Benjamins Bruid door Yvonne Keuls

Gebruikte editie voor het boekverslag
Gebruikte druk: 1e
Verschijningsdatum eerste druk: 14 november 2008
Aantal bladzijden: 280
Uitgegeven bij: Ambo te Amsterdam

Beschrijving voorkant
Het is een overwegend zwarte omslag met een glanzende piano waarop een witte trouwjurk ligt met een gouden roos. Het is een omslag die het boek ook nog eens een waardevollere aanblik geeft. De foto verwijst naar een scène in één van de laatste hoofdstukken.

Genre van het boek
“Benjamins bruid” is een psychologische roman over een moeder-zoonverhouding, over dementie, over homoseksualiteit en over feminisme.


Opdracht
Yvonne Keuls draagt het boek op aan een boom:
“Voor mijn aangewaaide esdoorn
Die tijdens het schrijven van dit boek
in mijn tuin ontsproot
en uitgroeide tot een boom.”

Het lijkt erop alsof de symboliek van het schrijven in deze opdracht ligt. Schtijven is een proces dat tijdens het uitoefenen ervan het verhaal doet ontspruiten.

De aangeleverde flaptekst
Dolores is twaalf jaar als zij in 1938 met haar moeder naar Nederland repatrieert. Zij heeft nog geen idee wat het leven voor haar in petto heeft; een bewogen leven, zal later blijken. Cruciaal zijn haar drie huwelijken, en op latere leeftijd de komst van Benjamin, die zij als vervanging voor haar verloren zoon gaat beschouwen.

“Benjamins bruid’ is het meeslepende en ontroerende levensverhaal van Dolores, maar ook het verhaal van haar Indische familie, haar echtgenoten, vrienden, en vooral het verhaal van haar zoon en diens plaatsvervanger.

De getroebleerde moeder-zoonrelatie wordt in deze nieuwe roman van Yvonne Keuls op ontwapenende wijze neergezet. Zij schuwt daarbij thema’s als dementie, homoseksualiteit en het feminisme niet, waarmee ze ook de tijdgeest van de jaren zestig, zeventig en tachtig van de vorige eeuw verbeeldt. Daarnaast is Benjamins bruid een ode aan artistieke en creatieve geesten.

Interview met Yvonne Keuls over het boek.
In Boek Magazine van november 2008 werd een interview met de schrijfster gepubliceerd. Over “Benjamins bruid” zei ze daar:
In haar nieuwste roman Benjamins bruid komen twee constanten in haar werk samen: de Indische achtergrond en de problemen van ouders met verslaafde en homoseksuele kinderen. Ze heeft het nieuwe boek net afgerond. Opgewonden laat ze de catalogus van de uitgever zien, waarin het staat afgebeeld. 'Hoe vind je het omslag?' vraagt ze trots. 'Ik had alle voorgaande omslagen afgekeurd. Toen kwam de fotograaf bij mij thuis en kwamen we samen op het idee voor dit beeld. Is het niet prachtig?' Op het stijlvolle omslag staat de zwarte piano uit haar woonkamer met daaroverheen een witte bruidsjapon en een gouden roos. 'Vanwege die gouden roos op de voorkant moest ik van die fotograaf ook in het goud, voor de foto op de achterkant. Maar ik draag altijd zilver, ik ben echt een mens voor zilver. Uiteindelijk vond ik nog een goudkleurige blouse in de wasmand. Hij was helemaal gekreukt, maar we hebben hem even gladgestreken en op de foto ziet het er prima uit.

Mijn nieuwste boek vind ik altijd mijn beste. Ik denk ook altijd dat het mijn laatste boek is. Dan ben ik diep in mijn ziel gekropen en is er van alles naar boven geborreld waarvan ik niet wist dat het in me zat. Voor mij is schrijven geen proces van hard werken, maar van durven loslaten, durven afgeven. Al die zevenenzeventig titels zijn een stukje van mijn leven geweest. Het zijn allemaal voetstappen, voetsporen. Ieder boek geeft een stukje van mezelf prijs. Schrijven is prijsgeven. Het begint altijd met een gedachte. Soms is het iets uit mijn eigen leven, maar het kan ook iets zijn wat een ander loslaat. In het geval van Benjamins bruid vertelde een vriendin van mij me een verhaal over het leven van haar ouders, dat mij intrigeerde en inspireerde. Ik was net opgehouden met het schrijven van columns voor de Haagse Courant.
Als ik columns schrijf, word ik daar te veel door in beslag genomen om tegelijkertijd ook aan een boek te kunnen werken. Het is net als met verliefd zijn: als je je op die ene persoon richt, sta je niet meer open voor anderen. Haar verhaal kwam precies op het goede moment langs om geïntegreerd te kunnen worden in mijn nieuwe boek. Van een andere vriendin had ik al veel eerder het verhaal gehoord van een zoon die zich van haar had afgekeerd, maar terugkwam om bij haar thuis te sterven. Zo'n gegeven sla je dan op tot er een moment komt waarop je het inpast. Ik gebruik dus gegevens uit mijn eigen leven en dat van mensen om me heen en ik marineer dat alles en verwerk het vervolgens op mijn manier in mijn eigen bouillon.
De Benjamin in het boek is gebaseerd op een bekende Haagse figuur, een prachtige jongen die een rol had in een programma rond Wim Sonneveld. Ook de Margaret uit het boek heeft echt bestaan. Dolores is weer een samenstelling van mijn vriendin en mijn zus. Stuk voor stuk zijn het druiven waar ik wijn van maak. Anderen vinden zichzelf er vaak niet meer in terug. Schrijven is een wonderlijk proces. De dingen die je om je heen ziet en hoort sla je op, en na verloop van tijd vinden ze vanzelf weer hun weg naar buiten.'

Titelverklaring
“Benjamins bruid” wordt op één van de laatste bladzijden verklaard. De op dat moment bijna demente Dolores zegt tegen haar substitutieliefde Benjamin (als plaatsvervanger voor haar zoon Jimmy) dat zij zijn bruid is. Op de piano in haar kamer ligt de trouwjurk.


Structuur en/of verhaalopbouw
In hoofdstuk 1 is Dolores als vertelster bang dat zij dement zal worden, net als haar moeder Soefie. Ze wil dat te allen tijde voorkomen. Daarna begint in hoofdstuk 2 de voorgeschiedenis van Soefi en haar echtgenoten.
Dan volgen de hoofdstukken met de levensgeschiedenis van Dolores die in korte tijd drie mannen aan de dood verliest en een bijzondere relatie met haar zoon onderhoudt. (Ho 3t/m 24) Het gehele verhaal wordt verteld in 27 hoofdstukken.
In hoofdstuk 25 tot en met 27 wordt de draad van hoofdstuk 1 weer opgepakt. Daardoor krijgt de roman de structuur van een kadervertelling waarin het verleden in twee delen “heden” wordt ingeklemd. Uit berekeningen kun je opmaken dat het kader zich afspeelt in 2008. Dolores is namelijk 82 jaar in het laatste deel (blz. 255) en ze is geboren in 1926.

Gebruikt perspectief
Het verhaal lijkt te worden verteld door een impliciet aanwezige alwetende verteller.
Vooral in de hoofdstukken waarin Dolores al het mentale spoor bijster is, wordt ze van buitenaf beschreven. Maar er lijken ook passages met een personaal perspectief te zijn ebschreven waardoor je de gedachten van Dolores van binnenuit leert kennen. Toch lijkt dat wat slordig gebeurd te zijn.
Misschien is dat opzet van de schrijfster, omdast Dolores aan het dementeren is en niet alles meer even helder kan zien.

De tijd van het verhaal
In hoofdstuk 2 wordt de voorgeschiedenis van Dolores’ moeder verteld. Daarna gaan we voornamelijk verder in de leefwereld van Dolores en haar zoon Jimmy. In het begin is er vrij veel tijdverdichting, maar belangrijke passages vertellen de lezer over de situatie in 1962/1963 (Jimmy vertrekt naar Parijs) Daarna wordt een periode uit de jaren zeventig beschreven, tot aan het jaar dat Dolores 54 jaar is. Het moet dan 1980 zijn (de dood van Jimmy) maar uit het feit dat Dolores 82 jaar is wanneer ze dementeren gaat, mag je afleiden dat het kader van het verhaal in 2008 speelt.
De belangrijkste tijd die echter beschreven wordt zijn de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw.


De plaats van handeling
Wanneer Dolores is teruggekeerd naar Nederland voor de Tweede Wereldoorlog gaan ze in Den Haag wonen. Op zich is dat een logische keuze van de schrijfster: ze woont zelf in Den Haag, maar bovendien wonen er veel “Indische mensen”in die stad. Daarme eis Den Haag een logisch decor voor deze roman.

Samenvatting van de inhoud
In hoofdstuk 1 krijgt Dolores (de hoofdpersoon) last van de eerste verschijnselen van Alzheimer. Ze begint zaken te vergeten en de mensen in haar directe omgeving raden haar aan een kamer in een verzorgingstehuis te huren. Dolores geeft aan dat ze niet zo wil eindigen als haar moeder Soefi die ook aan Alzheimer (dementie) leed. Ze heeft beschreven wat er met haar moet gebeuren wanneer ze geestelijk aftakelt.

In hoofdstuk 2 wordt dan de geschiedenis van Soefi verteld. Dolores’ moeder is twee keer getrouwd geweest: de laatste keer een Hollandse officier die in de periode voor de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië achterblijft, wanneer Dolores met haar moeder uit de kolonie wegtrekt omdat er gevaar dreigt. Dolores is in 1938 twaalf jaar.
Maar haar vader overleeft de Japanse overheersing niet en Dolores vindt het een soort van verraad dat haar vader doodgaat. Hij heeft niet eens behoorlijk afscheid van haar genomen.

Dolores trouwt drie keer: met Hugo, Sam en Bob, maar ze heeft haar gesternte niet mee, want alle drie mannen overlijden. Van de eerste man heeft ze een kind, Jimmy. Bij de twee andere was ze wel in verwachting, maar leidde dat tot een miskraam. Jimmy groeit op tussen twee vrouwen (Soefi, oma en Dolores) Hij heeft zelf ook vrouwelijke trekjes, trekt namelijk graag vrouwenkleren aan. Hij heeft een bijzondere relatie met zijn moeder. De zaak van de overleden derde man gaat failliet en Dolores moet haar intrek nemen in een huis in Den Haag bij familie. Soefi die niet stil kan zitten, opent in de Hofstad een toko (eethuisje) Ze heeft ook altijd verhalen over sterrenbeelden, getalsymboliek etc. Jimmy valt ook nu weer op. Hij wordt door zijn moeder een keer betrapt , terwijl hij zich heeft uitgekleed in het bijzijn van een ook al naakte man die in de winkel helpt (Nico) Op dat moment zit Jimmy in de 5e klas van het gymnasium. Maar hij zakt steeds verder weg (hij blowt) en wil ook niet meer naar school. Hij wil in het Atelier van de creatieve Dolores werken. Die ontmoet daar een fotograaf (Luuc) die tien jaar jonger dan zij is en met wie ze een relatie krijgt. Deze Luuc (die 26 is) krijgt Jimmy uit zijn lethargie. Zo laat hij hem kennismaken met zijn oudere en rijke vriend Antoine, die meteen wel wat ziet in de mooie Jimmy. Hij prikkelt hem met opmerkingen uit de Griekse mythologie en krijgt op die manier Jimmy weer naar school. De rust wordt in het gezin hersteld en Jimmy haalt zijn eindexamen.

Op aanraden van Antoine gaat Jimmy poseren als model waarmee hij veel geld verdient. Na zijn eindexamen wil hij niet studeren: hij wil eerst naar Parijs. Hij heeft veel geld en troggelt ook nog geld af van zijn oma Soefi. Dan kan hij het een tijdje uithouden in Parijs. Voordat hij weggaat, legt Soefi hem nog eens de getalsymboliek uit. Zowel zij als Dolores en Jimmy hebben vanwege hun geboortedata een acht in hun leven. Dat is getal van macht en bereiken wat je kunt. Vlak voordat Jimmy weg wil gaan, wordt Soefi in het ziekenhuis opgenomen. Ze is gevallen en ze heeft een kleine beroerte gehad. Ze praat met Jimmy over de dood en het leven daarna, vanuit haar levenshouding uit Indië. Maar ze gaat nog niet dood.
Jimmy vertrekt naar Parijs. Direct daarna gaan Dolores en Luuc eten in een chique restaurant: ze krijgen een heftige ruzie , waarbij ze Luuc verwijt dat hij van Jimmy houdt. Hij moet uit haar huis opkrassen. Ze reist naar haar zoon in Parijs, maar ze kan hem niet vinden want hij is al vertrokken uit het obscure hotel dat hij door Luuc heeft aangewezen gekregen.


Het wordt daarna 1969: er is een flowerpowerbeweging en Dolores maakt zelf kleding. Naast haar is Margaret komen wonen die ook een pakhuis heeft en ze maken daarvan een klein theatertje. Dan krijgt ze lesbische relatie met Margaret die haar ook seksueel gezien wat verder brengt. Margaret vraagt naar haar zoon Jimmy. Dolores weet dat hij een driemanschap voert met Luc en de oude Antoine. Hij is een beroemd model geworden en zijn leven draait om geld en drugs.

Dan komt ook de ex-man van Margaret op de proppen. (Laurens) Hij is een ex-chirurg en ook ex-Vietnamveteraan uit Amerika. Hij is doorgedraaid in die oorlog. Dolores is meteen weg van hem, maar Margaret waarschuwt haar voor hem. Toch komt hij helpen in het theatertje.

Soefi en haar zus Elly runnen nog steeds de toko. Maar het gaat steeds slechter met hun gesteldheid. Ze takelen af, ook mentaal gezien. Soefi ligt op een bepaald moment in haar eigen vuil en ze wordt opgenomen in een ziekenhuis. Later zitten ze beiden in een verpleegtehuis. Op haar 90e verjaardag komt Jimmy haar feliciteren. Hij lijkt ook weer in het reine te willen komen met Dolores en verblijft enkele dagen bij gaar. Ze voelt zich gelukkig maar na enkele dagen mondt alles toch weer uit in een ruzie, waarna hij weer haar huis verlaat. Hij wilde namelijk geld van haar hebben (de erfenis) omdat hij schulden heeft. Hij vertelt haar om te schokken dat hij ook pornoacteur is. Het is midden jaren ’70. Kort na elkaar overlijden de beide zussen Elly en Soefi.

Margaret zoekt Jimmy op tijdens een Italiaanse vakantie. Dat vindt Dolores verraad aan haar zaak. Ze gaat inmiddels steeds meer om met Laurens, maar hij wil absoluut geen seks met haar. Is hij ook al homoseksueel? Later vlucht hij weer terug naar Amerika. Hij heeft een Vietnamtrauma aan de oorlog overgehouden. Margaret adviseert Dolores hem los te laten.

Wanneer Dolores 54 jaar is (dus in 1980) ontmoet ze Benjamin. Hij is een wat zielige figuur (homoseksueel) over wie ze zich ontfermt. Ze ziet in hem haar weggelopen zoon en steunt hem financieel. Benjamin profiteert van haar, houdt er homovriendjes op na. Hij geeft wel om haar, zegt hij, maar hij wil absoluut geen seks met haar.
Hij is wel creatief met kleding en geeft haar op haar eigen kosten een hele panterlook. Hij mag ook op haar kosten zijn rijbewijs halen en dat heeft fatale gevolgen. Op de terugreis van Antwerpen krijgen ze een auto-ongeluk, omdat hij een bocht te scherp neemt. Benjamin zelf is niet gewond, maar Dolores heeft een hoofdwond. Het lijkt alsof haar zoon naar haar heeft geïnformeerd, terwijl ze in het ziekenhuis verblijft, maar Dolores denkt dat dit Benjamin is. Toch blijkt Jimmy een dag later op de stoep te staan. Maar hij is ernstig ziek: hij heeft een hersentumor en zal niet lang meer leven. Nu komt hij naar huis zodat zijn moeder hem kan verzorgen. Weer doet Dolores wat er van haar wordt gevraagd. Ook Benjamin komt weer thuis en zij ziet dat de beide jongen ook weer verliefd raken op elkaar. Jimmy kan steeds minder doen en Dolores ziet haar zoon aftakelen. Terwijl ze bij zijn laatste levenseinde is, belt Margaret uit Amerika op om te vertellen dat Laurens zelfmoord heeft gepleegd. Alle mannen verlaten haar nog steeds: Dolores voelt zich in de steek gelaten (haar vader, Jimmy, Luuc en haar vriend Laurens nu ook)

Dan maken we een sprong in de tijd. Dolores is 82 jaar 92008) en aan het dementeren.
Benjamin past nog steeds op haar. Ze weet niet veel meer en ze moet eigenlijk verhuizen. Ze gaat eerst naar een luxe kamer met terras in Den Haag. Ze wil nog graag dat Luuc een keer op bezoek komt en dat gebeurt, omdat Benjamin hem heeft opgespoord. Jimmy is intussen al jaren dood. Dolores herkent Luuc niet meer. Omdat ze zo snel aftakelt, moet ze naar een verpleegtehuis in Zeist. Benjamin moet haar dat vertellen. In haar kamer staat nog een piano waarop een trouwjurk ligt. Dolores zegt tegen Benjamin dat zij zijn bruid is. Hij laat het over zich heenkomen en neemt haar mee.

Thema, motieven en interpretatie
Yvonne Keuls schrijft over haar bekende thema’s nl. die ze al eerder in haar romans heeft uitgewerkt. De belangrijkste lijkt in deze roman de moeder-zoonverhouding. Hierbij kan de moeder zich maar moeilijk losmaken van de zoon. Één van de belangrijkste oorzaken is waarschijnlijk dat Jimmy zonder vader is opgegroeid. Steeds overleden de echtgenoten van Dolores. Daarom werd Jimmy kind tussen twee vrouwen. Hij krijgt vrouwelijke trekjes: trekt graag vrouwenkleren aan en hij wordt naakt betrapt met een man. Waarschijnlijk wordt de oorzaak van zijn homoseksualiteit daar gelegd. De verhouding tussen moeder en zoon blijft een beetje vreemd: aan de ene kant adoreert ze hem en aan de andere kant hebben ze knallende ruzies. Jimmy lijkt ook een jongen die uit is op geld: hij heeft o.a. veel nodig voor zijn reislust en zijn drugsgebruik (opnieuw parallel met De moeder van David S.) Jimmy misbruikt zijn familieleden. Dat doet hij ook nog wanneer hij later een ongeneselijke tumor heeft en hij weer terugkeert naar huis waar zijn moeder hem moet opvangen. Dolores doet dat maar welke moeder laat haar zoon in die situatie aan de deur staan. Intussen heeft ze zelf wel gezorgd voor een oplossing voor haar verdwenen zoon: de substitutieliefde Benjamin aan wie ze overigens wel geld geeft en die ze financieel flink ondersteunt. Maar hij is wel duidelijk: hij zal nooit met haar naar bed gaan. Zo is Dolores al enkele keren op de verkeerde mannen gevallen: Luuc, Laurens en Benjamin die het liever met de mannen doen.

Dat veroorzaakt bij Dolores een gevoel van altijd in de steek gelaten worden (haar vader, haar zoon, haar minnaars) en dat is schrijnend om te constateren.

Intussen heeft Dolores wel van de vrouwenliefde van Margaret kunnen genieten. Het zijn ook allemaal signalen die wijzen op een vrije seksuele moraal die er in de zestiger en zeventiger jaren in Nederland kwam.

Een ander belangrijk motief is de angst om dement te worden. Soefi en Elly worden aan het einde van hun leven dement en Dolores wil eigenlijk voorkomen dat ze in een zelfde situatie terecht komt. Maar gestimuleerd door de erfelijkheidsfactor slaat het noodlot toe en in de 21e eeuw is ook Dolores de weg geestelijk kwijt. Daardoor wordt ze wantrouwend en uiteindelijk wordt ze overgebracht naar een verpleegtehuis, niet nadat ze door de trouwjurk in haar kamer zichzelf heeft uitgeroepen tot Benjamins bruid.

Nog even kort de motieven in deze roman op een rijtje:
- het noodlot in iemands leven
- het gevoel altijd in de steek gelaten te worden
- de ongelukkige liefdes: de dood van de echtgenoten
- het vallen op foute mannen
- erfelijkheid
- angst voor dementie
- de moeilijke moeder-zoonrelatie
- homoseksualiteit
- drugsgebruik
- de substitutieliefde (Benjamin)
- ernstige ziekte van Jimmy (kanker)

Waardering scholieren.com
Yvonne Keuls schrijft met “Benjamins Bruis”opnieuw een goed leesbare roman over een moeder-zoonrelatie, een thema dat al eerder in haar werk voorkomt. Ook het thema van de dementie heeft ze eerder belicht. Ze laat beide thema’s terugkeren in het leven van mensen die in Nederlands-Indië hebben gewoond. Daardoor ontstaat eigenlijk een echt Haagse roman in de traditie van Louis Couperus. Uiteraard is Yvonne Keuls voor de hedendaagse jeugd veel leesbaarder. Het verhaal is met vaart geschreven en na een wat lastige start in hoofdstuk 1 en 2 leest het verhaal als een “trein.” Liefhebbers van het werk van de Haagse schrijfster zullen het boek dus waarschijnlijk wel weten te waarderen. Scholieren van alle eindexamenniveaus kunnen het m.i. wel lezen. De waardering op de literatuurlijst kan volgens mij  op de standaardwaardering van 2 punten rekenen. De amusementswaarde voor de scholieren zal op een ruime voldoende uitkomen. Het boek is op de literatuurlijst uitstekend te combineren met andere moeder-zoonboeken als “Bezonken Rood” van Jeroen Brouwers (ook een personage met een Indisch verleden) en "Indische Duinen" van Adriaan van Dis.

Recensies
In “
de Stentor” van 4 december 2008 schrijft Sonja de Jong:
"Keuls grijpt dit verhaal ook aan om een halve eeuw geschiedenis neer te zetten. De Tweede Wereldoorlog, het verlies van Nederlands Indië, de opkomst van het feminisme en van flowerpower, homoseksualiteit en Vietnam, ze weet het allemaal heel vanzelfsprekend in haar verhaal te vervlechten. De roman schetst aldus een beeld van een vrouw die zich staande houdt in een veranderende maatschappij. Soms op het randje van edelkitsch, maar overtuigend door de warmbloedige manier waarop Keuls haar hoofdpersonen schildert. Met name de periode waarin Dolores snel dementeert, weet zij op onnavolgbare wijze invoelbaar te maken.

Op de site van www.recensieweb.nl schrijft Gemma Veldhuizen niet zo positief over de vertelwijze van de roman.( maart 2009)
"Misschien heeft Keuls de vluchtige verteltrant gekozen uit het oogpunt van Dolores, die al dementerend de precieze details van haar leven ook niet meer goed weet. Dat zou ook verklaren waarom er soms passages dubbel voorkomen in het verhaal: ‘Ze had hem gevraagd van wie hij de ring had gekregen die hij om zijn pink droeg: de ring met het onheilspellende zwarte oog.’ En vijf bladzijden verder: ‘Dolores had enigszins bitter geconstateerd dat Jimmy nu om zijn pink een ring met een zwarte steen droeg, het leek wel alsof hij zich bij een sekte had aangesloten.’ Toch lijkt het niet waarschijnlijk dat de verteltrant is gebaseerd op Dolores’ slechte geheugen – het verhaal is in de derde persoon geschreven en bovendien zou iemand met Alzheimer het waarschijnlijk niet zo chronologisch navertellen.
Soms schrijft Keuls zelfs letterlijk dingen dubbel: ‘Om drie uur ’s nachts rinkelde de telefoon naast Dolores’ bed. Ze was nog maar net in slaap na een avond met vertrouwelijke gesprekken met een ondertoon van treurigheid, voornamelijk gevoerd door Benjamin en haar (…)’ en veertien bladzijden later wordt precies dezelfde frase herhaald. Het kan een stijlvorm zijn, maar in dat geval komt het niet als zodanig over: als lezer krijg je meer het idee dat de eindredactie van het boek nogal wat te wensen over heeft gelaten.
De grootste zwakte van Keuls’ boek zit hem echter in de sneltreinvaart waarmee ze het levensverhaal van Dolores behandelt. Alles wordt in zo’n rap tempo afgeraffeld dat je als lezer steeds denkt ‘dit is vast een aanloopje naar het echte verhaal, naar de plot’. Maar net zoals Dolores jarenlang tevergeefs wacht op de terugkeer van haar zoon Jimmy, zo wacht je als lezer het hele boek lang tevergeefs op een pakkend einde.

Op de site van www.dizzy.nl wordt ook een recensie gegeven.
“Benjamins bruid zit boordevol, te vol, met kleine en grote verhalen over allerlei mensen. Al die personages en al die verhalen zorgen voor veel vaart, maar het blijft daardoor ook allemaal wat oppervlakkig. Je hebt het gevoel in een sneltrein te zitten, zo flitsen de situaties en personages langs je heen.
Je krijgt een wazige indruk van Dolores' leven, zonder dat je de gelegenheid krijgt erachter te komen wat Dolores nou precies drijft.
Het in de steek gelaten zijn door haar vader? De vroegtijdige dood van haar mannen? Het verraad door Luuc? Door Benjamin? Het verlies van haar zoon? De angst voor Alzheimer?
Wat je wel weet is dat ze in de war, bang en boos is. En uiteindelijk verraden."

Over de schrijfster en haar eerder gepubliceerde werk
Bron: website schrijfster
Yvonne Keuls (1931) komt op zevenjarige leeftijd naar Nederland en al op jonge leeftijd begint zij te schrijven. Korte verhaaltjes over gebeurtenissen die indruk op haar maken en haar ontroeren. De basis is gelegd, want ook later zal zij op deze manier haar succesvolle romans schrijven. Als gewaardeerd schrijfster ontvangt ze dan ook een aantal literaire prijzen.

Yvonne is één van de eerste Nederlandse schrijvers die sinds 1967 lezingen op scholen en in boekhandels en bibliotheken verzorgd. Daar groeit haar interesse voor de problemen van jongeren, die onderwerp van haar succesvolle boeken als in Het verrotte leven van Floortje Bloem en De moeder van David S. zijn. De moeder van David S. is overigens in meer dan 14 landen in vertaling verschenen.

Vanaf 1969 begint ze met het dramatiseren van beroemde boeken als Boek der kleine zielen en De koperen tuin. Ook speelde ze zelf in verschillende theatervoorstellingen.

Al veertig jaar lang is Yvonne Keuls een veel gelezen en geprezen auteur. Van haar roman Mevrouw mijn moeder zijn meer dan 300.000 exemplaren verkocht. Het boek werd bekroond met de Trouw publieksprijs 1999. In 2001 verscheen haar ontroerende levensverhaal Madame K. Van Indisch kind tot Haagse dame dat direct na verschijnen een bestseller werd.