De Berlijnse muur

Inleiding Wij hebben voor het onderwerp over de Berlijnse muur gekozen omdat dit onderwerp ons het meest aantrok. Ook denken wij er nog wat van te leren voor de komende geschiedenis toets, omdat de val van de Berlijnse muur toch alles te maken heeft met de Koude oorlog. Wij zijn er alleen nog niet helemaal uit of wij ons nou beter kunnen focussen op Berlijn of ons beter met de effecten van de muur op heel Duitsland kunnen bezighouden. In Berlijn was de muur uiteraard het meest nadrukkelijk aanwezig maar wij denken dat wij beter heel Duitsland in ons werkstuk kunnen betrekken. In de loop van het verwerken zullen wij wel zien wat het beste is. We hebben slechts een basiskennis over de Berlijnse muur maar wij hopen er ook wat dieper op in te kunnen gaan. Dit zal waarschijnlijk wel lukken omdat er op internet bergen informatie over de muur zijn te vinden. We willen een goed en vooral overzichtelijk werkstuk over de Berlijnse muur kunnen maken daarom hebben wij maarliefst zes deelvragen. Uiteraard moet de beantwoording van deze vragen leiden tot de beantwoording van de hoofdvraag. Hier hebben wij een overzicht van hoofdvraag en haar deelvragen: Wat waren de sociale en economische gevolgen van de Berlijnse muur? 1- Hoe was de situatie in Berlijn voor de bouw van de Berlijnse muur? 2- Waarom werd de Berlijnse muur gebouwd? 3- Hoe was de situatie in West Berlijn ten tijde van de Berlijnse muur? 4- Hoe was de situatie in Oost Berlijn ten tijde van de Berlijnse muur? 5- Waarom viel de Berlijnse muur? 6- Hoe was de situatie na de val van de Berlijnse muur in Berlijn en hoe ontwikkelde deze zich? Met Berlijn bedoelen wij dus Oost en West Berlijn, maar dit kan ook op landelijk niveau bedoeld worden, dus Oost Duitsland en West Duitsland. Wij zijn zeker van plan om internet als bron te gebruiken maar we hebben ook een boek tot onze beschikking waar beide Duitslanden beschreven staan. Verder willen wij de atlas en ons schoolboek gebruiken. Bij een eventueel tekort aan informatie gaan we naar de bibliotheek om daar nog informatie te zoeken. Verder kunnen wij altijd wat informatie vragen aan volwassenen die de val en misschien zelfs wel de bouw van de muur bewust hebben meegemaakt. We hebben geprobeerd om de taken zo eerlijk mogelijk te verdelen, dit overzicht vind u evenals de bronnenlijst achter in het werkstuk. Hier is te zien hoe Duitsland en Berlijn zijn verdeeld. Zoals te zien is ligt West Berlijn als een eiland in de Russische zone. Hoe was de situatie in Berlijn voor de bouw van de Berlijnse muur? Berlijn heeft sinds de beurs -crash op Wall street in New York in 1929 een moeilijke situatie doorgemaakt. Hiervoor maakte de stad een periode van een relatief hoog welvaartsniveau door. Na de beurs crash is de economie in een crisis geraakt en kreeg heel Duitsland te maken met hyperinflatie. Dit hield in dat de prijzen van producten zeer sterk stegen. Mensen moesten toen met kruiwagens hun geld vervoeren om hun dagelijkse boodschappen te kunnen doen. Mensen namen massaal geld op van de banken, omdat ze bang waren dat hun geld de volgende dag nog minder waard was. De steeds slechter wordende economische situatie dreef de bevolking van de Weimar republiek(Duitsland) rechtstreeks in de handen van extreem rechtse en linkse partijen. Op deze manier is ook Adolf Hitler aan de macht gekomen. Hij had al in 1923 de macht proberen te grijpen, maar dit is toen mislukt en Hitler belandde achter de tralies. Nu kreeg hij een groot gedeelte van de bevolking achter zich door hen een oplossing voor de massale werkloosheid en een stijgende welvaart te beloven. In 1933 werd Hitler door president Von Hindenburg tot kanselier benoemd. Een jaar later stierf deze en werd Hitler ook president. Hij liet zich nu Fuhrer noemen. Hij kon zijn beloftes aan het Duitse volk waar maken, en dit was mede het gevolg van de opbouw van een oorlogsindustrie. Zo werden er vele autowegen aangelegd en later werden er wapenfabrieken geopend waar veel mensen in konden werken. Het leek Berlijn en de rest van Duitsland voor de wind te gaan. In het begin van de jaren veertig werd Duitsland opnieuw in de ellende gestort. Hitler was in 1939 een oorlog begonnen. Deze begon hij echter vanaf 1942 te verliezen. Berlijn werd aan het einde van de oorlog bijna constant gebombardeerd. Er kwam een tekort aan alles wat in de levensbehoefte van de Berlijners moest voorzien. Vele mensen vonden tijdens de bombardementen de dood. Eveneens tijdens de belegering van Berlijn stierven veel Berlijners. Toen de oorlog in Mei 1945 echt achter de rug was voor Duitsland verkeerden de Berlijners echter in grote armoede. Ook nu nog lieten veel mensen in de stad het leven door honger of uitputting. Ze werden aan hun lot overgelaten terwijl de winnaars van de oorlog overlegden wat er met Duitsland moest gebeuren. Zij spraken af dat Duitsland in vier delen zou worden opgedeeld. Hetzelfde zou met Berlijn gebeuren omdat dit het centrum van de macht was geweest tijdens het nazi regime tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het oostelijk deel van de stad werd onder Russisch toezicht gesteld, het noorden onder Frans, het westen onder Engels toezicht en het zuidelijk deel onder Amerikaans toezicht. Berlijn lag echter in zijn geheel in de Russische zone. De Franse, Engelse en Amerikaanse zone werden al snel samengevoegd en vormden West Berlijn. Het leek nu alsof de Berlijners aan een nieuwe toekomst konden beginnen. Voor West Berlijn was dit ook gedeeltelijk het geval, zij kregen Marshall hulp van de Amerikanen. Dit was hulp die de Europese landen mochten aannemen om de door de in de oorlog geleden schade gedeeltelijk te vergoeden. De Oost Europese landen inclusief Oost Berlijn(DDR) mochten dit van de Russische regering niet accepteren. Hier kwam zelfs bij dat de Russen Oost Duitsland leegroofden als wraak en vergoeding voor het in de oorlog geleden leed. Oost Berlijn had hierdoor nog minder mogelijkheden om zichzelf er weer bovenop te helpen. West Berlijn kon zich echter goed ontwikkelen door de Marshall steun van de Verenigde Staten. Op deze manier ontstond er een groot verschil in het welvaartsniveau tussen Oost en West Berlijn. Hier is te zien hoe de muur gebouwd is en dat hij dwars door straten liep. Verder is ook te zien hoe afzichtelijk hij eruit zag.
Waarom werd de Berlijnse muur gebouwd? Door de grote welvaartsverschillen tussen het communistische Oost Berlijn en het Kapitalistische West Berlijn werd het wel heel erg aantrekkelijk voor de Oost Berlijners(Duitsers) om naar West Berlijn te vertrekken. Vooral de goed opgeleide Oost Duitsers trokken naar het westen omdat ze daar een grotere kans hadden op een goede baan maar vooral ook om een veel hoger inkomen ontvangen. De Russische en Oost Duitse regeringen merkten ook dat er steeds meer Oost Duitsers naar West Berlijn vertrokken, dat zij vonden dat deze situatie niet langer kon voortduren. Zij besloten om een muur te bouwen om de mensen deze mogelijkheid te ontnemen. De Oost Duitse regering begon onder het toeziend oog van de Russische president Chroesjtsjov aan de versperring van de grens met prikkeldraad. Uiteindelijk werden in de nacht van 12 op 13 Augustus 1961 de grensovergangen gesloten. In razend tempo werd de Berlijnse muur gebouwd. Deze werd dwars door straten heen gebouwd en op bepaalde plekken werd een hele rij huizen ingemetseld om maar zo snel mogelijk de grens dicht te krijgen. In deze nacht probeerden nog veel Oost Duitsers te vluchten, maar voor velen was dit te laat. Zij werden vaak gescheiden van familieleden die zich toevallig in West Berlijn bevonden. Voor sommige mensen was het zelfs zo erg dat zij hun overburen niet meer zouden zien tot de val van de muur op 9 November 1989. De reden voor de snelle bouw van de muur was dat de mensen zodra zij in de ochtend wakker zouden worden geen tijd meer hadden om naar het westen te vluchten. Dit was een zeer effectief plan omdat het maar weinig mensen is gelukt om nog naar West Berlijn te vluchten. De daadwerkelijke reden is dus het grote verschil in welvaart die door onder andere het Marshall -plan is ontstaan. Ook waren de communistische regeringen van de Sovjetunie en Oost Duitsland erg bang dat de Oost Berlijnse inwoners teveel in aanraking zouden komen met de kapitalistische ideeen. Zij waren dan ook bang voor een opstand tegen de Russische invloedsfeer, zoals in Hongarije het geval is geweest. Hier waren vele inwoners in Boedapest in opstand gekomen tegen het regime. Deze opstand is echter met harde hand de kop in gedrukt met veel machtsvertoon van de Russen. De reden die de Oost Duitse kranten gaven voor de bouw van de muur was dat er gevaar dreigde vanuit West Berlijn door de groeiende militarisering. Mensen staan op 9 November op de Berlijnse muur, met op de achtergrond de Brandenburger tor. Beschrijving van de daadwerkelijke val van de muur: De eerste tekenen van eenwording ontstonden eigenlijk al ten tijde van het overlijden van de Russische president Breznjev. Deze werd opgevolgd door Gorbatsjov. Gorbatsjov was echter al veel langer actief in de politiek, vanaf Maart 1985 was hij secretaris-generaal van de CPSU. In 1987 was hij de man achter de vermindering van raketten waardoor de verhoudingen van de communistische(Warschaupact) landen met de Westerse(NAVO) landen al soepeler werd. Gorbatsjov was ook een man die concreet toenadering zocht tot het westen. Een goed voorbeeld hiervan was een bezoek aan de Amerikaanse stad New York. Midden in Manhattan gaf hij zijn chauffeur de opdracht om te stoppen, hij stapte uit en begroette zomaar Amerikaanse voorbijgangers. Dit tot groot ongenoegen van zijn beveiligingsmensen. Doordat de angst voor het meedogenloos Russisch optreden afnam durfden de landen die onder communistische invloed lagen zich steeds meer te verzetten. Zo gaf het doorknippen van een hek op de Oostenrijk- Hongaarse grens door grenssoldaten aanleiding tot het vluchten van Hongaren naar het westen. Toen de grenzen tussen deze landen verder geopend werden gingen ook veel Oost Duitsers via Tsjechie en Hongarije naar Oostenrijk en vandaar konden ze ongestoord naar West Duitsland reizen. Deze stromen mensen werden steeds groter. President Honecker heeft nog wel geprobeerd om hervormingen door te zetten om de Oost Duitsers in zijn land te houden maar dit lukte mede door de verkiezingsfraude van 7 Mei 1989 amper. Ook tijdens het feest van het veertig jarig bestaan van de DDR roept Gorbatsjov op tot ingrijpende hervormingen. De situatie loopt echter steeds verder uit de hand, zo zitten de West Duitse ambassades stampvol en ontstaan er reusachtige demonstraties die eerst nog hardhandig werden aangepakt. Begin November 1989 stapt zelfs het hele Politburo van de SED op. Op 9 November is er geen houden meer aan, niemand wil een burgeroorlog riskeren en daarom besluit men de grenzen te openen. 120.000 mensen gaan naar de muur en beginnen er op te dansen en gaan hem spontaan met hamers en houwelen afbreken. De confrontatie van de West met de Oost Duitsers en andersom leidt tot zeer emotionele momenten en wordt door honderden miljoenen mensen wereldwijd op televisie gevolgd. Eindelijk is Berlijn weer een stad, maar nog wel met twee totaal verschillende staatsvormen. Het zou nog bijna een jaar duren totdat Duitsland weer echt een land was. In December 1989 moesten vele staatslieden hun ambt neerleggen en het kabinet dat slechts een maand stand hield valt. De SED veranderd haar naam in PDS en in Januari 1990 wordt het hoofdkwartier van de eens zo gevreesde Stasi bestormd, op de dertigste van die maand stemt Gorbatsjov zelf in met een Duitse staat. Op 3 Oktober 1990 wordt de Duitse eenheid eindelijk officieel een feit. Hoe was de situatie in Oost-Berlijn ten tijden van de Berlijnse muur? De Oost-Duitsers leefden aan de communistische kant. Alles veranderde in een keer met de bouw van de muur. Familieleden die in het Westen woonden waren ze kwijt, want naar de andere kant van de muur gaan zat er voor de Oost-Duitsers niet bij. Financieel gezien ging het na de bouw van de muur wel goed in Oost-Duitsland, het ging goed met de economie. Helaas waren de producten zowel kwalitatief als kwantitatief helemaal niet goed. Omdat het in het communisme zo is dat “iedereen gelijk” is was er van elk soort eten maar één merk. Zo had met bijvoorbeeld maar één soort augurken, er bestond maar één soort melk en er bestond ook maar één soort aardappel. Zo ging het ook met meubels; alle huizen waren vaak saai en allemaal hetzelfde ingericht. Kinderen moesten verplicht op een soort scouting: allemaal dezelfde kleren aan en een rood sjaaltje om, dit symboliseerde het communisme. Ze leerden daar dan allerlei liedjes over het ‘goede communisme’ en over ‘het slechte westerse kapitalisme’. Omdat alles wat uit het Westen kwam verboden was, kwamen er veel illegale handeltjes in de DDR. Zo kochten veel jongeren elpees met bijvoorbeeld de muziek van The Rolling Stones illegaal. Deze waren dan door mensen uit het Westen mee gesmokkeld of over de muur gegooid. Veel mensen waren dit leven in Oost-Duitsland zat en probeerden te vluchten. Iets wat absoluut niet makkelijk was. Een optie was om te proberen over de muur heen de klimmen. Dit was erg gevaarlijk, omdat je een grote kans had dat je werd neergeschoten door een van de vele bewakers. De Oost-Duitse politie, ook wel de Stasi genoemd, had namelijk het recht elke vluchtende Oost-Duitser neer te schieten. Deze mensen begingen namelijk een misdaad om te willen leven in het kapitalistische westen. In totaal zijn er alleen al in het eerste jaar van het bestaan van de muur 41 mensen overleden tijdens een poging om over de muur te klimmen. Toch waren de Oost-Duitsers erg vindingrijk in het vinden van gaten in de muur. Ook werden er tunnels gegraven onder de muur door. Duitsland, Oost Berlijn, 1989. Twee Oost-Duitse soldaten kijken door opening van de Muur. Hoe was de situatie in West-Berlijn ten tijden van de Berlijnse muur? In eerste instantie voelden de West-Duitsers zich opgesloten door de Berlijnse muur, maar al snel kreeg men door dat het de Oost-Duitsers waren die opgesloten waren. De West-Duitsers leefden vergeleken bij de Oost-Duitsers in een luxe. Ze mochten gewoon alles eten, drinken en dragen wat ze wilden. Eigenlijk hadden de West-Duitsers niet veel last van de muur buiten het feit dat ze soms gescheiden waren van familieleden in het Oosten. Als dit zo was mochten ze in de latere jaren dat de muur er stond, hun familie opzoeken in het Westen. Vaak smokkelden ze allerlei artikelen mee uit het Westen zoals koekjes en ander voedsel. Ook trokken ze 3 lagen kleding over elkaar heen om zo kleding te kunnen mee nemen die veel hipper en beter was als dat ze in de DDR hadden. Bij de grens (de muur) werden altijd hun koffers gecontroleerd. Vaak werden er spullen in beslag genomen door de Stasi. De politie die dat innam hield datgene vaak voor zichzelf, want eigenlijk vonden ze dat juist er lekker of mooi en aten ze bijvoorbeeld de koekjes zelf stiekem op. De economie is het de BRD vorderde zich ook steeds beter. West-Duitsers hadden meer geld te besteden en kochten ook mooie kleding en huizen. Toch wilden veel West-Duitsers het liefst dat de BRD weer één zou worden met de DDR. Maar ze hadden het toch een stuk beter dan de Oost-Duitsers. De BRD werd ook financieel gesteund door andere Westerse landen zoals de VS. In 1963 kwam president John F.Kennedy een toespraak houden in West-Berlijn om zijn steun te betuigen aan de Westerse methode van de BRD waar hij de beroemde woorden “Ich bin ein Berliner” uitspreekt. De West-Duitsers waren verrukt toen hij dit zei, ook al betekent Berliner eigenlijk “broodje” in het Duits. Herdenking van de val van de Muur Waarom viel de Berlijnse muur? In de jaren 70 namen de spanningen tussen de Sovjet-Unie en de VS af. Hier volgen wat belangrijke punten: In 1972 werd er een verbond tussen beide landen gesloten over de vermindering van het aantal strategische wapens. Er werd beloofd minder kernwapens te produceren. Dit was het SALT-verdrag. In 1975 tekenden beide landen het Helsinki-akkoord over de mensenrechten. Ze beloofden dus beiden de mensenrechten na te komen. In 1979 werd het SALT-verdrag 2 getekend, ze zouden weer verminderen in het produceren van kernwapens. Het ging weer mis toen op de 1e kerstdag de Sovjet-Unie Afghanistan binnenviel. Amerika verwierp SALT 2 en weigerde mee te doen aan de Olympische Spelen in Moskou. In 1981 werd Ronald Reagan de nieuwe president van Amerika. Deze wantrouwde de Sovjets, maar op advies van adviseurs bouwde hij een vriendschappelijke band op met de Sovjet-Unie. In 1985 kwam Michail Gorbatsjov in de Sovjet-Unie aan de macht. Hij wist dat de Sovjet-Unie moest bezuinigen omdat het land bijna failliet was. Reagan wilde eigenlijk ook bezuinigen op de defensie-uitgaven en het zou helpen dat er een wapenvermindering zou komen. In november 1985 ontmoeten beide mannen elkaar in Genève. Ze kwamen al snel tot een overeenkomst over de wapenvermindering en het verminderen van niet-nucleaire wapens. De populariteit van Gorbatsjov groeide enorm in de Westerse landen. Hij vernieuwde het beleid in de Sovjet-Unie. Een belangrijk punt was de Perestrojka. Individuele bedrijven mochten nu winst maken. Een ander belangrijk punt was de Glasnost, dat betekende dat men nu meer vrijheid van meningsuiting had. Voortaan mochten de burgers kritiek hebben op het bestuur van het land. Natuurlijk waren de communistische belangrijke mensen het niet eens met Gorbatsjov. Ook bleek het dat Gorbatsjov zijn meeste beloften niet waar kon maken en al snel kwam er vanuit de Sovjet-Unie alleen maar kritiek. De communistische regering werd steeds zwakker. Vele mensen kregen door dat ze eigenlijk niet meer bang hoefden te zijn voor de Sovjet-Unie. Tussen 1989 en 1990 werden vele communistische regeringen afgezet in o.a. Hongarije, Bulgarije en Tsjecho-Slowakije. Rond november 1989 gingen er geruchten dat de DDR de Berlijnse muur ging slopen. Overal in Oost-Europa vielen er al communistische regeringen. Daardoor besloot de regering van de DDR dat de Berlijnse muur dan maar gesloopt moest worden. Op 9 november was het dan ook eindelijk zo ver, de muur werd gesloopt. Een jaar later werden Oost- en West-Duitsland weer herenigt. Hier zijn van links naar rechts Mikail Gorbatsjov, Helmut Kohl en Erich Honecker te zien.
Hoe was de situatie na de val van de Berlijnse muur in Berlijn en hoe ontwikkelde deze zich? De eerste weken na de val van de muur heerste er een feeststemming omdat mensen elkaar na ruim 28 jaar weer in de armen konden sluiten. Mensen zagen eindelijk weer oude bekenden en konden hun verhaal houden. Er was echter nog een probleem en dat was dat de communistische staatsvorm nog niet verdwenen was. De muur was uit onmacht gevallen, maar de regering onder Honecker zetelde nog steeds in Oost Berlijn. Zij probeerden tegen beter weten in de DDR in stand te houden. Het heeft in werkelijkheid nog bijna een jaar geduurd totdat Duitsland daadwerkelijk verenigd werd en wel op 3 Oktober 1990. De DDR en BRD gingen op in een Duitsland dat geleid werd door de voormalig West Duitse kanselier Helmut Kohl. Hij had de moeilijke taak om Duitsland weer echt een te laten worden en dat zowel in economisch als in sociaal opzicht. Dit bleek moeilijker te wezen dan wie dan ook had gedacht. Oost en West hadden sinds 1948 een totaal verschillende ontwikkeling doorgemaakt. Jongere Oost Duitsers hadden nooit een andere staatsvorm gekend als het communisme. Het grootste probleem voor hen betrof dan ook het voor zichzelf zorgen. Zij waren gewend dat de staat hun zaakjes wel regelde, vooral na de sociale politiek van Honecker. Ten eerste kreeg Kohl te maken met grote maatschappelijke verschillen, die vooral in Berlijn erg duidelijk zichtbaar werden. De Oost en West Duitsers hadden allebei hun mening over elkaar klaar. Zo vonden de Ossies zoals de West Duitsers de Oost Duitsers noemden dat West Duitsers egoistisch en arrogant waren. Dit werd veroorzaakt doordat zij in een kapitalistische democratie voor zichzelf op moesten komen. Ze moesten het beste van zichzelf laten zien om hogerop te komen. Voor Oost Duitsers was dit niet nodig geweest omdat er voor hen gezorgd werd. Ze hadden geen last van werkloosheid en van grote verschillen in lonen. Nu werden zij hier door de vrije markt economie plotseling wel mee geconfronteerd. Verder konden Oost Duitsers het niet uitstaan dat West Duitsers zo betweterig waren en ze hadden het gevoel dat zij constant de baas speelden over de voormalige DDR. Dit was ook niet zo verwonderlijk omdat West Duitsers ook daadwerkelijk beter opgeleid waren. Er moet wel bij verteld worden dat de dankbaarheid van de Oost Duitsers de boventoon speelde. Zij kregen ieder jaar 150 miljard Mark van de Duitse regering om hun achterstand op West Duitsland goed te maken. Dit was echter wel een probleem voor veel West Duitsers. Vooral de Duitsers die voor de muur weinig banden hadden met Oost Duitsland vonden het moeilijk te accepteren dat er zoveel geld in de oude DDR werd gepompt. Duitsers in bijvoorbeeld het Rijnland woonden honderden kilometers van Oost Duitsland af. Er werd zelfs solidariteitstoeslag geheven. Dit was een extra belasting die elke Duitser geacht werd te betalen. Veel West Duitsers vonden echter dat de Oost Duitsers er maar harder voor hadden moesten werken, zij werden dan ook vaak als lui bestempeld. De samenwerking om de grote verschillen in Duitsland recht te trekken hebben hun uitwerking gehad. Nu vijftien jaar later zijn de verschillen een stuk kleiner geworden, maar er is nog steeds veel te doen. Men schat dat het zeker nog eens vijftien jaar duurt voordat de sociale maar vooral economische verschillen verdwenen zijn. De economische verschillen zijn nog lang niet zo goed opgelost als de sociale problemen. De DDR had veel bedrijven die verliesgevend waren maar konden voorbestaan doordat ze gefinancierd werden door de staat. Nu het communistische regime heeft plaatsgemaakt voor het kapitalisme moesten deze bedrijven het zelf maar uitzoeken met minimale steun. Veel bedrijven gingen hierdoor dan ook failliet. De Oost Duitsers kregen met een geheel nieuw fenomeen te maken en dat was de massale werkloosheid. Vele Oost Duitsers kwamen op straat te staan en moesten van een kleine uitkering rond zien te komen. Dit was een groot nadeel van de vrije markt –economie. Voorlopig zal er nog steeds veel geld moeten worden gepompt in de voormalige DDR. Veel bedrijven zijn nog steeds onrendabel omdat hun arbeidsproductiviteit te laag is. De lonen zijn echter wel flink gestegen waardoor de bedrijfskosten boven de omzet uit stijgen. Verder willen nog niet genoeg Westerse bedrijven zich in voormalig Oost Duitsland vestigen. Er was nog een probleem met Oost Duitsland en dan vooral Oost Berlijn en dat was dat er zeer veel milieuvervuiling was. De grond is op veel plaatsen vervuild en de uitstoot van fabrieken is veel te hoog. Ook het verhelpen van dit probleem kost veel geld. Na de eenwording is wel begonnen met het opzetten van een groot renovatieplan voor de stad Berlijn. Dit is alleen geen goed plan geweest omdat Oost Duitsland in de jaren tachtig diep in de schulden zat. Dit was dus weer een kostenpost voor de voormalige BRD. Het plan hield in dat Berlijn een grote bouwput zou worden en er na decennia van ellende en veroudering beter uit zou komen dan ooit te voeren en haar oude glorie als eind jaren twintig weer terug zou krijgen. De uitvoering heeft slechts voor een failliete gemeente Berlijn en vele schulden gezorgd. Bij sommige Duitsers ontstond zelfs heimwee naar de oude situatie. Bij de Oost Duitsers werd dit Ostalgie genoemd. Deze heimwee heeft er mede voor gezorgd dat Helmut Kohl plaats moest maak voor Gerard Schroder. Kohl heeft echter wel veel voor elkaar gekregen en wordt samen met de Russische presidenten Gorbatsjov en Jeltsin gezien als de redder van de Duitse eenheid. Het is ook de Russische presidenten niet altijd in dank afgenomen. Kohl heeft echter wel voor grote hervormingen gezorgd en heeft direct na de eenwording zijn plannen om van Duitsland weer een echte eenheid te maken uitgewerkt in een tienpuntenplan. Hier is te zien dat de Potsdammerplatz in Berlijn een grote bouwput is. Conclusie Na het beantwoorden van de deelvragen zijn we nu in staat om de hoofdvraag te beantwoorden. Ter herhaling eerst nog even de hoofdvraag: Wat waren de sociale en economische gevolgen voor Berlijn van de Berlijnse muur? De bouw van de Berlijnse muur heeft voor emotioneel zeer zware situaties gezorgd. Gezinnen moesten gescheiden van elkaar leven door de zeer snelle grensafsluiting. Verder heeft de bouw de stad letterlijk in tweeën geknipt en West Berlijners leefden geïsoleerd in hun deel van de stad. Veel Oost Duitsers hebben geprobeerd om naar het westen te vluchten dit moesten honderden echter met de dood bekopen omdat de muur bewaakt werd door Oost Duitse militairen. Na de val van de Berlijnse muur zijn de gevolgen gigantisch geweest. Vooral voor de Oost Duitsers, zij moesten zich aan een geheel nieuwe situatie en staatsvorm aanpassen. Zij waren sinds 1933 geen democratie meer gewend geweest. Zij verlangden er erg naar om weer een te worden met de West Duitsers en hadden daar veel voor over. Vooral toen men kon vluchten hebben hier veel mensen gebruik van gemaakt. Een aantal jaren na de val van de muur was er echter ook sprake van Ostalgie wat heimwee naar de oude DDR situatie inhield. Ook van de West Duitsers werd enige aanpassing verwacht. Zij moesten extra belasting betalen en er ging veel regeringsgeld naar Oost Duitsland. De Oost Duitsers zijn hen hier erg dankbaar voor maar nemen hen ook enkele gewoonten kwalijk die het gevolg waren van de jarenlange afzonderlijke ontwikkeling van beide staten. Zo vonden de Oost Duitsers de West Duitsers egoïstisch en bazerig. De West Duitsers namen het de Oost Duitsers kwalijk dat zij nooit zelf voor hun geld hebben gezorgd en lui zijn. De relatie tussen beide Duitslanden is nu sterk verbeterd maar er zijn nog steeds veel wrijvingen. Het oosten voelt zich nog steeds achtergesteld bij het voormalige West Duitsland. Dit ondanks de immense bedragen die zij jaarlijks van de West Duitsers ontvangen. De oorzaak is de nog steeds slechte economische toestand waarin voormalig Oost Duitsland verkeerd en met name Berlijn. Deze gemeente is bankroet en heeft te maken met veel milieuverontreiniging. In Oost Duitsland gaan nog veel ondernemingen failliet en er is een gigantische werkloosheid met in bepaalde gebieden een werkloosheidspercentage van meer dan dertig procent. De negatieve gevolgen worden echter steeds minder zichtbaar maar het zal nog zeker vijftien jaar duren voordat beide delen van Duitsland daadwerkelijk weer een zijn. Taakverdeling Wij hebben geprobeerd om de taken zo eerlijk mogelijk te verdelen, wij denken dat dit goed gelukt is, op deze wijze hebben wij het werk verdeeld: Robert: Informatie zoeken Inleiding Hoofdvraag Deelvraag 1 Deelvraag 2 Deelvraag 5 Bronnenlijst Taakverdeling
Ward: Informatie zoeken Hoofdvraag Deelvraag 3 Deelvraag 4 Deelvraag 6 Inhoudsopgave Vormgeving Voorpagina Bronnenlijst We hebben in de inleiding al laten weten wat voor bronnen we zouden gebruiken voor de informatiewinning. Hier hebben we de uiteindelijke lijst: De hele wereld in woord en beeld: blz. 68 t/m 77 en blz.170 t/m 173

MEMO geschiedenis:blz. 276 t/m 287
Bosatlas :Kaart 85C,E,G,H,I en Kaart 61A en Kaart 67C, 68D plus Kaart 86 en 87. Internet: www.dhm.de/lemo/html/biografien/honeckerErich/ www.geschiedenisvoorkinderen.nl/eeuw/koude%20oorlog.htm
www.onsverleden.net/coldwar/bouwmuur.htm
www.onsverleden.net/coldwar/chronolvalmuur.htm
www.rusnet.nl/nl/encyclo/g/gorbatsjov.shtml
www.berlijn.pagina.nl links :over de muur
www.politiek-actie.net/pages/opinie/columns/index/hitler_gorbatsjov.html
We hebben nog veel meer sites gebruikt maar het is haast niet mogelijk om alle sites waar je even gekeken hebt te onthouden.