Vampiers

Ik ga mijn voordracht houden over vampiers. Ik heb een aantal series en films over vampiers gezien. En ik wilde wel eens weten waar het idee vandaan komt dat er vampiers bestaan. Er bestaan twee soorten vampiers. De diertjes die echt bestaan. En de menselijke variant, die je vaak in films tegenkomt. En of die echt bestaan? Daar zijn verschillende meningen over. De echte vampiers zijn kleine vleermuizen die in Zuid-Amerika leven. Ze strijken ’s nachts neer in de buurt van het vee. Vervolgens springen en huppelen ze naar de poten en likken ze eerst de plek waar ze even later een wondje zullen bijten. Het slachtoffer merkt er niets of nauwelijks iets van. Tijdens het bijten loopt vampierspeeksel in de wond waarin een stof zit die de stolling van het bloed verhindert. De vampiers likken het verse bloed op. Per dag drinkt een vleermuis ongeveer de helft van zijn lichaamsgewicht aan vers bloed. Vroeger waren vampiers tamelijk zeldzaam, maar na de ontdekking van Amerika door Columbus brachten de Spanjaarden veel vee over en nam het aantal vampiers enorm toe. Het vee vormde 's nachts voor hen een welkome voederplaats. De menselijke variant is zo’n beetje het oudste figuur uit de mythologie. Er zijn afbeeldingen van vampiers gevonden op Babylonisch en Assyrisch aardewerk van zo’n 2500 jaar oud. Ook in China zijn er afbeeldingen en teksten gevonden over vampierachtige wezens daterend uit 600 v. Chr. Tegenwoordig verklaart men vampiers aan de onwetendheid van oude beschavingen. Vroeger hadden mensen nog geen verklaringen voor veel ziektes, de dood en andere onzichtbare vijanden. In de periode dat er nog weinig medische kennis was, werd de verklaring voor de sterfgevallen gezocht in het bovennatuurlijke; een vampier had het leven uit de levende gezogen. De dorpelingen bedachten dat de gestorvenen ook vampier waren geworden. De lijken van zulke mensen werden dan opgegraven en onderzocht op iets dat moest wijzen op dat bovennatuurlijke bijvoorbeeld een vampier. Dit betrof o.a. de aangroei van huid, haar en de nagels, een gezond en goed gevoed gezicht en een bloedende mond. Ik heb hier een aantal foto’s van verschijnselen die volgens de dorpelingen op een vampier wezen. FOTO’S 1
Tijdens de ontbinding van een lijk worden er allemaal gassen geproduceerd. Dit kon er voor zorgen dat het lijk er opgezwollen uit ging zien. Mensen dachten dat het lijk weer tot leven was gekomen en zich met bloed had gevuld. Er werden verschillende maatregelen genomen om de geest de eeuwige rust te geven. De populairste maatregel was om met een scherpe paal door het hart van de vampier te slaan. Dit leidde tot een explosieve ontlading van vloeistoffen en gassen, het leek hierdoor of het lijk kreunde en winden liet. Het is dus wel begrijpelijk dat het geloof in vampiers zich over verschillende culturen heeft verspreid. Mensen zochten een verklaring voor wat zij zagen, maar hadden niet de wetenschappelijke kennis die wij nu hebben. Een opvallend verschil tussen de fictieve vampier van nu en de vampier uit het volksgeloof is, dat de eerste vaak lang, dun en bleek is. Een dode uitstraling dus. Terwijl de tweede vaak mollig en blozend is, doordat hij opgevuld is met menselijk bloed. Ook is het zo dat de fictieve vampier van nu afkomstig is van de adel en in een kasteel woont. Terwijl de volkskundige vampier van boerenafkomst is en woont op het kerkhof waar hij begraven is. Over de wereld zijn er verschillende vampiers in de volkskunde. Zo kennen ze in de Arabische landen Afrit. De geest van een vermoorde persoon, die opstaat uit het slachtoffers bloed. In West-Indië kennen ze Loogaroo. Zij kan in elk willekeurig dier veranderen nadat ze haar menselijke huid heeft laten vallen. En zo heeft elk land wel zijn eigen vampier. Er zijn dus nogal wat soorten vampiers, toch denken de meeste mensen bij het woord vampier aan de vriendelijke, elegante, stijlvolle vampier. FOTO’S 2

Dit is vooral te wijden aan de Victoriaanse roman van Bram Stoker. Hij heeft de vampier van het kerkhof gehaald. Dit heeft een grote invloed gehad op de Europese volkskunde. Dracula uit zijn boek is gebaseerd op zowel de vampier uit het Slavisch volksgeloof als op de historische figuur Vlad Tepes. Natuurlijk zijn er wel wat verschillen tussen de vampiers uit de films en die uit het Slavisch volksgeloof. In films wordt iemand bijna altijd een vampier als hij of zij door een andere vampier is gebeten. Terwijl je in Transsylvanië en omstreken ook een vampier was wanneer je: - een crimineel - een bastaard - een verbannene - een baby geboren met tanden - een niet gedoopt kind - een zelfmoordenaar - of de 7e zoon van een 7e zoon was. De historische figuur Vlad Tepes (Tseppesj) leefde van 1431 tot en met 1476 in Wallachije, dat is nu een provincie van Roemenië. Vlad kreeg al snel de bijnaam Dracula, wat zoon van de draak betekent. Dit was omdat zijn vader Dracul, wat draak betekent, genoemd werd in de militaire orde waar hij voor diende. Later ging de naam meer verwijzen naar zijn talent in het folteren. Drac betekent namelijk duivel, dus Dracula betekent ook zoon van de duivel. Vlad heeft van 1444 t/m 1448 in Turkije vastgezeten. Zijn vader had hem als gijzelaar overgedragen, zodat hij van Turkse steun verzekert was. Dit heeft veel invloed gehad op zijn latere karakter. In 1456 wist Vlad de macht te grijpen in Wallachije. Hij vestigde zijn bloedige reputatie tijdens zijn regeringsperiode. Vlad stond in de wijde omgeving bekend om zijn wrede straffen. Tienduizenden mensen zijn: - levend gevild - gekookt, - onthoofd, - de ogen uitgestoken, - gewurgd, - opgehangen, - verbrand, - geroosterd, - in stukken gehakt, - levend begraven en ga zo maar door. Zijn favoriete methode was het spietsen. Hieraan dankte hij zijn naam Tepes, wat spietser betekent. Bij het spietsen werd een houten staak zo dik als een arm tussen de benen ingebracht. Twee paarden trokken het slachtoffer aan de benen een stuk over de staak heen. Vervolgens werd de staak rechtop gezet. De staak boorde zich langzaam een weg door de organen heen. Dit was natuurlijk zeer pijnlijk, en de dood volgde soms pas dagen later. Vlad vond dit blijkbaar nogal leuk, want hij bekeek deze executie onder het genot van een uitgebreide maaltijd. In December 1476 stierf Vlad tijdens een strijd tegen de Turken. Zijn lichaam werd onthoofd, geparfumeerd en in zijde gewikkeld. Daarna werd het op een staak gezet en tentoongesteld in Constantinopel. In 1931 werd zijn graf gevonden in een Roemeens klooster. Zijn skelet werd naar een museum in Engeland overgebracht waar het na een tijdje spoorloos verdween. Op deze foto zie je een potret van Vlad Tepes. FOTO 3
Waarom Bram Stoker bij het schrijven van zijn boek Vlad Tepes als voorbeeld heeft genomen is nooit geheel duidelijk geworden. Wel is duidelijk dat hij zijn boek Dracula heeft genoemd omdat het zoon van de duivel betekent. In zijn boek is een vampier op verschillende manieren te doden. Die manieren hebben te maken met het leven van Vlad Tepes. - Je kon bijvoorbeeld een houten staak door het hart slaan, wat gebaseerd is op het spietsen. - Je kon een kruis tegen de vampier aan drukken, het katholieke symbool was een wapen tegen de zoon van de duivel. - De derde methode was het onthoofden van de vampier, dit is ook met Vlad gebeurd. Waarom Bram Stoker het personage bloed liet drinken is nooit duidelijk geworden. Bram Stoker’s Dracula is het bekendste boek over vampieren ooit geschreven. Het heeft veel invloed gehad op de fictieve vampier die je nu vaak tegenkomt in films, op tv en in boeken. Als laatste wil ik nog een stukje van Bram Stoker’s Dracula laten zien. FILM: Bram Stoker’s Dracula