Kunst van 1945 tot heden

KUNST VAN 1945 TOT 1960

Som zes grote krachtlijnen op die het kunstgebeuren vanaf 1945 bepalen
1. na 1945 speelt het financieel machtig Amerika internationaal een belangrijke rol
2. kunst wordt een consumptieproduct & een beleggingsobject
3. popularisering van de kunst
4. het werkterrein van de kunstenaar wordt groter
5. kunstenaar + kunst blijven een product van hun tijd
6. het wordt moeilijker een chronologische indeling van de stromingen te maken

1. ABSTRACT EXPRESSIONISME IN DE VS

1.1 Action Painting
- Het is de eerste echte Amerikaanse kunststroming
- De nadruk ligt op de actie van het schilderen en niet op het resultaat
Jackson Pollock
- Bewerkt het niet-opgespannen, ongeprepareerde doek met stokken/messen/kwasten waarmee hij de verf niet enkel smeert maar ook smijt en drupt.
- Schilderijen zien er uit als labyrinthachtige netwerken

1.2 Colourfield Painting
- Werken zijn rustiger en meer overwogen dan bij action painting
- Kleurelement wordt belangrijker
Mark Rothko
- Wilt mbv. kleurbeelden een meditatieve of gevoelsstemming opwekken
- Rangschikt twee of meerdere rechthoeken in verschillende kleuren op een egale achtergrond

2. KUNST IN EUROPA

2.1 Art Informel / Art Brut
- Expressie staat centraal, het is een spontane, irrationele kunst
- Handeling van het schilderen speelt een rol
Francis Bacon

- Weergave van de oorlogsgruwel met verwrongen/halfvergane figuren
- Vertolkt wanhoop en frustratie, een weergave van een intens gevoel van eenzaamheid
Hans Hartung
- Kalligrafie met de nadruk op de dynamische vorm van de lijn

2.2 Materieschilderkunst
- Werken waar het materiaal van de schilder de oppervlaktewerking van het schilderij bepaald
- Grenzen tussen de verschillende kunststromingen vervagen
Jean Dubufet
- Werd geïnspireerd door kunst van kinderen, geesteszieken en primitieve volkeren
- Verf wordt met lijm of zand vermengt
COBRA
- Naam is samengesteld uit 3 steden: Kopenhagen, Brussel en Amsterdam
- Werd in 1948 opgericht door 3 Nederlandse schilders (Appel, Constant & Corneille), 2 Belgen (Deautrement & Moiret) en een Deen (Asger Jorn)
- Naam staat voor 'internationalen voor experimentele kunst'
- Willen geen rem op de natuurlijke scheppingsdrang van de mens

- Geven hun fantasie op een spontane manier weer
- Experimenteren met kleuren en schrifturen
- Staan negatief tov. het burgerlijk realisme
- Inspiratie bij kindertekeningen, volkskunst & kunst van geesteszieken

2.3 Monochrome Schilderkunst
- Europese variant van het colourfield painting
Yves Klein
- Kleur verliest zijn materieel karakter en krijgt een vergeestelijkte waarde
- Gebruikt steeds ultramarijn blauw
Lucio Fontana
- Doorbreekt het kunstwerk met gaten, sneden en doorboringen
- Verbindt het begrip monochromie met het begrip ruimte

3. POSTPAINTERLY ABSTRACTION EN HARD EDGE

3.1 Postpainterly Abstraction
- Kleur is het belangrijkste element
- Kleurcompositie van het doek wordt de inhoud van het schilderij
Morris Louis

- Schildert transparante banen op gigantische doeken
- Kleur is licht en uitvloeiend

3.2 Hard Edge
- Gebruik van acrylverf
- Gladde, onpersoonlijke verfbehandeling door de invloed van de reclametechniek
- Scherpe scheidingslijnen
- Kleur en vorm zijn even belangrijk
Frank Stella
- Gebruik van shaped canvas
Jozef Albers
- Inspiratiebron voor de hard edge ('Hommage to the square')

4. BEELDHOUWKUNST NA '45

4.1 Beeldhouwkunst gedreven door gevoel
- Menselijk figuur is het centraal thema
- Het karakter van het beeld is afhankelijk van de materiaalkeuze en de bewerkingsmethode
Alberto Giacometti
- Langgerekte, skeletachtige figuren
Henry Moore
- Open, organische vormen
Cézar
- Diersculpturen met industrieel afval

4.2 Beeldhouwkunst gedreven door verstand

- Aandacht gaat naar gelijkvormigheid en symmetrie
- Gebruiken eenvoudige geometrische vormen
- Maken gebruik van herhalingen
PRIMARY STRUCTURES
- Eenvoudige vormen en structuren zonder relatie met de omgeving
bv. Anthony Caro
MINIMAL ART
- Eenvoudige geometrische vormen met een minimale kunstinhoud
- Vorm staat centraal
- Meestal uitgevoerd op groot formaat mbv. industriële technieken
- Sterke relatie met de omgeving
bv. Alexander Calder

5. STREVEN NAAR BEWEGING
- Wetenschappelijke aanpak van een fysisch verschijnsel
- Door patronen of misleidende perspectieven een verwarrende reactie oproepen
- Optisch bekomt men een illusie van beweging
- Toeschouwer is een fundamentele rol

- Het effect dat het schilderij op de toeschouwer heeft is even belangrijk als het schilderij zelf

5.1 In de schilderkunst: optical art
Victor Vasarelly

5.2 In de beeldhouwkunst: kinetische kunst
Mechanische beweging: mbv. een energiebron bv. Jean Tinguily
Natuurlijke beweging: mbv. water of wind (toevallig karakter) bv. Alexander Calder

6. ARCHITECTUUR: HET MODERNISME
- Men keerde zich tegen de neostijlen van de 19de eeuw
- Een gebouw werd gezien als een volume
- Dragende muren worden gecombineerd met skeletbouw
- Vloeren worden op metalen of betonnen steunelementen geplaatst
- Details en decoraties zijn sober
- Dak is liefst plat
- Sober kleurgebruik
- Men geeft de voorkeur aan gladde materialen zoals metaal en glasplaat
>> In de jaren '50 + '60 ontwikkeld deze in 2 richtingen:
- De eerste is gebaseerd op staalconstructies, gewapend beton en glas met een strakkere uitstraling (goedkope massawoningen en kantoren)

- De tweede gebruikt beton als plastisch medium, waarbij de nadruk wordt gelegd op een meer flexibele vorm

6.1 Architectuur in de Verenigde Staten
- Steden worden opgedeeld in zones met functies, winkelcentra/kantoren/fabrieken verhuizen naar de grenzen van de stad
- Drang naar kleinschaligheid in stadscultuur
- Grote woonprojecten worden gerealiseerd
Mies van der Rohe
- Seagram Building, New York
- 'Less is More'
Frank Lloyd Wright
- Guggenheim Museum, New York (rond gebouw, opwaartse cirkel, men begint vanaf de bovenste etage)
Eero Saarinen
- Ontvangsthal van Trans World Airlines, New York

6.2 Architectuur in Europa
- Steden worden opgedeeld in zones met functies
- Groepen flatgebouwen zijn het ideaal
Le Corbusier
- Dom-Ino-systeem
- Modulor-systeem van eenheden die op menselijke maat en gulden snede zijn gebaseerd
- Unité D'habitation, Marseille > alle gemeenschappelijke voorzieningen in één gebouw bv. supermarkt, kinderopvang

> balkons zijn op verschillende hoogtes voor privacy
- Notre-Dame-du-Haut, Ronchamps > preekstoel kan naar buiten verplaatst worden
> interactie natuur / gebouw

6.3 Architectuur in Latijns-Amerika
- Profiteerden van de oorlog
Oscar Niemeyer
- Congresgebouw Brazilie

6.4 Architectuur in Australie
Jorn Utzon
- Operahuis Sydney

KUNST VANAF 1960 TOT HEDEN

1. POP-ART
- Typisch Amerikaanse stroming
- Figuratieve thema's komen uit de massacultuur & de consumptiemaatschappij
- Pop-art = populaire kunst
- Inspiratiebron is de alledaagse werkelijkheid uit strips, films, tijdschriften, televisie, …
- Geen emotionele band met het object
- Onpersoonlijke mechanische druktechnieken uit de reclamewereld bv. zeefdruk
- Gebruik van industriële verfsoorten in harde en felle kleuren bv. acryl


1.1 Pop-art in Engeland
Richard Hamilton
- Definieerde de elementen van de pop-art
David Hockney
- Homo-erotische thema's
- Ruimte en perspectief is belangrijk (bv. zwembaden)

1.2 Pop-art in de Verenigde Staten
Andy Warhol
- Werkt het liefst met zeefdruk
- Werken onpersoonlijk en het resultaat van zijn atelier (thé Factory)
- Was ook filmproducent (160 in totaal)
- Samensmelting van kunst en bedrijfswereld
- Bekend van zijn Brillo-dozen, Marilyn Monroes en blikken Campbell soep
- Blotted Line techniek: tekent zijn ontwerpen op waterafstotend papier, trok de
contouren in inkt na en drukt het nog vochtig af op absorberend papier
Roy Lichtenstein

- Sterk vergrote stripfragmenten
- Tekst wordt soms aangepast

1.3 Pop-art in de beeldhouwkunst
Claes Oldenburg
- Voorwerpen worden weergegeven in een ongebruikelijk materiaal/schaal
bv. gipsen voedingswaren in felle kleuren
- In zijn openluchtprojecten vergroot hij dagelijkse voorwerpen
George Segal
- Gipsen figuren van mensen midden in een dagelijkse handeling
- 'Mummies in actie'
Edward Kienholz

2. HET NIEUW REALISME (NOUVEAU-REALISME)
- Kunstenaars zijn meer betrokken met het onderwerp
- Streven naar engagement bij de toeschouwer
- Het commercieel imago van de pop-art is te simplistisch
- Voorwerpen worden weggehaald uit hun omgeving en in een nieuwe context geplaatst
(identiteit van het voorwerp verandert)
Javacheff Christo

- Verpakt eerst losse voorwerpen
Verpakt hierna gebouwen of landschappen, waardoor hij deels ook bij land-art te plaatsen valt
Martial Roysse
- Schilderij wordt gecombineerd met reeele voorwerpen
- Vrouw heeft een eigenwaarde

3. HAPPENINGS, PERFORMANCES, ENVIROMENTS
FLUXUS-beweging: in de jaren '60 ontstane beweging in Duitsland met o.a. Joseph Beuys, Yoko Ono 3.1 Happenings
- Eénmalige gebeurtenis, wordt soms gevideotaped

3.2 Performance
- Opvoering, voorstelling
Gilbert and George
- Meestal gekleed in deftig engels pak
- Hun gezichten en handen zijn metaalkleurig of rood
- Laten de vulgaire of banale kant van de samenleving zien
- Nemen stijve houdingen aan (ze zijn 'levende beeldhouwwerken')
John Cage
- Experimenteel componist
- Stille muziek (stuk '433' bevat geen geluid)

3.3 Enviroment
- De omgeving wordt het kunstwerk


4. MINIMAL ART
- Experimenteren met minimale materialen (bv. hout, staal)
- Intellectuele kunst die een verbondenheid toont met de geometrische abstractie
- Driedimensionele objecten met een geringe gevoelsinhoud
- Aandacht voor de omgeving
- Idee is belangrijk als resultaat
Dan Flavin
- Verwerkelijking van de ruimte: neonbuizen
Carl Andre
- Vorm is structuur
- Geen betekenis, emotie
- Werken die één met de grond zijn
Donald Judd
- Geometrische benadering van kunst
- Wanddozen in laddervorm
- Reeksen van identieke elementen of wiskundige gegevens (Fibonacci)
- Strak kleurengamma, vaak uitgevoerd in plexiglas of gepolijst koper

5. HYPERREALISME
- Objectief en onpartijdig beeld van de werkelijkheid
- Fotografische weergave van de werkelijkheid

- Moderne samenleving is inspiratiebron
- Geprojecteerde dia's worden overschilderd
Chuck Close
- Portretten in grote formaten
- 'Hard focus realism': overdreven scherpe manier waarop alles wordt weergegeven
Gerard Richter
- Hyperrealisme en gigantische abstracte doeken
- Wazige afbeeldingen ('Soft focus realism')
- Baseert zich op foto's

6. ARTE POVERA
- Ontstaat in de jaren '60 in Italie en verspreidt zich over Europa en Amerika
- 'Arme kunst': gebruikt niet-aanvaarde en verwaarloosde materialen zoals afval
- Oorsprong ligt bij de culturele en politieke bewustwording in de 2de helft van de jaren '60
- Doel is cultuur & natuur met elkaar verbinden mbv kunst
- Willen geen mooie dingen maken maar de veranderende werkelijkheid aan de kijker voorschotelen
- Vanwege het gebruik van natuurlijke materialen kunnen er veranderingen optreden bv. chemische reacties, klimatologische veranderingen

Mario Merz
- De iglo is een veelgebruikt vormelement, staat symbool voor de nomaden & de veranderende cultuur
- Constructies bestaan uit metalen structuur met daarop gebroken glas, neonlampen, klei, …
- Iglo's zijn meestal open en transparant, binnen en buitenkant worden verbonden met neonteksten

7. CONCEPTUELE KUNST
- Idee is belangrijker dan het kunstwerk zelf
- Kunstwerk vormt zich in het hoofd van de toeschouwer
- Intellectuele kunstvorm met vele mogelijkheden
Sol Le Witt
- Schildert houten of metalen kubussen wit
- De eenvoudige geometrische vormen en open compositie beelden de relatie tussen massa & ruimte uit
- Industrieel vervaardigd
- Er ontstaat een contrast tussen visuele en conceptuele (wiskundige) ordening
Joseph Kosuth
- Taalkundige analyses (bv. stoel in woord, in werkelijkheid, en in beeld)
Marcel Broodthaers
- Gebruikt verwijzingen en associaties van typisch Belgische materialen bv. mosselpotje

- 'Miroir d'époque régency': spiegel met adelaar, het decor wordt kunst en de kunst wordt het decor
Joseph Beuys
- Zijn opleiding in wiskunde en biologie beïnvloeden zwaar zijn werk
- Veel symbolen verwijzen naar zijn vliegtuigcrash (vet & vilt > verzorging door nomaden)
- Combineert alledaagse objecten met overblijfsels van handelingen (bv. teennagels)
- Belangstelling voor natuurkundige processen
- Werkt ook met film & videofragmenten
- Alledaagse objecten met toegevoegde bestanddelen > vervreemding

8. BODY-ART
- Menselijk lichaam wordt als medium of materiaal gebruikt
- Zelfpijniging of verdrijving van schaamtegevoel
- Kunstenaars testen hun pijngrens of uithoudingsvermogen
Yves Klein: mensen gebruiken als levende penselen
Marina Abramovic: een jodenster in haar lichaam kerven en op ijs gaan liggen
Stuart Brisley: spendeert een week in een bad met slachtafval

9. LAND-ART

- Projecten zijn tijdelijk en spelen zich af in open lucht
- Er worden tekeningen of foto's van gemaakt
- Vanwege het gebruik van natuurlijke materialen treden er veranderingen op
Robert Smithson
- Spiraalvormen
Richard Long
- Maakt wandelingen in de natuur en rangschikt de gevonden objecten in een ruimte (de Pont)

10. HIGH-TECH ARCHITECTUUR
- Technologie is zichtbaar om het gebouw vorm en karakter te geven
- Gebruik van kleur is belangrijk (meestal primair)
- Het gebruik van de technische kennis die opgedaan is in de auto- en luchtvaartindustrie wordt toegepast in architectuur
- Architect en ingenieur werken samen
- Drie variaties > Oogstrelende gebouwen
- Techniek wordt verheerlijkt
- Beste materialen worden gebruikt
- Gebouwen worden vakkundig afgewerkt

> Gebouwen die de functie hebben van apparaten
- Deze gebouwen zijn technische hoogstandjes bv. booreilanden
> Uiterst functionele gebouwen (nutsvoorzieningen) bv. station, luchthaven
Richard Rogers
- Centre Pompidou
- Lloyds Building

11. POP-DESIGN
- Nadruk op plezier en vervangbaarheid, dus goedkoop en slechte kwaliteit bv. gebruik van plastic
- Gewaagde herkenbare vormen
- Gericht op jongeren
- Regenboogkleuren

12. NEO-EXPRESSIONISME (DE NIEUWE WILDEN)
- Hernieuwde belangstelling voor het schilderen
- Sterke ik-beleving
- Schilderen op een brutale en ongeremde manier
- Menselijk figuur en cultureel verleden komen weer aan bod
- Gebruik van hevige kleuren
- Schilderij op groot formaat

Georg Baselitz
- Schildert zijn onderwerpen ondersteboven
Anselm Kiefer
- Tracht de geschiedenis van Duitsland weer te geven
- Gebruikt verschillende materialen waarvan de symbolische waarde minstens zo belangrijk is als het afgebeelde
- Het bos, de zolder, verbrandde aarde, schilderspaletten, loden boeken > belangrijke elementen in zijn werk
Sigmar Polke
- Werkt vaak met bedrukte stoffen

13. GRAFFITI
- Kunst van de kleurlingen en minderheden in de VS
- Protesteren door met spuitbussen codes op openbare plaatsen aan te brengen
Keith Haring

14. POST-MODERNISME

14.1 Post-modernisme in de architectuur
- Ontstaat als reactie op het modernisme > flatgebouwen en hun omgeving missen gezelligheid
> kwaliteitseisen van de bouwmaterialen worden niet nageleefd
- Vorm en functie worden van elkaar losgekoppeld
- Vorm heeft een betekenis op zich

- Overname van historische stijlkenmerken
- Aandacht voor inheemse karakteristieken
- Gebruik van kleuren
- Principe 'less is a bore'
Otto von Spreckselen
- La défense, Parijs

14.2 Post-modernistisch design
- Onstaat in Italie in 1978
- Elitaire kunst populariseren
- Decoratieve elementen bv. vogeltjes
- Strak design, kleur is belangrijk
Micheal Graves
- Theepot voor Alessi
Ettore Sottsass
- Carlton buffetkast

14.3 Neo-pop
Jeff Koons
- Gebruikt alledaagse gebruiksvoorwerpen en verheft zelfs kitsch tot kunst
- Bv. basketbal in vloeistof gevulde tanks

15. DECONSTRUCTIVISME
- Bouwkunst wordt ervaren als kunst
- Reageren tegen de vaste waardes van harmonie, eenheid en stabiliteit
- Effect van verhinderde perfectie

- Het geheel doet chaotisch aan
- Het lijkt alsof de gebouwen elk moment kunnen instorten
- Spectaculaire ontwerpen
- Bouwwerken roepen vervreemding op
- Gebruik van verschillende goedkope bouwmaterialen
Frank O. Gehry
- Guggenheimmuseum Bilbao

16. MINIMALISME
- Vorm wordt volledig uitgepuurd
- Principe 'less is more' van Mies van der Rohe
- Abstract en helder concept
- Reactie op de reclame, de commercialisering van de cultuur en overdadige rijkdom door de industrie
Heerich
- Kubusvormig gebouw met een deuropening naar de vier windstreken
- De ruimte is leeg, de muren wit

17. MEGABOUWWERKEN
- Een icoon voor grote bedrijven
- Wordt beoordeeld op sociaal aspect en milieuvriendelijkheid
- Kenmerken van een hightech gebouw

- Breekt met de traditie van wolkenkrabber met een centrale kern
Cesar Pelli
- Petronas Towers, Kuala Lumpur

18. ECOLOGISCHE ARCHITECTUUR
- Men gebruikt milieuvriendelijke materialen (ecologische betrokkenheid is toegenomen) - Men springt zuinig om met energie
- Men experimenteert met nieuwe materialen en technieken bv. zonnepanelen
Renzo Piano
- Cultureel Centrum, Nouméa, Nieuw-Caledonie
- Voorzien van noodzakelijke openingen voor wind
- Gemodelleerd naar inheemse hutten

19. VIDEOKUNST
Bill Viola
- Videos worden vertraagd
- Er wordt vaak water bij betrokken

overige vragen

Verklaar de term 'abstract expressionisme'
De eerste Amerikaanse kunststroming die zich onafhankelijk van Europese stromingen presenteert. Men werkt zonder figuratie en er is sprake van expressionistische tendensen.

Dripping = druppelschilderijen waarbij men rond het doek loopt en de verf van de borstel laat druipen om zo abstracte patronen te bekomen

Over-all schildering = schilderij dat geen begrenzing lijkt te hebben. Hoe groot het doek ook is, het is altijd te klein voor het klankbord van emoties.
Junk-art = materiaalwerken waarbij de vormgever uitgaat van oud roest en allerlei afvalmaterialen
Installatie = een ruimtelijk kunstwerk bestaande uit heterogene elementen, door een beeldend kunstenaar opgebouwd, uitgestald of opgehangen op een speciaal daarvoor uitgekozen locatie.

Jorn Utzon - Sydney Opera House
> Daken lijken zowel op schelpen, als de zeilen van een groot schip (verbeelden Utzons liefde voor zeilen)
> Er ligt buiten de operazaal ook drie andere concertzalen, een restaurant, en een bar
> Staat op de UNESCO-werelderfgoed lijst
> Op het dak zijn tegeltjes gelegd, hieronder zitten ribben van beton met glas errondheen

Het leven van Andy Warhol
> Warhol was eerst een reclametekenaar
> Is geboren als Andrew Warhola in Pittsburgh (Slovaakse afkomst)
> Verhuist in 1949 naar New York

Het leven van Javacheff Christo
> Christo werd geboren in Bulgarije maar was werkzaam in de VS
> Pas in Amerika krijgt hij de kans tot het verpakken van gebouwen voor monumentale transformoses

Verschil happening/performance

Een happening is een gebeurtenis waarbij het publiek wordt geprovoceerd, men wilt het publiek activeren. Actie en beweging staan hier vaak centraal en er is dus een band met dans en theater. Een performance is een opvoering of voorstelling, de kunstenaar treedt hier op als handelend persoon en het eigen lichaam wordt als materiaal gebruikt. Het is een moment-situatie, kenmerkend door haar vluchtig karakter.

Marcel Broodthaers richt tussen 1968 en 1969 een denkbeeldig museum op, wat is de bedoeling hiervan?
In dit werk vertelt Broodthaers iets over de macht die musea bezitten om werken al dan niet tot kunst te verheffen. Broodthaers museum is een omgekeerd museum, het decor wordt kunst en de kunst wordt decor.

Leg de experimentele film uit adhv. een kunstenaar
Deze kunstenaars bevrijdden het bewegend beeld uit de bioscoopcocon en doorbraken de regels van het medium. Men had geen tientallen mensen meer nodig, maar men kon deze zelf volledig uitvoeren.
bv. Andy Warhol > 'Sleep' toont 6 uur een slapende man
> 'Eat', waarin hij een hamburger op eet
> 'Blowjob' waarin een man zijn gezicht gefilmd wordt terwijl hij een blowjob krijgt

Bespreek een werk van Joseph Beuys
Beuys liet zich vijf dagen opsluiten in een kooi met een wilde coyote in een galerie in New York City. Hij had enkel een vilten doek bij hem. Op het einde van de vijf dagen omarmde Beuys de coyote die tegen die tijd tolerant was geworden tegenover hem.