Eindexamens 2024

Wij helpen je er doorheen ›

Extra tijd door A.H.J. Dautzenberg

Zeker Weten Goed
Foto van Cees
Boekcover Extra tijd
Shadow
  • Boekverslag door Cees
  • Zeker Weten Goed
  • 30 oktober 2012
Zeker Weten Goed

Boekcover Extra tijd
Shadow
Extra tijd door A.H.J. Dautzenberg
Shadow

Oefenen voor je mondelingen?

Komen je mondelingen er aan en wil je oefenen? Probeer onze Boekenquiz. We stellen je open vragen over de gelezen boeken.

ADVERTENTIE
Nieuw seizoen Studententijd de podcast!

Studenten Joes, Tess en Annemoon zijn terug en bespreken alles wat jij wilt weten over het studentenleven. Ze hebben het onder andere over lentekriebels, studeren, backpacken, porno kijken, datediners, overthinken, break-ups en nog veel meer. Vanaf nu te luisteren via Spotify en andere podcast-apps! 

Luister nu

Feitelijke gegevens

  • 1e druk, 2012
  • 230 pagina's
  • Uitgeverij: Atlas-Contact

Flaptekst

De zeventigjarige Gustaaf Meulenberg heeft nog maar enkele weken te leven. Bovendien dreigt zijn dierbare voetbalclub Roda JC te degraderen. Marcel haalt alles uit de kast om het sterven van zijn doodzieke vader zo lang mogelijk uit te stellen. Daarbij stuit hij op een mysterieuze, in het zwart geklede cowboy en ontdekt hij een bizar familiegeheim. Extra tijd is zowel een ontroerende voetbalroman als een psychologisch portret van een arbeidersfamilie in nood. Met zijn heldere en dwingende stijl grijpt A.H.J. Dautzenberg de lezer bij zijn lurven en voert hem mee naar een zenuwslopende finale.

Eerste zin

We schakelen over naar Ron de Rijk in De Kuip. Ron. Er is gescoord bij Feyenoord tegen Roda.

Samenvatting

Er zijn zeven hoofdstukken.

Indianen  huilen niet
Het is 10 mei 2009. Roda JC vecht in De Kuip tegen Feyenoord voor de laatste kans tegen degradatie.  De vader van Marcel Meulenberg (44 jaar, econoom) is Gustaaf Meulenberg (een geboren Limburger van 70 jaar oud). Hij is een fanatieke fan van de Limburgse club. Hij heeft kanker in een laat stadium, veroorzaakt door een uitgezaaid melanoom en Marcel vreest dat zijn vader zal sterven als Roda degradeert. Hij zal zijn leven per se willen verlengen als Roda in de nacompetitie speelt.

Marcel heeft ook nog een tweelingbroer, de drie minuten oudere Werner, die minder contact met zijn vader heeft. Beiden hebben echter te maken gehad met een vader die graag naar cowboyfilms keek en als lijfspreuk had dat “indianen nooit huilden. “ Dat hield in dat de jongens hun emoties maar moesten wegdrukken. Marcel heeft dat ook altijd gedaan. Wel vond hij het erg dat zijn vader meer aandacht besteedde  aan de jongens van zijn geliefde A2-elftal dan aan henzelf. Roda JC wint tegen de verwachting in van Feyenoord en plaatst zich daarmee voor de nacompetitie. Marcel reist naar Limburg en wil nog dat zijn vader een laatste vakantieweek met het hele gezin naar Vlieland gaat.

Een bijna surrealistische figuur is een zwarte vreemdeling (afkomstig uit een western) die Marcel ontmoet (al dan niet in zijn verbeelding).

Herjodstsakker!
In dit tweede hoofdstuk waarvan de titel verwijst  naar de krachtterm die vader Meulenberg graag uit i.p.v. een andere vloek, reist Marcel naar het huis van zijn vader om er getuige van te zijn hoe zijn vader de laatste dagen beleeft. Intussen moet de club aantreden voor zijn eerste promotiewedstrijd tegen FC Dordrecht. De club speelt niet goed, maar weet in de uit -en thuiswedstrijd toch de finale van de playoffs te halen. Marcel herinnert zich zijn jeugd, waarin hij vrij hard is opgevoed. 

Wel maakt de verteller/schrijver in dit deel een tijdfout. Hij beweert dat hij in 1967 is geboren (zie zijn opmerking over de geboortetegel, blz. 52) maar hij heeft ook verteld dat hij 44 jaar is. Dat zou betekenen dat het 2011 is, maar de datum van de wedstrijd tegen Dordrecht staat boven het hoofdstuk (mei 2009). Fictie en werkelijkheid lopen even door elkaar.

Vader scheldt tijdens het voetballen (de vloek van de titel van het hoofdstuk). Hij is bovendien een liefhebber van Duits voetbal (later volgt er nog een verklaring voor). Marcel weet dat zijn vader heel erg blij zou zijn met een bericht van de Roda-selectie en hij vraagt via de mail aan de voetballers of ze zijn vader een kaart willen sturen.

Spiegelpaleis
Het is de dag van de terugwedstrijd tegen Dordrecht.  Ook zijn tweelingbroer Werner komt naar het ouderlijk huis. Ze praten samen over vroeger en hun houding ten opzichte van hun vader. Werner is fysiotherapeut geworden en al twee keer getrouwd. Zijn vader heeft de scheiding van zijn eerste vrouw afgekeurd. Marcel weet dat zijn vader uiteindelijk voor euthanasie wil kiezen, als het lijden te ondraaglijk wordt. Omdat Roda JC met 1-0 wint van FC Dordrecht haalt het elftal de finale van de playoffs tegen Cambuur Leeuwarden. Marcel weet nu ook dat  hij met het gezin naar Vlieland kan vertrekken voor de laatste vakantie met zijn vader.

Gustaaf ontvangt een kaart van de Roda-selectie. De verteller heeft weer een ontmoeting met de zwarte vreemdeling, die hem maar weer eens een lafaard noemt.

4. Zandruiter part 1, en 5. Zandruiter part 2
In deze twee  hoofdstukken verandert het perspectief van personaal naar dat van een filmscript. Er wordt nu alleen beschreven in ultra korte scènes van wat een camera kan registreren. We lezen dat de vader aankomt in een rolstoel op Vlieland en dat Marcel met zijn moeder de meeste zorg aan zijn vader besteedt. Werner die er met zijn tweede vrouw is, houdt zich wat afzijdig en zit vaak met zijn vrouw samen te eten. Daarnaast kijken ze  veel tv en zitten ze soms te zoenen. In de shots waarbij verschil wordt gemaakt tussen binnen - en buitenopnamen, worden vooral ook gedragingen van dieren beschreven. 

In het tweede deel op Vlieland woerden ook beeldverslagen gebruikt van de wedstrijd  van Roda tegen Cambuur. Vader Meulenberg kijkt naar de  western “High Noon.” De zoon Marcel ontmoet op Vlieland weer de zwarte vreemdeling die hem een lafaard noemt met zijn literaire trucjes. Met die trucs maakt hij de afstand tussen vader en zoon groter en hoeft hij dus geen emoties te tonen.

Schiet ons maar dood
Er moet een derde wedstrijd komen tussen Roda en Cambuur. De Meulenbergs zijn weer terug in Limburg. Vlieland is niet zo’n groot succes geworden. Marcel die nu in eerst weer in de  hij-figuur verder vertelt, gaat op bezoek bij de zus van zijn vader, tante  Hedwig. Hij hoort van haar het grote familiegeheim, namelijk dat Marcels opa en oma lid zijn geweest van de NSB en dat de vader van Gustaaf na de oorlog is opgepakt. Toen die werd geconfronteerd met zijn twee kinderen in het kamp, zei hij tegen zijn bewakers: Schiet ons maar dood. Dat heeft een enorme invloed gehad op het leven van Gustaaf. Op de terugweg ziet  de verteller opnieuw de zwarte vreemdeling die hem weer een lafaard noemt.

De verteller trekt zich dit erg aan, want vanaf dat moment gaat hij verder in de ik-vorm, waardoor de afstand tussen vader en zoon wordt verkleind. De dokter is op bezoek om de euthanasieaanvraag juridisch af te wikkelen.  Roda speelt zijn derde wedstrijd en weet via de verlenging (vgl. extra tijd) en strafschoppen in de eredivisie te blijven. Tante Hedwig komt afscheid nemen van haar zieke broer. De euthanasie wordt door de tweede arts goedgekeurd. Het zal de dinsdag erna gaan gebeuren. Op de avond ervoor praten Marcel, en zijn vader en moeder over de manier waarop zijn vader en moeder op elkaar verliefd raakten.  In de afgelopen weken zijn veel vrienden en kennissen afscheid komen nemen, en nu hebben ze even tijd voor zichzelf.

D’r letste daag
Op de laatste dag wordt alles afgestemd op het tijdstip van 14.00 uur. Werner komt uiteraard ook, samen met de beide vrouwen die hij heeft gehad. Marcel gaat op verzoek van zijn vader nog wat boodschappen doen. Alles staat die dag in het teken van de euthanasie. Dan komt de dokter binnen, die een infuus aanlegt. Als zijn vader hem omhelst voor een laatste afscheid, reageert Marcel zo stijf als een plank. Hij kan zich toch niet helemaal geven. Dat doet pijn. De dokter legt het infuus aan en brengt vervolgens twee  vloeistoffen naar binnen: een narcosemiddel en een spierverslapper. De dood van de vader wordt verslagen in de stijl van een voetbalverslag.

Marcel geeft steeds aan dat hij niet wil gaan huilen (indianen huilen niet), maar uit de woorden van de voetbalverslaggever blijkt dat Marcel na de dood van zijn vader in tranen uitbarst in de armen van zijn moeder.

Dit verslag gaat verder na deze boodschap.

Verder lezen
Gids Eindexamens

Alles wat je moet weten over de eindexamens

Motto

Er zijn twee motto’s in deze roman.

We lost. We have always lost.”
Chris Yul Brunner In the “Magnificent Seven”.

Dit motto kan zowel slaan op de hoofdfiguur Marcel en zijn vader Gustaaf als op de resultaten van de voetbalclub Roda JC in het competitiejaar 2008-2009.

Het tweede motto luidt:

De geschiedenis die zich onder onze neus voltrekt zou het inzichtelijkst moeten zijn, en toch vervaagt die het snelst. “
Julian Barnes, Alsof het voorbij is.

Dit motto kan een verwijzing zijn naar het autobiografische karakter van de roman.

Opdracht

“Voor mijn moeder"

Titelverklaring

Extra tijd’ is een uitstekende titel voor deze roman die namelijk gaat over voetballen en specifiek de voetbalclub Roda JC, die via de nacompetitie het eredivisieschap moet veilig stellen. Eén van de wedstrijden  tegen Cambuur eindigt ook met een verlenging en strafschoppen. Bij voetballen noem je de verlenging ook wel “extra tijd”.

Wanneer de dokter de euthanasie volbrengt, beschrijft de verteller dit in de stijl van een voetbalverslag. Daarin wordt de term “extra tijd“ ook daadwerkelijk genoemd (blz.229).

We schakelen over naar Ron de Rijk in Landgraaf. Ron, is de wedstrijd al afgelopen? Nee, Tom, de laatste minuut van de extra tijd tikt langzaam weg in huize Meulenberg.

Structuur & perspectief

Het boek heeft een bijzondere structuur, waarbij het element van fictie en werkelijkheid een belangrijke rol speelt (zie hierboven). Het boek begint met drie hoofdstukken die een personale verteller (3e persoon- Marcel Meulenberg) hebben.

Deze hoofdstukken zijn getiteld:

1. Indianen  huilen niet

2. Herjodstsakker!

3. Spiegelpaleis

De verteltrant is in die hoofdstukken heel afstandelijk, zoals dat hoort bij de derde persoon. Daarna volgen twee hoofdstukken die een filmscriptstructuur hebben.

4. Zandruiter part 1 (58 heel korte fragmenten van filmshots voornamelijk geschoten op Vlieland)

5. Zandruiter part 2 (34 heel korte fragmenten van filmshots voornamelijk geschoten op Vlieland)  

De afstand tussen vader en zoon is hierbij maximaal. De steeds in het verhaal opduikende zwarte vreemdeling (de cowboy) wordt in deze twee delen van het filmverhaal ook weer opgevoerd. Hij noemt Marcel  een “lafaard’, omdat hij in literaire trucjes trapt.

6. Schiet ons maar dood

De draad van de personale verteller Marcel wordt eerst opgepakt, maar halverwege dit hoofdstuk verandert de personale verteller in een ik-verteller Marcel. Daarmee wordt de afstand tussen verteller en vader verkleind.

7. D’r letste daag

In  dit hoofdstuk wordt de euthanasie van de vader verteld.  Dat gebeurt weer in de ik-vorm.

Als aparte bijlage wordt een klein bundeltje moderne gedichten (gemaakt door Marcel Meulenberg) toegevoegd. In de tekst van de roman komen enkele passages voor waarin Marcel gewag maakt van het schrijven van gedichten. Het bundeltje heet ”Windkracht nacht.”

Decor

De tijd wordt in de hoofdstukken heel concreet aangegeven. Het gaat namelijk allemaal om de laatste wedstrijden van Roda JC in het seizoen 2008-2009.  Onder de titels van de hoofdstukken staat de datum ban de wedstrijd. De tijd van het verhaalheden is daarom van 8 mei2009 tot begin juni 2009 (de dag van het sterven van Gustaaf Meulenberg).

Hierboven (in de samenvatting) is al geschreven dat Dautzenberg een fout in de tijdgegevens maakt. Marcel kan geen 44 jaar zijn in 2009.

Het decor is voornamelijk het huis van Gustaaf Meulenberg in Kerkrade waarheen Marcel gaat om het sterven van zijn vader mee te maken.

Twee hoofdstukken (Zandruiter part 1 en 2) spelen zich af op Vlieland, waar Marcel met zijn ouders en broer heengaat om een laatste vakantie te beleven.

Stijl

De grote verschillen in stijl in de diverse hoofdstukken vallen in deze roman het meeste op. Er is eerst een personale verteller Marcel, en een ik-verteller. In twee hoofdstukken is er sprake van een camerastandpunt door middel van het filmscript. Wat ook bijzonder qua stijl is, zijn de fragmenten van voetbalverslagen van de wedstrijden van Roda JC in de nacompetitie.

Slotzin

Mijn vader zit bij een kampvuur. Met een houten lepel eet hij bonen uit een oude, gebutste koekenpan. Hij kijkt lachend in de camera. Naast hem liggen Vlekkie en Oskar rustig te slapen. “I was born under a Wandrin’ Star” klinkt. De whiskystem van Lee Marvin.

Beoordeling

“Extra tijd” is een originele, vlot geschreven roman over een vader-zoonverhouding. Ook is het een van de betere voetbalromans in de literatuur. Het sterfteproces van de vader loopt parallel met de slechte prestaties van Roda JC. Maar de keuze van de verteltechniek (waarbij de verteller speelt met fictie en werkelijkheid) tilt de roman duidelijk naar een hoger niveau.

Ondanks de wat ingewikkelde structuur, is het boek goed te lezen en past het uitstekend in een themalijst met boeken over een vader-zoonrelatie. Zie daarvoor onze themalijst.
Amusementswaarde voor havo -en vwo eindexamenkandidaten: ruim voldoende.
Literaire waardering: 3 punten.

Recensies

"Met zijn heldere en dwingende stijl grijpt A.H.J. Dautzenberg de lezer bij zijn lurven en voert hem mee naar een zenuwslopende finale." http://www.nrclux.nl/extr...ct/982239/
"Dautzenberg levert een literaire prestatie waartegen de reuring omtrent zijn anonieme nierdonatie en Martijn-lidmaatschap bleek afsteekt." http://www.volkskrant.nl/...ilm.dhtml
"De scènes, situaties en dialogen draag je na lezing nog lang met je mee. " http://zwartgoud.net/2012...#more-8454
"Extra Tijd toont wel dat grote vragen over menselijk contact heel goed in een kleine setting van een sociaal lage en provinciale omgeving tot hun recht komen." http://recensieweb.nl/rec...ilen-niet/

Bronnen

Website van de schrijver.
http://www.ahjdautzenberg.nl/
Interview in De Volkskrant over het boek.
http://www.volkskrant.nl/...heid.dhtml
Je hebt nog 2 Zeker weten goed verslagen over.

Wil je onbeperkt toegang tot alle Zeker Weten Goed verslagen? Meld je dan aan bij Scholieren.com.

34.838 scholieren gingen je al voor!

Geschreven door Cees

Foto van Cees

Ik heb verreweg het grootste deel van mijn leven voor de klas gestaan. Eerst vijf jaar op een basisschool, daarna veertig jaar op diverse scholen voor voortgezet onderwijs: havo en vwo, onder- en bovenbouw. Ik vond het destijds  mijn taak om de verouderde en 'afgezaagde' literatuurlijsten voor Nederlands te vernieuwen en mijn leerlingen kennis te laten maken met nieuwe en/of jonge schrijvers. Lezen kan namelijk ook gewoon leuk zijn. Docenten kunnen je met het aanprijzen van leuke en/of spannende boeken enthousiast maken. Stukken die interessant zijn, voorlezen in de klas. Kort vertellen waarover een boek gaat.  Ik heb nu ruim 1460 verslagen gemaakt, waarvan een heleboel Zeker-Weten-Goed-verslagen. Er staan vragen over de inhoud aan het eind om je te laten zien of je het boek begrepen hebt.

Bij Scholieren.com probeer ik daarom zo veel mogelijk boeken van nieuwe schrijvers te bespreken. Ik hoop altijd dat de 'moderne leraar Nederlands' het zijn leerlingen toestaat om de wat minder bekende schrijvers ook op de leeslijst te zetten. Uittreksels maken vond ikzelf vroeger helemaal niet leuk. Ik kocht daarom ook uittrekselboeken. (Bijvoorbeeld Literama, Apercu, Der Rote Faden) Nu maak ik zelf boekverslagen voor  scholieren.com. Nog een gemeend advies: wees verstandig en lees altijd wel het boek. Dan kan een boekverslag op scholieren.com een een prima geheugensteun voor je mondeling zijn.
En geloof me, docenten kunnen vanwege tijdgebrek ook niet alle boeken lezen die jaarlijks verschijnen; zij raadplegen daarom ook wel de boekverslagen die scholieren.com levert.

REACTIES

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.

Andere verslagen van "Extra tijd door A.H.J. Dautzenberg"

Ook geschreven door Cees