Nederland 18e eeuw

Politieke leven werd inde 2e helft vooral bepaald door het conflict tussen: ...de patriotten, die wilden de macht van de stadhouder beperken ...en de prinsgezinden, die wilden in dit opzicht geen veranderingen. Dichtgenootschappen: Verenigingen van schrijvers die erop uit waren de klassieke vormgeving nog verder te vervolmaken en er alle (naar hun mening) grillige elementen uit weg te werken. (perfectionisme)
Het resultaat ontstaan van vaak nogal zouteloze kunst. Oorsprong ontstond voor een deel in nederland, Franse (gevluchte) schrijvers proclameerden de idealen van vrijheid, gelijkheid en broederschap. (rationalisten) rationalisten schreven vooral voor de burgerij, d.m.v tijdschriften. (Vb. 'De Hollandsche Spectator', Justus van Effen) opvoeding was ook belangrijk: kind moest in vrijheid (niet in onderdanigheid) opgroeien tot een volwassen burger. (Vb. Jean Jacques Rousseau (Fa), Hiëronymus van Alphen, (duo) Betje Wolff & Aagje Deken.) gevoel werd ook belangrijk (rond 1770): Vb. ' Die Leiden des jungen Werthers', Johann Wolfgang von Goethe. (Vroege romantiek ("gevoelsstroming") Vb. Betje Wolff & Aagje Deken, Rhijnvis Feith, Jacobus Bellamy.)
Literaire vormen zedenblijspel: toneelstuk waarin de opvattingen/gewoonten in een bepaalde tijd op de korrel worden genomen ("De spiegel der vaderlandsche kooplieden", Pieter Langendijk) essay / betoog: beschouwing over een of ander onderwerp (de essays van Justus van Effen) spectatoriaal geschrift: tijdschrift waarin allerlei vraagstukken op godsdienstig, politiek of literair gebied voor een breed publiek besproken worden. ('De Hollandsche Spectator', Justus van Effen) kindergedicht: vers speciaal voor kinderen, waarin een opvoedkundig element kan worden opgemerkt (de kindergedichten van Hiëronymus van Alphen briefwisselingsroman: roman die helemaal uit brieven bestaat. deze brieven worden door meerdere personages aan elkaar geschreven. Vb. 'Historie van mejuffrouw Sara Burgerhardt', Betje Wolff & Aagje Deken. Pieter Langendijk (1683 - 1756) vooral bekend geworden als schrijver van blijspelen en kluchten; 1e stuk: 'Don Quichot op de bruiloft van Kamacho', vol komische verwikkelingen en fraai getekende karakters. bekendste stuk: 'Het wederzijds huwelijks bedrog', geeft schitterend beeld v/d schijnwereld waarin veel mensen leven. na zijn dood: 'De spiegel der vaderlandsche kooplieden', over de kooplieden Lichthart en Losbol. Hubert Corneliszoon Poot (1689 - 1733) vooral om zijn sterke natuurbeleving kan Poot als een voorloper van de romantiek worden beschouwd. Belangrijkste en meest bekend geworden bundel is 'Mengelgedichten', liefdesgedichten staan centraal. Gedrukt door Arnold Willis, Poot heeft er nooit een cent voor gekregen, maar werd wel beroemd.
Justus van Effen (1684 - 1735) 20 augustus 1731 verscheen het eerste, acht bladzijden tellende tijdschrift dat het belangrijkste Nederlandsche tijdschrift zou worden. 'De Hollandsche Spectator', Justus van Effen was de redacteur. Er werd aandacht besteed aan actuele kwesties als de rechten v/d burgerij, de verdraagzaamheid tussen de godsdiensten en een juiste opvoeding v/d kinderen. Dansen en kaarten, die als goddeloos werden beschouwd, werden door hem verdedigd. Het blad was vooral bestemd voor de burgerij. Hoewel het blad maar 4 jr heeft bestaan, was het van grote invloed. Talrijke tijdschriften werden in navolging opgericht, waardoor de burgerij voor het eerst een kans kreeg een eigen stem te laten horen. Hiëronymus van Alphen (1746 - 1803) Hiëronymus, die ook door zijn kritieke beschouwingen bekend werd, droeg er met zijn kindergedichten onmiskenbaar toe bij, dat vrijere opvattingen over de opvoeding in brede kring konden doordringen. Betje Wolff (1738 - 1804) & Aagje Deken (1741 - 1804) Betje Wolff - Bekker ging na de dood van haar man (1777) samenwonen met Aagje Deken, met wie ze door middel van brieven in contact was gekomen. De vriendschap werd zo hecht dat ze besloten voortaan hun belangrijkste boeken samen te schrijven. Het 1e resultaat was 'Historie van mejuffrouw Sara Burgerhardt' (een briefwisselingsroman), hierin staan allerlei liefdesverwikkelingen centraal. Ze vonden, evenals Rousseau, dat elk kind, ook een meisje, de kans moet krijgen zich tot een eigen persoonlijkheid te ontwikkelen. Briefwisselingsroman zorgt ervoor dat door de wijze van componeren het karakter van de personages al duidelijk wordt door hun stijl van schrijven. Hierdoor is 'Sara Burgerhardt' onze meest leesbare roman in de 18e eeuw geworden. Ander werken van Betje & Aagje zijn; 'Willem Leevend' (1784-85) en 'Cornelia Wildschut' (1793-96). Rhijnvis Feith (1753 - 1824) 'Julia' . In dit verhaal wordt de liefde getekend als een gevoel dat het hele leven in beslag neemt en pas zijn voltooiing vindt in de dood. De lich. aantrekkingskracht tussen de geliefden wordt daarbij als een bedreiging voor de liefde gezien; wie teveel op de charmes van zijn/haar partner let, vergeet gemakkelijk zijn/haar zieleleven in zijn overweging te betrekken. In Feiths verhalen brengen de geliefden hun tijd dan ook meestal bij voorkeur door op een kerkhof, het liefst op een grafzerk, met in de nabijheid een treurwilg en enige rotsen en aan de nachtelijke hemel de maan. De kussen, die worden uitgewisseld, zijn vaak met tranen gemengd. Ook al werd Feith door de Verlichtingsideeën geïnspireerd, toch kan men zeggen dat in zijn werk het gevoel de belangrijkste plaats inneemt. Vooral hierdoor wordt de mens zich van zijn verlangen naar onsterfelijkheid bewust. Ander werken; 'Ferdinand en Constantia' (1785) en gedicht 'Het graf'. Zijn werk kan worden beschouwd als een van de belangrijkste uitingen van de vroege romantiek in Nederland. Aantekeningen kenmerken van de verlichting & romantiek RomantiekVerlichting (1) gevoel en fantasie(1) ratio en empirie (2) emotionele grilligheid en van stemmingen(2) nuchtere helderheid en evenwichtigheid (3) Piëtisme (vroomheid): 'eigen beleving centraal' (3) Deïsme: 'God is een klokkenmaker' (bestaat, v/h geloof maar heeft nix meer met de wereld te maken) (4) eigentijdse verschijnselen naast volks-gebruiken uit een ver verleden(4) roemruchte historie, bijbel en klassieke mythologie (5) de dichter is een uitzonderlijk mens (5) de dichter is een zwoegend, technisch bekwaam vakman (6) frustratie (6) optimisme (7) genre's: briefroman (Sara Burgerhardt), toekomstroman, reisverhaal en leerdicht(7) genre's: treurspel, heldenepos, essay (the Spectator) (8) dynamische creatie vanuit eigen genie (8) imitatie van klassieke modellen