Lucifer door Joost van den Vondel

Boekverslag
LUCIFER Beschrijving: Bibliografische gegevens: - schrijver: Joost van den Vondel - titel: Lucifer - Uitgever, plaats en jaar van uitagave: Tjeenk Willink / Noorduijn BV, Culemborg, 1973 - Druk: 4e druk - Jaar van eerste uitgave: 1954 - Aantal pagina’s: 137 - Leestijd: 2-3 uren
Persoonlijke reactie: Heel moeilijk om te lezen vanwege de taal en de berijming. Wel heel erg knap om zo’n verhaal op te zetten. Het maakt wel indruk. Het maakt vast nog veel meer indruk als je het op toneel ziet. Motiveren van boekkeuze: Dit was het laatste boek van Joost van den Vondel in de bibliotheek en omdat we verplicht waren om een boek van hem te lezen nam ik deze mee. Samenvatting van Inhoud: Eerste bedrijf
Belzebub en Belial wachten vol ongeduld op de terugkeer van Appolion, die door Lucifer naar de aarde is gestuurd om te gaan kijken wat God de mens Adam allemaal geschonken heeft. Belial meldt dat Appolion in aantocht is; hij heeft een tak van de boom des levens bij zich. Uit zijn verslag blijkt, dat het aardse paradijs dat van de engelen overtreft. Bovendien heeft God de mensen als man en vrouw geschapen, zodat ze zich voort kunnen planten. Appolion heeft hun liefdesspel gadegeslagen en spreekt zijn afgunst uit (want in de hemel zijn geen vrouwen). Belzebub troost zich met de gedachte dat de mens sterfelijk is, maar Appolion wijst hem erop dat de mens door de vruchten van de boom des levens eeuwig en onsterfelijk is. Plotseling klinkt een bazuin; Gabriël nadert met de Rei van Engelen en hij deelt mee, dat God besloten heeft de mens boven de engelen te verheffen. De engelen moeten voortaan de mens dienen en aanbidden. De Rei aanvaardt Gods besluit en heft een lofzang aan; de ‘toezang’ eindigt met ‘Heilig, heilig, nog eens heilig, Driemaal heilig: eer zij God’. Tweede bedrijf

Lucifer, vergezeld van een stoet van engelen, verschijnt op zijn strijdwagen, die getrokken wordt door een leeuw (symbool van de hoogmoed) en een draak (symbool van de afgunst). Verbitterd legt hij uit wat Gods besluit voor de engelen betekent: ze zullen slaven van de mens zijn. Belzebub denkt aan verzet en hij probeert Lucifer, Gods plaatsvervanger, ervan te overtuigen dat hij persoonlijk vernedert is. Als Gabriël genaderd is, stelt Lucifer hem allerlei vragen, maar hij krijgt geen antwoord. Gabriël adviseert vertrouwen in Gods leiding te hebben. Maar volgens Lucifer vernedert God zichzelf door zich met de mens te verbinden en hij verzet zich uit ijver voor Gods eer. Als Gabriël vertokken is, stookt Belzebub Lucifer nog meer op en met succes. Lucifer laat Appolion roepen om met hem het verzet tegen Gods besluit voor te bereiden. Appolion moet met Belial overleggen en zoveel mogelijk ontevreden engelen proberen over te halen tot opstand. Belial formuleert de leuze voor de opstand: ‘Den mensch in eeuwigheit ten hemel uit te sluiten’. De Rei van Engelen geeft uiting aan de opkomende woede bij God; uit de tegenzang blijkt dat de trouwe engelen willen proberen de ontevredenen tot bedaren te brengen. Derde bedrijf
De ontevreden engelen (Luciferisten) zijn bij elkaar gekomen om te klagen over het onrecht dat God hen heeft aangedaan. De Rei van trouwe engelen slaagt er niet in hen te troosten, mede door toedoen van Appolion en Belial. Dan verschijnt Belzebub de onschuld zelve, die er op wijst dat er geen onrust in het leger der engelen geduld kan worden. De Luciferisten menen dat hun gedrag te rechtvaardigen is, wat Belzebub uiteindelijk erkent. Ze zien maar een middel om het geschil op te lossen: geweld. Belzebubs tegenwerpingen prikkelen de Luciferisten alleen maar tot meer verzet en ze eisen dat Belzebub hun leider wordt. Opeens staat Gods veldheer Michaël voor hen. De Rei maant tot stilte. Michaël roept Belzebub ter verantwoording en die verklaart dat hij zijn best heeft gedaan om de rust te herstellen. Michaël beveelt de Luciferisten hun verzet op te geven, maar ze weigeren. Dan eist hij dat de getrouwen en opstandigen zich van elkaar scheiden. Alleen de trouwe Rei van Engelen volgt hem; de Luciferisten en Belzebub blijven achter. Belzebub wijst erop dat niet hij, maar Lucifer hun aanvoerder moet zijn. Lucifer komt eraan en spreekt de muiters toe: er moet onheil voorkomen worden, maar ze zijn niet meer voor rede vatbaar. Hun aanvoerder overhandigt Lucifer de strijdbijl; hij aarzelt die aan te nemen, maar de druk van de oproerlingen wordt steeds sterker en uiteindelijk geeft hij toe: hij zal geweld met geweld bestrijden. Belzebub moet voorkomen dat Lucifer op zijn besluit terugkomt. De Luciferisten moeten de eed van trouw afleggen. De Rei van Engelen betreurt de verdeeldheid en erkent dat God streng moet optreden tegen de ‘staatzucht’ van de verblinde engelen. Vierde bedrijf
Gabriël geeft Michaël de opdracht tegen Lucifer en zijn aanhangers met zijn leger op te trekken. Michaël laat schildknaap Uriël zijn wapenrusting brengen. Met bazuingeschal en trompetgeroffel wordt Gods leger bijeengeroepen. Als dat optrekt, verschijnen Lucifer, Belzebub en de Luciferisten. De nerveuze Lucifer informeert naar de omvang van het leger. Belzebub geeft een geflatteerd beeld van de toestand om hem gerust te stellen. Zonder veel enthousiasme spreekt Lucifer zijn troepen toe. Op het moment dat zijn aanhangers nog eens de eed afleggen, daalt Rafaël neer met een olijftak in zijn hand. Hij doet een uiterste poging om Lucifer alsnog tot inkeer te brengen: als hij doorgaat met zijn opstand, wacht hem en de Luciferisten een afschuwelijke straf (wanstaltigheid en gruwelijkheden). Michaëls leger nadert al! Rafaël wil zelfs als bemiddelaar bij God voor Lucifer optreden, maar deze kan zichzelf niet vernederen. Rafaël ziet dat Lucifer wanhopig is en roept de Rei te hulp. Terwijl deze bidt voor de duizenden lotgenoten van Lucifer, bidt Rafaël voor ‘Gods stedehouder’ persoonlijk. Vijfde bedrijf
Uriël brengt aan Rafaël uitvoerig verslag uit van de strijd: Gods leger heeft de overwinning behaald. Michaël had zijn leger in de vorm van een driehoek opgesteld (symbool van de drieëenheid), Lucifer had een halve maan geformeerd (symbool van ongeloof). Na een lange, op en neer golvende strijd kwamen Michaël en Lucifer tegen over elkaar te staan. Zelfs toen deed Michaël nog een poging om Lucifer tot God terug te brengen, maar die was door het dolle heen en kliefde het diamanten schild met Gods naam. Daarbij vloog zijn strijdbijl aan stukken waarna Michaëls bliksem hem trof. Met zijn strijdwagen stortte Lucifer met de Luciferisten in de diepte; hij veranderde in een monster, een mengeling van zeven dieren. De Rei van Engelen zingt een overwinningslied, dat eindigt in een lofprijzing van God. Dan komt echter Gabriël met een ongelukstijding: Lucifer heeft zich gewroken door Belial naar de aarde te sturen en Adam en Eva door de slang tot zonde te laten verleiden. Gelukkig zal eens de Verlosser komen, die Gods toorn zal verzoenen. Uriël moet het gevallen mensenpaar uit het paradijs, Ozais moet de duivelen opsluiten, Azarias moet de sleutel bewaren en Maceda het hellevuur ontsteken om Lucifer te pijnigen.’ De Rei spreekt de hoop uit, dat de Verlosser zal komen. (Dit is uit Prisma Uittreksel boek: 1200-1880) Verdieping
Opdrachten uit L.z.gr. blz. 338
Opdracht 15: Uit het vijfde bedrijf. Het speelt zich af in de hemel. Om dat effect te krijgen kun je bijvoorbeeld veel witte doeken ophangen en een sterk licht op het decor laten vallen zodat het lijkt alsof het schijnt. Er moet een troon zijn waar God op zit, die moet wat hoger staan dan de rest. Ook is het mooi als je een aantal witte pilaren hebt staan om het effect van het koninklijke te versterken. De engelen moeten allemaal tot de troon gewend zijn. De engelen hebben witte lange gewaden aan. Het is ook mooi als enkele engelen instrumenten in hun handen houden waar ze op spelen. Opdracht 19: Weer uit het vijfde bedrijf en dan wel uit de laatste rei. Ik vertel vanuit de ik-verteller. Ik neem een willekeurige engel als ik-persoon. “En toen stond ik daar. We hadden overwonnen. Ik kan het nauwelijks geloven. Ik had ook nog met een van die Luciferisten gevochten en ik dacht echt dat hij me zou verslaan maar toen opeens hadden we gewonnen. Ja, en nu sta ik hier met al die andere engelen voor God. We willen Hem heel hartelijk bedanken dat we de overwinning hebben behaald. Ik ben degene niet de enige die blij is. Ik heb altijd al geweten dat God rechtvaardig was en dat we het bij Hem het beste hadden. Dat is hierdoor alleen nog maar meer bewezen. Maar wie komt daar nu aan lopen? Is dat Gabriël niet? Hij ziet er niet erg blij uit. Dan vertelt hij wat er gebeurd is. Lucifer heeft Belial naar de aarde gestuurd en het is hem gelukt om de mens te verleiden tot zonde. Wat vreselijk. Maar luister eens naar Gods reactie. Hij is natuurlijk ook heel verdrietig dat zijn mooie schepping nu al verwoest is maar hij heeft gelijk al een oplossing klaar! Hij zegt dat er later iemand naar de aarde gestuurd zal worden en die persoon zal voor alle zonden gaan boeten. Weer zo’n bevestiging met dat ik blij ben dat ik niet een van die Luciferisten ben. Wat ben ik dankbaar. We gaan allemaal weer zingen tot God over zijn heerlijkheid en zijn majesteit.” Opdracht 5: a) Zie bijlage achteraan. b) Het is de Jesus-film. Het gaat over het leven van Jezus naar het evangelie van Lukas. Dat is eigenlijk het hele verhaal en dat is redelijk bekend dacht ik. c) Het is chronologisch opgebouwd. Aan het einde wordt het heel ‘spannend’ en vooral erg bij de kruisiging van Jezus. Maar het eindigt heel ‘goed’ met de opstanding van Jezus. Het is een beetje vreemd om een bijbelboek te gaan beoordelen op deze manier. Ik denk niet dat het beter opgebouwd had kunnen zijn. d) Deze film is echt heel erg goed neergezet. De spelers spreken bijna de hele tijd de letterlijke tekst uit het Lukasevangelie. Dat vind ik heel erg goed want dan wordt het Woord goed bewaard. Ook is het Woord heel erg levendig gemaakt. Zodat je je goed kunt voorstellen hoe het toen was. e) Die is vrij gelijk. 5 Opdrachten uit H1 en H2
Opdracht 7 (H1): Blz. 126 uit Lucifer. ‘Geloofd zij God: valt neer: aanbidt hem op uw kniên. Och Lucifer, helaas, waar blijft uw vals betrouwen? Helaas, in welk een schijn zal ik u lest aanschouwen? Waar is uw klaarheid nu, die allen glans braveert?’ (Dit is op wanhopige toon) Officiële toon: Laten wij God aanbidden en laten wij op onze knieën vallen. Waar is uw vertrouwen gebleven, Lucifer? Waar is uw verschijning nu gebleven? Als flaptekst: Laten we God gaan aanbidden. Ga op je knieën liggen en aanbid hem. Wat heb je nou met je vertrouwen gedaan Lucifer? Hoe moet ik je nu zien? Wat is er van je eer gebleven? In de verleden tijd: En wij aanbaden God en vielen neer op onze knieën om hem te aanbidden. Wat deed je met je vertrouwen Lucifer? Wat heb je met je eer gedaan? Met spanning: En wij aanbidden God. En toen… vielen wij op onze knieën. Maar wat is er met jou gebeurd Lucifer? Waar is nu je vertrouwen en je klaarheid en glans? Wat heb je daar mee gedaan? Opdracht 21 (H1): Opdracht 30 (H1): Het thema: De val van Lucifer
En daar stond hij dan
Beroofd van alle waardigheid
Waar heeft hij het van
Dat gedrag van opstandigheid
In de hemel is hij nu niet meer
Dat is zijn eigen verdiende loon
Het leek alsof het hem niets dee’r
Want toch deed hij behoorlijk vroom
Maar het deerde hem wel degelijk
Want anders had hij er niet voor gevochten
Opdracht 25 (H2): Een opstandige man uit de hemel
Had erg veel last van kemel
Toen stond hij op
En sprak als een pop

Toen moest hij verlaten de hemel. Opdracht 30 (H2): Uit het vijfde bedrijf: 2175 “Verlosser, die de Slang het hoofd verpletten zult…” Wat heerlijk dat dat eens zal gebeuren
Dat doet mij echt opbeuren
Dan weet ik dat er hoop is
En ik geen last heb van de dis
Dan zal alle ellende voorbij zijn! Aspecten van een klassiek tragedie - Een tragedie heeft 5 bedrijven en dat is hier ook het geval met in het vierde bedrijf het hoogtepunt. - Tussen de bedrijven door is er een rei. Dat is hier ook het geval. Aan het einde zingen de getrouwe engelen een lied. De engelen waren het voorbeeld van de ideale ‘persoon’. - De 3 eenheden: plaats, tijd, handeling en praatstukken. Lucifer speelt zich alleen af in de hemel dus op een plek. Het verhaal speelt zich af op een dag. Het gaat alleen over de val van Lucifer en niet over nog andere gebeurtenissen, behalve aan het eind over de val van het mensdom. De hele tijd is er een persoon aan het woord en niet een verteller. Al deze aspecten komen overeen met een klassieke tragedie. Evaluatie
Eigen leeservaring: Ik vond het heel moeilijk om alles te volgen omdat het in rijm staat. En ik vind het ook heel moeilijk om het oude Nederlands te volgen. Ik moest me er echt doorheen worstelen. Wel vond ik het een ‘mooi’ verhaal om te lezen. Het is fascinerend om dat verhaal in deze vorm te lezen. Je merkt wel dat het echt geschreven is zoals men toen geloofde. De duivel is nog niet in het helle vuur, als ik de bijbel goed geïnterpreteerd heb. Dat zal pas na het duizendjarig rijk gebeuren. Je merkt dus wel dat ze niet geloven dat de duivel nog aan het werk is. Het verhaal is natuurlijk ook heel erg fictief. Zo precies heeft hij het nooit uit de bijbel kunnen halen. Ik vond het ook heel knap dat hij dit hele verhaal op rijm kon zetten.