De VS tegenover de Sovjet-Unie in de 20e Eeuw

Inleiding

We hebben als onderwerp gekozen voor: De verhoudingen tussen Oost en West in de 20e eeuw. Wij hebben voor dit onderwerp gekozen omdat het ons wel aansprak aan omdat het aan alle eisen voldeed. Gedurende de 20e eeuw hebben er voortdurend gebeurtenissen plaats gevonden die relaties tussen Oost en West veranderden. Er is dus wel duidelijk sprake van continuïteit en verandering. Onze hoofdvraag is: Welke ontwikkelingen hebben de banden tussen Oost en West, en dan met name de voormalige Sovjet-Unie en de VS, beïnvloed in de periode van 1914 tot 1991. Vervolgens hebben we daar enkele subvragen bij bedacht. We zijn begonnen met een subvraag die betrekking heeft op De Eerste Wereldoorlog. De andere subvragen gaan over de invloed van het communisme, over de samenwerking tussen de VS en de Sovjet-Unie tijdens De Tweede Wereldoorlog, over De Koude Oorlog en over het uiteenvallen van het Oostblok. De exacte formulering van de subvragen is te vinden in de inhoudsopgave. We hebben alledrie een grote subvraag beantwoord: Mark heeft de subvraag beantwoord die betrekking heeft op de Eerste Wereldoorlog, Niels over De Tweede Wereldoorlog en Emiel over De Koude Oorlog. Na die verdeling zijn we nog een keer bij elkaar gekomen om de kleinere hoofdstukken en taken te verdelen. Emiel heeft de inleiding geschreven en Mark de conclusie. De subvraag over het communisme hebben Niels en Emiel beantwoord en de vraag over het uiteenvallen van het Oostblok heeft Niels gedaan. Mark heeft zich ontfermd over de voorpagina en de afbeeldingen. We hebben het werk goed gepland en verdeeld. Het maken van ons werkstuk verliep voorspoedig en we zijn in de week voor de inleverdatum nog twee keer bij elkaar gekomen om het werk af te ronden. We zijn dan achteraf ook tevreden over onze aanpak en ook zeker tevreden over het eindresultaat.

De Internationale verhoudingen aan het begin van de 20e eeuw (1900-1919)

Voor de eerste wereld oorlog was de relatie tussen de VS en Rusland vrij beperkt. De Amerikaanse buitenlandse politiek hield zich vooral afzijdig van Europa. Een uitzondering was Engeland, waarmee de VS wel een zeer goede samenwerking had. Deze samenwerking beschouwde de VS als een gezonde relatie met West-Europa. Door de Britse rivaliteit voor de Duitsers kwam onder andere de eerste wereld oorlog. Het was duidelijk dat de VS de kant van Engeland, Frankrijk en Rusland zou kiezen.

President Wilson van de VS had weinig zin om zich te bemoeien met de Europese conflicten die er rond deze tijd afspeelde. Hij voerde een zogenaamde isolationismepolitiek. Maar neutraal blijven bleek vrijwel onmogelijk; velen Fransen, Britten, Ieren, en andere Europeanen waren voor deze tijd naar Amerika geëmigreerd. Ook werd de Amerikaanse neutraliteit gehinderd door de bestaande en nieuwe economische banden met Engeland. Duitsland had moeite met de VS als neutraal land te beschouwen, omdat Wilson openlijke opvattingen had over een eventuele Duitse overwinning. In 1917 tekende Wilson de oorlogsverklaring terwijl Rusland net afstand van de oorlog had genomen. Ze hadden het op een akkoordje gegooid met Duitsland. Ze waren moe van het vechten, en het leek een eindeloze oorlog. Ook had het leger in 1904 een enorme nederlaag geleden tegen Japan. Die nederlaag tegen het “barbaarse” Japan was een ramp voor de moraal in het Russische leger. Dit zorgde voor een flinke verzwakking van het al achtergestelde leger.
Omdat de twee landen niet samen deelnamen aan de 1e wereldoorlog, ontstonden er geen extra spanningen in de verhoudingen tussen de VS en Rusland.
Rusland was op bijna geen enkel gebied goed ontwikkeld. Boerderijen werden nog met de hand bewerkt, machines waren nog niet aanwezig. Hierdoor was de productie te laag om iedereen te kunnen onderhouden.
In Rusland bestond zo goed als geen economie. De regeringsvorm was hetzelfde als die van het middeleeuwse Europa. Toen Rusland zijn industrie eindelijk begon op te bouwen werden haar markten al overspoeld door producten uit het westen. Duitsland, die veel goedkoper producten kom maken ontwrichtte zo de Russische economie wat voor nog grotere armoede zorgde in het toch al arme Rusland. Ook was er geen geld meer na de oorlog. Alles was opgegaan aan defensie en het leger.

Kapitalisme versus Communisme (1920-1950)

In de jaren ’20 was er in de Verenigde Staten sprake van een grote economische groei. Veel technische ontwikkelingen zorgden ervoor dat de VS 1 van ’s werelds meest vooraanstaande landen werd. In 1929 breekt er een wereldcrisis uit op de beurs in New York. Veel mensen raken hierdoor failliet. Werkloosheid stijgt enorm, mensen raken dakloos. In deze tijd stak het Kapitalisme de kop op in de VS. Deze kapitalisten waren bang voor het ‘Rode Gevaar’ uit Rusland, namelijk het communisme. Deze twee begrippen staan recht tegenover elkaar. Om de economie weer te stimuleren, verzon de toenmalige president Franklin D. Roosevelt de zogenaamde ‘New Deal’. Dit bracht veel werkgelegenheid en zorgde voor gelijkheid onder de mensen. Hierdoor werd Roosevelt door critici ook wel spottend een communist genoemd.
Voor Rusland was de eerste wereldoorlog catastrofaal. Grote veranderingen zorgden voor spanningen in de staat. Armoede nam toe, Rusland had gebieden verloren en teveel geld uit moeten geven aan het leger. De mensen waren ongelukkig en er ontstond een revolutie. Tsaar Nicolaas II werd afgezet, en uiteindelijk kwamen de Bolsjewieken aan de macht. Lenin, de leider van deze mensen, voerde het communisme in. Dit moest zorgen voor gelijkheid, vrede en welvaart. Gelijkheid tegenover vrijheid, waar kapitalisme voor stond. Tussen de Bolsjewieken en de aanhangers van de tsaar ontstond een burgeroorlog. De tegenstanders van de Bolsjewieken weren gesteund door geallieerden, waaronder Engeland, Frankrijk en ook de VS. Dit verslechterde de relatie tussen de VS en Rusland. De geallieerden steunden deze groepen uit angst voor overslaan van de revolutie en zijn communistische ideeën en invloeden.
Lenin won uiteindelijk toch, en Rusland was weer ‘compleet’. Zijn eerste doel was orde scheppen. Het communisme sloeg echter niet aan, mensen gingen niets doen omdat ze toch wel betaald kregen. Hoe hard ze ook werkten, ze kregen hetzelfde. Hierdoor paste Lenin zijn beleid aan, en zorgde ervoor dat de mensen een deel van hun opbrengst zelf mochten houden. Dit wordt de Nieuwe Economische Politiek van Lenin genoemd.
In 1924 neemt Stalin het over. Hij neemt radicalere maatregelen en begon met zijn zogenaamde zuiveringen. Iedereen die niet in zijn ideale samenleving paste, werd geëlimineerd. Hierdoor werd Stalin ook wel de ‘Rode Tsaar’ genoemd. Dit was omdat hij een alleenheerser was, en rood de kleur van het communisme. Ook voerde hij de planeconomie in. Dit betekende dat de overheid het vraag en aanbod bepaalden.


Van een menselijke oorlog naar een ‘koude’ oorlog

Op 23 augustus 1939 sluit de Sovjet-Unie een non-agressiepact met Duitsland. Dit betekende dat ze elkaar niet aan zouden vallen. Dit verbijsterde het westen volkomen. Ze zagen een potentiële bondgenoot in de Sovjet-Unie. Duitsland Italië en de Sovjet-Unie veroverden grote stukken van de Balkan.
Hitler had echter van tevoren al gepland dat hij ook de Sovjet-Unie bij zijn rijk wou inlijven, na Europa. Een van zijn redenen hiervoor was zijn afkeer van het Bolsjewisme. In juni 1941 verklaart Duitsland de oorlog aan de Sovjet-Unie. Finland sloot zich bij Duitsland aan om verloren gebieden terug te winnen. Omdat de Sovjet-Unie niet in een tweefrontenoorlog verzeild wilde raken, zochten ze toenadering bij de geallieerden. Ze werden namelijk vanuit het oosten aangevallen door de Japanners, en in het westen belaagd door de Duitsers.
De Sovjet-Unie kreeg hulp van het westen. Vele wapens, grondstoffen en andere materialen werden door de geallieerden naar de Sovjet-Unie vervoerd.
Toen de Japanners de Amerikaanse marinehaven Pearl Harbour bombardeerden, raakte de VS actief betrokken bij de 2e wereldoorlog. Hoewel ze elkaar verafschuwden, zat er niets anders op voor de grootmachten om zich te verenigen tegen Duitsland. In deze tijd zag het westen het communisme als een totalitaire dwaalleer die de hele wereld van zijn vrijheid wou ontnemen. Noodgedwongen vochten ze aan elkaars zijde. Teneinde van WOII groeide het wantrouwen tussen oost en west. De Sovjets vreesden dat de geallieerde de oorlog zo lang wouden rekken tot Duitsland en de Sovjet-Unie elkaar hadden vernietigd. Toen de Sovjet-Unie Japan terugdrong naar het oosten wou het grote gebieden van Azië veroveren. Deze opmars werd echter gestuit toen de VS zijn atoombommen op Japan gooide.
De Koude Oorlog was reeds begonnen. De Sovjet-Unie hervatte zijn antiwesterse propaganda door te verklaren dat het westen Hitler had gesteund bij diens inval in de Sovjet-Unie. De Sovjet-Unie had grote gebieden van Oost-Europa bevrijd en begon hier communistische regimes te installeren. Alle industrie werd overgenomen en grotendeels verplaatst naar Rusland.
Inmiddels groeide de sympathie tegenover de Sovjet-Unie in de westerse landen. De Sovjets werden gezien als antifascistische helden die hadden geholpen Duitsland te verslaan en de oorlog te winnen. Een golf van communisme spreidde zich uit over het westen. Nadat het communisme zich onbelemmerd had verspreid, begonnen de westerse overheden maatregelen te nemen tegen het communisme. Dit gebeurde vooral door de invloed die de VS uitoefende. Toen de Britse ex-premier Churchill de woorden ‘IJzeren Gordijn’ liet vallen waarmee hij de grens tussen oost en west beschreef, was de koude oorlog definitief begonnen.

De Koude Oorlog

Roosevelt, Stalin en Churchill kwamen in februari 1945 bijeen om regelingen te treffen die de oorlog moesten beëindigen en om afspraken te maken voor de tijd na de oorlog. Een regeling voor wat er met Duitsland moest gebeuren na de oorlog vormde een groot discussiepunt. Stalin wilde een volledige uitschakeling van de macht van Duitsland en wilde dat de Sovjet-Unie omringd zou worden met een gordel van bevriende landen. Churchill wilde een Europees evenwicht, waarbij ook Frankrijk en Polen betrokken moesten worden. De drie zo verschillend denkende regeringsleiders konden dan ook de definitieve regeling voor Duitsland niet bedenken. Vier mogendheden (Sovjet-Unie, VS, Engeland en Frankrijk) zouden het bezetten. Berlijn, dat in de Russische bezettingszone zou komen te liggen, zou ook door de vier mogendheden bezet worden. Over schadevergoedingen, door Duitsland te betalen, werd men het niet eens. Ook de regeling van de toekomst van Polen werd besproken. Men besloot uiteindelijk dat Polen naar het westen zou opschuiven daardoor kon de Sovjet-Unie de oostelijke gebieden van Polen weer terugnemen. Dat betekende dat Duitsland een belangrijk gebied aan Polen moest afstaan. Zodra de oorlog was afgelopen en de geallieerden elkaar niet meer nodig hadden namen de onderlinge tegenstellingen snel toe. Eind juli 1945, toen de oorlog in Europa ten einde was kwamen de regeringsleiders van de vier grote mogendheden nogmaals bijeen. Roosevelt wilde dat de Amerikaanse troepen zich zo snel mogelijk terug konden trekken uit Europa. Stalin wilde een zo groot mogelijke schadevergoeding van Duitsland hebben. Verder wilde hij erkenning van de communistische regeringen in enkele buurlanden. Churchill bleef zijn best doen voor een politiek evenwicht in Europa en was daarom bang voor een al te grote verzwakking van Duitsland. Tijdens de conferentie werd besloten dat ieder land zijn eigen gang kon gaan in zijn eigen bezettingszone. Daarmee was een grote stap gezet naar de tweedeling van Europa. Men vond dat de Amerikaanse regering veel te slap was tegenover Stalin. Ze vonden dat er gevaarlijke “appeasement-politiek” werd gevoerd. Begin 1946 besloot Truman (de nieuwe president van de VS) dat serieuze samenwerking met de Sovjet-Unie niet langer zinvol was. Stalin was volgens hem niet langer uit op veiligheid, maar op uitbreiding van het machtsbereik. Stalin wilde echter geen ruzie met de machtige VS. De VS had een zeer sterke economische en militaire positie na de oorlog. Ook waren de Amerikaanse verliezen in de Tweede Wereldoorlog heel klein. Bovendien waren de VS inmiddels in het bezit van de atoombom. Op 6 augustus 1945, wierpen de VS hun eerste atoombom op Hirosjima. Waarschijnlijk wierpen de VS de bom op Japan om aan de Sovjet-Unie zijn militaire kracht te demonstreren. Eigenlijk is het vreemd dat na 1945 de VS en de Sovjetunie zo snel tegenover elkaar zijn komen te staan. Zij waren immers jarenlang elkanders bondgenoten geweest in de strijd tegen het fascisme van Duitsland en Italië. Ook oude tegenstellingen van voor de Tweede Wereldoorlog werden weer levend. De toekomst van Oost-Europa werd bepaald door het Rode Leger en Stalin wilde overal het communisme invoeren. Vrije verkiezingen vonden daarna niet meer plaats in de landen die de Sovjet-Unie had veroverd. Binnen twee jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog waren elf Europese staten, met een gezamenlijke bevolking van meer dan 100 miljoen mensen, communistisch geworden: Letland, Estland en Litouwen, Polen, Oost-Duitsland, Tsjecho-Slowakije, Hongarije, Roemenië, Bulgarije, Joegoslavië en Albanië. Voor de mensen in het westen betekende de sovjetisering van Oost-Europa een binnendringen van het communisme in een vrije wereld. President Truman verklaarde in 1947 dat elke natie tussen twee manieren van leven moest kiezen, en verklaarde dat het de politiek van de VS was om “vrije volkeren te steunen die zich verzetten tegen onderwerping door binnenlandse minderheden of druk van buitenaf.” Elk land dat aan kon tonen dat het door het communisme bedreigd werd, kon voortaan op steun van Amerika rekenen.

De economische en politieke tweedeling van Europa

Van de bezettende mogendheden volgde een eigen bezettingspolitiek, waarbij die van de Sovjet-Unie het meest van de andere drie afweek. De Russen voerden in hun gebied grote landbouwhervormingen en zij richtten zich met felheid tegen allen, die op de een of andere manier de Nazi’s hadden gesteund. De westerse mogendheden wilden hun bezettingsgebied economisch niet geheel ruineren, zij traden minder scherp op tegen de oud-nazi’s en zij gaven gelegenheid tot nieuwe partijvormingen. De mogendheden begonnen met de voorbereiding van een zelfstandige West-Duitsland. Bonn werd de voorlopige hoofdstad en Adenauer werd de eerste bondskanselier. Berlijn was het eerste openlijke conflict tussen de tegenstanders in de Koude Oorlog. Toch leidde het niet tot een echte oorlog. Het werd de westerse leiders duidelijk dat alleen de VS het machtsevenwicht in Europa kon bewaren. Door een nucleaire paraplu kregen de West-Europeanen een veilige basis om aan het economische herstel te werken en konden ze weerstand bieden aan de communisten. Vijf jaar na de Tweede Wereldoorlog stelden de Amerikanen hun eigen veiligheid gelijk met de veiligheid van de gehele wereld buiten het communistische blok. Elk land dat communistisch werd, zou volgens hen de strategische positie van het Westen verzwakken. Rond 1950 waren vrijwel alle Oost-Europese staten in de greep van de Russische politiek en economie geraakt.


De Cuba-crisis

In oktober 1962 bereikten de Amerikaans-Russische relaties een dieptepunt. De Cuba-crisis wordt algemeen beschouwd ergste moment van de Koude Oorlog. Cuba had de Amerikaanse regering al enkele traumatische ervaringen bezorgd. In de jaren vijftig werd het bestuurd door een pro-Amerikaans regime, waardoor het kon rekenen op de steun van de VS. In 1959 was na een revolutionaire strijd Fidel Castro aan de macht gekomen. Castro streed tegen het regime van Batista. Vele Cubanen sloten zich bij hem aan en op 1 januari 1959 vluchtte Batista en kregen Fidel Castro en zijn mannen de macht in handen. De economische positie van de VS was erg sterk op Cuba. Ze bezaten de banken, beheerden suiker en koffieplantages en waren de eigenaars van raffinaderijen en mijnen. De handel was geheel op de VS gericht, en was hier dus ook geheel van afhankelijk. Ook was er op Cuba een uitgebreid Amerikaans toerisme (luxe hotels, casino’s en prostitutie). Toen Fidel Castro overging tot herverdeling van het land en tot controle op de suiker en olieraffinaderijen, die bijna geheel werden beheerd door de Amerikanen, ontstond er een conflict tussen beiden. De Amerikanen zetten daarop hun hulpverlening aan Cuba stop en verbraken alle betrekkingen. Castro ging zich doordoor steeds meer op de Sovjet-Unie oriënteren. Eisenhower had daarom in het diepste geheim met Amerikaanse steun een legertje van Cubaanse ballingen laten vormen. Dit legertje moest op Cuba landen en zou daarbij Amerikaanse luchtsteun krijgen. De verwachting was dat de Cubanen na de landing spontaan in opstand zouden komen tegen Castro. In april 1961 ging deze onderneming van start. Een leger van ongeveer 14000 man deed aan aanval maar kwamen niet verder dan de Varkensbaai waarop zij geland waren en de Cubanen kwamen niet in opstand. Het leger was binnen drie dagen verslagen en werd voor het grootste deel gevangen genomen. Natuurlijk kwam uit dat de Amerikanen de zaak hadden georganiseerd. Castro’s populariteit steeg enorm en iedereen wist dat het een Amerikaanse actie was. De Sovjet-Unie leverde tanks en geschut en begon met de bouw van raketbases op Cuba. Chroesjtov wilde Cuba beschermen tegen een eventueel nieuwe invasie en tegelijkertijd zijn nucleair-strategische positie versterken. Hij hoopte de nucleaire balans tussen de Sovjet-Unie en het westen in evenwicht te brengen. Op het moment van de crisis had de Sovjet-Unie de beschikking over slechts een handvol raketten, terwijl de Verenigde Staten 144 raketten aan boord van onderzeeërs hadden. Kennedy concludeerde dat de raketten op Cuba de VS niet echt bedreigden. Maar hij vond toch dat de Russische zet niet getolereerd kon worden. Kennedy had de Russen al eerder gewaarschuwd dat de installatie van kernraketten op Cuba voor de VS onacceptabel was. Kennedy stelde een blokkade in op zee om verdere verscheping van raketten naar Cuba te voorkomen. De naderende Russische schepen keerden om en voeren terug naar de Sovjet-Unie. Nu resteerden nog de raketten die al op Cuba waren. Nadat de Amerikanen hadden beloofd hun raketten uit Turkije terug te trekken, beloofde Chroesjtsjov dat te doen met de raketten in Cuba. Kennedy besloot zich tot de Sovjet-Unie te richten en niet langer meer tot Cuba. Kennedy beval de opbouw van de raketten te staken en de aanvoer van alle militaire materialen te beëindigen en dreigde hierbij met een invasie binnen 24 uur. Na een ingewikkelde briefuitwisseling was de Sovjet-Unie bereid zijn raketten terug te trekken, in ruil voor de Amerikaanse belofte Cuba niet binnen te zullen vallen.
Kennedy en Chroesjtsjov besloten in 1963 een directe verbinding (de “hotline”) aan te leggen tussen het Kremlin in Moskou en het Witte huis in Washington. Direct onderling contact moest in het vervolg de kans op een ongewenste oorlog verminderen. In juni 1963 hield Kennedy een vredelievende toespraak en drie maanden later ondertekenden de Amerikanen en de Russen het “Test Ban Treaty”. In dit verdrag beloofden zij geen atoomproeven meer te houden. De Russen streefden naar nucleistrategische gelijkwaardigheid met de Amerikanen, omdat zij nooit meer zo vernederd wilden worden als tijdens de Cubacrisis. Na jarenlange onderhandelingen ondertekenden de VS, de Sovjetunie en een reeks van andere landen in 1968 het “Non Proliferatie Verdrag”. Er werd afgesproken dat zij de nucleaire technologie niet aan andere naties zouden doorgeven en de niet-kernmogendheden beloofden af te zien van de constructie van eigen kernwapens.

De Vietnamoorlog

De Vietnamoorlog was de langste oorlog uit de geschiedenis van de VS. Waarom raakten de VS zo sterk betrokken bij een klein land dat bijna 20.000 kilometer ver weg lag? Twintig jaar lang bleven de VS vasthouden aan hun doel Zuid-Vietnam te vrijwaren van het communisme. De VS raakten niet direct in de oorlog verzeild, elke stap naar verdere betrokkenheid werd pas genomen na zorgvuldige overwegingen. Toch verloren de VS de oorlog, de gevolgen van de Vietnamoorlog waren niet minder belangrijk dan de oorzaken. Aan het einde van de oorlog zagen veel mensen in het Westen de VS als een grotere bedreiging voor de wereldvrede dan de Sovjet-Unie. De Amerikaanse betrokkenheid in Vietnam werd gezien als een misdaad.
De veranderingen in de richting van de Koude Oorlog in de periode 1967-1974
In de late jaren zestig, waren de problemen in de Sovjet-Unie, zowel op binnenlands als op buitenlands gebied, zodanig groot, dat er steun gezocht werd bij de VS. Het ging niet goed met de economie. Een manier om de productiviteit te verhogen zonder het systeem te veranderen, was gebruik maken van de technologie uit het Westen. Een tweede en belangrijker reden voor de Sovjet-Unie om naar een “détente” (ontspanning) met het Westen te streven was de groeiende kloof met China. De breuk tussen de twee communistische grootheden liep in 1969 bijna uit op een oorlog. Ook wilde de Sovjet-Unie de relatie met de VS verbeteren om zo een nucleaire confrontatie te vermijden. Hoewel de VS in veel wapencategorieën nog steeds een voorsprong hadden, had de Sovjetunie eind jaren zestig bijna een nucleaire gelijkwaardigheid bereikt waardoor een onderhandeling over wapenbeheersing mogelijk werd. Eind jaren zestig waren de VS ook bereid tot het voeren van een politiek van détente. Détente bereikte zijn hoogtepunt tussen de jaren 1972 en 1974, met een serie topontmoetingen tussen Moskou en Washington. Het doel van dit proces was de kwestie van de wapenbeheersing. Ze stelden dat een relatief kleine hoeveelheid kernwapens voldoende was. De onderhandelingen eindigden in 1972 zonder dat ze een concrete overeenkomst hadden gevonden.

Het einde van de détente

Zowel de VS als de Sovjet-Unie was ontevreden over de onderhandelingen. De Sovjet-Unie hield zich niet aan de beloften en steunde in verschillende derdewereldlanden marxistische bewegingen. De VS hielden zich namelijk ook niet aan de afspraken en streefden naar vergroting van hun invloed in de derde wereld. De verdenking ontstond dat de Sovjet-Unie voorkennis van de aanval op Israël door Egypte en Syrië had, want de Sovjet-Unie had al zijn militairen voor de invasie uit Egypte teruggetrokken. De politiek van de Sovjet-Unie in Afrika in de jaren 70 was een belangrijke reden voor het verval van détente. In 1975 was er in Portugal’s grootste en rijkste kolonie, Angola, een burgeroorlog. De Volksbeweging voor de Bevrijding van Angola kon dankzij militaire steun van de Sovjet-Unie de overwinning behalen. De Sovjet-Unie en Cuba bemoeiden zich in 1977 weer met Afrika, toen ze Ethiopië hielpen bij het verwijderen van Somalië. De Sovjetwapens had Noord-Vietnam aan de overwinning geholpen. En de overwinning van Noord-Jemen op Zuid-Jemen in 1979 werd ook mogelijk gemaakt door deze steun.

Een “nieuwe” Koude Oorlog

Carters terugkeer naar de Koude Oorlog werd afgemaakt door zijn Republikeinse opvolger Ronald Reagan. Reagan wou de Amerikaanse militaire superioriteit herstellen. Pas als dat gebeurd was, zou er weer met de Russen onderhandeld kunnen worden. Carter had veel aandacht gegeven aan de armoede in de derde wereld. Reagan wilde dit anders doen. Niet de armoede, maar de Russische uitbreiding was het grootste probleem in de derde wereld. De containment-politiek, die verzwakt was na de Vietnamoorlog, moest weer worden hersteld. Zo lijkt het misschien of de regering-Reagan een duidelijk plan had wat betreft de buitenlandse politiek. Maar dat was niet zo, Reagan gaf veel meer aandacht aan de binnenlandse politiek en wist eigenlijk te weinig af van de buitenlandse politiek.


Het einde van de koude oorlog

De relaties tussen de VS en de Sovjet-Unie, die al behoorlijk moeizaam waren, werden in de eerste helft van de jaren tachtig nog verder bemoeilijkt. Het leek of president Reagan helemaal geen vrede wilde met de Sovjet-Unie. Zo weigerde hij in november 1982 naar de begrafenis van Brezjnev te komen. Nog voor de Amerikaanse verkiezingen bracht de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Gromyko, een eerste bezoek aan het Witte Huis. Begin 1985, na het overlijden van Tsjernenko, die het maar een jaar had uitgehouden als opvolger van Andropov, kwam in de Sovjetunie een jonge leider aan de macht; Gorbatsjov. In die tijd was duidelijk geworden dat de economie van de Sovjet-Uniezeer slecht was. Breznjev had ontzettend veel geld uitgegeven aan de opbouw van het militaire apparaat maar heel weinig geld aan andere zaken. De economische groei was al twintig jaar aan het dalen. Belangrijker nog was de achterstand van de Sovjet-Unie op het gebied van technologie, vooral micro-elektronica en computers. Op dat gebied werd de kloof tussen de Sovjetunie en het Westen steeds groter. Onder leiding van Gorbatsjov werd de situatie in de Sovjet-Unie beter en de relaties met het Westen bleven ook ongeschonden.

De val van het ijzeren gordijn

Was het de toenemende ontspanning tussen de VS en de Sovjet-Unie, was het de Perestrojka van Michael Gorbatsjov of waren het de vreedzame protesten van de Oost-Europese burgers?
Over dit punt zijn de meningen verdeeld. Velen zeggen ook dat het bezoek van Paus Johannes Paulus II aan zijn vaderland Polen de doorslag gaf. De vakbond Solidarnosc (Solidariteit) speelde in ieder geval een grote rol.
Het gordijn vertoonde voor het eerst scheurtjes in 1980, in Polen. De immense populariteit van Solidarinosc, die 10 miljoen leden wierf in 1 jaar tijd, werd in 1981 door de Poolse regering verboden. De vakbond ging echter ondergronds verder met haar praktijken. Het wekte massale protesten, demonstraties en stakingen op in heel Oost-Europa. De regering werd geen andere mogelijkheid gelaten dan de vakbond te erkennen. Dit gebeurde uiteindelijk op 19 januari.
Polen stimuleerde veel andere landen tot demonstraties. Vooral in Roemenië en Hongarije vonden hevige protesten plaats. Het was dan ook in Hongarije dat het gordijn voor de eerste keer letterlijk werd doorbroken. Verscheidene vooraanstaande politici zetten de schaar hoogstpersoonlijk in het prikkeldraad dat de scheiding aangaf. Duizenden mensen stroomden West-Duitsland in opzoek naar een beter leven. Deze ontwikkelingen spoorde heel Oost-Europa aan en er braken alsmaar meer protesten uit. Zo kwam er op 9 november 1989 een symbolisch einde aan de Koude Oorlog. Deze oorlog, die de wereld 40 jaar lang in 2 blokken had verdeeld leidde nu het einde in van het communisme in het Oostblok. De Sovjet-Unie viel uit elkaar en werd weer Rusland. Hier was het echter niet mee klaar. Oost-Europa was economisch, sociaal en technisch ver achtergesteld. De Koude Oorlog liet een duidelijk spoor van verderf achter.

Conclusie

De verhoudingen tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie zijn in de 20e eeuw vaak veranderd. Steeds weer herzagen de twee wereldmachten hun standpunt. Ze kwamen echter steeds weer terug op het feit dat ze politiek, economisch en sociaal gezien recht tegenover elkaar staan. Dit zorgde voor veel confrontaties. Beide landen wouden het machtigste ter wereld worden. In tijden van nood, zoals in de 2e wereldoorlog, vochten ze toch aan elkaars zijde en bestreden ze de gezamenlijke vijand.
Hoezeer sommige gebeurtenissen ook verwacht positief uit zouden pakken, waren er elke keer bepaalde factoren die het de negatieve kant uitdraaiden. Omdat beide grootmachten de wereld voor zich wouden winnen, ontstond uiteindelijk de zogenaamde Koude Oorlog. Het was een wapenwedloop waarmee beide landen wouden tonen dat zij de machtigste waren. Ze waren echter allebei te bang hun wapens ook werkelijk te gebruiken, omdat dit zou leidden tot de vernietiging van beide grootmachten, en misschien wel de hele wereld. De twee landen stonden tegenover elkaar tijdens vele conflicten over de hele wereld, waarbij ze hun politieke vrienden steunden die in oorlog waren.

Over het algemeen kunnen we zeggen, dat men steeds op het zelfde punt af stevende. Oost tegen west, Kapitalisme tegen Communisme, Planeconomie tegen Vrije Markteconomie, NAVO tegen Warschaupact. Aan het eind van de 20e eeuw komt er enigszins een verbetering in, mede door toedoen van Gorbatsjov, die de voormalige Sovjet-Unie uit het slop haalt. Als je de hele eeuw bekijkt, kun je zeggen dat de VS over het algemeen toch een tikje machtiger was, ook al werden ze op verscheidene punten door de Sovjet-Unie afgetroefd. Vandaag de dag is de VS wereldmacht nummer 1, en is het huidige Rusland ver achtergesteld in vergelijking tot het moderne westen.