Hoofdstuk 7

Hoofdstuk 7 Economie

Collectieve sector: overheidssector en instellingen die sociale verzekeringen verzorgen.

Het aandeel van de collectieve sector wordt gemeten met collectieve lastendruk.
Collectieve lastendruk bestaat uit:
• De belastingen die mensen betalen aan de overheid
• De sociale premies voor overheid en sociale verzekeringen
• Niet belastingmiddelen; milieuheffingen, opbrengst uit aardgas

Individuele goederen: zijn splitsbaar in individueel leverbare eenheden en kunnen rechtstreeks betaald worden. vb. broek, schoenen. Consument bepaalt zelf of hij/zij ze koopt en hoeveel. Ze worden bijna allemaal door particuliere ondernemingen geleverd.

Quasicollectieve goederen: Deze goederen worden door de overheid voortgebracht. vb. gas, water. De verkoopprijs wordt zo vastgesteld dat de productie ervan prijsdekkend is.

Conjunctureel onevenwichtigheid:
o bestedingen zijn zo laag -> conjunctuurwerkeloosheid.
• Overheid zelf meer besteden, belastingtarieven verlagen.
Structureel onevenwichtigheid:
o Nl. bedrijven kunnen niet met hun producten concurreren.
• Productiekosten verlagen door maatregelen van overheid
Inkomsten overheid:
o Directe belasting
belasting op inkomen en winst of directe belasting. (boxenstelsel)
o Indirecte belasting
belasting op aankopen en diensten. (BTW) ook accijns.
o Niet belastingmiddelen
• De winstuitkering van staatsbedrijven
• De opbrengsten uit de verkoop van aardgas.
Uitgaven overheid:
- Overheidsbestedingen:
leggen direct beslag op productiecapaciteit.
• Overheidsinvesteringen:
uitgaven van de overheid aan de infrastructuur , bouw van scholen en van instellingen waar het overheidspersoneel werkt.

• Overheidsconsumptie:
betaling van ambtenarensalarissen en de aanschaf van bepaalde grond -en hulpstoffen,zoals energie en legermateriaal.
- Overdrachtsuitgaven:
Leggen geen beslag op productiecapaciteit.
Vb. subsidies en sociale uitkeringen.

Doelstellingen economische politiek:
1. Evenwichtige arbeidsmarkt
spanningen vermijden op de arbeidsmarkt. Oftewel: de overheid probeert zowel werkeloosheid als een tekort aan arbeidskrachten te vermijden
2. Prijsstabiliteit:
snelle/grote prijsveranderingen vermijden
3. Rechtvaardige inkomensverdeling:
inkomensverschillen die te groot/klein zijn vermijden
4. Evenwichtige betalingsbalans:
streven naar evenwicht tussen export en import
5. Evenwichtige duurzame groei:
streven naar productie- en consumptiegroei die niet ten koste gaat van welvaart in toekomst.
Conflicten daarin zijn:

Duurzame groei en evenwichtige arbeidsmarkt
Evenwichtige arbeidsmarkt en betalingsbalans & prijsstabiliteit

Anticyclisch begrotingsbeleid:
- in periode van laagconjunctuur meer te besteden/belastingtarieven te verlagen
- in periode van hoogconjunctuur(overbesteding) belasting verhogen/minder besteden
De overheid neemt dan maatregelen die de neergaande beweging afzwakken of opgaande bewegingen afremmen.
Multiplier: is ander woord voor inkomensvermenigvuldiger
vb. overheidsbestedingen nemen met €10 miljard toe
het nationaal inkomen neemt toe met € 40 miljard.
dan is de multipliers 4
Een toename van bestedingen leidt tot een toename van het nationaal inkomen, waardoor de bestedingen verder stijgen, etc.

Bestedingseffecten van investeringen:
Bedrijven investeren in machines etc, die bij andere bedrijven vandaan komen, zodat de bestedingen toenemen. De toename van investeringen leidt dus tot een verbeteringen van conjunctuur.
Capaciteitseffect van investeringen:

De uitbreiding van productiecapaciteit en of verbetering van de productiestructuur door investeringen.

Begrotingstekort:
Het tekort op de rijksbegroting. Om dat op te lossen moet de overheid geld lenen - staatsleningen. Mensen die zich inschrijven op een staatslening, kopen staatsobligaties. Voor de jaren dat ze de die obligaties hebben, krijgen ze rente.
1 van de nadelen van staatsleningen is dat op de vermogensmarkt de vraag naar geleend geld stijgt, waardoor ook de prijs van rente stijgt. Hierdoor worden er minder grote aankopen gedaan en minder snel geïnvesteerd.
Staatsschuld:
Al het geld dat de overheid in de loop van de jaren heeft geleend, min de bedragen die zijn afgelost. De staatsschuld is al het geld dat de overheid nog moet terugbetalen aan degenen die het geld hebben uitgeleend aan de Staat.
Financieringstekort:
Is het begrotingstekort min de aflossing staatsschuld.
financieringstekort=toename van de staatsschuld

Omslagstelsel(sociale zekerheid ) VS kapitaaldekkingsstelsel (pensioen)
Sociale premies worden gebruikt om de sociale uitkeringen te betalen -
de werkende mensen betalen de sociale uitkeringen. Je spaart voor je eigen pensioen. Je betaalt in je werkende jaren pensioenpremie.

De meeste pensioenen zijn waardevast: de hoogte van het pensioen stijgt mee met de prijsstijgingen.
Sommige zijn welvaartsvast: de stijging van het pensioen is gelijk aan de gemiddelde stijging van de lonen in Nederland.


Belasting -- looneisen -- lonen -- verkoopprijzen -- lonen -
Een stijging van de belasting en premiedruk kan tot gevolg hebben dat werknemers via hun vakbonden een hogere brutoloon eisen om er netto niet op achteruit te gaan. Als hun looneisen worden ingewilligd, wentelen werknemers in feite de stijging van de belasting en premielasten af op de werkgevers. De werkgevers kunnen op hun beurt weer de verkoopprijzen verhogen om te voorkomen dat door hogere loonkosten de winst daalt. Het is denkbaar dat de vakbonden vervolgens prijscompensatie eisen in verband met de gestegen kosten van levensonderhoud. Bij prijscompensatie verlangen de werknemers loonsverhoging om de prijsstijging op te vangen. Als d looneisen worden ingewilligd kan dat voor ondernemers weer een reden zijn om de verkoopprijzen te verhogen.

Hoe bereik je een hogere arbeidsparticipatiegraad?
door o.a. strenge keuringen (AOW) , latere leeftijd pensioen, deeltijdbanen voor huisvrouwen.

i/a ratio-
Inactieve : arbeidsreserve

Actieve: werkende
Als deze laag als, is dat goed!