Lapland

Inhoudsopgave Taakverdeling
Opzet
1. Is er bij dit volk sprake van een complexe of minder complexe cultuur? 2. Welke wijze van bestaan komt het meest voor bij dit volk? 3. Op welke manieren zijn groepen mensen binnen dit volk met elkaar verbonden? 4. Hoe wordt de afstamming bij dit volk bepaald? Maak een verwantschapsschema van dit volk 5. Hoe is de macht in de samenleving van het volk verdeeld? 6. Welke geloofsvorm of vormen komen voor bij dit volk? 7. Geef minimaal drie zaken die wij van dit volk in onze Nederlandse cultuur hebben overgenomen
8. Beschrijf van het volk de overeenkomstige uiterlijke kenmerken. 9. Beschrijf van het volk de gezamenlijke geschiedenis. 10. Beschrijf het land waar het volk het meest voorkomt
Taakverdeling Op Encarta en in atlas info zoeken Op Internet en in encyclopedie info zoeken
Naar de bieb Naar de bieb
Info uit boeken lezen/verwerken Info van internet lezen, vertalen/verwerken
Gedeelte uittypen Gedeelte uittypen Bellen naar informanten Overige informatie ordenen
Info zoeken over vragen 4,5,7 Info zoeken over vragen 4,5,7
Nog meer informatie zoeken over vraag 5 Plaatje inscannen uit boek
Nog meer informatie zoeken over vraag 5 Opzet Het werkstuk zal uit tien hoofdstukken gaan bestaan; één voor elke vraag. Als laatste hoofdstuk komt er een beschrijving van Noorwegen, want dit is het land waar de Lappen het meest voorkomen. Verder komen er vooraan nog drie aparte hoofdstukken; de taakverdeling, de opzet, en de inhoudsopgave. Achteraan komen de bronvermeldingen en de literatuurlijst. De afbeeldingen komen gewoon tussen de teksten in, of na de tekst waar ze bijhoren. Daar hebben we expres voor gekozen, omdat de ervaring ons leert dat dat het overzichtelijkst is. Aan de linkerzijde of aan de rechterzijde van de afbeeldingen zetten we bijschriften, die vertellen wat het precies moet voorstellen. Ook zullen we elke pagina nummeren, met uitzondering van de titelpagina. In de inhoudsopgave zal deze paginanummering dan terug te vinden zijn. 1. Is er bij dit volk sprake van een complexe of minder complexe cultuur? Als je kijkt naar de oude manier van leven van de Lappen, als nomadenvolk, is er sprake van een minder complexe cultuur. De ouderwetse Lappen gebruikten geen machines, maar voornamelijk spierkracht van mens en dier. De beroepen lagen niet helemaal vast, en kleine gemeenschappen zoals families en/of dorpen speelden een grote rol. Niet alles was strikt georganiseerd en geregeld. De Lappen, die trouwens liever Samen genoemd worden, kenden geen bestuurders die het land regeerden. Het land was van iedereen. Toen andere volken naar het noorden kwamen, moesten de Lappen belasting gaan betalen. In ruil voor vlees en huiden mochten ze het land gebruiken. Nu zijn de Lappen gewone burgers van het land waarin ze wonen. Dat wil zeggen ze maken deel uit van de Finse, de Noorse, de Zweedse of de Russische cultuur. Dit zijn allen complexe culturen. De Lappen volgen tegenwoordig goed onderwijs, ze krijgen goede medische verzorging en wonen in moderne huizen. Toch behoren de meeste Lappen tot de mensen die niet zo veel geld verdienen. De Noren, Zweden en Finnen hebben in het algemeen de beter betaalde banen. De meeste Lappen zijn dus overgegaan van een minder complexe cultuur in een complexe cultuur.
2. Welke wijze van bestaan komt het meest voor bij dit volk? Van vroeger uit zijn de Lappen nomaden. Als rondtrekkend volk hielden ze rendieren als vee. De dieren leverden vette melk, vlees en huiden. De huiden werden gebruikt voor het maken van kleding, schoenen en tenten. Van de botten en het gewei, werden mooie gebruiksvoorwerpen gemaakt, zoals naalden en messen. (zie afbeeldingen) De Lappen gebruikten rendieren ook als trekdier. In de winter trokken ze de rendierslee. Tegenwoordig werken de meeste Lappen in de industrie of dienstverlening. Nog maar weinig families leven van de rendierteelt. Dat komt omdat er bijna 400 rendieren nodig zijn, om een gezin te kunnen onderhouden. De oude leefwijze van de Lappen gaat steeds meer verloren. Omdat ze dat jammer vinden, proberen de regeringen dan ook te zorgen, dat jongeren weer van de rendierteelt gaan leven. De Lappen die nog wel van de rendierteelt leven, gebruiken moderne hulpmiddelen, zoals sneeuwscooters, motorboten, helikopters, en veerboten. Er zijn echter ook Lappen die het op de oude, traditionele manier doen. In gehuchten rond Inari, en Enontekiö vind men bijvoorbeeld enkele echte Samen-gemeenschappen. 3. Op welke manieren zijn groepen mensen binnen dit volk met elkaar verbonden? Zoals gezegd wonen de Lappen verspreid over 4 landen, nl. Finland, Noorwegen, Zweden en Rusland. Alhoewel de lappen als 1 volk gezien worden, met een gezamenlijk verleden, zijn er in de afgelopen eeuwen verschillende groepen ontstaan. (zie afbeelding) Tussen deze groepen bestaan veel onderlinge verschillen. Iedere groep een eigen klederdracht, een eigen handvaardigheid, en een eigen taal. De talen verschillen zelfs zo van elkaar dat een Lap uit bijv. Finland een Lap uit bijv. Zweden niet kan verstaan. Niet iedere Lap hoort bij een groep. Er zijn ook Lappen die een ‘gewoon’ leven leiden, net zoals de Finnen, de Noren, de Zweden en de Russen. Elke Sami-groep heeft een eigen kleur. Gestippelde gebieden zijn de gebieden waar de rendieren in de winter grazen. Tersami
Kildin Sami
Skolt Sami
Enare Sami
Davvi- of Noord Sami
Sea Sami
Lulesami
Pitesami
Umesami Åarjel of Zuidsami De Sami waren oorspronkelijk verenigd door hun familie taal, religie, woonomstandigheden, en hun levensonderhoud. Alhoewel de groepen veel van elkaar verschillen, is er wel onderlinge samenwerking. In de afgelopen tientallen jaren is deze samenwerking uitgebreid over heel Finland en de buurlanden. De Sami hebben een gezamenlijk volkslied: “The song of the Sami Family” geschreven in 1906. Sinds 1968 hebben de Sami ook een gezamenlijke vlag. (zie afbeelding) De vlag heeft de felle kleuren van de nationale klederdracht, en stelt de stralen van de zon en de maan voor. De Samen uit Finland, Noorwegen, Zweden en Rusland hebben een samenwerking genaamd “The Sami Council” oftewel de Raad van Sami. Aanvullend werken de Sami samen in de “World Council of Indigenous Peoples” oftewel de Wereldraad van Inheemse Volkeren, de WClP. Ze werken ook samen in de “Nordic Council”, de “Euro-Arctic Region of Barents” 4. Hoe wordt de afstamming bij dit volk bepaald? Maak een verwantschapsschema van dit volk. Sameheer en Samedame in originele klederdracht
5. Hoe is de macht in de samenleving van dit volk verdeeld? 6. Welke geloofsvorm of vormen komen voor bij dit volk Vroeger hadden de Lappen een eigen godsdienst: het sjamanisme. Ze geloofden in natuurverschijnselen, zoals wind, donder, bliksem en zon. Dat waren hun goden. Bij opvallende bergen of rotsen brachten ze offers om de goden te eren. Zoals de christenen in de kerk een pastoor of een dominee hebben, zo hadden de Lappen een sjamaan. Hij was tovenaar, priester en medicijnman. Met behulp van een tovertrommel kon hij met de goden praten en voorspellingen doen. Door de komst van het christendom is dit oude geloof helemaal verdwenen. Overblijfselen van de vroegere godsdienst, zoals de tovertrommels, kun je nog in musea bekijken. Niet alle Sami behoren tot dezelfde Christelijke stroming. Hoewel het grootste deel van de Sami tot de Lutherse kerk behoort, horen de Skolt Sami daarentegen bij de Orthodoxe kerk. Binnen de Sami regio worden Lutherse ceremonies zoals dopingen, bruiloften en begrafenissen wel in de Samische taal uitgevoerd. 7. Geef minimaal 3 zaken die wij van dit volk in onze Nederlandse cultuur hebben overgenomen. Het woord toendra; In de Samische taal bestaat het woord Tundra, waarvan ons woord toendra afgeleid is. Een toendra is een gebied waar de ondergrond het gehele jaar is bevroren, waardor het ongeschikt is voor boomgroei. In Lapland komen veel toendra’s voor. De fluit/’bullroarer’; De Samen hebben een eigen soort lied; de joik. De Samen gebruikten ook een instrument dat tevens bij andere culturen wordt gebruikt, de ‘bullroarer’. Een stuk hoorn of hout in een karakteristieke vorm, aan een touwtje. Met dat touwtje kon de toon worden bepaald. De Samen hebben deze fluit misschien wel onafhankelijk van andere volken uitgevonden. (zie afbeelding) De tent; De verschillende groepen Samen gebruiken verschillende tenten. Een van deze tenten heet Lavvo (zie afbeelding), maar ook andere soorten tenten worden vaak gebruikt (zie afbeelding) Deze tenten waren de voorlopers van de tenten die wij heden ten dage gebruiken. De Lavvo
Nog zo’n tent

8. Beschrijf van het volk de overeenkomstig uiterlijke kenmerken. De Lappen zien er niet allemaal hetzelfde uit. Er zijn Lappen met blond haar en blauwe ogen, maar ook Lappen met zwart haar en donkere ogen. Oorspronkelijk hadden álle Lappen donker haar en donkere ogen, maar door vermenging met andere Scandinaviërs (vooral met de Finnen) is dit veranderd. De raszuivere Lappen hebben een overwegend brede schedel, en hun jukbeenderen steken enigszins uit. De kin is spits, hun haren bijna zwart, hun ogen donkerbruin (soms met mongolenplooi), en de huid bruinachtig. 9. Beschrijf van het volk de gezamenlijke geschiedenis. De Lappen hebben niet altijd in Lapland gewoond. Heel lang geleden zijn ze vanuit het Oeralgebergte in het midden van Rusland naar Lapland getrokken. In die tijd leefden ze van de jacht op rendieren. Later begonnen ze met de rendierenteelt. Ze temden de dieren en fokten ermee. De Lappen waren waarschijnlijk het eerste volk in Europa. Ze waren er zelfs eerder als de Vikingen. In die tijd zijn ook de verschillende groepen Samen ontstaan. Onderling was er niet erg veel contact tussen die groepen. In de 12de eeuw kwamen er kolonisten naar Lapland. De Lappen werden stukje bij beetje steeds verder naar het noorden verdrongen. Het woongebied van de Lappen is in die tijd ongeveer 5x zo klein geworden. Toen er steeds mensen kwamen, die permanent in Scandinavië bleven wonen, werden de Lappen steeds meer onderdrukt. Hun land werd ingepikt en ze moesten belasting betalen. De wilde rendieren werden steeds zeldzamer, waardoor de Lappen op andere manieren in hun levensonderhoud moesten gaan voorzien. Tegenwoordig zijn de Lappen helemaal aangepast aan de cultuur van de ‘indringers’. De oude leefwijze komt nog op slechts enkele plaatsen voor. Wel blijven de Lappen vechten om het beetje dat nog behouden is van hun cultuur te behouden. 10. Beschrijf het land waar het volk het meest voorkomt. De Lappen komen het meeste voor in Noorwegen (ca. 40.000 mensen), dat bij Scandinavië hoort. De hoofdstad is Oslo en het land heeft een inwoneraantal van ruim 4,3 miljoen mensen. De oppervlakte is 323.877 km². De munteenheid is de Noorse kroon. Bij Noorwegen hoort ook nog een eilandengroep, Svalbard genaamd. Deze eilandengroep ligt ongeveer 650 km ten noorden van het vasteland. Het regent erg veel in Noorwegen, vooral aan de kust. Dat komt omdat Noorwegen een warme golfstroom heeft. Het land heeft dan ook een tamelijk zacht klimaat aan de kust. Daarom is het mogelijk voor de boeren om er groente, fruit, aardappelen en gerst te verbouwen. In de winter kan het in Noorwegen extreem koud zijn, het vriespunt kan dan tot wel -30ºC komen. Maar in de zomer kan de temperatuur soms oplopen tot soms wel +30ºC. De onderste laag van de grond blijft gedurende het hele jaar bevroren, dit noemt men permafrost. Aan de Noorse kusten zijn fjorden, lange smalle zeearmen, die het land insteken en worden ingesloten door hoge, steile bergen. Het land bestaat voornamelijk uit bergmassieven, bergplateaus en middelgebergte. In het zuidwesten ligt een grote laagvlakte. Het land wordt doorsneden door verschillende kleine rivieren. Van de landoppervlakte bestaat ongeveer 70% uit rotsen of moerasgebieden. De Noren hebben een hoge levensstandaard, lage belastingen, en vrijwel geen werkeloosheid. Afgezien van olie en hout heeft Noorwegen haast geen natuurlijke rijkdommen.