Christendom, jezus

Christendom Hoewel de eerste christenen een kleine vervolgde groep vormden werd het christendom het meest verspreide geloof ter wereld: een op de drie mensen op de wereld noemt zichzelf christen. Daarmee is het christendom een van de grootste (religieuze) levensbeschouwingen. Men kan zich christen noemen omdat men vindt dat de christelijke kijk op het leven iets waardevols toevoegt of men noemt zichzelf christen omdat men ergens is opgegroeid waar de christelijke normen en waarden vanzelfsprekend zijn. Christenen zijn volgelingen van Jezus Christus, een jood die bijna 2000 jaar geleden werd geboren in het tegenwoordige Israël. Jezus wat leraar en profeet, maar christenen geloven dat hij ook al zoon van god op aarde kwam om de mensheid te verlossen van kwaad en hun zonden te vergeven. Jezus werd door zijn vijanden vermoord, maar zijn discipelen (volgelingen) verkondigenden dat hij was opgestaan uit de dood, om zich te herenigen met zijn vader in de hemel. Dit verschijnsel, dat de basis vormt voor het christelijke geloof noemt met de opstanding tegenwoordig belijden meer dan 1.6 miljard mensen over heel de wereld het christelijke geloof. Er zijn verschillende richtingen binnen het christendom, waarvan de drie belangrijkste het protestantisme, het rooms-katholieke en het griekskatholicisme zijn. Hoewel hun erediensten heel verschillend zijn, zijn ze in hun geloofsovertuiging betreffende de leer van Jezus Christus eensgezind. De meeste christenen belijden hun geloof door in kerkdiensten samen te komen. Zij bidden en zingen godsdienstige liederen met elkaar. Rooms-katholicisme
De rooms-katholicisme vormen de grootste groep van alle christenen zij geloven dat de paus het hoofd van de rooms katholieke kerk Gods vertegenwoordiger op aarde is. De paus woont in een onafhankelijk ministaatje dat Vaticaanstad heet het rooms-katholicisme is in vele landen zoals in Spanje Ierland en frankrijk de godsdienst met de meeste aanhangers. Katholieken gaan gewoonlijk elke zondag naar de mis en zij biechten regelmatig hun zonden op aan een priester. Zij vereren Maria de moeder van Jezus en bidden tot haar om bescherming en raad zij wijden ook gebeden aan heiligen streng godsdienstige mensen van wie er enkelen zelfs voor hun geloof gestorven zijn. Grieskatholieke kerk

In het begin was het christendom katholiek waarmee men bedoelde dat het zich over de hele wereld aan het verspreiden was in 1045 ontstond er in echter verdeeldheid in het christelijke kerk. De paus in Rome en het hoofd van de kerk in constantinopel (istanboel, Turkije) waren het oneens over de leiding van het christendom. Het resultaat was da de twee kerken zich van elkaar afscheiden rooms-katholieken en aanhangers van de Grieks orthodoxe kerk, zoals in de sovjet unie en Griekenland geloven veelal hetzelfde maar de laatstgenoemde kerk erkent de paus niet als hoogste vertegenwoordiger van god in het oosten van europa en west Azië zijn veel christenen Grieks orthodox de religieuze portretten in hun kerken die worden gezien als heilige objecten noemt men iconen. Protestantisme
In het begin van de 16de eeuw waren er christenen die vonden dat de rooms katholieke kerk niet meer precies de leer van Christus na volgende. Maarten luther, een Duitse monnik kwam hiertegen in verzet ook andere die het met hem eens waren scheidde zich af en er ontstond een nieuwe stroming die bekend werd als de reformatie nu wordt het merendeel van het christen en die niet tot de rooms-katholieke of Griekse orthodoxe kerk behoren protestants genoemd sommige protestantse kerken noemen zich evangelisch en omvatte de groep christenen die het snelst groeit ter wereld. De volgelingen zijn hoofdzakelijk mensen met aan Afrikaanse of Caribische achtergrond
De Ontstaansgeschiedenis
De stichter van het Christendom is Jezus. Jezus is de zoon van God. Je denkt snel dat God de stichter is, maar dat is niet zo. Hij speelt hierbij wel een belangrijke rol. God heeft de aarde geschapen en ook de mensen. Hij deed dit met het doel: een prachtige wereld waarin mensen in vrede en geluk zouden leven. Dit is misgegaan. Er zijn veel oorlogen en er is veel onrecht in de wereld. De bijbel zegt dat de breuk tussen God en de mensen komt doordat de mensen de neiging hebben om als God te zijn. Om de relatie te herstellen heeft God zijn zoon (Jezus) gestuurd. Jezus werd geboren in het jaar 6 v. Chr. In Palestina. Hij groeit op als timmermanszoon in Nazareth in Galilea. Jezus kreeg onderwijs in de Joodse geschriften, de Wet en de Profeten. Toen hij dertig jaar was, ging hij naar Jeruzalem. Hij laat zich dan dopen in de Jordaan door Johannes de Doper. Vanaf dit moment roept hij mensen op zich te bekeren en te geloven in de “goede boodschap” (dat ook het evangelie is) van het Koninkrijk Gods. Hij verzamelt een groep volgelingen om zich heen die de discipelen worden genoemd. Met deze mensen trekt hij het land door. Hij geneest zieken en onderwijst de mensen in de Joodse wet. De redevoeringen van Jezus onder de naam de Bergrede zijn ook erg beroemd. Hij roept hierbij de mensen op om God lief te hebben boven alles. Dit is het eerste gebod. Door het tweede gebod kwam Jezus in conflict met de Joodse leider en wordt hij gekruisigd, maar na twee dagen staat hij weer op. De kern van het Christendom is de verering van Jezus Christus als Zoon van God. Jezus heeft hier de functie om de relatie met God mogelijk te maken en ervoor te zorgen dat zonder die relatie niet meer belemmert. God is voor de Christenen de vader van Jezus. Hij wordt ook wel Abba genoemd dat vader betekent. De Christenen vinden dat God liefde is en dat God gerechtigheid zoekt en mensen vrijheid geeft om te kiezen tussen goed en kwaad. Hoe moet ik de Bijbel gebruiken? Je Bijbel gebruiken! Makkelijker gezegd dan gedaan. Want de Bijbel is geen boek dat je in één ruk van voor naar achter even uitleest. Daarvoor is het niet alleen te dik (een kleine duizend pagina's!), maar dat komt ook omdat het eigenlijk een bibliotheek is van wel 66 boeken in één band. In die boeken hebben zo'n 31 profeten en later ook 8 leerlingen van Jezus in de loop van 16 eeuwen neergeschreven wat ze van God aan inzicht en aan geestelijke schatten ontvingen. Daarin vinden we ontzettend veel dingen die we nodig hebben, ook nu nog. En het wonderlijke is dat God heel direct tot je kan spreken wanneer je daar met een open hart in leest. De boeken uit het eerste deel, het Oude Testament, zijn geschreven vóór de geboorte van Jezus Christus. Die hebben christenen en joden gemeenschappelijk. Daarin kun je lezen over het ontstaan van de wereld en de mensheid en over de geschiedenis van Israël, het volk waar God een bijzondere bedoeling mee had. Ook alle joodse wetten en leefregels kun je daarin vinden. Verder vind je in het Oude Testament boeken met liederen, gebeden, spreuken en voorspellingen over de komst van de Verlosser en de toekomst van de wereld. Het tweede deel, het Nieuwe Testament, bestaat uit de geschriften van de eerste christenen: vier biografieën over Jezus, een boek over de beginjaren van het christendom, een aantal brieven die ze elkaar geschreven hebben en nog een boek over de eindtijd. Alle boeken van de Bijbel hebben een eigen titel en zijn onderverdeeld in hoofdstukken. Elk hoofdstuk is weer onderverdeeld in verzen. Daardoor is het heel makkelijk aan te geven waar een bepaald stukje in de Bijbel staat. De Tien Geboden staan bijvoorbeeld in het boek Exodus in het Oude Testament, in hoofdstuk 20 vanaf vers 1 tot en met vers 17. Meestal wordt het dan aangegeven met: Exodus 20:1-17. De plaats van de verschillende boeken kun je vinden in de inhoudsopgave aan het begin van het Oude en van het Nieuwe Testament. Het Nieuwe Testament is wel een stuk dunner. Om dat te vinden moet je dus ver voorbij de helft van de Bijbel zijn. Het Nieuwe Testament is ook afzonderlijk te krijgen. Je moet wel even uitkijken welke vertaling je neemt. Er is er één van bijna 400 jaar geleden in oud-Nederlands, de z.g. Statenvertaling. Het is een prachtige vertaling maar moeilijk te lezen als je daar niet aan gewend bent. Maar er zijn er ook in een vertaling van 1951 of van een paar jaar terug. Je kunt het beste beginnen met een vertaling in hedendaags Nederlands, bijvoorbeeld "Groot Nieuws voor u" of "Het Boek". De laatste is het meest begrijpelijk. Ze zijn praktisch allemaal in elke boekhandel te koop. Wanneer je in de Bijbel wilt gaan lezen, dan kun je beginnen bij het begin: het boek Genesis. Daarin lees je over de schepping, de geschiedenis van de eerste mensen en over de stamvaders van Israël. Daarna kun je een levensgeschiedenis van Jezus nemen. Dus één van de eerste vier boeken van het Nieuwe Testament: Matteüs, Marcus, Lucas of Johannes. Dat zijn de namen van de schrijvers waarnaar de boeken genoemd zijn. Daarna het vijfde boek, Handelingen. Daarin staan de belevenissen van de eerste christenen. Natuurlijk kom je veel dingen tegen die je niet meteen begrijpt. Dat is niet erg. Het is met het lezen van de Bijbel net zoals het eten van appels die op een schaal liggen. Sommige appels zijn rijp, andere nog niet. Je begint met de rijpe, de anderen laat je nog even liggen. Die worden vanzelf rijp na verloop van tijd. Zo kun je ook de Bijbel lezen. Bijt je tanden niet stuk op de dingen die je nog niet begrijpt. Houd je bezig met datgene wat je wel duidelijk is. Daar heb je op dat moment meer dan genoeg aan. En na verloop van tijd zul je merken dat er weer andere dingen zijn die je begrijpt en die je aanspreken. Op die manier raak je niet gauw uitgelezen in de Bijbel. Het zou ook heel goed zijn om mensen te vinden die de Bijbel al wat langer op deze manier gebruiken. Die kunnen je dan op weg kunnen helpen. Ook zijn er overal bijbelkringen waar ze met elkaar met de Bijbel bezig zijn. Maar kijk uit dat je niet op een kring terecht komt waar ze meer in allerlei boekjes óver de Bijbel lezen dan in de Bijbel zelf. Dan wordt de Bijbel waarschijnlijk alleen maar gebruikt om te bewijzen dat die boekjes zo goed en zo waar zijn. En dat is de omgekeerde wereld... Godsdienstige feesten Hemelvaart
Bij Hemelvaart vieren we dat Jezus naar God de Heer in de hemel gaat nadat hij was gekruisigd en opgestaan. Jezus was na zijn opstaan nog lang bij de apostelen gebleven. Maar hij moest toch een keer terug naar zijn vader. Jezus ging eerst eten met zijn apostelen en vertelde hen dat ze een opdracht kregen. Ze moesten alle mensen vertellen over Jezus en zorgen dat ze zich gingen dopen. Maar de apostelen dachten dat Jezus de koning van Israel zou worden. Jezus zei: Jullie moeten wachten en dan zullen jullie nog wel zien of ik koning word.' Daarna gingen ze naar de berg en Jezus vertelde nog 1 keer dat ze over hem moesten vertellen. De apostelen kregen ook nog de opdracht om in Jerusalem te blijven omdat ze daar de Heilige geest zouden ontvangen. Opeens kwam er een laag hangende wolk die Jezus meenam. De apostelen bleven naar de lucht staren maar Jezus kwam niet meer terug. 2 Witte mannen met witte kleren aan zeiden tegen hen: 'Jezus komt ooit terug, wacht maar. Hij is nu bij zijn vader, God de Heer' Hemelvaart valt op de 30e dag na pasen en 10 dagen voor Pinksteren. Altijd op een donderdag
Goede Vrijdag

Goede vrijdag is de vrijdag voor pasen. Pasen is altijd op de 1e volle maan na 21 maart. Op goede vrijdag herdenken we de dag dat Jezus Christus gekruisigd is en dat hij weer terug naar zijn vader, God de Heer, kon. Jezus wist alles al van tevoren wat er ging gebeuren en dat had hij bij het laatste avondmaal al tegen zijn apostelen gezegd, zij reageerde verrast en dachten allemaal dat zij nooit zo iet zouden doen. Het verhaal gaat daarna zo: Jezus was met zijn apostelen op de olijfberg en ging daar bidden tot zijn vader om hem te smeken om niet dood te gaan. Judas kwam hem verraden, dat deed hij voor geld dat hij van de hogepriesters kreeg. Judas gaf hem een zoen en de soldaten namen hem mee. Ze brachten hem naar het huis van de hogepriester en hij vond dat Jezus god beledigde. Jij verdient de ddodstraf zij hij. Bij het paleis van Pilatus werd Jezus verkleed, ze noemden hem koning van de joden. Pilatus besloot hem te kruizigen op de berg Golgoto, Jezus moest eerst zelf zijn kruis de hele stad doorsjouwen. Op de berg werd hij als een misdadiger met 2 andere criminelen gekruisigd, er werden spijkers in zijn handen en voeten geslagen en een snee in zijn zij gemaakt. Jezus smeekte god nog om deze mensen hun zonden te vergeven en jezus stierf, kort na zijn sterven kwam er een snelle zwarte lucht opzetten, het leek wel een zonsverduistering maar het was een teken van God, na dit zeiden mensen tegen elkaar, hij was echt de zoon van gos, hij was echt de messias. Maria en nog een paar vrouwen hebben jezus van het kruis gehaald, gezalfd en in doeken gewikkeld en toen in de grafkamer gelegd
Nu is er een kerkdienst op goede vrijdag. Kerst
God. Het kerstfeest is de geboorte van Jezus Christus in het jaar 0. Hij was de veelbeloofde messias en de zoon van God. Hij speelde een belangrijke rol in de bijbel en in het hele christelijke geloof. Het kerstfeest is elk jaar op 25 en 26 december. Bij het kerstfeest wordt het verhaal van de geboorte van Jezus verteld en dat gaat zo: Keizer Augustus in Rome gaf het bevel tot een volkstelling: iedereen in het Romeinse rijk moet zich inschrijven in zijn of haar geboortedorp. Zo moesten Jozef en Maria op reis. Maria was in ver wachting van Jezus dat had de engel haar verteld. In Bethlehem Kreeg Maria haar kindje in een stal want alle herbergen waren vol. Ze deed haar kind in doeken en legde het in de voerbak. In het veld buiten pasten de herders op hun schapen. Opeens stond er een engel van de heer voor hen en vertelde dat er een kind was geboren dat ook hen zou helpen.Zij kregen de opdracht om hem op te zoeken. Plotseling waren er meer engelen em zij zongen. De herders bezochten Jezus en ook 3 wijzen uit het oosten kwamen naar Jezus kijken, zij hadden een ster boven de stal zien schijnen en dachten, daar moet iets bijzonders zijn. Zij brachten bijzondere geschenken mee zoals mirre wierook en goud. Zij wisten dat Jezus een heel bijzonder kindje was
Dit komt ook voor in de normale bijbel in Lucas 1:5-79 en in Matteus 2:1-11
Jezus was voorspeld door Johannes de Doper dat was een achterneef van Jezus. Jezus wordt gezien als de messias en als de zoon van Hij stierf al op 33 jarige leeftijd. Advent
Advent is de bereidingstijd voor het kerstfeest en het duurt ongeveer 3 weken. Het begint exact op de zondag na 26 november. Het is eigenlijk een herinnering van het wachten op de messias. Met advent begint ook het nieuwe kerkelijk jaar. Advent is ontstaan in de 4e eeuw. Toen begonnen de kerken al 4 weken voor het kerstfeest met preken over de komst van de messias, over Maria en over Johhannes de doper. In de 5e eeuw gingen mensen 3 weken voor kerst elke dag naar de kerk en zong dan boetepsalmen en smeekte om vergeving van al het kwaade dat zij ooit gedaan hadden. De liturgische kleur werd dan ook paars. De kerken zeiden dat het verstandig was om de vasten en er werd veel gebeden. Later begon men op 11 november al en vanaf de 11e eeuw werd het vast ingesteld om 4 weken voor kerst een advents tijd in te stellen. De zondagen in de adventsweken hebben namen: 1e = Ad le levavi (Ps. 25:1) 2e = Populus Sion (Jes. 30:30) 3e = Gaudette (Fil. 4:4) 4e = Rorate ceali (Jes. 45:8) Dit is pas in de 19e eeuw bedacht
Tegenwoordig wordt er op elke advents zondag een kaars aangestoken. Er wordt gezongen in de kerk en extra diensten gehouden en liederen gezongen. Het is de tijd dat het kind verwacht wordt. Pasen
De datum van de eerste paasdag valt op de eerste zondag na volle maan na het begin van de lente. De oorsprong van de Christelijke paasviering ligt in de joodse liturgie, die na een lange ontwikkeling uitdrukkelijk wordt geconcentreerd op de herdenking van de bevrijding uit Egypte, van de tocht door het water en de woestijn naar het beloofde land. De Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Stille- of Paaszaterdag zijn een voorbereiding op de Paaszondag. Hierna komt de Paaswake, die een nachtelijke liturgische viering is, waarin licht en water als symbolen van het nieuwe leven een grote plaats innemen. Pasen werd in de oerkerk elke zondag gevierd. Het werd gezien als het feest van de wederopstanding van de Heer en zijn zege op de dood, het hoogtepunt van het kerkelijk jaar. De aanleiding van dit feest is de opstanding van Christus. De betekenis is de herdenking van de dood en verrijzing van Jezus Christus. Op Goede Vrijdag stierf Jezus aan het kruis. Hij nam de schulden van ons op zich. Drie dagen later stond hij op uit zijn graf. Bij dit feest zijn veel symbolen en gebruiken. In de stille week, de week voor Pasen, worden dagelijks korte vieringen gehouden. Op Witte Donderdag delen christenen brood en wijn met elkaar en op paaszaterdag is er ’s nachts een paaswake. Er worden dan kinderen gedoopt en ook wordt de paaskaars aangestoken. Dit is een teken, da de donkere tijd is afgelopen en dat het licht komt. Deze kaars brandt tot en met Hemelvaartsdag bij de belangrijke liturgische plechtigheden. Op de eerste paasdag worden nieuwe kleren aangetrokken. Er zijn paaseieren als symbool van vruchtbaarheid en herleving van de natuur. De eieren worden met Pasen versierd en geverfd en meegenomen naar de kerk. Daar worden ze verborgen. Na het vinden mogen de kinderen ze opeten. Door het feest komen de mensen bij elkaar om het met elkaar te vieren. Godsdienst van vandaag Huwelijk en echtscheiding

In het christendom wordt het huwelijk gezien als iets dat God verbonden heeft en wat de mens niet mag scheiden. Als eerst ga je naar het gemeente huis, waar je voor de burgerlijke stand in het huwelijk treed. Hier wordt officieel geregistreerd dat je man en vrouw bent. Dit doe je door elkaar het jawoord te geven en de huwelijksakte te tekenen. Deze huwelijksakte moet door twee getuigen van de bruid en twee van de bruidegom worden getekend. Nadat dit is gebeurt, ga je naar de kerk. Hier wordt nog een keer het jawoord gegeven, maar dit heeft eigenlijk geen recht meer. Ook de ringen worden hier om de ringvingers geschoven. Na afloop is er vaak nog een feest of een receptie. In het christendom mag je met een vrouw trouwen. Als je wilt scheiden kan dat wel. De man en de vrouw mogen beiden de scheidingspapieren aanvragen. Als de ene wil scheiden en de ander niet, dan moeten ze samen tot een overeenstemming komen. Nadat je bent gescheiden, kan je gaan biechten bij God. Je vraagt dan om vergeving en of je opnieuw mag beginnen. De vrouw in het christendom heeft ongeveer de zelfde taak als de man. De vrouw kan namelijk het huishouden doen, maar de man ook. Eerst was het zo dat alleen de vrouw het huishouden deed, maar dat is aan het veranderen. Veel vrouwen werken nu ook. De man doet dan niet altijd het huishouden, want je kunt ook beiden werken en samen het huishouden doen. Moeder teresa Christen geloven dat het hun plicht is om het lijden van arme en zieke mensen te helpen verlichten moeder teresa grondlegster van congregatie van missionarissen van liefdadigheid, is beroemd geworden door het werk dat zij in India doet voor dakloze en stervende mensen in 1979 kreeg zij de Nobelprijs voor vrede. Moeder Teresa was geboren in Skopje, Joegoslavië, in het jaar 1910. Ze kreeg als naam: agens Gonxha Bojaxhia. Agnes had een broertje en een zusje. Haar ouders waren boerenmensen uit Albanië. Agnes ging naar de openbare school, als klein meisje schreef ze al brieven naar missionarissen. Ze wou naar het Loreto klooster in Darjeling, maar ze moest eerst naar Ierland. In november kwam ze daar, men vond blijkbaar dat ze goed werk verricht, want na 6 weken mocht ze naar het Loreto klooster. Toen Agnes op 24 mei 1931 haar gelofte aflegde werd ze Zuster Teresa genoemd, die naam kwam van Teresa van Lisieux die heilig was verklaard. Zuster Teresa gaf les op school aan rijke meisjes, maar haar hart trok naar de arme en lijdende mensen in Calcutta, Toen Teresa 36 was nam ze de beslissing, het was net alsof er een stem was die zei dat ze de mensen moest helpen, de bisschop van Calcutta nam haar verzoek ernstig op en deed een goed woordje bij de Paus. Deze vond in 1948 goed dat Teresa haar eigen weg kon gaan, Eerst ging ze naar een ziekenhuis om het vak van verpleegster te leren. Vlak voor Kerstmis kon ze beginnen, Eerst zocht ze de mensen op straat die dood lagen te gaan. Andere uitgeslotenen waren melaatsen, maar voor hun begon Moeder Teresa huizen te stichtte zodat ook die mensen helpende zusterhanden en troost zouden krijgen. In het jaar 1979 kreeg Teresa de Nobelprijs voor vrede. Dopen Door middel van de doop treden volwassenen en kinderen toe tot de christelijke kerk. Zij worden bij deze ceremonie besprenkeld met water of erin ondergedompeld door de doop worden ze zonden weggewassen kinderen krijgen vaak tijdens de doop hun naam en de ouders doen de belofte dat zij hun kinderen als goede christenen zullen opvoeden. In sommige landen wordt de doop in een meer of rivier gehouden. Jezus zelf werd in de rivier de jordaan in het midden oosten gedoopt. Kerken In alle christelijke landen werden door de eeuwen heen prachtige kerken en kathedralen gebouwd. Hoge torens, uit steen gehouwen figuren en gouden koepels sieren deze indrukwekkende gebouwen die meestal tot de mooiste van de stad behoren. Hoewel kerken erg verschillen in bouwstijl zijn ze allemaal gebouwd om het christelijke geloof te belijden. Omdat men geloofde dat een kerk een symbool van gods glorie was, werd een kerk zo stevig mogelijk gebouwd en in pracht en praal gehuld een kathedraal is een kerk waar een bisshop zetelt alle andere kerken in een gebied dat bisdom word genoemd vallen onder zijn bestuur. De meeste kathedralen zijn heel oud en hebben grote gebrandschilderede ramen. Niet alleen christen hebben een huis van god vele joodse synagogen boeddhisische tempels en islamitische moskeen zijn zeker zo mooi als de prachtigste kathedralen. Kloosters Mannen die in de middeleeuwen hun leven aan de Christelijke godsdienst wilden wijden werden monnik en gingen in het klooster ze deden afstand van al hun bezittingen en beloofde nooit te trouwen. Het dagelijks leven van de monniken bestond en bestaat nog steeds uit Godsdienstplichten en werken. Ze gingen ongeveer 8 keer per dag naar de mis. En waren vaste tijden voor werken bidden en studeren de meeste monniken kwamen nooit buiten het klooster. Ze verbouwden hun eigen voedsel hielden vee en maakten hun eigen gebruiksvoorwerpen zeverzorgen zieke en arme mensen het klooster was vroeger ook een belangrijks onderwijsinstelling. Vrouwen die hun leven aan god willen wijden worden non en gaan in het nonnen klooster vroeger werden sommige vrouwen non om te ontsnappen aan wrede vaders of echtgenoten de nonnen leiden hetzelfde leven als de monniken en de ene orde is strenger als de andere. Vroeger droeg een monnik sandalen en een grofgeweven gewaad het habijt de kruin van zijn hoofd was kaalgeschoren dit kapsel noemde men een tonsuur en het was een symbool voor het doornenkroon van Christus