Of je nou keihard geleerd hebt of niet, iedereen denkt bij sommige examenvragen wel: wat moet ik hier nou weer mee?? Het Cito snapt jullie struggle en legt een paar ingewikkelde vragen uit de eindexamens uit. Vandaag: vraag 10 uit het havo-examen aardrijkskunde.
De goldrush
Halverwege de negentiende eeuw werd in California goud gevonden. Met pamfletten werden Amerikanen aangespoord naar California te reizen en hun geluk te beproeven. Daar werd massaal gehoor aan gegeven. Duizenden amerikanen pakten hun spullen en vertrokken met paard en wagen
naar het westen in de hoop stinkend rijk te worden.
Op hun reis naar California reisden de goudzoekers over hoge bergketens en kwamen ze door bijzondere landschappen. Uiteindelijk beproefden zij hun geluk in bijvoorbeeld de American River om goud te vinden.
Deze goldrush spreekt tot de verbeelding. Je krijgt als examenkandidaat al snel een beeld van wat zich daar afgespeeld heeft en hoe dat eruit gezien moet hebben. Zo'n verhaal is voor examenmakers dan ook een logische aanleiding om daarover een opgave te maken. De gebergten, de landschappen,
de herkomst van het goud zijn prima aanknopingspunten die aansluiten bij de eindtermen die in de syllabus bij domein Aarde beschreven staan. Over deze goldrush werden in het examen vier vragen gesteld.
Eén van deze vragen was vraag 10:
Moeilijke vraag
Vraag 10 was voor veel kandidaten waarschijnlijk een van de moeilijkere vragen in het examen. De grote vraag die hierachter zit, is hoe die gouddeeltjes nu bij Coloma terecht komen. Daar zit een proces achter dat kandidaten in een aantal stappen moeten beschrijven.
Om kandidaten een beetje de goede kant op te sturen, wordt de eerste stap gegeven. Het is niet de bedoeling dat een kandidaat bij stap 1 al de mist in gaat en daarna vervolgens de opeenvolgende stappen ook fout doet.
In bron 6 worden kandidaten op het goede spoor gezet door de vermelding dat het goud door een combinatie van endogene en exogene processen bij Coloma terechtgekomen is.
De stappen
Als kandidaat moet je door hebben dat die gouddeeltjes kleine geërodeerde stukjes zijn van goudaders die diep in de ondergrond ontstaan zijn. Die goudaders kunnen echter niet eroderen als ze diep in de ondergrond liggen. Die goudaders zijn dus eerst door gebergtevorming / opheffing
(endogene krachten) ophoog geduwd en aan het aardoppervlak komen te liggen. Dat is stap 1.
Bij de tweede stap worden deze goudaders afgebroken/geërodeerd (exogene krachten) tot kleine gouddeeltjes. Daarmee liggen die gouddeeltjes echter nog niet bij Coloma. Rivieren zorgen er uiteindelijk voor dat deze gouddeeltjes getransporteerd worden naar Coloma en daar worden afgezet
(sedimenteren).
Als een kandidaat deze drie stappen kan beschrijven, laat die zien dat hij/zij endogene krachten en exogene krachten kan relateren en zijn er drie punten in the pocket!
