Genetische manipulatie

Inleiding In vier VWO werd de vraag gesteld wie er mee wou doen met het Europees Jeugdparlement. Niemand had een idee wat het Europees parlement voorstelde, laat staan een Europees Jeugdparlement. Het was een soort spel met 8 landen en 4 commissies. Ieder land bestond uit vier leden zodat elk land een afgevaardigde naar elke commissie kon sturen. Ik behoorde tot de de delegatie van Groot-Brittannië en zetelde in de commissie die een resolutie moest opstellen omtrent het gebruik van genetische manipulatie. In het begin zat iedereen zenuwachtig om zich heen te kijken en durfde niemand echt wat te zeggen. Maar dan kwam snel verandering in. Na hevige discussie hadden we met ons allen een mooie resolutie opgesteld, althans dat vonden wij. In de plenaire vergadering waren meer mensen het met ons eens dat het een goede resolutie was met als gevolg dat onze resolutie als enige de plenaire vegadering overleefde. De tien beste leden gingen door naar het nationaal jeugdparlement. Gelukkig was ik daar een van en ik koos weer voor de commissie genetische manipulatie. De opzet was een stuk profesioneler en het niveau was aanmerkelijk hoger. Onze resolutie overleefde de plenaire ditmaal niet. Toch heb ik daar enorm veel geleerd over de techniek van het vergaderen maar ook over genetische manipulatie. Het lijkt mij dus een goed idee om een werkstuk te schrijven over dit onderwerp omdat ik me mijninziens voldoende heb ingeleefd in het onderwerp en ook van verschillende mensen verschillende opinies heb aangehoord. Ook is het onderwerp enorm actueel. Was de twintigste eeuw nog de eeuw van de chemie, de eenentwintigste eeuw zal waarschijnlijk de eeuw van de biotechnologie worden. Genetische manipulatie is dus een onderdeel van deze technologie. Steeds vaker ontstaan er heftige discussies over het importeren van voedsel dat gemanipuleerd is of een gemanipuleerd bestandsdeel bevat. Op dit punt van de discussie zal ik verderop in dit werkstuk nog uitgebreid terug komen. Over de vraagstelling heb ik lang nagedacht omdat de techniek op zo ontzettend veel manieren kan en al wordt toegepast. Voorbeelden hiervan zijn de voedselindustrie, de gezondheidszorg, wetenschappelijk onderzoek en zo kan ik nog wel even doorgaan. Toch hebben we met de drie voorbeelden die ik noemde dagelijks het meest te maken en daarom lijkt het mij dan ook een goed idee om hierop mijn pijlen te richten. Ik zal de drie onderwerpen apart behandelen en onderzoek doen naar de technische en etische voordelen en bezwaren. Ik maak dus ook drie subconclusies en hieruit kan ik dan een algemene conclusie vormen of genetische manipulatie een uitkomst is of niet. Hypothese Op de vraagstelling "Is genetische manipulatie een uitkomst" kan ik waarschijnlijk geen concreet antwoord op geven. Ik zal gaandeweg dit onderzoek vele voordelen en ook vele nadelen tegenkomen en ik zal deze moeten afwegen. Uit mijn periode als lid van het jeugdparlement kan ik mij nog goed herinneren dat deze kwestie altijd een hoop stof deed opwaaien en dat doet deze kwestie in de samenleving nog steeds. Zijn we wel gerechtigd om in te grijpen in de natuur? Wat zijn de gevolgen voor de lange termijn? Dit zijn algemeene vragen over het genetisch manipuleren. Toch denk ik dat je de vraagstelling niet kunt beantwoorden voordat je naar de verschillende deelonderwerpen hebt geken die beschreven staan in de inleiding. Pas dan kun je voors en tegens goed tegen elkaar afwegen en tot een goede conclusie komen. Genetische manipulatie in de voedsel industrie lijkt mij een onverstandig idee. Toch gebeurt het al op grote schaal. Maar er zijn niet alleen nadelen. Toch denk ik hier dat de volksgezondheid voor gaat op economische belangen. Genetische modificatie in de geneesmiddelen industrie daarentegen lijkt mij een uitermate goede zaak. Dit heeft slechts als doel het welzijn te verbeteren van organismen. De wetenschap zal de techniek de komende jaren hard nodig hebben. Op deze manier kunnen zij onderzoek doen naar toepassingen en in de andere sectoren. Dus ook voor de wetenschap is genetische manipulatie een uitkomst. Ik hoop dat ik mijn hypothese kan bevestigen in mijn conclusie.
Wat is genetische manipulatie? Bij genetische manipulatie wordt over het algemeen gelijk aan vreemde organismen gedacht. Schapen met vijf poten, pratende tomaten en nog veel meer onzin. Ik zal proberen deze foutieve beeldvorming weg te nemen in dit hoofdstuk. Ik zal u puur op basis van feiten informeren. In 1920 kwam er een nieuwe theorie aan het licht omtrent de erfelijkheid. Kruisingen met fruitvliegjes hadden bewezen dat de erfelijke eigenschappen worden overgebracht door chromosomen. Al snel wordt duidelijk dat deze chromosomen zijn opgebouwd uit zogenaamde nucleïnezuren. Deze bestaan weer uit vier niet zuren, de basen. In deze basen moeten de erfelijke eigenschapen zijn vastgelegd. In 1953 lukt het Watson en Crick om een ruimtelijk model te maken van het DNA ( desoxyribonucleïnezuur ). Het levensgrote bouwwerk bestaat uit allerlei staafjes en bolletjes. Vervolgens volgden verdere ontwikkelingen elkaar in snel tempo op. Dit is het begin geweest van genetische manipulatie. Genetische manipulatie wil zeggen "Het veranderen van het genetisch materiaal van een organisme op een onnatuurlijke wijze" Dit is dus alleen mogelijk als je weet hoe het genetisch materiaal in elkaar steekt. De basen in het DNA ( Thymine, Cytosine, Adenine en Guanine ) vormen samen de erfelijk heid. In de dubbele helix ( zie afbeelding hiernaast ) vormen A en T een paar en C en G een paar. Op deze manier zijn er duizende combinaties mogelijk en beschikt elk organisme over zijn eigen unieke DNA structuur. Het veranderen van deze structuur is nou juist zo essentieel bij gentische manipulatie. Op deze manier kan er worden 'geknutseld' aan erfelijke eigenschappen van een organisme. Als de combinatie CG op een bepaalde plek in het chromosoom zorgt voor blond haar en deze combinatie wordt vervangen door GC dan kan deze persoon nu bijvoorbeeld rood haar krijgen. Wat hier boven als voorbeeld staat beschreven is natuurlijk een uitermate versimpelde beschrijving van de werkelijkheid. Maar zo wordt het wel duidelijk. Het is ook nog steeds niet voor elke eigenschap bekend welke combinaties hier verantwoordelijk zijn. We staan slechts aan het begin van het ontcijferen van onze genenkaart. Daarom is het ook nog niet mogelijk om wezens te creëren die beschreven staan aan het begin van dit hoofdstuk. Maar wat niet is kan nog komen. Genetische manipulatie in de voedselbranche Steeds vaker kom je in de krant een artikel tegen over voedsel dat genetisch gemanipuleerd is. Er moet hier wel een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen voedsel dat gemanipuleerd is en voedsel dat gemanipuleerde bestandsdelen bevat. Chocolademelk waar een gemodificeerd zetmeel aan toegevoegds is niet hetzelfde als chocolademelk dat al gemanipuleerd uit de koe komt. Maar de vraag is natuurlijk of het wel gewenst is, voedsel wat niet is geproduceerd volgens de traditionele processen. Het heeft vele voordelen. Gewassen kunnen worden gemanipuleerd zodat ze sneller opgroeien tot een volwassen plant die rijp is voor de consumptie. Op deze manier wordt er effectievr omgegaan met tijd en geld en niet te vergeten het milieu. Wat nu nog op bijvoorbeeld 1000 hectare moet worden geproduceerd kan dan op een veel kleiner stuk grond worden geproduceerd. Dit betekent een vermindering van land dat wordt blootgesteld aan bestrijdings middelen en meststoffen. Ook in het dichtbevolkte Nederland heeft een besparing van grond voor akkerbouwers een voordeel. De grond waar vroeger nog bloemkolen op werden geteeld kan in de toekomst gaan fungeren als bouwgrond. Op deze manier kunnen we afkomen van ons oppervlakte tekort verminderen. Zeker met het oog op de toekomst. De wereld bevolking zal nog verder groeien en ook in Nederland zal dit gebeuren. Ook omdat de wereld bevolking zal toenemen zal het voedsel tekort ook toenemen. Vooral in de derde wereld is toename het sterkst. Juist hier is het voedsel probleem al het grootst en dit zal alleen nog maar erger worden. Als men nou een gewas zo kan manipuleren dat het veel beter tegen de heersende omstandighedn kan dat wordt het voor deze landen een stuk makkelijker om zichzelf te voorzien van voedsel. Als dit proces van teelen eenmaal op gang is gekomen kan men ook gaan denken aan export. Op deze manier worden er twee vliegen in een klap geslagen. Ze komen zelf niet meer met een voedseltekort in aanraking en kunnen hun economie weer opbouwen. Maar is het dan in werkelijkheid allemaal zo mooi zoasl het staat beschreven? Nee dat is het niet. Er zitten nogal wat haken en ogen aan het hele gebeuren van het modificeren van voedsel. Is er wel een maatschappelijk draagvlak voor dit voedsel. Dus simpel gezegd, zijn er wel mensen die genetisch gemanipuleerd voedsel willen. In een onderzoek uit 1997 ws 65% van de ondervraagden niet bereid om dit voedsel te kopen. Oorzaken hiervan zijn onbekendheid met het voedsel. Dit is echter niet zo vreemd. Wat er precies veranderd is aan het voedsel is voor de consument over het algemeen niet duidelijk. Er wordt nu op Europees niveau gewerkt aan een etiketering van producten die gemanipuleerd zijn of gemanipuleerde bestandsdelen bevatten. 65%van de consumenten is dan niet bereid om voedsel te eten waaraan geknutseld is. Toch zal bijna iedereen van deze groep weleens een gemanipuleerd product hebben gegetn zonder dat zij het wisten. De producenten van dit voedsel laten bewust de preciese inhoud achterwege omdat ook zij bekend zijn met de uitslagen van enqeutes omtrent genetisch gemanipuleerd voedsel. Je kunt hier dus spreken van het bewust misleiden van de consument. In de USA zijn ooit voorstellen ingediend om een etiketering door te voeren maar dit stuitte op veel weerstand. Grote voedsel producenten dreigden met prijsverhogingen. De regering was niet uit op een prijsverhoging zodat mensen met lagere inkomens niet meer in staat waren om genoeg voedsel te kopen om in leven te blijven. Het voordeel dat ik noemde van het effectiever produceren wordt vaak door tegenstanders aangedragen. We manipulern het product zo dat ze recistent zijn tegen een bepaalde ziekte of tegen insecten. Dit is echter een fabeltje. De grote bedrijven die geneitsch gemanipuleerd gewassen verbouwen zijn allemaal in handen van de nog groter pesticideproducenten. Het verbad is nu makkelijk te leggen. De planten worden zo veranderd dat ze tegen nog meer pesticide betsend zijn. Het effect van minder pesticide is dus helemaal niet waar, integendeel zelfs. Er zijn wel producenten die geprobeerd hebben om een plant recistent te maken tegen insecten maar dit was niet een echte oplossing. De planten gaven een bepaalde gifstof af waar de insecten doodgingen. Maar accumulatie sloeg toe. De insecten gingen namelijk niet gelijk dood. Het overgrote deel werd opegeten door vogels en andere insecten eters. De vogelsterfte liet dan ook niet lang op zich wachten. De populatie zakte in tot 35% van het normale aantal. Maar niet alleen de ophoping van gif bij dieren zorgde voor problemen. De adi-waarde ( acceptable daily intake) van de desbetreffende stof werd meet 400% procent overschreden. Dit wil diet zeggen dat je na het binnenkrijgen van zo'n product gelijk schade aan ondervindt maar op langer termijn zal dit zeker het geval zijn. Ook het gevaar van kruisbestuivingen is inmens. Aks bijvoorbeeld is bewezen dat de gemanipuleerde plant geen negatieve effecten heeft op de gezondheid van andere organismen dan wil het nog niet zeggen dat een nakomeling van de nieuwe plant en de klassieke plant ook geen negatieve effecten heeft. Het zelfde geldt voor verder kruisingen. Het gevaar op kruisbestuiving is ook enorm. Veel bestuivingen vinden via de lucht of insecten plaats. Boer A verbouwd een klassiek ras en boer B verbouwd de nieuwe versie. De kans dat deze twee rassen met elkaar in aanraking komen is dus vrij groot. Om dit te verkomen zullen de genetisch gemanipuleerde gewassen dus moeten worden geteeld in kassen die afsloten zijn van de buitenwereld. Dit brengt ook weer extra kosten met zich mee. Nu is er alleen nog maar gesproken over de bilologische effecten. Maar de econimische feecten moeten ook niet vergeten worden. De EU heeft deze zomer laten weten dat zij geen gemanipuleerde soja bonen uit amerika meer wil invoeren. Dit schoot de USA in het verkeerde keelgat. Zei dreigden om de handel in het vlees stil te leggen. De export van vlees naar de USA is voor veel boeren in Europa een grote bron van inkomst. Gelukkig bleef het bij een dreigement maar de 'handelsoorlog' ligt nog steeds op de loer. Ook spelen de financieën eern rol bij het voorbeeld om in derde wereld landen gemanipuleerde planten te verbouwen. Hoe worden deze planten ontwikkeld, waar worden ze ontwikkeld en wie financiert het? Juist alleen de moderne westerse werld beschikt over de juiste technieken en het benodigde kapitaal. Hier komt een belangen vertsrenegling aan het licht. Moeten we de derde wereld helpen om een economie op poten te zetten die kan concurreren met die van ons of moeten we maar geld blijven pompen in een put die eigenlijk geen bodem heeft? Vele grote industrielen zijn van mening dat we ze het niet kunnen aandoen om de derdewereld zo'n ras te laten verbouwen. Zelf accepteren we geen gemodificeerde sojabonen Vevolgens zadelen we de derde wereld op met het een product waar we zelf een bezwaar tegen hebben. Natuurlijk zijn de multnationals bang voor elke vorm van concurentie. Aan de andere kant heeft het ook geen zin om er maar voor eeuig geld in te pompen. Er moet iets structureels worden opgebouwd en een bloeiend landbouw zou een goed initiatief zijn. Genetische manipulatie in de gezondheidszorg Was de twintigste eeuw nog de eeuw van de chemie, de eenentwintigste eeuw zal de eeuw worden van de biotechnologie. De huidige geneesmiddelen zijn allemaal gebaseerd op een chemische werking. Ze vervangen een stof of vullen een bepaalde stof aan. Deze technieken zijn allemaal ontwikkeld in de vorrige eeuw. Nu staan we aan de vooravond van een nieuw tijdperk wat betreft de gezondheidszorg en geneesmiddelen. Veel mensen ziin niet op de hoogte welke rol de genetische manipulatie al speelt in de medische wereld. Het beste voorbeeld hiervan is de productie van insuline. Dit wordt geproduceerd in de alvleesklier. Bij een tekort aan deze stof lijdt men aan suikerziekte (diabetes). Het kan redelijk goed worden verholpen met het domweg aanvullen van insuline. Vroeger werd dat uit de galblaas van varkens gehaald. Dit was een techniek die veel geld kostte en relatief weinig opleverde. Onderzoekers zijn daarom op zoek gegaan naar een andere methode om insuline te winnen. Zij plantten een menselijk gen in een bacterie zodat hij nu insuline afscheidt. Op deze manier wordt nu op een rendabele wijze insuline geworden. Op het Europees Jeugdparlement sprak ik met iemand die erg sceptisch tegenover het gebruik van genetische maniplatie in de gezondheidszorg. Ik kon hem er niet van overtuigen dat het ook voordelen had. Ik vroeg hem vervolgens of hij iemand kende met suikerziekte. Zijn antwoord was "Ja, mijn opa". Toen ik hem verelde op welke wijze het medicijn van zijn opa word geproduceerd keek hij raar op. Zo had hij het nog niet bekeken. Zijn opa was dus geheel afhankelijk van genetische manipulatie, want zonder insuline zou hij het nog geen maand uithouden. Uit dit voorbeeld blijkt dat er ongeloofelijk veel ontwetendheid bij de bevolking is. De nieuw technieken zijn meer gericht op het voorkomen van ziektes. Als de ouders drager zijn van een of andere ziekte dan kan via een pre-nataal onderzoek beken worden of de baby ook aan deze ziekte lijdt. Dus medicijnen zullen dus geen symtomen meer bestrijden zoals hoge bloeddruk en suikerziekte maar zullen vroeg ingrijpen. In het prille begin wordt het de ziekte al onmogelijk gemaakt om zich verder te ontwikkelen. Onderzoers vonden in drie kleine dorpjes in Venuzuela opvallend veel mensen die allemaal dezelfde symptomen hadden. Wankelend over liepen ze over straat en ze sloegen oerklanken uit. De bewoners noemde het de ziekt van Het Kwaad. Wij kennen deze ziekt tegenwoordig als de ziekte van Huntington. Deze ziekte treedt op zo tussen het dertigste en vijfenveertigste levensjaar op en zorgt voor ernstige hersen beschadigingen. De onderzoekers kwamen erachter dat iedereen die de ziekte had een afwijking had aan hetzelfde gen. Zo kan dus in een vroeg stadium van de zwangerschap worden inggegrepen. De vraag is echter of we dit wel mogen doen. Is het wel etisch verantwoord is om in te grijpen in het leven van de mens. We gaan steeds verder en op een gegeven moment hebben we het stadium bereikt van de perfecte mens. Dit is wel overdreven want ook de omgeving verandert steeds, we zullen dus komen tot de bijna perfecte mens. Maar laten we dan de evolutieleer zomaar links liggen? "The survival of the fittest" heeft toch als doel de kans van het overleven van een ras te verhogen. Een goed voorbeeld hiervan is een groep Gnoe's ( een soort rund). De groep is zo snel als de langzaamste. De leeuwen die de groep opjagen pakken de langzaamste en dus de traagste. De sterkeren overleven dus. Het principe wat op de steppe geldt, geld ook in de wereld van de mens. Als we steeds meer zwakkeren proberen te behouden voor onze samenleving dan zal dat uiteindelijk tegen ons keren. In het begin nog alleen economisch. De gezondheidszorg heeft steeds meer geld nodig omdat de gemiddelde leeftijd van de mens steeds hoger wordt. Dat is allemaal mooi en prachtig maar hoe ouder je wordt hoe meer zorg je nodig hebt. Op de langer termijn zal overbevolking een rol gaan spelen. Epidimien zorgden vroeger voor een natuurlijke selectie. Op deze manier werd d populatie in samenhang met haar omgeving in stand gehouden. Nu sterft er niemand in de Europa aan de pest. Nieuwe ziektes, zoals aids, steken de kop op, maar hebben nog niet zo'n impact op de samenleving als epidimieën vroeger hadden. Aan de andere kant kan je ook afvragen of we wel gerechtigd zijn om babys ter wereld te brengen terwijl we weten dat hij zal lijden aan een ongeneeselijke ziekt en daaraan ook zal sterven. De rechter in Zwolle heeft onlangs bepaald dat een ziekenhuis een schadeclaim aan de ouders moet uitbetalen omdat de behandelend arts het onmogelijk heeft gemaakt voor een kind om een normaal leven te leiden. Ik stel hierbij toch de vraag of dit niet te ver gaat. De rechter bevestigt hiermee dat het kind inderdaad niet normaal is. Je kunt dit dus ook verder trekken. Als men van te voren kon weten dat er een ziek kind zou worden geboren dan had men moeten ingrijpen. Zo niet dan kan de arts worden aangeklaagd. Om hier nog even op door te gaan, kan je dan ook de ouders aansprakelijk stellen omdat die niet hebben uitgezocht of er een kans zou bestaan dat er eventueel een 'verkeerde' baby zou worden geboren? Deze redenatie spreekt zich dus uit voor het prenataal ingrijpen. Maar niet alleen gewetensvragen gaan een rol spelen. Wat nu bij sommige ziektes al het gaval is zal in de toekomst nog veel ingrijpender gevolgen hebben. Als men nu een hypotheek boven de drie ton afsluit is men verplicht een aids-test af te leggen. Wordt men HIV-positief bevonden dan is het haast onmogelijk voor de patiënt/client om nog een lening af te sluiten. Nu de genen-map zichzelf steeds meer blood geeft kan men ook vrij nauwkeurig vaststellen of men een bepaalde ziekt wel of juist niet zal krijgen. Deze informatie is inderdaad heel erg handig om vroegtijdig in te grijpen zodat de patiënt er later geen of veel minder hinder van
ondervindt. De keerzijde is echter dat iedereen deze informatie wel zou willen hebben en er dan op welke wijze ook misbruik van kan maken. Dhr. X heeft bijvoorbeeld een kans van 10% op een hartinfarct als hij 65 of ouder is. Moet hij dan nu al meer premie gaan betalen omdat hij ooit misschien een hartinfarct zal krijgen? De verzekeraars zeggen van wel en als Dhr. X hier niet mee akkoord gaat kan hij geen ziektekosteverzekering meer afsluiten. Hij zal dus wel extra premie moeten betalen. "De essentie van verzekering is kort samengevat: het risicovan een onzekere toekomst spreiden door de kosten van onverhoopte ongelukken samen te dragen" (Peter Vermij, zie literatuurlijst). De onzekerheid wordt nu voor een groot deel weggenomen en er valt dus ook minder te spreiden. Verzekeraars in de USA mochten, tot 200, geen genetische test gebruiken voor het besluiten of zij al dan niet een verzekering afsloten. Dit om 'misbruik' te voorkomen. Toch waren zij hier niet ontevreden mee. Zo konden hun clienten aan het idee wennen en de verzekeraars waren van mening dat de tests toch pas na 2000 een vlucht zouden nemen. Hetzelfde geldt voor mensen die solliciteren. De werkgever zou het toch wel heel plezierig vinden als er aan de CV even een genenkaart van de solicitant wordt geniet Zo kunnen ze precies zien wie wel geschikt is en wie niet. Risico's worden tegenelkaar afgewogen en dan bepaalt men of je wordt aangenomen. In de USA is de directe relatie tussen een gen en de geschiktheid van een functie aangetoond. Pvc is een veel gebruikte stof, die gemaakt wordt uit verscheidene vinylchloride's. Juist deze vinylchloride's zorgen voor mensen met een bepaald gen voor kanker en bij mensen die niet over dat gen beschikken juist niet. Hiermee is een een nieuw dilemma geboren. Op deze manier kun je voorkomen dat werknemers kanker krijgen op de werkvloer en zodoende vrolijk doorleven. Aan de andere kant is natuurlijk voor de fabrikant heel aantrekkelijk om de mensen die niet ziek worden aan te trekken en vervolgens niks meer aan de veiligheid van het proces doen. Genetische maniplatie en de wetenschap De wetenschap is het fundamnent van onze samenleving. Wetenschappers vinden producten en de daarbij behorende toepassingen uit die onze samenleving moeten verbeteren of redden voor verval. De vraag is echter of dit wel zo is. Zoals ik al in mijn inleiding vermelde is het beeld over genetische manipulatie erg negatief. Het meeste is gebaseerd op vooroordelen. De vraag is echter waar komen deze vooroordelen vandaan? Films, boeken en andere vormen van media besteden veel aandacht aan dit onderwerp. Het beste voorbeelden hiervan zijn "Jurassic Park" en "The the boys from Brazil". Genetische manipulatie speelt hierin een rol als oorzaak van al het kwade en slechte. Doordat veel mensen deze twee voorbeelden kennen, en niet de wetenschappelijke publicaties, zijn zij ook van mening dat genetische manipulatie niets meer dan slechte dingen voort brengt. Het beeld van 'stoffige wetenschappers die in hun lab de meest waanzinnige wezens creeën' heeft dus een grote impact op onze samneleving. Maar dezelfde wetenschappers hebben er ook voor gezorgd wat we nu allemaal kunnen op het gebied van bio-technologie. De uitgebreide kennis over het genenstelsel biedt uitgebreide mogelijkheden. Natuurlijk zijn er ook negetieve kanten. (zie vorig hoofdstuk). Ook op het gebied van voedsel zijn er steeds meer technieken mogelijk. De wetenschap heeft hiervoor gezorgd. Waar tegenwoordig steeds meer onderzoek naar gedaan wordt is het klonen van organismen. Het beeld van de duizende Hitler'tjes komt gelijk weer naar voren bij woord "klonen". De wetenschappers hebben echter niet als doelstelling om duizende Hitler'tjes te maken maar genetisch identieke organismen. Deze kunnen in de toekomst gaan fungeren als test materiaal. Moet u zich eens voorstellen. Het effect van een bepaald geneesmiddel kan heel nauwkeurig worden ondezocht op deze manier. Twee identieke wezens worden genomen en één van beide wordt geinjecteerd, de andere niet. Het effect is dus duidelijk te zien en kan niet veroorzaakt zijn door een andere factor. De kosten van het produceren van een goed geneesmiddel zullen dus enorm dalen en de research-periode zal ook aanzienelijk verkort kunnen worden. Op dze manier kan er sneller en goedkoper geneesmiddel worden geproduceerd. Denkt u zich eens in wat voor een leed er bespaart wordt als er morgen een goed geneesmiddel tegen Aids wordt gevonden in plaats van over tien jaar. De wetenschap kan op allerlei terreinen haar voordeel doen met de techniek van genetische manipulatie. Niet alleen de 'blanco-proef' met een kloon is een enorme vooruitgang maar ook het verder onderzoek doen naar mogelijke schadelijke effecten van producten die consumenten nu gebruiken biedt vele voordelen. Veel tegenstanders van de techniek van genetische manipulatie voeren als argument aan dat er nog heel weinig bekend is over de langertermijn effecten van genetische manipulatie. Er wordt nu een jaar of 10 gemodificeerd zetmeel gebruikt en er zijn nog geen schadelijke effecten van ondervonden. Maarwat zal er gebeuren over 20 jaar, of over 100 jaar. Doormiddel van een bepaald gen kunnen ze bij een bacterrie het verouderingsproces versnellen. Dit kan alleen nog maar bij één bacterie maar het werkt wel. Op deze manier proberen wetenschappers ook andere organismen sneller ouder te laten worden. Nu kunnen ze de langertermijn effecten op korte termijn bekijken. Dit geeft dus ook een enorme tijdswinst. De tijd dat de wetenschap een verlengstuk van de burger was is over volgens Erno Eskens en René Gude ( eindredacteuren 'Filosofie Magazine'). De burger wordt niet geacht zich met genetisch onderzoek te bemoeien. Het heeft er steeds meer de schijn van dat wetenschappers hun ontdekkingen niet meer zomaar aan het publiek tonen. Het werd duidelijk toen 'The Sunday Times' kopte dat Britse wetenschappers dachten dat ze in staat waren mensen zonder hoofd te kweken. 's Avonds besteede NOVA er nog tijd aan, maar na een paar dagen tijd was iedereen het eigenlijk alweer vergeten. De desbetreffende onderzoeker, J. Slack, liet journalisten zijn lab uitgebreid fotograveren en besteedde er veel tijd aan. Dezelfde techniek die hij bij een kikkervisje had toegepast wilde hij nu gaan toepassen op mensen. Op deze manier zou het enorme tekort aan organen opgelost worden en zouden we niet hoeven over te stappen op xeno-transplantatie ( menselijke organen vervangen door dierlijke organen). Slack probeerde hiermee een maatschappelijke discussie op gang te zetten, maar deze bleef echter uit. De Londense Hoogeleraar Wolpert nam het verwachtte verzet meteen alle wind uit de zeilen door als volgt te redeneren "Er bestaan geen etische kwesties, omdat je er niemand kwaad mee doet. Een embryo zonder hoofd kan namelijk niet lijden, is dus geen mens, dus geen object van de ethiek. Einde discussie." Ook de Nederlandse genetici probeerden de zaak in de doofpot te doen. Plasterk ( moleculair bioloog) vertelde dat de 'zonder-hoofden' discussie geheel overbodig was omdat het technisch nog niet realiseerbaar is. Het was volgens hem allemaal 'pure science-fiction'. Hij was het dus niet eens met de Brit Slack. Maar het vreemde hieraan is dat de wetenschapper wel bepaalt op zo'n moment bepaalt wat wel wenselijk is en niet de burger. Als de wetenschapper helemaal gefixeerd is op zijn vakgebied dan zal zijn ethische grens op een ander niveau liggen dan dat van de gemmiddelde burger. Pas als de techniek of uitvinding klaar is dan kan de burger pas beoordelen of het wel wenselijk is. Er zijn wel kanttekeningen te plaatsen bij dit zogenaamde 'inspraak-achterafmodel'. Het is nu zo dat alleen de wetenschappers op de hoogte zijn van de technische ontwikkelingen. Om openheid te verschaffen zouden ze bijvoorbeeld hun labaratoria open kunne stellen op bepaalde dagen voor het grote publiek. Dit stuit echter op groot verzet bij wetenschappers. 'Leken snappen er toch niks van dus wat moeten ze in ons lab' redeneren ze. Het beste voorbeeld van het inspraak-achterafmodel is Dolly. Het gekloonde schaap was er ineens. De patenten op de technieken en het schaap zelf waren al geregeld. Uit een enquete bleek dat 45% tegen was, 35% voor en 20% had geen mening. Het wordt steeds duidelijker waarom wetenschappers deze ontdekkingen zo geheim houden. Ik heb al een paar keer eerder vermeld dat de eenentwintigste eeuw de eeuw van de
bio-technologie wordt. Juist omdat er zoveel toekomst ligt in deze markt is het voor bedrijven van groot belang dat zij als enige gebruik mogen maken van de door hun uitgevonden techniek. Vroeger was de wetenschap er op gericht om de burger mondig en geëmancipeerd te maken. Wetenschappelijke instellingen stelden publiekvoorlichters aan om overal in het land lezingen te geven en wel in het openbaar. Die openbaarheid is tegenwoordig ver te zoeken. Deze verandering komt doordat de grens tussen wetenschap en technologie vervaagt. De wetenschap is steeds meer in handen van bedrijven. Hierdoor zijn er ook meer financiële belangen mee gemoeid.
Conclusie Ik denk dat ik in dit werkstuk het onderwerp genetische manipulatie goed en uitvoerig heb behandeld. Daarom ben ik ook in staat om het juiste antwoord op de vraagstelling te geven "Genetische manipulatie, een uitkomst?" Zoals ik al eerder heb vermeld geef ik over de drie deelonderwerpen ( voedselbranche, gezondheidszorg, wetenschap) ook een conclusie. Daarop baseer ik mijn antwoord op de vraagstelling. Genetische manipulatie kent vele voordelen. Goedkoper produceren, sneller produceren en beter. Dat laatste is echter nog maar de vraag. De al eerder genoemde onzekerheid over de langertermijn gevolgen spelen hierbij een grote rol. Als een product binnen vijf jaar geen schadelijke effecten veroorzaakt wil het niet zeggen dat het product binnen twintig of honderdtwintig jaar ook geen negatieve effecten met zich mee brengt. Ook het argument dat genetisch gemanipuleerde gewassen het wereld voedsel probleem oplossen vind ik niet sterk. Door het genetisch veranderen kan er op korte termijn een oplossing zijn. Maar door kruisbestuivingen kan het gebeuren dat er planten ontstaan die uitermate zwak zijn. De landen die nu al een voedselprobleem hebben kunnen als gevolg van deze mutaties in de toekomst, zich nog moeilijker voorzien van voedsel. Door het veranderen van gewassen treedt er ook een verstoring op in het biologisch evenwicht. Als het rupsen onmogelijk wordt gemaakt om nog langer van een plant te eten omdat deze gemanipuleerd is dan zullen zij snel sterven. Vervolgens is ook het voedsel aanbod van de vogels weg. Op deze manier kan ik nog wel even doorgaan. Het is dus enorm moeilijk om in te schatten wat er zal gebeuren met de biologische omgeving van het gewas. De toepassing van genetische manipulatie in de voedselindustrie is over het algemeen puur om financiële redenen. Het gaat hier dus niet om een verbetering te bewerkstelligen maar om winst te maken. Ik vind dat de toepassing moet worden toegepast om een verbetering tot stand te brengen. Daarom moet het niet worden toegepast in de voedselbranche. Ik vind de positieve effecten niet opwegen tegen de vele negatieve effecten en daarom pleit ik ook voor een afschaffing van genetisch gemanipuleerde producten of producten die genetisch gemanipuleerde bestandsdelen bevatten. Ik pleit hier dan wel voor maar in de werkelijkheid zal dit nooit gebeuren. De gemodificeerde zetmeelen zijn al in zo ontzettend veel producten verwerkt dat het allen nog maar een droom is.om het te verbieden. Daarom eis ik wel dat alle producten die ook maar iets van genetisch veranderd materiaal bevatten gelabeld worden. De Europese Unie zou er voor moeten zorgen dat we in ieder geval binnen Europa een regelgeving krijgen over het etiketteren van deze producten. Op deze manier kan de consument zelf beslissen of zij bereid zijn een product te kopen waaraan geknutseld is. In de toekomst zullen dus steeds meer producten deze gemanipuleerde bestandsdelen gaan bevatten en daarom moet het altijd mogelijk blijven voor de consument om klassieke producten te kopen. Als het voor de verkoper niet meer rendabel is om het klassiek product in zijn assortiment te hebben dan zal de overheid of de Europese Unie subsidies moeten toekennen aan de producenten van deze klassieke producten. Op deze manier kan de producent tegen een lagere prijs zijn of haar product aanbieden en kan de winkelier het poduct tegen een lagere prijs aanbieden, dus zal er aan meer vraag kunnen worden voldaan. Genetische manipulatie in de gezondheidszorg heeft als doel het leven/welzijn te verbeteren en niet zozeer om de kosten laag te houden. Natuurlijk is het een meevaller dat er kosten kunnen worden bespaard maar dit is voor mij slechts een bijzaak. Toch blijft de vraag ' mogen we wel ingrijpen in de genetische structuur van een organisme'. Deze vraag kan door iedereen op zijn of haar manier worden beantwoord. Heel belangrijk is dat deze keuze wordt gerespecteerd. Als er nu een middel tegen aids wordt uitgevonden dat via genetische manipulatie tot stand is gekomen dan zou dat ideaal zijn voor heelveel mensen. Degene die er een principieel bezwaar tegen hebben zijn niet verplicht om dit medicament tot zich te nemen. Als zij dit niet doen moet hier begrip voor worden getoond. Maar ook de verdere consequenties zijn dan voor de patiënt zelf. Bij toediening van dit soort medicijnen zou er betere voorlichting moeten worden gegeven over de totstandkoming. Bij insuline is dit nu nog niet het geval. De meeste gebruikers ervan zijn zich niet bewust van het feit dat ook zij genetisch gemanipuleerd stoffen binnen krijgen. Ook over het voor de geboorte al beginnen met een gentherapie stuit op hevige discussies. Ik ben toch geneigd te zeggen dat het ook een individuele keus is en een keus is die gerespecteerd moet worden. Het is een keus van de ouders. Het zal natuurlijk een hele moeilijke keuze zijn. Maar aan de andere kant vind ik mijzelf niet gerechtigd om tegen mensen te vertellen of zij hun kind moeten laten behandelen met een ingrijpende therapie. Ik vind niet allen mijzelf niet gerechtigd maar niemand is gerechtigd om dit te beslissen. Het is een keus van de ouders of de patiënt zelf. Het argument dat wordt aangevoerd over de ongeremde toename van de bevolking en het verstoren van de evolutie vind ik niet geheel juist. Het verbeteren van het leven is voor ons een manier om het voortbestaan van het ras veilig te stellen. Toen we eenmaal de zwarte dood onder controle hadden ( doodsoorzaak nummer een ), groeide de wereldbevolking toch ook niet ongeremd verder. Nieuwe gevaren zoals aids en ebola kwamen nu naar voren. Ook dit proberen we onder controle te krijgen en daar is niks mis mee. Genetische manipulatie is dus een uitkomst in de gezondheidszorg zolang het maar als doel heeft het verbeteren van ons welzijn. De wetenschap houdt zich steeds meer bezig met genetische manipulatie. Zij vinden de technieken en producten uit waar wij gebruik van maken. Wij zijn dus enorm afhankelijk van de wetenschap. Maar steeds vaker worden dingen voor ons achtergehouden of pas achteraf medegedeeld. Dit is natuurlijk een slecht ontwikkeling in de wetenschap opzich. Daarom zou het verstandig zijn om een rapportage verplichting te voeren. Op deze manier kan er worden gecontroleerd of het gewenst is wat er zich afspeelt in de labaratoria. Dit controlerende orgaan zal dan moet bestaan uit genetici maar ook etici. Zo wordt de zaak van beide kanten belicht en kan er van uit worden gegaan dat wat er zich afspeelt in de onderzoekscentra op brede maatschappelijk steun kan rekenen. Het stoffige imago van wetenschappers in witte jassen die zich met allerlei geheimzinnige projecten bezig houden moet worden veranderd in een veel positiever beeld. Wat in de jaren 70 nog gewoon was zou ook nu als gewoon moeten worden beschouwd. Onderzoekers die op middelbare scholen, buurthuizen en andere publieke plaatsen, voorlichting komen geven
De spookbeelden van honderden Hitlers en andere verschrikkelijk wezens kunnen dan worden beschouwd als onzin. Toch zullen er altijd mensen zijn die het wel willen. Simpelweg verbieden heeft geen zin omdat het dan ondergronds gaat. Controle is dan helemaal niet meer mogelijk en dat is helemaal een ongewenste situatie. Het is dus niet goed om de toepassing van genetische manipulatie te verbieden. Nu ik de drie deelonderwerpen heb behandeld en ook tot drie deelconclusies ben gekomen 2kan ik mij eindelijk buigen over het antwoord op de vraagstelling. Genetische manipulatie is een uitkomst. Niet voor alle toepassingen maar daarom moeten we zeker niet verbieden. De techniek zal in de toekomst zoveel mogelijk maken dat we nu niet kunnen zeggen dat er niet meer mag worden gemanipuleerd. Stilstand is acheruitgang wordt er weleens gezegd. We moeten de mogelijkheden voor de toekomst op houden en daarom mogen we nu geen halt toeroepen aan deze techniek. Literatuurlijst Vermij, Peter
Perfectie op bestelling 'genetische manipulatie in het dagelijks leven' Eerste druk: 1992
Aantal Blz. 151
Pieter van Dooren
De genetische revolutie
Eerste druk: 1994
Aantal Blz 128
Resoluties, inzake Biotechnologie, Europees Jeugdparlement Flevoland 1997, 1998
Resolutie, inzake Biotechnologie, Model European Parlaiment, 1998
Resolutie Europees Parlement, inzake biotechnologie/genetic engeneering 1999 Internet Cyber archief NRC
Medicijnen: Gentest wordt onmisbaar 11-6-1998
Hoe moet de consument een oordeel vellen als
Wetenschappers nog steggelen?: Sleutelen aan het leven 11-6-1998
Cyber archief deVolkskrant Onbehagen is ook een argument tegen klonen 04-04-1997
In kloon van dictator kan nobele ziel huizen 05-03-1997
Techniek legt bom onder de voortplanting 30-12-1997
Genetici plaatsen publiek voor voldongen feiten 25-10-1997
Onbehagen is een slechte raadgever 11-04-1997