Module 8 Hoofdstuk 3: Nederlands-Indië wordt Indonesië

Mod.8 H3 Nederlands-Indië wordt Indonesië 17 aug. 1945: Soekarno roept de onafhankelijke Republiek Indonesia uit. De Jonge (1936) had heel geringschattend gedacht over de Indonesische nationalisten. Japanners (sinds 1942) beloofden onafhankelijkheid toen ze de oorlog tegen de geallieerden begonnen te verliezen; 1945, na de Japanse overgave. Pas op 27 dec 1949 gaf Nederland toe; Verenigde Staten van Indonesië §1 Het Indonesisch nat. stond voor de Jappen onder hun ideaal; leider zijn over Azië. Maar enige palitieke activiteit was toegestaan, als het meewerkte a/d Japanse propaganda. Zo hoopten de Jappen meer steun voor hun oorlog te krijgen. De Indo. leiders werkten samen met Japan, maar probeerden ook het Indo. nat. te versterken. Ze vroegen landgenoten als slaaf voor de Jappen te gaan werken; romoesja's (100000stierven). De Japanse leiding bracht helemaal niet zo veel welvaart en geluk; ze eisten teveel rijst. De Ned. zaten in kampen, dus moesten de Indo's helpen. Ze kregen de vroegere banen van de Nederlanders. Dat ging goed, dus kregen ze meer zelfvertrouwen. 1942: 40000 Ned. krijgsgevangenen. 29 april: KNIL militairen vrij, vanwege de verjaardag van de Japanse keizer. De Zuid-Molukkers niet, want zij waren handlangers van Ned. De Indo-Europese bleven ook vastzitten. Eerst hoefden de Indo-Europesen niet in kampen, want ze waren Aziaten, als ze hun Indo. afstamming konden bewijzen. Later moesten ze toch de kampen in. Mannen (+ 10 jr.) en vrouwen (met kinderen) apart. Harde straffen en minimale gezondheidszorg. Geen kleding, geen materiaal/reparatie van gebouwen. '43: burgerkampen ook onder het Japanse leger; steeds meer opeengepakt. Slechter voedsel; epidemieën. Na de bevrijding bleek dat 1/5 krijgsgevangene dood was en 1/6 uit de burgerkampen.
§2 1944: Premier Koiso (Japan) meer begrip voor onafhankelijkheidsgroepen in Z-O Azië. 7 dec. 1944 zei hij Indonesië de onafhankelijkheid toe, maar zonder datum. 7 aug. 1945: dag na atoombom op Hirosjima ontstond het 'comité ter voorbereiding v/d Indonesische onafhankelijkheid.' Soekarno werd de voorzitter, Hatta vice-voorzitter. 11 aug. beloofd: 18 aug. onafhankelijk. Maar Japan capituleerde op 15 aug. Mac Arthur gaf Japan de verantwoording voor rust in Indonesië tot de komst v/d geallieerden. Veel nationalisten zagen hun onafhankelijkheid in gevaar komen. Pemoeda's (jongeren) wilden zelf onafhankelijkheid uitroepen. Soekarno wilde de Japanners niet testen en die wilden geen ruzie met Mac Arthur. De Pemoeda's ontvoerden Soekarno en Hatta om ze tot proclamatie te dwingen. Uiteindelijke overeenstemming met Japan; als Japan er niet officieel er van wist en onder rust en orde. 17 aug. 1945: Soekarno roept de Repoeblik Indonesia uit. Pemoeda's agressief, bang dat het Westen de Republiek niet zou erkennen. Ontlading tussen najaar 1945 en het voorjaar van 1946; De Bersiap- periode: Veel Nederlanders en Indo-Europesen en Z-Molukkers werden vermoord. §3 Ned. verrast door de Japanse overgave en Indo. onafhankelijkheid. Zij wilden het gezag herstellen. Maar afhankelijk van de Engelsen. Sept. 1945: eerste Brits-Indische troepen op Batavia om de rust te herstellen en Japanners ontwapenen. Uit Australië regeerde GG Van Mook, Ned. hoogste bestuurder in Ned-Indië. Batavia heette Djakarta en overal stonden in het Engels anti-Ned. leuzen. De Pemoeda's hielden de officiële gebouwen bezet. Hard optreden was niet mogelijk want de Ned. troepen kwamen pas in mrt. 1946 op Java, toen pas toegelaten door de Eng. De Engelsen stonden positief tegenover de jonge staat, maar in okt. erken ze tocht het Ned. gezag met de voorwaarden dat Ned. ging onderhandelen. VS wilde ook geen herstel van de oude koloniën, want dat zou het communisme in Z-O Azië alleen maar aanwakkeren. Nederland moest daar aan denken als ze geld voor de opbouw van Ned. wilde. Van Mook sprak met de Republikeinen over dat Ned een federatie van deelstaten zou vormen (plan van de jaren '30); Verenigde Staten van Indonesië (VSI) en in de tussentijd een Ned. oppergezag. VSI zou ook in het Koninkrijk horen. De deelstaten zouden: Java, Sumatra, Borneo en O-Indonesië zijn. Mrt. 1946: d.m.v. Eng bemiddeling zou Sjahrir met VAn Maak in Nel. overleggen. Dat mislukte, want wat zou de positie van de Indo. Republiek binnen de federatie zijn? En Ned. regering wilde niet te veel toezeggen met de verkiezingen voor ogen. De verhouding verslechterde, overleg pas hervat in okt. 1946. Van Mook begon al met z'n plan: 7. dec. 1946 werd O-Indonesië opgericht in Den Pasar, hier zaten Celebesen Molukken in. 15 nov. 1946: Akkoord van Linggadjati: Indo. Rep. kreeg gezag over Java en Sumatra en een nauwere samenwerking voor de vorming van de VSI. De VSI moeste 1 jan. 1949 een feit zijn. VSI: Republiek, Borneo, O-Indonesië, Nl., Suriname en Curacao. Een unie o.l.v. de Ned. koningin. De Ned. regering wilde het akkoord niet tekenen voor een overleg met de Ned. onderhandelaars. Na een 2e Kamer debat ging men akkoord met het Akkoord van Linggadjati, maar wel met allemaal aanpassingen. De Indo's wantrouwden dit, maar tekenden toch in mrt. 1947. Van uitvoeren kwam niet veel, van de Republikeinse groepen schonden de wapenstilstand (van 1946) en de Republikeinse regering wilde geen ondergeschikte positie. Nu kwam er twijfel aan Ned. kant. De 150000 man kosten veel geld en de ec. situatie op Java en Sumatra was erg slecht. Daarom militaire actie; de 1e politionele actie (21 juli-4 aug. 1947). Belangrijke industriegebieden veroveren; export op gang, geld voor Ned. Succes, maar Den Haag verbood het Rep. regeringscentrum te veroveren in Yogyakarta. Was dat wel gebeurd: breuk tussen KVP en PvdA. 4 aug: wapenstilstand door de Veiligheidsraad. VN: Commissie van Goede Diensten moet bemiddelen. 1e politionele actie was militair een succes, maar de vrede was ver te zoeken. VS steeds meer invloed in CGD; 17 jan. 1948 een nieuwe overeenkomst tussen Nl. en de Rep. Nederland mocht weer nieuwe deelstaten vormen op het pas veroverde gebied. Mrt. 1948: Van Mook installeert voorlopig federale regering zonder Republiek. Stikker (VVD) min. BuZA wat het hier niet meer eens; groot militair conflict. Maar Den Haag vond dat de Rep. zich eerst aan de wapenstilstand moest houden. Regeringsdelegatie moest daar op aandringen, maar mislukking. Gevolg: Nl. stopte de Renville overeenkomst. 2e politionele actie (19 dec 1948- 3 jan. 1949); grootste deel v/d Republiek veroverd. De hoofdstad Djokjakarta viel, Soekarno/Hatta/Sjahrie gevangengenomen. Alle militaire doelen bereikt, maar internat. zwak. 24 dec. 1948: veiligheidsraad eist een staakt het vuren en directe vrijlaten van de leiders. De Indo. aanhangers van de deelstaten politiek ook boos vanwege: 1. militaire actie
2. uitsluiting van de voorlopige federale regering. Na de 2e politionele actie: Indo. leger kon de Nl. troepen niet verdrijven, maar Nl kon de Indo. guerilla niet aan. De Ned. gingen vliegtuigen e.d. gebruiken, waardoor ook veel burgers werden geraakt. §4 Grote internat. druk, dus ging Ned. weer onderhandelen en liet de leiders vrij. O.l.v. United Nations Commission For Indonesia (UNCI) onderhandelden Van Royen en Roem (Indo): 14 april-7 mei 1949. Dit leidde tot de Rondetafelconferentie (RIC) in Den Haag: onvoorwaardelijke soevereiniteit voor VSI. RTC: 23 aug- 2nov. 1949.; voorwaarden voor de scheiding. Belangrijk voor RTC was externe zelfbeschikking: als een gebied niet bij de VSI wilde horen waren er bijzondere verhoudingen mogelijk. Het ging hierbij om 2 gebieden: o Minahasa (deel van Celebes) o Zuid-Molukken
Ze wilden wel staatkundig bij Ned. blijven, maar de Indo. wilden hun die zelfbeschikking niet geven. De bevolking was al teleurgesteld, omdat hun vertegenwoordigers niet op de conferentie mochten komen, maar nu helemaal. Het lukte Ned. met veel moeite Nieuw-Guinea buiten de soevereiniteitsoverdracht te houden: CHU en VVd tegen de overdracht. Door dit gebied af te zonderen gaven zij ook hun steun, zodat de grondwet gewijzigd kon worden. 27 dec. 1949: Paleis op de Dam, overdracht. De strijd was pas echt afgelopen in 1962 toen Nieuw-Guinea ook zelfstandig werd. Dat wilde Ned. niet vanwege: 1. onvrede over het verlies van Ned.-Indië. 2. beleid van 1e president Soekarno. '50 groot conflict tussen de 2 landen. VS greep in, bang dat de SU dat zou doen. Grote druk op Ned., 1962 afstaan aan de VN en die gaf het binnen een jaar aan Indonesië. 1963: diplomatieke betrekkingen hersteld. §5 De soevereiniteitsoverdracht bracht Z-Molukken in problemen. Het was een deel van O-Indonesië. De regering in Djakarta bracht de deelstaten snel onder haar gezag. Geen Verenigde Staten meer. 1950: O-Indonesië opgeheven. Z-Molukken zagen die als een poging het gebied te overheersten. Men voelde zich in de steek gelaten door Ned. want tijdens het Ned. gezag hadden Z-Molukken Ned. altijd gesteund. Tijdens de Japanse. overheersing en Bersiap-periode leden ze daar onder. De Ned. stelden hier niets tegenover. 25 april 1950: Repoeblik Maloekoe Selatan (RMS): de Republiek der Zuid-Molukken, op Ambon. Zo probeerden ze het af te dwingen. Nov. lukt het Indo. troepen Ambon te veroveren. 1950: KNIL opgeheven. Ook Zuid-Molukse KNIL moest óf demobiliseren óf in het Indo. regeringsleger. De Z-Molukken wilden op de Molukken demobiliseren, maar de Indo. regering verbood dat. Daarop weigerden de Z-Molukkers Java te verlaten. Najaar 1950: kort geding tegen de Ned. staat om te verhinderen dat ze onvrijwillig zouden worden gedemobiliseerd binnen Indonesië. Ze wonnen. In de periode hierna kwamen veel Molukse ex-KNIL militairen met hun gezin naar Ned. Hun verblijf zou tijdelijk zijn, maar werd permanent. Hun ideaal voor RMS bleef en ook de band met hun land. Ook Indo-Eur. vielen erbuiten na soevereiniteitsoverdracht. Ook zij kwamen naar Ned. Ze hadden nare ervaringen van de Bersiap-periode en slechte vooruitzichten in Indonesië. Zij probeerden zich aan te passen, maar er was weinig begrip voor hun situatie, daarom zweeg de eerste generatie erover; ook tegen hun kinderen.