Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2015
• 301 pagina's
• Uitgeverij: De Bezige Bij

Flaptekst

Eerste zin

Vlak voor zijn tachtigste verjaardag werd mijn vader verliefd. Het was liefde op het eerste gezicht. die als een donderslag uit het niets komt, een bliksemstraal die een boom velt. Mijn moeder belde me op: "Beppi heeft zijn verstand verloren", zei ze.

Samenvatting

In deze psychologische roman draait het om de Italiaanse familie Talamini zoals er zo veel hebben gewerkt in Europa. In de drukke zomermaanden buffelt zo'n familie in een ijssalon in een stad ergens in Europa en in de vier wintermaanden keren ze terug naar hun dorpje in de bergen, Venas di Cadore. Daar komen ze bij van de lange dagen (soms 16 uur per dag) en daar hebben ze tijd om te herstellen, te trouwen en om kinderen te maken. Alles draait om de familie Talamini uit Venas di Cadore (het Italiaanse dal waar de meeste ijsmakers vandaan komen). Hoofdpersoon en ik-verteller is Giovanni Talamini. Samen met zijn broer Luca zijn ze volgens de traditie van zijn familie voorbestemd om ijssalon Venezia in Rotterdam van hun vader over te nemen.

Giovanni neemt ook de taak op zich om als historicus de geschiedenis van de uitvinding van het ijs te vertellen. Ook vertelt hij het verhaal van zijn overgrootvader Guiseppe Talamini die heel verliefd was op zijn buurmeisje, maar als ze heel mooi uitgroeit tot een volwassen vrouw en een kind van hem verlangt, durft hij die gebondenheid niet aan en hij neemt twee jaar de benen naar Amerika. In het laatste hoofdstuk komt hij terug en schenkt hij haar alsnog een kind.

Een vaste klant van de ijssalon, Richard Heiman, de directeur van het World Poetry Festival, weet echter als hij op het terras van de ijssalon zit, bij Giovanni de liefde voor poëzie te doen ontwaken door hem een aantal regels van de Engelse dichter Shelley voor te dragen. Die weet dan wat hij wil en gaat bij een uitgeverij werken om poëzie uit te geven. De eens zo hechte band tussen de broers Luca en Giovanni schrompelt ineen. Luca doet namelijk uit plichtsbesef wat er van hem door zijn vader verlangd wordt, net als zijn vader dat vóór hem deed. Dag in dag uit is hij ijverig aan de slag in de kleine keuken, op zoek naar nieuwe, betoverende soorten ijs.
Giovanni volgt zijn passie, net als zijn overgrootvader eens deed toen hij in de negentiende eeuw ijs ging maken en daarvoor het ijs van de bergen zelf ging halen, maar later als avonturier toch naar Amerika ging. Ook Giovanni gaat zijn eigen weg.

Luca is uiteindelijk getrouwd met het mooie Italiaanse meisje Sophie op wie de beide broers in het bergdorpje zo verliefd waren. Giovanni had haar enigszins 'laf' aan Luca gelaten. Hij is getuige van het huwelijk en ziet hoe de mooie Sophie zich de blaren werkt in de Rotterdamse ijssalon. Na drie jaar lijkt ze niet meer vrolijk te krijgen en Luca (die eerst nauwelijks met zijn broer spreekt vanwege het verraad dat hij voelt) vraagt iets heel bijzonders aan Giovanni: "Wil jij Sophie zwanger maken, want ik ben zelf onvruchtbaar." Sophie wil dolgraag kinderen en Giovanni stemt erin toe; dat is overigens geen straf want Sophie is een prachtige vrouw met heerlijke borsten. Bovendien heeft ze zich lekker opgetut als hij met haar een kind maakt, terwijl zijn broer Luca een nieuwe ijssmaak (de eerste met alcohol) uitprobeert. Giovanni is dan ongeveer dertig jaar en negen maanden later (dat is knap na één keer seks) bevalt Sophie van een zoon die ze naar de overgrootvader van Giovanni noemt, Guiseppe.
Giovanni is erg trots op zijn biologische zoon en hij trekt in Italië best veel met hem op: ze beklimmen als vader en zoon een berg. Deze jonge Guiseppe heeft de genen van zijn betovergrootvader Guiseppe en van zijn vader Giovanni:
- hij wil helemaal niet in de ijssalon werken
- hij wil liever op straat voetballen, waarin hij goed is
- hij houdt ook van poëzie
- hij wil het liefst de wijde wereld in net als zijn vader.
Op zijn zeventiende doet hij dat dan ook: hij gaat weg bij zijn ouders en gaat naar Mexico. Zijn moeder kan dat psychisch niet aan, wordt depressief en komt haar bed niet uit. Giovanni gaat haar een keer opzoeken. Als hij de deur opent, schrikt hij. Er wordt niet aan de lezer verteld wat hij ziet (is ze dood? Ligt ze naakt op hem te wachten?). Het is gissen voor de lezer. 

In het laatste hoofdstuk wordt nog eens verteld over Guiseppe Talamini die naar Amerika ging. 

Personages

Giovanni Talamini

Op het moment van vertellen is Giovanni eind veertig. Hij vertelt over zijn familie en over zijn eigen passie van literatuur. Hij is niet meegegaan in de traditie van zijn familie, maar heeft het avontuur gezocht. Hij kiest voor de literatuur/poëzie in zijn leven en niet voor de ijssalon. Hij heeft vroeger ook de beslissing genomen om niet te kiezen voor Sophia en dit mooie meisje aan zijn broer over te laten. Toch mag hij één keer echt van haar genieten als hij zijn broer helpt met haar zwanger te maken. Giovanni is niet een man die zich wil binden: hij zwerft de hele wereld over: hij kan genoeg vrouwen krijgen, maar hij houdt het bij los-vaste relaties. Hij heeft maar één liefde, zoals het hoort, vindt de dichter Shelly: dat is poëzie.

Luca Talamini

Luca offert zich op om de ijssalon van zijn vader over te nemen. Iemand moet het toch doen, maar hij voelt het als een teken van verraad van zijn broer tegen wie hij een tijdje niet meer praat. Het is best een vernedering voor hem, wanneer hij aan Giovanni moet vragen zijn vrouw zwanger te maken. Ook heeft hij jaloerse gevoelens als hij ziet hoe zijn broer met zijn zoon Guiseppe omgaat. Het is een natuurlijke bloedband. Hij baalt ervan dat zijn stiefzoon in de voetsporen van zijn biologische vader stapt en uiteindelijk naar Mexico vertrekt..

Beppi Talamini

Op zijn 80e wordt Beppi nog verliefd op de Duitse kogelsingeraarster Heidi. Hij smeedt een hart voor haar. Het is de compensatie voor zijn leven waarin hij in de familietraditie 57 jaar gesloofd heeft in de ijssalon. Hij kan het ook niet hebben dat zijn zoon Giovanni voor het luie leven kiest. Hij was zelf het liefst uitvinder geworden en wat zijn ogen zien, kunnen zijn handen maken. Zijn vrouw waardeert zijn hobby allerminst.

Sophie Talamini

Sophie is het buurmeisje van Luca en Giovanni. Het heeft er alle schijn van dat ze liever met Giovanni was getrouwd dan met Luca. Dat zou je kunnen opmaken uit de blik waarmee ze tijdens haar bruiloft naar de oudere broer van Luca kijkt. ze vindt het zeker geen straf om met hem een kind te maken, maar als haar zoon Guiseppe haar verlaat om ook een avontuurlijke leven te leiden, wordt ze depressief en komt ze haar bed niet uit. De verteller laat in het midden wat er met haar gebeurt. Sophie kun je in een spiegeling ook vergelijken met het buurmeisje van de oude Guiseppe uit de negentiende eeuw. Ook zij wilde graag een kind.

Quotes

"Het buurmeisje was een vrouw geworden. Het was snel gegaan, een lichaam dat uit zijn voegen barst. Maar ze was in een schoonheid veranderd, volslank en voluptueus, en ze schaamde zich niet voor haar nieuwe lijf. Maria Grazia zocht nu zelf de ogen van mannen op als ze over straat liep of in de bakkerswinkel stond. Ze was zich bewust van het effect dat ze had als ze haar mond een klein beetje openhield, haar lippen iets van elkaar. Het was een van de mooiste combinaties die er waren: gracieus en stout." Bladzijde 26

"De meisjes zagen hem niet staan. Al die prachtige, jonge meisjes die in zomerjurkjes op het terras zaten en een ijsje aten. Op sommige dagen was het alsof er een bontgekleurde zwerm vlinders was neergestreken. De lelijke jongen nam wraak in de keuken, hij dacht aan hun blote benen en glanzende lippen terwijl hij zich aftrok boven een metalen bak met een mengsel om ijs mee te draaien. Buiten, in de heerlijke zon, negeerden ze de ijsmaker. Ze keurden hem geen blik waardig, maar de mooiste meisjes van de stad likten van hun ijsje met zijn sperma erin." Bladzijde 191

"Andere onderwerpen om over te praten waren er niet, en waarschijnlijk besefte mijn broer dat. Onze levens waren te verschillend geworden. Ik las, ik schreef, ik redigeerde, ik ontmoette mensen, at broodjes brie met dichters en ging naar boekpresentaties. Hij werkte zestien uur per dag, draaide ijs, verkocht het, maakte de machines schoon en viel 's avonds als een blok in slaap. Zijn wereld was de ijssalon, die van mij begon bij het einde van het terras." Bladzijde 143

"Sophia, sprookjesprinses van mijn jeugd. Het meisje dat uit de wirwar van sneeuw tevoorschijn was gekomen en mij had betoverd. De vrouw die met mijn broer getrouwd was en die met mij een kind had verwekt. De vrouw die voor verzoening had gezorgd en de familie bijeen had gehouden. Ze ligt nu in bed en komt er niet meer uit." Bladzijde 293

"Ik kon hem een moment zien staan. In de betegelde witte keuken. De ijsmachines draaiden, lispelden in zijn oren. De volgende dag zou ik horen welke smaak hij had gemaakt terwijl ik met zijn vrouw naar bed was geweest. Er werd door iedereen over gesproken, Het was de eerste keer dat Luca ijs van een alcoholhoudende drank in de vitrine had staan. Grappa, op eikenhout gerijpt, 43 procent. Moeilijker was er niet te maken." Bladzijde 231

""Je moet een keuze maken", zei hij toen ik achttien was. We zaten aan de ronde ijzeren tafel op het gazon, er stond een soave in de wijnkoeler. "Ga je je leven wijden aan de poëzie of word je ijsmaker?"" Bladzijde 59

Thematiek

Zin van het bestaan / zin van het leven

In mega-opzicht gaat het verhaal natuurlijk over wat je als mens van belang vindt in je leven. Is dat hard werken in een ijssalon, is dat je leven wijden aan de poëzie of is het jezelf geven aan de man/vrouw op wie je echt verliefd raakt en met wie je je leven wilt delen en kinderen wilt hebben (vgl. Guiseppe en Maria Grazia en Sophia en Givanni)? Alle facetten van de zin van het bestaan: leven in vrijheid met wat je leuk vindt of hard werken in een ijssalon, omdat de traditie dat vraagt, komen in het verhaal aan bod. Die worden alle in de motieven die hierachter staan uitgewerkt. Vader Beppi heeft met tegenzin 57 jaar in de ijssalon gewerkt: hij was liever uitvinder geworden. Hij verzamelt allerlei spulletjes en is op zijn plaats in zijn kelder als hij niet meer naar Nederland hoeft.

Motieven

Liefde

In de roman staan drie soorten liefde centraal: - de normale liefde tussen man en vrouw, gesymboliseerd in de relatie tussen Guiseppe en Maria Grazia. Maar ook uitgewerkt in de relatie tussen Sophia en Luca, maar ook tussen Sophia en de verteller. Hij heeft haar aan zijn broer gegund, maar krijgt haar toch nog een keer heerlijk in en huwelijksbed om een kind te verwekken. - de liefde van de Italiaanse familie voor het maken van ijs. Dat spettert van de bladzijden. Van werkelijk alles kun je ijs maken. - de liefde voor de literatuur en de poëzie. Giovanni wordt getroffen door de lyriek van o.a. Shelley. Hij kiest daarna bewust voor de poëzie en wordt directeur van het World Poetry Festival. Hij reist overal dichters en hun producten na over de wereld.

Vader-zoonrelatie

Er zijn enkele bijzondere vader-zoonrelaties in de roman. Vader Beppi heeft zijn leven lang in de ijssalon gewerkt en kan het niet goed hebben dat zijn zoon Giovanni kiest voor de literatuur. Herhaaldelijk maakt hij daar nare opmerkingen over. Zijn andere zoon werkt wel jaren in de salon en heeft daarom een streepje voor. Die Luca is onvruchtbaar en daarom moet hij zijn broer vragen een kind bij Sophia te maken. Hij is dus wel de 'stiefvader' maar niet de biologische vader zoals Giovanni dat is. De laatste heeft wel een bijzondere band met zijn zoon/neef Guiseppe: in Italië bezoekt hij een berg, iets wat je normaal gesproken met je vader zou doen. Hij voelt ook goed aan dat Guiseppe niet in de salon wil werken en ook voor een leven met poëzie of vrijheid (Mexico) kiest.

Relatie tussen broers

Luca en Giovanni konden vroeger erg goed met elkaar opschieten, maar als Giovanni voor de poëzie kiest en de consequentie daarvan is dat Luca in de ijssalon moet werken, levert dat problemen op. In de ogen van Luca is Giovanni een flierenfuiter, terwijl hij zich zelf als een gevangene van zijn familietraditie beschouwt. Dat neemt hij zijn broer kwalijk. Toch vraagt hij hem met zijn vrouw naar bed te gaan, omdat die graag een kind wil.

Verlangen naar vrijheid / vrijheidsdrang

In de familie zijn er mannen die voor de vrijheid kiezen en niet voor de traditie van het ijsmakersbestaan. Dat is in de eerste plaats Guiseppe Talamini, de overgrootvader van Giovanni die in de negentiende eeuw naar Amerika vertrekt en zijn meisje Maria achterlaat. Giovanni is de tweede in de traditie die voor de literatuur en de poëzie kiest en de hele wereld over gaat, terwijl zijn vader en broer altijd maar in de ijssalon werken. Ook zijn eigen zoon Guiseppe heeft die genen gekregen, want hij gaat op 17-jarige leeftijd naar Mexico en hij verdomt het om zich af te beulen in de ijssalon. Drie mannen die dus kiezen voor vrijheid.

Heden en verleden

In de roman staat ook de historie van het ijs maken centraal. Met liefde wordt gesproken over de manier waarop men vroeger in Italië allerlei soorten ijs maakte. De verteller besteedt uitgebreid aandacht aan de overgrootvader Guiseppe Talamini die aan het begin van de ijstraditie staat. In het laatste hoofdstuk wordt nog een keer verteld dat hij naar Amerika is vertrokken maar ook teruggekeerd is naar zijn jeugdliefde Maria Grazia.

Overspel

Omdat Sophia zou graag een kind wil en Luca onvruchtbaar zaad heeft, moet Giovanni met haar naar bed om een kind te maken. Maar het blijft natuurlijk een vorm van overspel.

Trivia

Ernest van der Kwast heeft zelf jaren in Italië geleefd waardoor het niet gek is dat Van der Kwast voer Italië schrijft.

Titelverklaring

Het draait in deze roman allemaal om de familie Talamini die 's winters in een Italiaans bergdorpje woont en in het voorjaar naar Nederland (Rotterdam) trekt om daar een seizoen lang ijs te verkopen. Je kunt werkelijk van alles ijs maken. Het is de kunst om steeds nieuwe smaken te proberen.
De passie voor het ijsmaken druipt net als de druppels van net gesmolten ijs van het boek af. Daarom is het boek eigenlijk een ode aan 'de ijsmakers'.

Structuur & perspectief

Het boekt telt zestien hoofdstukken die allemaal een fraaie titel hebben die af en toe tot nadenken stemt. Vaak wordt de titel letterlijk in de rest van het hoofdstuk uitgewerkt. Ze maken deel uit van de spanning die in de roman wordt uitgeroepen.
Het verhaal wordt achteraf verteld door een ik-verteller, de bijna vijftigjarige Giovanni Talamini, die in tegenstelling tot wat zijn familie wil, geen ijsmaker wil worden. Hij vertelt in de o.t.t. maar ook in de o.v.t wanneer hij de historie van zijn familie (bijv. zijn overgrootvader Guiseppe) vertelt. Ook wisselt hij de chronologische volgorde van heden en verleden af. Het verhaal begint o.a. met de constatering dat zijn 80-jarige vader verliefd wordt op een Duitse kogelslingeraarster tijdens de Olympische Spelen van Londen 2012 (het verhaalheden) maar het laatste hoofdstuk gaat weer helemaal terug naar de geschiedenis van zijn overgrootvader. Het verhaal komt daarom wat minder snel op gang, maar na een kleine 100 pagina's komt er veel vaart in de vertelling.
Er zijn veel anekdotes in het verhaal over ijsmakers en er zijn ook veel uitweidingen over moderne dichters, soms heel onbekende. Die maken het verhaal overigens iets minder sterk.

Decor

Het decor van de roman wordt voor een groot deel bepaald door de jaargetijden. In de late herfst en de winter vertrekken de ijsmakers vanuit Nederland naar hun Italiaanse bergdorpje Venas di Cadore. Dat is 's winters een slaapstadje.
In de lente vertrekt de familie Talamini naar Rotterdam om daar in de ijssalon Italiaanse Venezia (trouwens, een beroemde echt bestaande ijssalon in Rotterdam) hun geld te verdienen. De keuken van de ijssalon (die erg klein is) is eigenlijk een belangenruimte, omdat Luca zich daar als een gevangene van de familietraditie beschouwt. 
De verteller doet daaraan niet mee en maakt zijn werkterritorium veel groter: hij reist de hele wereld over, heeft one-night- stands met aantrekkelijke en ontmoet veel beroemde en minder bekende dichters. Voor hem is de wereld de belangenruimte: het symbool van zijn verlangen naar vrijheid.

De tijd is veel moeilijker te bepalen. Het verhaalheden is begrensd door de Olympische Spelen van Londen (2012) als Beppi verliefd wordt op een Duitse atlete. Daarna wordt Sophia depressief als haar zoon Guiseppe naar Mexico vertrekt. Die is zeventien jaar. Dat kan de zomer van 2013 zijn. Op dat moment is Giovanni achter in de veertig: bijv. 48 jaar. Dat houdt in dat hij in 1965 geboren zou kunnen zijn. Hij verwekt zijn zoon als hij dertig jaar is. Dat moet dus ongeveer 1995 zijn. 
Maar het verleden in het verhaal neemt ook een belangrijke plaats in, als Giovanni vertelt over zijn overgrootvader die in de 19e eeuw al naar Amerika vertrekt als de liefde van zijn jeugdvriendin Maria Grazia hem te verstikkend wordt. Ze wil een kind van hem en o.a. daarom vlucht hij weg: hij wil zich nog niet binden: hij is een avonturier. In de titel van het tweede hoofdstuk staat dat zijn overgrootvader het ijs in 1881 ontdekte.
Vader Beppi benadrukt dat hij 57 jaar in de ijssalon heeft gewekt en op zijn 74e is hij gestopt met werken. Hij was dus ook zeventien toen hij de ijssalon overnam en dat is dus eind jaren veertig. Zo zijn er diverse tijdlagen in de roman te construeren, maar veel exacte data geeft de verteller niet prijs.

Stijl

Ernest van der Kwast is een geboren verteller. De stijl is fris en de dialogen zijn grappig. Er zit een onderkoelde humor in het verhaal. Eerst oogt het verhaal wat stroperig (de geschiedenis van het ijsmaken) maar wanneer Van der Kwast op gang is, loopt het verhaal vanzelf. Hij rijgt ook anekdotes aan elkaar die het lezen veraangenamen.

Slotzin

Hij was niet meer bang en sprak de taal van de liefde. Hij gaf haar een baby. De vader van mijn vader, mijn opa. En zo bleef de ijsmachine draaien.

Beoordeling

Bij aanvang van de roman had ik wat moeite om in het verhaal te komen. Dat komt o.a. omdat er nogal met de tijdlagen wordt gerommeld: heen en weer naar het verleden. Het begint vanuit het verhaalheden en dan gaan we meer dan een eeuw terug in de tijd in een voor mij wat saai geschiedenishoofdstuk over het maken van ijs. Maar nadat de verteller terugkeert bij zijn eigen roots en zijn familieverleden onthult, wordt het verhaal grappiger om te lezen met als dramatisch hoogtepunt het verzoek van zijn broer Luca om bij diens vrouw een kind te maken. Zo wordt Giovanni letterlijk de kutzwager van Sophie en dat is wel een vondst in het boek. Zo krijgt Giovanni toch een keer de vrouw die hij zo graag wilde hebben.
Het wordt dan al met al een grappig boek om te lezen dat niet eens een afgemaakt plot heeft (wat gebeurt er ten slotte met Sophie? De humor in het verhaal maakt alles goed.
Het is dan ook zeker geschikt voor scholieren op havo-en vwo-niveau. Eigenlijk is het een roman over de zin van het leven: je moet je hart volgen. Je kunt eigenlijk maar één grote liefde in je leven hebben: je baan (ijsmaken), je hobby (poëzie) of je echte Grote Liefde (Maria Grazia of Sophie). Durf die keuze te maken, zegt de dichter Shelly met wie Giovanni via Heijman kennis maakt.
Leuk boek, als je door het trage begin heen bent en een aanradertje voor je lijst.

Recensies

"Het boek meandert tussen verschillende momenten uit het leven van vier generaties Talamini. Tijd speelt geen noemenswaardige rol en toch beweeg je als lezer geruisloos mee tussen al die verschillende periodes. Dat is onder andere te danken aan de beeldende titels, zoals ‘Hoe mijn vader zijn hart verloor aan een kogelslingeraarster van 83 kilo’ of 'Waarom Giuseppi Talamini vluchtte naar de nieuwe wereld'." http://www.tzum.info/2015...ijsmakers/

"Van de twee verhaallijnen die naast elkaar staan is die over de ijsmakers het sterkst. Die poëziefestivals met dronken Russische dichters kennen we wel, maar juist de passie voor het maken van goed ijs, de alchemie van het vinden van een nieuwe smaak, de historische achtergrond van ijsmakers die ooit sneeuw uit de bergen haalden om hun ijs te fabriceren, geven deze snel weglezende roman zijn charme." http://www.tzum.info/2015...smakers-2/

"Vooral in de beschrijvingen van het Italiaanse leven in de bergen en het overzicht van de geschiedenis van het ijsmaken – door de vele licht humoristische anekdotes – toont zich de meesterlijke verteller. De ijsmakers is een vlot lezende roman over familietradities, lotsbestemming én de wil om hier tegen in te gaan. Of het ook echt lukt om je los te breken van meer dan honderd jaar geschiedenis, dat is natuurlijk nog maar de vraag. Want de familieband, het dna, is als bijna onzichtbare draadjes die je onbewust in bedwang houden en de goede kant op sturen." http://mustreads.nl/recen...der-kwast/

"De ijsmakers is een ode aan de sneeuw, hoog in de bergen van Noord-Italie, een ode aan de poëzie, waarvan de mooiste regels regelmatig van het blad spatten en een ode aan het ijs, zoals dat gemaakt wordt door de echte Italiaanse ijsmakers." http://postscriptum.nl/bo...akers.html

"Nog het meest van al gaat ‘De ijsmakers’ over de precieuze relatie tussen twee broers – zeker zodra een wel erg merkwaardig verzoek van zijn broer Luca de wereld van Giovanni doet tuimelen. De cruciale vraag vindt Van der Kwast evenwel in de poëzie, in een gedicht van Patrick Lane: ‘Wat doe je met de stukken van jezelf die je kwijtraakt?’" http://www.humo.be/boeken...-ijsmakers

"oe geslaagd de roman ook is, het is wel een beetje braaf boek geworden. Terugkerende motieven worden keurig benoemd, het tempo zakt soms in en in de afdeling liefde en lichamelijkheid gebeurt geen enkele keer iets verrassends. Weliswaar zorgt de vreemde vader (die door zijn echtgenote voor dement wordt gehouden) voor comic relief, maar naarmate De ijsmakers vordert, ga je verlangen naar iets of iemand die het verhaal op stelten zet." http://www.nrclux.nl/de-i...t/1335672/