1. Correcte titelbeschrijving van het boek: A. Grunberg, De Asielzoeker, Amsterdam 2003 (tweede druk) De titel gaf al aan dat het boek over een asielzoeker zou gaan, dus ik dacht dat het iets te maken zou hebben met de asielzoekersproblematiek in Nederland. Het boek heeft een knalgele voorkant waar vliegen op staan. Wat dit met het verhaal te maken had, wist ik niet. Op de achterkant wordt op een geestige manier een weergave gegeven van de inhoud van het boek. Dit maakte het boek wel aantrekkelijk. Daaronder stond wat informatie over de schrijver, en een aantal quotes uit recensies die Grunberg heeft gehad in bladen als Vrij Nederland, etc. Het boek heeft geen motto. 2. Het boek is opgedeeld in verschillende hoofdstukken. De hoofdstukken worden aangegeven met chronologische nummers, namelijk 1 t/m 14.
3. Het onderwerp van het boek is denk ik ‘de hoop opgeven’. Dit is namelijk wat Beck (de hoofdpersoon) doet, met alle gevolgen van dien. De gevolgen zijn dat hij een geïsoleerd leven gaat leiden, en vervreemd raakt van de buitenwereld. Dit is naar mijn mening een boeiend onderwerp, omdat je als het ware in het hoofd, de gedachtenwereld, van de hoofdpersoon terecht komt. Je raakt de realiteit dus een beetje kwijt. Ik had eigenlijk geen idee waar het boek over zou gaan. Ik had nog nooit iets gelezen van Arnon Grunberg, dus ik wist niet wat voor boeken hij schrijft, en in wat voor stijl. Bovendien kon ik uit de titel en het uiterlijk van het boek ook weinig opmaken. Omdat Grunberg een jonge schrijver is, verwachtte ik wel dat het boek op een andere manier geschreven zou zijn dan de oudere schrijvers (Mulisch, Reve, Hermans) doen. Dit klopte maar een beetje, Grunberg heeft dit boek niet bepaald op een jonge en ‘snelle’ manier geschreven, maar voor een volwassen en misschien meer traditionele aanpak gekozen. Het onderwerp van het boek ligt deels wel, en deels niet in mijn belevingswereld. Ik kan me voorstellen dat je als je veel hebt meegemaakt, je helemaal kunt gaan verliezen in je eigen gedachtenwereldje. Omdat ik dit nooit heb meegemaakt, kan ik niet weten hoe het is om zoiets mee te maken. Ik denk er wel eens over na, over wanneer je op het punt komt dat je zelf weet dat je gek geworden bent. De hoofdpersoon van dit boek heeft zelf niet echt door dat hij gek geworden is, hij gelooft helemaal in de wereld en de normen en waarden die hij voor zichzelf verzonnen heeft. Arnon Grunberg heeft dit boek goed uitgewerkt, vind ik. Dit boek beschouw ik als een literair werk. Het verhaal is grondig uitgewerkt, en heeft ook genoeg diepgang. Hoewel het een vrij dik boek is, heb ik het wel in een keer uitgelezen. Dat lukt mij vaak niet bij schrijvers die wat ‘zwaarder’ schrijven, dus de oudere schrijvers die meer op een ouderwetse manier schrijven. Ik hou er van als ik me kan inleven in het verhaal, en het ook in begrijpelijk Nederlands is geschreven. De woorden en zinnen die oudere schrijvers soms gebruiken zijn niet altijd gebruikelijk, en dat leidt naar mijn idee af van het verhaal. Ik heb wel een paar films gekeken die ook dit onderwerp hebben. Een goed voorbeeld is een film met Kevin Spacey die over een man in een gesticht gaat die denkt dat hij van een andere planeet komt. Ook hij is helemaal van de wereld om zich heen vervreemd. Zelfs het boek ‘Hersenschimmen’ van Bernlef gaat ook over dit onderwerp, daar leef je mee met een man die langzaamaan dement wordt, en ook alle besef van de werkelijkheid verliest. De belangrijkste gebeurtenissen in het boek zijn denk ik de dag waarop Beck’s vrouw met de asielzoeker trouwt, de dag dat Beck’s vrouw doodgaat en de dag dat er een aanslag in Yab Yum wordt gepleegd. Dit zijn naar mijn idee de belangrijkste gebeurtenissen omdat ze de meeste indruk maken op de hoofdpersoon, en zijn leven in meer of mindere mate veranderen. Ik denk dat de gedachten en gevoelens van de personages het belangrijkst zijn in het verhaal. De gebeurtenissen zijn ook wel belangrijk, en worden ook uitgebreid beschreven, maar de gevoelens die de hoofdpersonen hebben bij deze gebeurtenissen zijn toch het meest essentieel voor het verhaal. Het verband tussen de gebeurtenissen is soms moeilijk te verklaren, omdat de hoofdpersoon niet goed weet wat hij doet, en soms dus onlogische dingen doet. Dit maakt het verhaal juist boeiend, soms ontroerend en soms ook grappig. De gebeurtenis in het verhaal die het meest indruk heeft gemaakt is eigenlijk al het begin van het boek, waar Beck’s vrouw ’s ochtends opeens zegt: ik ben ziek. Hierdoor veranderen veel dingen in het leven van Beck en zijn vrouw, en dat wordt uitgebreid beschreven. Vooral het verhaal van Beck is erg ontroerend, omdat het voor hem bijna onmogelijk is om zonder zijn vrouw te leven, zij is alles voor hem. Hij zegt zelfs een keer tegen zijn vrouw dat hij alleen voor haar leeft, niet voor zichzelf. Dit heeft me wel aan het denken gezet, of ik alleen voor iemand anders zou kunnen leven, en hoe dat dan zou zijn. En vooral, wat er met me zou gebeuren als die ander bij me weggaat, of dood gaat. De gebeurtenissen bleven me wel boeien, er waren wel wat stukken waar het constant over een gedachtenspinsel van Beck ging dat net iets te uitgebreid beschreven werd, maar verder was het verhaal afwisselend genoeg. De gebeurtenissen worden vaak uitgebreid beschreven, maar tussen sommige zaken moet je zelf de verbanden leggen. Bijvoorbeeld dat een aantal dingen die in het heden gebeuren, met het verleden te maken hebben. De hoofdpersoon Beck is naar mijn idee geen held. Hij heeft het leven eigenlijk opgegeven, en leeft naar zijn idee alleen nog om zijn vrouw van dienst te kunnen zijn. Dit klinkt misschien wel heldhaftig, maar het is het niet. Ik vind het juist een beetje laf dat hij het leven niet aandurft, en geen positieve instelling kan hebben. De karaktereigenschappen van de hoofdpersoon worden goed beschreven, vooral ook omdat de hoofdpersoon veel over zichzelf en zijn persoonlijkheid nadenkt. Ik vind dit bij boeken in het algemeen wel belangrijk: mensen zijn ingewikkeld, dus moeten ze dat in boeken ook zijn. De hoofdpersoon in dit boek wordt daardoor herkenbaar en ‘levensecht’. De hoofdpersoon heeft me misschien in bepaalde mate wel beïnvloedt met zijn ideeën en opvattingen over bepaalde levenszaken, ik ben er soms wel door aan het denken gezet. Toch is het niet zo dat de hoofdpersoon me anders over dingen laat denken. De vrouw van Beck is denk ik het meest sympathieke personage in het boek, omdat zij al die jaren bij Beck is gebleven en weet hoe ze met hem om moet gaan. Ze moet wel ongelofelijk veel van hem houden om na alles wat er tussen hen gebeurd is, bij hem te blijven. Het gedrag van Beck keur ik niet goed, zoals ik eerder al zei is hij laf, en bovendien is hij ontrouw aan zijn vrouw. Hij heeft zijn vrouw al in geen jaren meer aangeraakt, maar gaat wel met andere vrouwen naar bed. De personages in het boek zijn absoluut niet voorspelbaar en dat maakt het boek een stuk spannender, je weet niet wat Beck nu weer gaat doen. Ik vind het dus prettig als de hoofdpersonen onvoorspelbaar zijn. De opbouw van het boek is niet chronologisch, en soms dus ingewikkeld. Het heden en verleden loopt nog wel eens door elkaar heen. Door middel van flashbacks krijg je stukje bij beetje wat meer informatie over het verleden van Beck en zijn vrouw, en de tijd dat ze samen in Eilat woonden. Dit vond ik bij dit boek wel prettig, omdat dit het verhaal een beetje spannend houdt. Tijdens het lezen kom je een aantal open plekken tegen, die pas later worden ingevuld als je erachter komt wat er in het verleden gebeurd is. Je ziet de gebeurtenissen alleen maar door de ogen van Beck. Dit geeft wel een vertekend beeld, omdat hij de werkelijkheid op een andere manier (zijn eigen manier) beleefd. Aan het slot blijf je wel met een aantal vragen zitten, want het boek heeft een open einde. Je weet dus niet hoe het afloopt met de asielzoeker en met Beck. Ik hou niet zo van open eindes, maar bij dit verhaal kun je eigenlijk wel raden dat het slecht af zal lopen met Beck. Het boek begon me te boeien vanaf het moment dat ik een beetje inzicht kreeg in het leven van Beck en zijn vrouw, hun relatie, en welke geheimen ze beiden voor elkaar hebben. Het taalgebruik in het boek is niet ingewikkeld, het is erg modern. De verhouding tussen dialoog en beschrijvingen vond ik prima, ik had niet het idee dat er of teveel dialoog was, of teveel beschrijvingen. Ik vind het taalgebruik niet erg bij de hoofdpersonen passen, vooral Beck gebruikt nogal moderne scheldwoorden die je een man van zijn leeftijd niet zo snel hoort zeggen. Verdere bijzonderheden of eigenaardigheden in taalgebruik waren er niet. 4. De eerste open plek die je aan het begin van het boek al tegen komt is de vraag: wie is de Vogel? De eerste regel in het boek is namelijk: ‘De vogel is ziek.’ Al lezende kom je er achter dat de hoofdpersoon zijn vrouw altijd ‘(de) Vogel’ noemt. Een andere belangrijke open plek is de vraag of het werkelijk Beck’s schuld is dat er een aanslag in Yab Yum wordt gepleegd. Hij had hier namelijk een verhaal over geschreven, en jaren later gebeurt het echt. Je komt er niet achter of de dader het naar aanleiding van het verhaal van Beck gedaan heeft. Dan is er nog de vraag waar Beck’s vrouw de asielzoeker van kent, dat komt in het verhaal namelijk niet duidelijk naar voren. Op een dag zegt ze gewoon dat ze met een asielzoeker wil trouwen, en dat gebeurd dan ook. Waar ze elkaar van kennen wordt Beck niet duidelijk. Tenslotte blijft er aan het einde van het boek een open plek over, omdat het verhaal een open einde heeft. Je weet dus niet hoe het afloopt met Beck. 5. Het verhaal gaat over Christian Beck, een man die vooral in zijn eigen gedachtenwereld leeft. Hij gedraagt zich niet zoals ‘normale’ mensen zich gedragen, hij heeft zijn eigen ideeën en opvattingen over de wereld en de mensheid. Hij ziet zichzelf als een ontmaskeraar, het leven heeft volgens hem niets te bieden en geluk en hoop zijn volgens hem een doodlopende weg. Hij leeft liever een ongelukkig leven, dan zich de illusie te maken dat het leven zin heeft. Het verhaal speelt zich op twee plaatsen af: in Eilat (Israël) waar Beck in het verleden woonde, en in Göttingen (Duitsland), waar hij tegenwoordig woont. Hij woont met zijn vriendin, die hij de Vogel noemt. Haar echte naam wordt niet genoemd in het verhaal. Hij beschouwt zijn vriendin als zijn vrouw, en noemt haar ook zo, hoewel ze nooit officieel getrouwd zijn. Zijn vrouw weet niet echt hoe ze met Beck’s gedrag om moet gaan, maar omdat ze al zo lang bij elkaar zijn heeft ze ermee leren leven. Toen Beck en zijn vrouw jonger waren woonden ze een aantal jaar in Eilat, Israël. Ze zijn daar omdat zijn vrouw voor haar werk als laborante onderzoek doet in de woestijn. Beck is werkeloos. Hij was vroeger schrijver van thrillers, zo schreef hij bijvoorbeeld een bloederig verhaal over een aanslag op het bordeel Yab Yum in Amsterdam. In Eilat vult Beck zijn dagen met door de stad wandelen en het plaatselijke bordeel bezoeken. Dit is nogal opmerkelijk, omdat hij in geen jaren seksueel actief is geweest met zijn vrouw, maar wel naar prostituees gaat. De reden waarom hij niet meer met zijn vrouw naar bed gaat, is omdat hij haar als een plaatsvervangende moeder of zus is gaan zien, en zich dus niet seksueel aangetrokken tot haar voelt. Als het oorlog wordt in Eilat, gaan Beck en zijn vrouw in Duitsland wonen. Beck’s vrouw gaat thuis werken en Beck wordt vertaler van gebruiksaanwijzingen. Zo leven ze jarenlang een beetje langs elkaar heen. Op een ochtend vertelt de Vogel dat ze ziek is, en na onderzoeken in het ziekenhuis blijkt dat ze kanker heeft, en niet meer zo lang te leven heeft. Vanaf dit moment neemt Beck’s leven een grote wending. Beck’s vrouw vertelt hem op een dag dat ze met een asielzoeker gaat trouwen, zodat hij een verblijfsvergunning kan krijgen. Beck reageert hier heel rustig op, hij vindt het een prima idee. Zo gezegd, zo gedaan, en op een dag is het zover: Beck’s vrouw trouwt met Raffi, een Algerijn. Ze gaan met z’n drieën in het huis van Beck en zijn vrouw wonen; de asielzoeker slaapt bij Beck’s vrouw in bed en Beck maakt een bed op onder de kapstok. In de tijd die Beck’s vrouw nog over heeft, wil ze graag nog wat dingen doen die ze nog nooit gedaan heeft. Zo wil ze bijvoorbeeld nog eens geitenkaas leren maken, en dus gaan Beck, zijn vrouw en de asielzoeker naar een boerderij in Frankrijk om in een week geitenkaas te leren maken. Daarna gaat de Vogel heel snel achteruit, ze eet niet meer en drinkt niet meer. De dokters willen haar graag in het ziekenhuis houden, maar de Vogel wil graag thuis sterven. Diezelfde dag nog overlijdt ze. Een paar maanden later wordt in Amsterdam een aanslag gepleegd in het bordeel Yab Yum, precies zoals Beck vroeger in zijn verhaal heeft beschreven. De pers zit meteen op zijn nek en hij wordt met telefoontjes bestookt; ieder televisieprogramma wil hem interviewen. Hoewel hij het niet van plan was, gaat Beck op een van de verzoeken in, en hij gaat naar een televisieshow in Nederland. In deze show legt de interviewster de schuld voor de aanslag bij hem, en ook rakelt ze een incident op van vroeger, Beck had namelijk lang geleden in Eilat een prostituee mishandelt. Beck weet niet wat hem overkomt, en loopt de show uit. Vanaf dit moment is hij echt een gebroken man, en het boek eindigt met Beck die in de kleren van zijn vrouw buiten door de regen loopt, met de gedachte dat nu alles verloren is. 6. Personages: De personages zijn een karakter (of round character), ze hebben verschillende karaktereigenschappen die je als lezen langzamerhand leert kennen. Ze maken een emotionele groei door en hun gedrag is onvoorspelbaar. Tijd: Het verhaal wordt op niet-chronologische wijze verteld, met veel flashbacks naar het verleden. De verteltijd is 352 pagina’s. De vertelde tijd is een periode van zo’n 20 a 25 jaar. Het speelt zich in de vorige eeuw af, vanaf de jaren ’70 tot nu. Structuur: Het boek vertoont niet altijd samenhang; de hoofdstukken lopen vaak niet in elkaar over. Telkens worden er tijdssprongen gemaakt van heden naar verleden, en weer terug. Wel is er maar een verhaallijn. Het verhaal begint in medias res, er zijn al wat gebeurtenissen vooraf gegaan, die later in het verhaal in de vorm van flashbacks worden verteld. De hoofdpersoon heeft het grootste gedeelte van zijn leven al meegemaakt. Ruimte: Het verhaal begint in Göttingen, waar Beck en zijn vrouw leven. Vroeger hebben ze in Eilat gewoond, en heel vroeger samen in Amsterdam. Na de dood van zijn vrouw komt Beck nog een keer in Amsterdam, maar keert dan weer terug naar Göttingen. Perspectief: De vertelsituatie is een personale vertelsituatie. Het hele verhaal is in de ‘hij’ vorm, en wordt verteld vanuit Beck’s perspectief. Thematiek: Het thema van dit boek is vervreemding. Het hele verhaal gaat in principe over de manier waarop Beck van de buitenwereld vervreemd is. 7. In dit boek worden verschillende kunstgrepen toegepast. Ten eerste is het verhaal niet-chronologisch. Er zitten veel terugverwijzingen en flashbacks in het verhaal die naar het verleden verwijzen. Er zitten geen vooruitwijzingen in het verhaal. Het verhaal is niet-continu, want soms worden er stukken tijd bij wijze van spreken ‘overgeslagen’. Ik ben geen tijdsverdichting tegengekomen in het boek. Het effect dat de kunstgrepen op me hebben is dat ze het verhaal wat afwisselender en spannender maken. Soms heeft de hoofdpersoon zomaar een flashback naar het verleden, en dan vraag je je af waarom hij daar nu opeens aan denkt, en wat die flashback met het heden te maken heeft. Ik vind het verhaal ook wat spannender worden als er niet alleen maar op chronologische wijze verteld wordt.
8. Ik had weinig verwachtingen, omdat ik de schrijver nog niet kende en ik aan het uiterlijk en de titel van het boek weinig af kon lezen. Ik dacht dat het meer over asielzoekers zou gaan, maar de asielzoeker heeft eigenlijk maar weinig met het verhaal te maken. Ik had gedacht dat Arnon Grunberg een wat ‘snelle’ schrijfstijl zou hebben, zoals bijvoorbeeld Ronald Giphart, maar dit viel erg mee. Grunberg schrijft juist op een wat meer ouderwetse wijze: duidelijk, en alles wordt goed uitgelegd. 9. Ik vond dit een interessant boek. Ik had nog weinig boeken gelezen die over het soort mensen als de hoofdpersoon, en het is me goed bevallen. Er werd me verteld dat het misschien wel een beetje deprimerend zou kunnen zijn om boeken over vervreemding te lezen, maar zo erg was het niet. Dit komt ook omdat er vrij veel komische situaties in het boek voorkomen. Ironisch is misschien een beter woord. De hoofdpersoon heeft naar zijn idee bijna niets om voor te leven, maar probeert het dan toch anderen (zijn vrouw en de asielzoeker) zoveel mogelijk naar de zin te maken. Dit is eigenlijk een beetje absurd, vind ik. Het verhaal van de Beck, de hoofdpersoon, is een beetje triest. Hij heeft alle hoop opgegeven en maakt zich geen illusies meer. Het effect dat je krijgt door als het ware door Beck’s hoofd mee te denken, is nogal vervreemdend. Je krijgt een heel vertekend beeld van hoe zijn leven en levensomgeving in werkelijkheid is, omdat hij zaken graag op zijn eigen manier ziet. Soms ergerde ik me wel aan de hoofdpersoon, door bepaalde dingen die hij doet die ik afkeur. Aan het feit dat ik me zelfs aan hem ergerde, kun je wel merken dat het verhaal goed overkomt, en de hoofdpersoon ‘levensecht’ is. Ik hou er van om me in te kunnen leven in de hoofdpersoon, en zijn motieven voor zijn acties te kunnen begrijpen. Omdat dat in dit boek veel voorkomt, zorgde dat ervoor dat het verhaal me bleef boeien.