is Allemaal willen we de hemel van Els

Beerten.

Laat ik maar meteen verklappen dat dit een geweldig jeugdboek is. Voor de wat oudere jeugd (vanaf 15) schetst Beerten het verhaal van een held tegen wil en dank. Allemaal willen we de hemel speelt zich af op het Vlaamse platteland in de Tweede Wereldoorlog. Eén zeer muzikale familie wordt in het bijzonder gevolgd met Jef als hoofdpersoon. Daarnaast volg je zijn vriend Ward. Beiden worden op school geronseld door pastoor en leraar om te gaan helpen aan het Oostfront. Ward gaat om het Vlaamse volk te verdedigen tegen het communisme, Jef wordt door zijn familie tegengehouden en kan dus geen held worden, net als zijn vriend. Maar hij wordt wel op een andere manier een held, juist als Ward met verlof terug is. Hoe het precies zit (en eigenlijk ook weer niet) wordt pas gaandeweg het boek

duidelijk.

Het knappe van Allemaal willen we de hemel zit hem echter niet in het avontuurlijke dat ook bij de oorlog hoort. Daar zijn de beschrijvingen van Ward aan het front te heftig en te realistisch voor beschreven. Dit boek is ook goed vanwege de psychologische diepgang. Niet alleen van Ward en Jef, maar ook omdat je naar de gebeurtenissen kijkt via de ogen van het jongere broertje Remi en via het zusje dat verliefd is op Ward, Renée. Beerten werpt je steeds een stukje van het verhaal toe via een ander personage en die personages hebben allemaal een authentiek geluid. Daarmee wordt dit niet een roman over de oorlog waar goed tegenover fout staat. Je komt personen tegen die hun eigen afwegingen hebben, soms raar, soms

fout, maar altijd invoelbaar.

Beerten is ook goed in het weglaten. Zo zouden wij Jef direct aanduiden als een homoseksueel, maar dat woord valt in het hele boek niet, noch wordt homoseksualiteit geproblematiseerd of gethematiseerd. De ene lezer zal doorhebben

waarom Jef handelt zoals hij doet, de ander niet.

Er zijn drie boeken genomineerd voor De Gouden Lijst. Voor jou 10 anderen van Mirjam Oldenhave en Cynthia van Eck uit de Slashreeks is een verdienstelijke roman, maar stilistisch niet zo sterk. De gelukvinder van Edward van de Vendel en Anoush Elman uit de Slashreeks (waarvan Van de Vendel ook de bedenker is) is een goede roman, op de huid van de tijd geschreven. Het boek echter dat behoort tot de meesterwerken van de jeugdliteratuur is Allemaal willen we de hemel. Vijfhonderd bladzijden die lezen als een trein, met een lekkere kortaffe stijl waarin geen woord teveel wordt gezegd; een boek dat al je emoties bespeelt en je bovendien als literaire lezer uitdaagt. Wat mij betreft kan de eerste Gouden Lijst naar niemand anders gaan dan naar

Er zijn drie boeken genomineerd voor De Gouden Lijst. Voor jou 10 anderen van Mirjam Oldenhave en Cynthia van Eck uit de Slashreeks is een verdienstelijke roman, maar stilistisch niet zo sterk. De gelukvinder van Edward van de Vendel en Anoush Elman uit de Slashreeks (waarvan Van de Vendel ook de bedenker is) is een goede roman, op de huid van de tijd geschreven. Het boek echter dat behoort tot de meesterwerken van de jeugdliteratuur is Allemaal willen we de hemel. Vijfhonderd bladzijden die lezen als een trein, met een lekkere kortaffe stijl waarin geen woord teveel wordt gezegd; een boek dat al je emoties bespeelt en je bovendien als literaire lezer uitdaagt. Wat mij betreft kan de eerste Gouden Lijst naar niemand anders gaan dan naar

Els Beerten.

Coen Peppelenbos

Overeenkomsten

Als eerste natuurlijk de belangrijkste overeenkomst: ‘Laat ik maar verklappen dat dit een geweldig jeugdboek is.’ Dat vind ik namelijk ook en dat heb ik ook geschreven. Ik vind het een aanrader voor iedereen, en ik ben dus niet de enige. Peppelenburg noemt ook als argument dat het zo snel leest en niet te langdradig is

Verschillen

In de recensie wordt meer nadruk gelegd over het switchen tussen de hoofdpersonen en ook op de rol van Remi en Renée in het boek. Ik heb het wel genoemd, maar ik heb hen volgens mij minder belangrijk ervaren.

Coen Peppelenbos

De schrijver van deze recensie is neerlandicus en heeft zelf meerdere boeken en dichtbundels geschreven. De recensie komt van zijn blog, http://coenpeppelenbos.blogspot.nl/ Ik denk wel dat hij er echt verstand van heeft. Hij komt ook duidelijk met meer argumenten dan ik en kijkt dieper naar de tekst, heb ik het idee.