Hoofdstuk 4: Europa 1945-1980
1. De koude oorlog
1.1 Ontstaan en blokvorming
In 1945 vonden de conferenties van Jalta en Postdam plaats.
De Russen enerzijds en de Amerikanen en Britten verschilden van mening over de naoorlogse ordening van Europa.
Stalin -> -wilde nieuwe verworven positie niet opgeven
-tegen verkiezingen
Roosevelt + churchill -> -vreesden dat russen Polen en Hongarije communistisch gingen maken. -wilde vrije democratische verkiezingen -stemden toe Poolse staat op te schuiven naar westen
ze waren het eens over herstelbetalingen + verdeling bezettingszones van dts+Berlijn
verwijdering nam snel toe: VS vreesde voor uitbreiding communisme in oost-europa
Russen verweten dat ze aan anti-Russische politiek voerde + vreesde Amerikaanse monopolie op atoomwapens.
De grens tussen communisme en(IJzeren gordijn) democratie van de Oostzee tot de Adriatische zee. 1946-1947 escaleerde tegenstelling oost en west
VS -> Trumandoctriten beloofde steun aan alle vrije volkeren die zich verzetten tegen gewapende minderheden of krachten van buiten af. Amerikaanse hulp in -> Marshallplan(verslechterde relatie SU helemaal)vorm van geld voor de wederopbouw van Europa. (op bevel Stalin weigerde alle Oost-Europese landen dit, europa anders kolonie VS zei Stalin) Een dam -> Containmentpolitiek opwerkpen tegen de sovjetcommunistische uitbreiding. -> NAVO -> 1949 Noord-Atlantische Verdragsorganisatie 1955 sloot BRD zich hierbij aan (Oost-)Duitse -> DDR -> 1949 Democratische Republiek
Oost-Europese tegenhanger van de NAVO, Pact van Warschau in 1955 Europa was verdeeld in twee vijandige blokken onder leiding van supermogendheden die beide beschikten over atoombommen. 1.2 Duitsland: deling op bevel Op 8 mei 1945 capituleerden de restanten van het Duitse leger. conferentie Potsdam 3 zaken: Er kwam een gemeenschappelijk Bestuur (de controle raad), Duitsland verloor gebied aan polen en aan de SU en Duitsland moest herstelbetalingen (in natura) voldoen. (1ste 2 werden niet uitgevoerd) Russen brachten Duitse medebestuurders mee uit moskou die waren gevlucht. Omdat er een bestuur moest worden gevormd. Dat waren communisten.= Gruppe-Ulbricht
Als je tegenstribbelde werd je ex-nazi genoemd. Op Russisch bevel fuseerden in 1946 de communistische KPD en de sociaal-democratische SPD tot de SED (Socialistische Eenheidspartij Duitsland) Het verzet van SPD-leden werd bestraft met verblijf in een voormalig nazi-concentratiekamp. In westen zochten ze moeizaam naar betrouwbare ambtenaren uiteindelijk gemeenteverkiezingen. Daarna in Am-zone adviesraad van Duitse politici. Herhaalde verzoeken van Duitsers om tot uniforme regelingen te komen in alle vier de zones werden afgewezen. Duitsland werd gedecentraliseerd. 1ste verandering in najaar 1946 om nieuwe winter van kou en honger te vermijden beroep op 3 collega’s om economische eenheid te herstellen Parijs + moskou wezen dit af. Toen vormden Washington + Londen Bizonia (Biza = ministerie van binnenlandse zaken) oplossing honger = Marshallplan heel veel goederen naar west-dts. Om te zorgen dit niet op de zwarte markt = inflatieprobleem aanpakken
DM (Deutschmark) i.p.v 10 RM (Reichsmark) behalve in gebied van SU, die voerde Ostmark in. De reactie (op invoeren DM) van Stalin was fel. Het rode leger sloot de toegang vanuit het Westen naar Berlijn af. Geen trein auto en geen schip kwam West-Berlijn meer in = blokkade. De Amerikanen reageerden hierop met een luchtbrug over de blokkade, hier kon Stalin niet tegen op en hief de blokkade weer op. Psychologisch effect was enorm -> voor west-duisters waren de vroegere overwinnaars nu beschermers geworden. Geïnspireerd door containment politiek droegen de 3 westerse mogendheden, de Duitse politici op om een grondwet (met duidelijke garanties voor rechten en vrijheden van de burgers)te ontwerpen. Eerst aarzeling want dts eenheid opgeven, maar het was al een feit. Toen werd BRD opgericht (Duitse Bondsrepubliek) met als hoofdstad Bonn. DDR (Duitse Democratische Republiek) met als hoofdstad Oost-Berlijn 1.3 De jaren vijftig De jaren vijftig vormden het dieptepunt van de Koude Oorlog. Er was grote angst in beide blokken. Was geen rede toe SU beschikte ook over atoomwapens. Men sprak van Koudeoorlogspsychose. In maart 1953 stierf Stalin, zijn opvolger Chroesjtsjow verkondigde een buitenlandse politiek van vreedzame coëxistentie. In 1956 veroordeelde Chroesjtsjow Stalins uitoefening van terreur op partijleden en Stalins persoonsverheerlijking. De politiek van destalinisatie zorgde ervoor dat lonen stegen, het onderwijs werd hervormd en er luxe consumptiegoederen verschenen in de winkels. Westen nam welvaart toe. De 1ste topconferenties tussen Oost en West vonden plaats. Vervolgingen van niet-communistische politici in Oostblok werden opgeheven. In 1956 brak er een opstand uit in Hongarije tegen het communisme. Hongaarse regering trad uit pact van Warschau. De opstand werd twee dagen later neergeslagen door de Russische troepen. De NAVO deed niks. Deze opstand wekte het anticommunisme in het westen hevig op. Achter ijzeren gordijn gebeurde dit ook alleen andersom -> westerse NAVO-imperialisten wilde vernietiging SU. Er kwam een echte heksenjacht op communisten opgang, in Nederland werden er bijv. communistische wethouders uit gemeente besturen gezet. En acteurs die ooit pro-communistisch hadden uitgelaten verloren baan. 1.4 Adenauer en Ulbricht: de harde Koude Oorlog De Bondsdag (het West-Duitse parlement) koos in 1949 Adenauer van de CDU tot eerste Bondskanselier. Zijn politiek was vooral gericht op het democratische westen. Hij zag voorlopig af van Duitse eenheid. Om de BRD een eigen gezicht te geven, voerde Adenauer gevechten tegen het nazi-verleden, maar vooral tegen het communisme. (vb: West-Duitse KPD verboden). Hij negeerde de DDR hij wilde eerst een sterk democratisch land. In 1963 sloten BRD en fa een vriendschapsverdrag. 1955 lis NAVO + eigen leger omdat SU agressieve bedoelingen had d8 hij. Het Wirtschaftswunder (door adenauer): met groeicijfers van 10% per jaar bereikte de BRD in de jaren 60 een plaats in de koppositie van grote industriestaten. De basis hiervoor werd gelegd d.m.v. het Marshallplan, de geldsanering, het toetreden tot de Europese gemeenschap en een goed geschoolde arbeidersklasse. Vluchtelingen uit DDR waren zeer gemotiveerd om een nieuw bestaan op te bouwen
Ulbricht leider van DDR. Intern werd de DDR gevormd door het sovjetmodel: staatsbedrijven, onderwijs en cultuur in dienst van de staat, een staatsveiligheidsdienst (Stasi) en een eigen jeugdbeweging. Na toetreding Pact van Warschau ook volksleger.
Economisch waren er grote problemen. Tot 1953 bleef de Sovjet-Unie herstelbetaling eisen.
In mei 1953 verhoogde Ulbricht de arbeidstijd met 10% tegen hetzelfde loon.
Dat leidde tot demonstraties en stakingen op 17 juni 1953, deze opstand werd met geweld neer geslagen. 400 doden en ruim 1.400 Oostduitsers verdwenen in de gevangenis. DDR-burgers voelden zich in de steek gelaten door westen.
Veel DDR-burgers vluchten naar het westen, dit kon vrij eenvoudig via Berlijn.
Berlijn was eigenlijk het gat in het ijzeren gordijn, tussen 1950 en 1960 verlieten ruim 2,5 miljoen mensen de DDR (vaak goed opgeleide mensen). De DDR liep economisch leeg.
Daarom begon Ulbricht op 13 augustus 1961 met de bouw van de muur. Ulbricht:’’verdedigingsmuur tegen Westerse fascisme.
1.5 De Cubacrisis, 1962
Op 16 oktober 1962 kreeg president J.F. Kennedy luchtfoto’s te zien waaruit duidelijk bleek dat de SU op Cuba atoomraketten en lanceer bases installeerde. Kennedy eiste demontage raketten anders oorlog. De president besloot een Amerikaanse vlootblokkade rond Cuba te leggen om zo verdere Russische wapenaanvoer te beletten. Chroesjtsjow bond in, op voorwaarde dat Amerika Cuba niet aan zou vallen en dat de VS rakketen zou verwijderen uit Turkije. Op 28 oktober ging Kennedy akkoord met die eisen.
1.6 Ontspanningspolitiek
Dat de kernoorlog nabij was tijdens de Cubacrisis was de VS en SU wel duidelijk.
Daarom sloten beide mogendheden in 1963 een kernproef stopakkoord (verbod op bovengrondse kernproeven). Ook kwam er een directe telefoonlijn tussen het Witte Huis en het Kremlin.
In 1968 volgde het Non-proliferatieverdrag tussen de beide machten, daarmee werd verspreiding van kernwapens onder niet-nucleaire staten tegengegaan.
In 1972 werd het SALT-verdrag (stelt limieten aan het aantal raketten) getekend. Voor het eerst werd wapenbeheersing bereikt.
Eind jaren zestig begon men te spreken van een periode van ontspanning of détente. -> handelsbetrekkingen tussen blokken uitgebreid + westerse toeristen naar oosten.
Sinds 1964 kreeg communistische China ook atoomwapens, voortaan hadden de SU en de VS ook rekening te houden met de opkomende grootmacht China. Er waren grote belangenverschillen tussen Moskou en Peking. 1965 vroeg SU hulp aan China. Moskou sprak over Chinese economische chaos. Eind jaren 60 allemaal grensconflicten.
Het hoogtepunt van de détente was de in 1975 gehouden CVSE-conferentie in Helsinki: De Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa.
De Helsinki overeenkomsten hadden tot doel “een web van samenwerking” in europa te scheppen. Op vier terreinen:
- Vrije uitwisseling van personen en informatie
- Samenwerking op het terrein van economie en technologie
- Respecteren van de Jalta-grenzen gekoppeld aan de afspraak om tot troepen vermindering te komen.
- En het respecteren van de mensenrechten
De SU had veel belangstelling voor de technologie, want langzaam werd er door de SU stappen gezet richting de consumptie maatschappij, daarvoor grote investeringen en moderne technologie nodig anders kon Oostblok de race tegen Westen niet aan. Vanuit het Westen werden er grote leningen verstrekt in verwachting dat de Oostbloklanden hun economische structuur zouden moderniseren, maar dat gebeurde nauwelijks het meeste geld werd vooral gebruikt om consumptiegoederen (bijv auto’s) te fabriceren, lonen op peil te houden en onnodig veel arbeiders in dienst te houden. 1.7 Brandt en Honnecker: de détente in Duitsland De bouw van de Muur en de afloop van de Cubacrisis vormden een keerpunt in de relaties tussen beide Duitslanden. Hereniging was verder weg dan ooit. De nieuwe Bondskanselier Willy Brand (1969-1974) en zijn opvolger Helmuth Schmidt (1974-1982) kozen de weg van “verandering door toenadering”. Daartoe was het nodig nauwe relaties met de DDR aan te gaan, gedacht werd er aan economische contacten en mogelijkheden van reizen heen en weer. Hiervoor moesten 3 hindernissen werden overwonnen: - De West-Duitse burgers moesten instemmen - Openlijke steun van VS was nodig - SU moest instemmen met de veranderingen
In 1970 ondertekende Brandt en Brezjnew het Verdrag van Moskou: de basis voor de Duitse détente. Ze erkende alle Europese grenzen en ze streefde naar Duitse eenheid via vrije verkiezingen. De lastige sta-in-de-weg Ulbricht werd in 1971 door Moskou vervangen door Erich Honnecker (1971-1989). 1971/72 sloten beide blokken allemaal verdragen over:bv verkeer van goederen en mensen. Beide staten ondertekende het verdrag van Helsinki in 1975. De politiek van Brandt heeft gezorgd voor rust, DDR werd steeds afhankelijker van BRD.
1.8 Het einde van de détente
De Nieuwe Amerikaanse president Jimmy Carter (1976-1980) maakte mensenrechten tot de kern van zijn buitenlandse beleid. Tegelijkertijd wilde hij de politiek van ontspanning doorzetten. Beide doeleinden mislukten.
De SU zag de mensenrechtenpolitiek als een bedreiging. Na de vernietiging van de Praagse Lente in 1968 voelden veel anticommunisten zich in de steek gelaten door het Westen. Deze critici van het SU systeem werden dissidenten genoemd.
Aan het eind van de jaren zeventig had de SU de kernbewapening opgevoerd.
Dit leidde tot het NAVO-dubbelbesluit van 1979: eerst onderhandelen maar als dit geen resultaat gaf, dan uiterlijk in 1983 plaatsing van Amerikaanse kruisraketten. Hier werd in veel Westerse landen tegen gedemonstreerd uit angst voor een herleving van de Koude Oorlog.
Het einde van de détente kwam in 1979 met de Russische inval in Afghanistan, om het communiste daar te beschermen. (Deze inval liep overigen snel vast)
2 Europa en de dekolonisatie
Na de dekolonisatie (duurde 15 jaar) zijn de vroegere koloniën Derde Wereld landen geworden.
2.1 De koloniën vóór de Tweede wereldoorlog
In 1941 werd Atlantic Charter gesloten. Dit bepaalde dat ieder volk de regeringsvorm kon kiezen waaronder hij wilde leven. Begrijpelijk door achtergrond oorlog -> verdediging tegen vrijheid en democratie tegen het fascisme. Gangmaker achter dit was Roosevelt hij was voor dekolonisatie.
Voorganger Wilson had in 1919 het zelfbeschikkingsrecht van volken geïntroduceerd.
Onder druk van nationale bewegingen ontstonden er in het begin van de 20e eeuw instellingen die ‘’inlanders’’ een vorm van inspraak geven.
Engelse begonnen -> 1931 kregen Canada, Australië en Nieuw-Zeeland zelfbestuur binnen de British Commonwealth of Nations. Daarna kwam in Brits-Indië the Government of India Act tot stand (= zelfbestuur voor provincies, en een adviesraad voor de Britse onderkoning in New Dehli).
Nederland -> 1918 in Nederlands-Indië een gekozen volksraad die adviesrecht kreeg.
Frankrijk -> Frankrijk bleef star. Ze wilde een Groot-Frankrijk. De koloniën en moederland zouden later samensmelten onder leiding van het bestuur in Parijs = verfransing van inwoners Algerije, Indo-China en Frans West-Afrika. Fransen zeiden is beschavingsopdr (kwam neer op onderwerping aan Franse gezag).
Verzet voor 1945: - In Brits-Indië van Congrespartij onder leiding van Gandhi.
- In Algerije richtte Messali in 1936 ondergronds Algerijnse Volkspartij op. - In Afrika kreeg pan-Afrikanisme aanhang onder Afrikaanse studenten. – In Nederlands-Indië waren nationalistische leiders gevangen gezet.
VS en SU werden door nationalistische verzetstrijders als lichtbaken gezien. Volgens Lenin was Westerse koloniale imperialisme niet anders dan kapitalisme. Hij zei: communisten moeten nationale bevrijdingsbewegingen steunen als ze onafhankelijk waren ging de SU ze steunen. Nationale bewegingen alleen nog erg zwak.
In 1939 leek de Europese koloniale positie nog onaantastbaar.
2.2 De Tweede wereldoorlog
Voor oorlog streefde Japan naar groot Aziatisch Wereldrijk.
1854 Werd Japan gedwongen havens open te stellen voor Westerse kooplieden. 1870 werd Japan gemoderniseerd. 1905 versloeg Japanse vloot de Russische.
In veel gebieden die Japan tijdens de Wereldoorlog hadden veroverd werden ze als bevrijders verwelkomt. Al snel werd alles ondergeschikt aan de Japanse oorlogsmachine. De koloniale overheersers werden door het Japanse leger snel weggevaagd en vernederd in gevangenkampen.
Na geallieerde overwinning 1945 slaagde Europeanen er nauwelijks in hun gezag opnieuw te vestigen. In koloniën braken onafhankelijkheids oorlogen uit. Alleen de VS gaf de Filippijnen onafhankelijkheid.
Door Wereldoorlog was Europa haar hegemonie kwijt geraakt aan 2 nieuwe superm88 SU en de VS -> die hadden antikoloniale visie.
Bij conferentie van Jalta wilden Stalin + Roosevelt alle koloniën onder toezicht van de VN plaatsen. Churchill was t er niet mee eens en kon t nog net tegenhouden. Na 1945 raakte Europa economisch afhankelijk van de VS.
2.3 Het dekolonisatieproces 1945-1960
In 1945 Churchill opgevolgd door Attlee. Er was al veel discussie (18e eeuw) of koloniën niet een financiële last was voor het moederland. Deed Fa het met veel koloniën het economisch veel beter dan Zweden zonder koloniën.
Het Britse koloniale systeem gebaseerd op indirect rule. De Britse kolonisatiepolitiek afstandelijker dan die van Frankrijk.
GB -> zette na 1945 versneld dekolonisatie voort. Alle koloniën traden toe tot de Commonwealth.
Ne -> vanaf 1945 in Indonesië vrijheidstrijd. Ze kende geen heldere doordachte dekolonisatie politiek. Nederland wilde pas praten als Indonesische nationalisten de wapens neerlegden = gewapend conflict. Ónder druk van VN + VS + EN moest NL inbinden en kreeg Indonesië in 1949 onafhankelijkheid.
FA -> Wilde geren dekolonisatie, alle volken zouden worden geïntegreerd. Er bestond volgens de Gaulle geen koloniaal rijk meer. Fa hield vast aan herstel van de eer -> zo lijnrecht tegenover VS.
Fa verstrik in 2 koloniale oorlogen! 1ste Indo-China daarna Algerije. Uiteindelijk Franse nederlaag ze werden allebei onafhankelijk. Frans Zwart-Afrika werd na mislukking in Algerije makkelijk onafhankelijk.
België -> Kongo werd in 1959 onafhankelijk.
Portugal -> pas na lange en moeizame strijd Angola + Mozambique onafhankelijk.
Het verlies van de koloniën was voor Europa geen economische achteruitgang. Integendeel 1960 periode ongekende welvaart. Het westerse bedrijfsleven behield activiteiten in vroegere koloniën. Na 1980 veel westerse ondernemingen naar lagelonenlanden.
De derde wereldlanden waren staatkundig vrij maar economisch nog steeds afhankelijk van rijke westen.
3. De Europese eenwording, 1945-1995
Op 5 mei 1965 kregen alle Rotterdamse scholieren een boekje: “Vijf bewogen jaren”, 40-45.
Het verteld de verschrikkingen van de tweede wereldoorlog het eindigt met een oproep: “Wij kunnen maar één ding doen om te toen hoe gelukkig we zijn met onze vrijheid: wij moeten meehelpen, het nieuwe Europa groot, sterk en vrij te maken en te houden”.
hoofdoorzaak oorlog = overdreven nationalisme
In 1947 lanceerde Marshall zijn vierjarenplan het ERP (Economic Recovery Program) voor het herstel van Europa. Er zat wel een voorwaarde aan het plan: er diende een organisatie te komen voor de verdeling van de Marshall gelden. Dat werd de eerste vorm van Europese samenwerking: de OEES (Organisatie van Europese Economische Samenwerking. De Amerikanen wilden een Europese eenheid, een federatie, zoals het bij de VS zelf geregeld is. Het eerste gedurfde initiatief kwam van de Fransman Monnet. Hij liet de intergratie beginnen in een beperkte technisch-economische sector: kolen en staal, mijnen en hoogovens. Zo ontstond in 1951 de EGKS (Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. FA, DU, IT en de Benelux verenigden zich onder de supranationale Hoge Autoriteit met Monnet als president. Groot-Brittannie weigerde lidmaatschap, GB had de voorkeur voor een speciale (Atlantische) band met de VS en een band met de Commonwealth. Uit angst voor een mogelijke Sovjetrussische expansie zette Monnet vaart achter de een wording en presenteerde in 1955 een nieuw plan: Euratrom. Op dezelfde basis als bij EGKS maar dan zou er samenwerking zijn in de productie van kernenergie.In dat zelfde jaar kwamen de ministers Beijen (NL) en Spaak (BE) met een plan voor douane-unie: vrij verkeer van goederen zonder in- en uitvoer rechten aan de binnengrenzen. De plannen werden aan elkaar gekoppeld en vormden de EEG (Europese Economische Gemeenschap, vastgelegd in het Verdrag van Rome in 1957. De nieuwe EEG was heel succesvol met een gemeenschappelijke Europese landbouwpolitiek. In 1967 fuseerden de drie gemeenschappen tot de EG (Europese Gemeenschap). Sinds 1993 spreken we over de EU (Europese Unie). Het optimisme over de Europese intergratie verdween na 1960. Er trad oponthoud op. Vanaf 1961 wou GB lid worden, maar dit werd tot 2 maal toe verhindert door de Franse president De Gaulle (1958-1969). Hij vond dat de EEG moest worden omgevormd tot een “Europa van vaderlanden” onder franse leiding om zo het derde blok in de wereld te worden. Pas na het aftreden van De Gaulle in 1969 traden GB, Ierland en DE toe in 1973. Wel remde GB de EG behoorlijk af. Door de wereldoliecrisis van 1973-1974 kwam Europa in de problemen. Euratom werkte niet, ook bij de bestrijding van werkeloosheid was er geen gezamenlijke aanpakt te vinden. De EG inmiddels uitgebreid met Griekenland, Portugal en Spanje kreeg een nieuwe voorzitter de Fransman Jacques Delors (1985-1995). Hij introduceerde de Europese akte. Dit verdrag maakte het werkterrein groter: Europees sociaal beleid, milieubeleid en financieel beleid werden ontwikkeld. Zijn grootste succes was het verdrag van Maastricht in 1992. Er kwam een Europees buitenlands en veiligheidsbeleid, een Europees justitieel beleid en een Europese munt (de euro) met een Europese bank. Hoofdstuk 4 jaartallen 1854 Amerikanen dwongen Japan om hun havens open te stellen voor westerse kooplieden
1918 In Nederlands Indië gekozen volksraad
1919 zelfbeschikkingsrecht van de volken
1931 Canada, Australië en Nieuw Zeeland zelfbestuur
1935 the government of India Act tot stand
1936 richtte Messali Hadj de ondergrondse Algerijnse volkspartij op
1945 Conferenties Jalta en Potsdam. 1945 West-Europa economisch afhankelijk van de VS
1945 Churchill opgevolgd door Attlee
1946 Samengaan van de KPD en de SPD tot de SED in Duitsland. 1946 Filippijnen onafhankelijk 1946/1947 Steeds meer onenigheid tussen de VS en de SU. 1947 India en Pakistan onafhankelijk
1947 VS gaat Europa helpen
1947 Marshallplan aangeboden
1947 lanceerde Marshall Economic Recovery Pragram
1947 Bizonia (twee zones), Engeland en de VS gaan samenwerken, ze vormen één gebied in de Duitsland, Frankrijk doet niet mee omdat zij als enige Duitsland nog zwaar willen straffen. 1948 Doorvoering van de geldsanering, er komt een andere munt omdat de oude munt niets meer waard was. Frankrijk, Duitsland en de VS wilde dit, de SU niet, dus in het Westen ontstond de Duitse mark in het Oosten de Ostmark. 24-06-1948 blokkade
1948 congressen van de SED voor eenheid en vrede. 1949 Oprichting van de NAVO en DDR. 1949 Adenauer premier. 1949 de NAVO werd opgericht. 1949 Stalin heft blokkade tussen West en Oost Duitsland op. De blokkade kwam op reactie van de andere muntsoort. Als reactie op de blokkade komt de VS met de luchtbrug, nu voelt West Berlijn zich echt bij het Westen horen. 07-10-1949 Uitroeping van de DDR (is niet democratisch). hierna was de Duitse
deling een feit. (De deling was eigenlijk al begonnen in 1946/1947) 1951 ontstond EGKS Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal
17-06-1953 stakingen van arbeiders in Oost-Berlijn
1953 Stalin sterft. 1953 SU eist geen herstelbetalingen meer. 05-1953 Ulbricht zegt: 10% langer werken, maar wel hetzelfde salaris. 1955 West Duitsland (BRD), sluit zich aan bij de NAVO. 1955 Ontstaan van het Warschaupact. 1956 Chroesjtsjow veroordeeld Stalin, zijn partijleden. 1956 in Nederland communistische wedhouders uit gemeentebestuur gezet
1956 Opstand in Hongarije. 1956 Communistische wethouders moeten uit het gemeente bestuur. 1955 Pact van Warschau kwam tot stand
1956 KPD verboden. 1957 Ghana onafhankelijk
1957 Verdrag van Rome
1959 Fidel Castro aan de macht op Cuba. 1960 Nigeria onafhankelijk
1960 periode in Europa van ongekende welvaart
13-08-1961 De bouw van de muur begint. 1962 De Cubacrisis. 1963 Adenauer treed af. 1963 De SU en de VS sluiten een kernproef stopakkoord. 1963 Frankrijk en Duitsland sluiten een vriendschapsverdrag. 1964 China heeft ook atoomwapens
1965 SU geeft China geen hulp meer
1967 Fuseerden EEG + EGKS + Europese landbouwpolitiek = (tot de) EG
1968 Non-proliferatieverdrag. 1968 Vernietiging van de Praagse lente. 1970 China wordt interessant voor de VS
1971 Ulbricht vervangen door Honnecker
1971/1972 De DDR en de BRD maken afspraken over het verkeer van goederen/personen van Oost/West Duitsland naar West/Oost Duitsland. 1972 Salt-Verdrag
1972 Nixon en Kissinger bezoeken Peking
1973 Zowel de DDR als de BRD lid van de NAVO. 1973 GB, Ierland en Denemarken werden lid van de EEG (Europese economische gemeenschap) 1975 CVSE conferentie
1976 Jimmy Carter wordt president van de VS. 1979 NAVO-dubbelbesluit. 1979 Russische aanval op Afghanistan. 1980 Westerse ondernemingen gingen naar lagelonenlanden
1983 Uiterlijk plaatsing van kruisraketten van de VS als het NAVO-dubbelbesluit geen oplossing gaf.
Roosevelt + churchill -> -vreesden dat russen Polen en Hongarije communistisch gingen maken. -wilde vrije democratische verkiezingen -stemden toe Poolse staat op te schuiven naar westen
ze waren het eens over herstelbetalingen + verdeling bezettingszones van dts+Berlijn
VS -> Trumandoctriten beloofde steun aan alle vrije volkeren die zich verzetten tegen gewapende minderheden of krachten van buiten af. Amerikaanse hulp in -> Marshallplan(verslechterde relatie SU helemaal)vorm van geld voor de wederopbouw van Europa. (op bevel Stalin weigerde alle Oost-Europese landen dit, europa anders kolonie VS zei Stalin) Een dam -> Containmentpolitiek opwerkpen tegen de sovjetcommunistische uitbreiding. -> NAVO -> 1949 Noord-Atlantische Verdragsorganisatie 1955 sloot BRD zich hierbij aan (Oost-)Duitse -> DDR -> 1949 Democratische Republiek
Oost-Europese tegenhanger van de NAVO, Pact van Warschau in 1955 Europa was verdeeld in twee vijandige blokken onder leiding van supermogendheden die beide beschikten over atoombommen. 1.2 Duitsland: deling op bevel Op 8 mei 1945 capituleerden de restanten van het Duitse leger. conferentie Potsdam 3 zaken: Er kwam een gemeenschappelijk Bestuur (de controle raad), Duitsland verloor gebied aan polen en aan de SU en Duitsland moest herstelbetalingen (in natura) voldoen. (1ste 2 werden niet uitgevoerd) Russen brachten Duitse medebestuurders mee uit moskou die waren gevlucht. Omdat er een bestuur moest worden gevormd. Dat waren communisten.= Gruppe-Ulbricht
Als je tegenstribbelde werd je ex-nazi genoemd. Op Russisch bevel fuseerden in 1946 de communistische KPD en de sociaal-democratische SPD tot de SED (Socialistische Eenheidspartij Duitsland) Het verzet van SPD-leden werd bestraft met verblijf in een voormalig nazi-concentratiekamp. In westen zochten ze moeizaam naar betrouwbare ambtenaren uiteindelijk gemeenteverkiezingen. Daarna in Am-zone adviesraad van Duitse politici. Herhaalde verzoeken van Duitsers om tot uniforme regelingen te komen in alle vier de zones werden afgewezen. Duitsland werd gedecentraliseerd. 1ste verandering in najaar 1946 om nieuwe winter van kou en honger te vermijden beroep op 3 collega’s om economische eenheid te herstellen Parijs + moskou wezen dit af. Toen vormden Washington + Londen Bizonia (Biza = ministerie van binnenlandse zaken) oplossing honger = Marshallplan heel veel goederen naar west-dts. Om te zorgen dit niet op de zwarte markt = inflatieprobleem aanpakken
DM (Deutschmark) i.p.v 10 RM (Reichsmark) behalve in gebied van SU, die voerde Ostmark in. De reactie (op invoeren DM) van Stalin was fel. Het rode leger sloot de toegang vanuit het Westen naar Berlijn af. Geen trein auto en geen schip kwam West-Berlijn meer in = blokkade. De Amerikanen reageerden hierop met een luchtbrug over de blokkade, hier kon Stalin niet tegen op en hief de blokkade weer op. Psychologisch effect was enorm -> voor west-duisters waren de vroegere overwinnaars nu beschermers geworden. Geïnspireerd door containment politiek droegen de 3 westerse mogendheden, de Duitse politici op om een grondwet (met duidelijke garanties voor rechten en vrijheden van de burgers)te ontwerpen. Eerst aarzeling want dts eenheid opgeven, maar het was al een feit. Toen werd BRD opgericht (Duitse Bondsrepubliek) met als hoofdstad Bonn. DDR (Duitse Democratische Republiek) met als hoofdstad Oost-Berlijn 1.3 De jaren vijftig De jaren vijftig vormden het dieptepunt van de Koude Oorlog. Er was grote angst in beide blokken. Was geen rede toe SU beschikte ook over atoomwapens. Men sprak van Koudeoorlogspsychose. In maart 1953 stierf Stalin, zijn opvolger Chroesjtsjow verkondigde een buitenlandse politiek van vreedzame coëxistentie. In 1956 veroordeelde Chroesjtsjow Stalins uitoefening van terreur op partijleden en Stalins persoonsverheerlijking. De politiek van destalinisatie zorgde ervoor dat lonen stegen, het onderwijs werd hervormd en er luxe consumptiegoederen verschenen in de winkels. Westen nam welvaart toe. De 1ste topconferenties tussen Oost en West vonden plaats. Vervolgingen van niet-communistische politici in Oostblok werden opgeheven. In 1956 brak er een opstand uit in Hongarije tegen het communisme. Hongaarse regering trad uit pact van Warschau. De opstand werd twee dagen later neergeslagen door de Russische troepen. De NAVO deed niks. Deze opstand wekte het anticommunisme in het westen hevig op. Achter ijzeren gordijn gebeurde dit ook alleen andersom -> westerse NAVO-imperialisten wilde vernietiging SU. Er kwam een echte heksenjacht op communisten opgang, in Nederland werden er bijv. communistische wethouders uit gemeente besturen gezet. En acteurs die ooit pro-communistisch hadden uitgelaten verloren baan. 1.4 Adenauer en Ulbricht: de harde Koude Oorlog De Bondsdag (het West-Duitse parlement) koos in 1949 Adenauer van de CDU tot eerste Bondskanselier. Zijn politiek was vooral gericht op het democratische westen. Hij zag voorlopig af van Duitse eenheid. Om de BRD een eigen gezicht te geven, voerde Adenauer gevechten tegen het nazi-verleden, maar vooral tegen het communisme. (vb: West-Duitse KPD verboden). Hij negeerde de DDR hij wilde eerst een sterk democratisch land. In 1963 sloten BRD en fa een vriendschapsverdrag. 1955 lis NAVO + eigen leger omdat SU agressieve bedoelingen had d8 hij. Het Wirtschaftswunder (door adenauer): met groeicijfers van 10% per jaar bereikte de BRD in de jaren 60 een plaats in de koppositie van grote industriestaten. De basis hiervoor werd gelegd d.m.v. het Marshallplan, de geldsanering, het toetreden tot de Europese gemeenschap en een goed geschoolde arbeidersklasse. Vluchtelingen uit DDR waren zeer gemotiveerd om een nieuw bestaan op te bouwen
De SU had veel belangstelling voor de technologie, want langzaam werd er door de SU stappen gezet richting de consumptie maatschappij, daarvoor grote investeringen en moderne technologie nodig anders kon Oostblok de race tegen Westen niet aan. Vanuit het Westen werden er grote leningen verstrekt in verwachting dat de Oostbloklanden hun economische structuur zouden moderniseren, maar dat gebeurde nauwelijks het meeste geld werd vooral gebruikt om consumptiegoederen (bijv auto’s) te fabriceren, lonen op peil te houden en onnodig veel arbeiders in dienst te houden. 1.7 Brandt en Honnecker: de détente in Duitsland De bouw van de Muur en de afloop van de Cubacrisis vormden een keerpunt in de relaties tussen beide Duitslanden. Hereniging was verder weg dan ooit. De nieuwe Bondskanselier Willy Brand (1969-1974) en zijn opvolger Helmuth Schmidt (1974-1982) kozen de weg van “verandering door toenadering”. Daartoe was het nodig nauwe relaties met de DDR aan te gaan, gedacht werd er aan economische contacten en mogelijkheden van reizen heen en weer. Hiervoor moesten 3 hindernissen werden overwonnen: - De West-Duitse burgers moesten instemmen - Openlijke steun van VS was nodig - SU moest instemmen met de veranderingen
In 1970 ondertekende Brandt en Brezjnew het Verdrag van Moskou: de basis voor de Duitse détente. Ze erkende alle Europese grenzen en ze streefde naar Duitse eenheid via vrije verkiezingen. De lastige sta-in-de-weg Ulbricht werd in 1971 door Moskou vervangen door Erich Honnecker (1971-1989). 1971/72 sloten beide blokken allemaal verdragen over:bv verkeer van goederen en mensen. Beide staten ondertekende het verdrag van Helsinki in 1975. De politiek van Brandt heeft gezorgd voor rust, DDR werd steeds afhankelijker van BRD.
In 1947 lanceerde Marshall zijn vierjarenplan het ERP (Economic Recovery Program) voor het herstel van Europa. Er zat wel een voorwaarde aan het plan: er diende een organisatie te komen voor de verdeling van de Marshall gelden. Dat werd de eerste vorm van Europese samenwerking: de OEES (Organisatie van Europese Economische Samenwerking. De Amerikanen wilden een Europese eenheid, een federatie, zoals het bij de VS zelf geregeld is. Het eerste gedurfde initiatief kwam van de Fransman Monnet. Hij liet de intergratie beginnen in een beperkte technisch-economische sector: kolen en staal, mijnen en hoogovens. Zo ontstond in 1951 de EGKS (Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. FA, DU, IT en de Benelux verenigden zich onder de supranationale Hoge Autoriteit met Monnet als president. Groot-Brittannie weigerde lidmaatschap, GB had de voorkeur voor een speciale (Atlantische) band met de VS en een band met de Commonwealth. Uit angst voor een mogelijke Sovjetrussische expansie zette Monnet vaart achter de een wording en presenteerde in 1955 een nieuw plan: Euratrom. Op dezelfde basis als bij EGKS maar dan zou er samenwerking zijn in de productie van kernenergie.In dat zelfde jaar kwamen de ministers Beijen (NL) en Spaak (BE) met een plan voor douane-unie: vrij verkeer van goederen zonder in- en uitvoer rechten aan de binnengrenzen. De plannen werden aan elkaar gekoppeld en vormden de EEG (Europese Economische Gemeenschap, vastgelegd in het Verdrag van Rome in 1957. De nieuwe EEG was heel succesvol met een gemeenschappelijke Europese landbouwpolitiek. In 1967 fuseerden de drie gemeenschappen tot de EG (Europese Gemeenschap). Sinds 1993 spreken we over de EU (Europese Unie). Het optimisme over de Europese intergratie verdween na 1960. Er trad oponthoud op. Vanaf 1961 wou GB lid worden, maar dit werd tot 2 maal toe verhindert door de Franse president De Gaulle (1958-1969). Hij vond dat de EEG moest worden omgevormd tot een “Europa van vaderlanden” onder franse leiding om zo het derde blok in de wereld te worden. Pas na het aftreden van De Gaulle in 1969 traden GB, Ierland en DE toe in 1973. Wel remde GB de EG behoorlijk af. Door de wereldoliecrisis van 1973-1974 kwam Europa in de problemen. Euratom werkte niet, ook bij de bestrijding van werkeloosheid was er geen gezamenlijke aanpakt te vinden. De EG inmiddels uitgebreid met Griekenland, Portugal en Spanje kreeg een nieuwe voorzitter de Fransman Jacques Delors (1985-1995). Hij introduceerde de Europese akte. Dit verdrag maakte het werkterrein groter: Europees sociaal beleid, milieubeleid en financieel beleid werden ontwikkeld. Zijn grootste succes was het verdrag van Maastricht in 1992. Er kwam een Europees buitenlands en veiligheidsbeleid, een Europees justitieel beleid en een Europese munt (de euro) met een Europese bank. Hoofdstuk 4 jaartallen 1854 Amerikanen dwongen Japan om hun havens open te stellen voor westerse kooplieden
1918 In Nederlands Indië gekozen volksraad
1919 zelfbeschikkingsrecht van de volken
1931 Canada, Australië en Nieuw Zeeland zelfbestuur
1935 the government of India Act tot stand
1936 richtte Messali Hadj de ondergrondse Algerijnse volkspartij op
1945 Conferenties Jalta en Potsdam. 1945 West-Europa economisch afhankelijk van de VS
1945 Churchill opgevolgd door Attlee
1946 Samengaan van de KPD en de SPD tot de SED in Duitsland. 1946 Filippijnen onafhankelijk 1946/1947 Steeds meer onenigheid tussen de VS en de SU. 1947 India en Pakistan onafhankelijk
1947 VS gaat Europa helpen
1947 lanceerde Marshall Economic Recovery Pragram
1947 Bizonia (twee zones), Engeland en de VS gaan samenwerken, ze vormen één gebied in de Duitsland, Frankrijk doet niet mee omdat zij als enige Duitsland nog zwaar willen straffen. 1948 Doorvoering van de geldsanering, er komt een andere munt omdat de oude munt niets meer waard was. Frankrijk, Duitsland en de VS wilde dit, de SU niet, dus in het Westen ontstond de Duitse mark in het Oosten de Ostmark. 24-06-1948 blokkade
1948 congressen van de SED voor eenheid en vrede. 1949 Oprichting van de NAVO en DDR. 1949 Adenauer premier. 1949 de NAVO werd opgericht. 1949 Stalin heft blokkade tussen West en Oost Duitsland op. De blokkade kwam op reactie van de andere muntsoort. Als reactie op de blokkade komt de VS met de luchtbrug, nu voelt West Berlijn zich echt bij het Westen horen. 07-10-1949 Uitroeping van de DDR (is niet democratisch). hierna was de Duitse
deling een feit. (De deling was eigenlijk al begonnen in 1946/1947) 1951 ontstond EGKS Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal
17-06-1953 stakingen van arbeiders in Oost-Berlijn
1953 Stalin sterft. 1953 SU eist geen herstelbetalingen meer. 05-1953 Ulbricht zegt: 10% langer werken, maar wel hetzelfde salaris. 1955 West Duitsland (BRD), sluit zich aan bij de NAVO. 1955 Ontstaan van het Warschaupact. 1956 Chroesjtsjow veroordeeld Stalin, zijn partijleden. 1956 in Nederland communistische wedhouders uit gemeentebestuur gezet
1956 Opstand in Hongarije. 1956 Communistische wethouders moeten uit het gemeente bestuur. 1955 Pact van Warschau kwam tot stand
1956 KPD verboden. 1957 Ghana onafhankelijk
1957 Verdrag van Rome
1959 Fidel Castro aan de macht op Cuba. 1960 Nigeria onafhankelijk
1960 periode in Europa van ongekende welvaart
13-08-1961 De bouw van de muur begint. 1962 De Cubacrisis. 1963 Adenauer treed af. 1963 De SU en de VS sluiten een kernproef stopakkoord. 1963 Frankrijk en Duitsland sluiten een vriendschapsverdrag. 1964 China heeft ook atoomwapens
1965 SU geeft China geen hulp meer
1968 Non-proliferatieverdrag. 1968 Vernietiging van de Praagse lente. 1970 China wordt interessant voor de VS
1971 Ulbricht vervangen door Honnecker
1971/1972 De DDR en de BRD maken afspraken over het verkeer van goederen/personen van Oost/West Duitsland naar West/Oost Duitsland. 1972 Salt-Verdrag
1972 Nixon en Kissinger bezoeken Peking
1973 Zowel de DDR als de BRD lid van de NAVO. 1973 GB, Ierland en Denemarken werden lid van de EEG (Europese economische gemeenschap) 1975 CVSE conferentie
1976 Jimmy Carter wordt president van de VS. 1979 NAVO-dubbelbesluit. 1979 Russische aanval op Afghanistan. 1980 Westerse ondernemingen gingen naar lagelonenlanden
1983 Uiterlijk plaatsing van kruisraketten van de VS als het NAVO-dubbelbesluit geen oplossing gaf.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden