Waarom deed de Nederlandse bevolking niks tegen de jodenvervolging?

Inleiding

De Tweede Wereld Oorlog. Bijna zes miljoen joden vonden de dood, waarvan er zo’n honderdduizend uit Nederland afkomstig waren. En waarom? Dat gaan wij uitzoeken in dit PO*. Als hoofdvraag hebben wij gekozen voor:
Waarom deed de Nederlandse bevolking niks tegen de jodenvervolging?
Deze vraag willen wij gaan beantwoorden naar aanleiding van een stel deelvragen, een aantal algemenere vragen, om het onderwerp te introduceren en een aantal meer gerichte vragen, om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden. De deelvragen zijn:
- Wat is jodenvervolging?
- Wat is antisemitisme en hoelang bestaat het al?
- Wie waren het die de joden hebben vervolgd en vermoord?
- Waarom hadden zij de joden vervolgd en vermoord tijdens de Tweede Wereldoorlog?
- Wat was de Endlösung?
- Wat was er op het gebied van jodenvervolging in Nederland (’40-’45)?
- Wat werd er in Nederland gedaan tegen de jodenvervolging?
- Wat gebeurde er met mensen die zich verzetten tegen de jodenvervolging?

Wij hebben gekozen voor dit onderwerp, omdat het ons allebei erg aanspreekt en omdat we het allebei te gek voor woorden vinden wat er toen is gebeurd. We hebben allebei wel het idee, dat we er nu meer vanaf weten en daardoor (nog) beter over die hele situatie kunnen oordelen, dat veranderd het verleden niet, maar helpt (ons) toch wat.

Onze werkwijze was als volgt:
- Onderwerp gezocht
- Vragen bedacht
- Informatie gezocht
- Vragen verdeeld (en gemaakt)
- Rest (inleiding, titelpagina e.d) verdeeld (en gemaakt)

Wij hopen dat u met veel tevredenheid dit PO* zal bekijken.
* PO = Praktische Opdracht

Wat is jodenvervolging?
Jodenvervolging is het vervolgen, najagen, vermoorden en het bang maken van joden en het joodse volk. Dit allemaal werd op een vreselijke en gruwelijke manier gedaan. Al vroeger in de oudheid werd het joodse volk meerdere malen naar strafkampen vervoerd en werden veel joden tot slaaf gemaakt. Ook toen de joden zich over het gehele Middellandse – Zeegebied en later over de hele wereld verspreidden bleven vervolgingen bestaan van het joodse volk. De ergste en droevigste jodenvervolgingen hebben plaatsgevonden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat was toen de Duitse leider Adolf Hitler de totale vernietiging van het hele joodse volk wenste over de hele wereld. ( Het was niet alleen het joodse volk maar ook homoseksuelen, zigeuners, invaliden, gehandicapten en andere mensen die niet in het arische rijk pasten volgens Hitler). Het gevolg van de wens van Adolf Hitler was de afvoer van miljoenen joden naar concentratiekampen en vernietigingskampen. Ongeveer 6 miljoen joden hebben uiteindelijk op een vreselijke manier de dood gevonden. In Nederland woonden in Nederland ongeveer 160.000 joden, waarvan 22.000 uit ons buurland Duitsland waren gevlucht. In Nederland kregen we ook het “jodenprobleem” opgedrongen, door Duitsland. Zo mochten vanaf 1 juli 1940 geen joden meer lid zijn van de luchtbeschermingsdienst. Het werd alleen maar erger, joden werden van veel dingen “buitengesloten” en gediscrimineerd. Al gauw werd een systeem opgebouwd om het mogelijk te maken joden op te pakken en te deporteren. De Duitsers moesten de joden natuurlijk wel opvallend en goed kunnen onderscheiden van de “normale” mens dus moest iedereen met tenminste één joodse voorouder zich melden (in Nederland, in Amsterdam, bij de joodse raad) Hier kreeg je dan een bewijs van aanmelding toegereikt. Begin 1942 werden de eerste Nederlandse joden uit Amsterdam overgebracht naar speciale joodse werkkampen. Om de deportatie makkelijker te maken werden de joden afgevoerd naar de Amsterdamse jodenwijk. Na drie mei 1942 moesten joden een gele Davids(joden)ster op hun kleding dragen als ze zich op openbare wegen bevonden.

Wat is antisemitisme en hoelang bestaat het al?
Het antisemitisme is haat tegen de joden. Hoewel de term uit de 19e eeuw komt is het een verschijnsel er altijd al geweest. Het heeft vele verschijningsvormen gehad, variërend van vage gevoelens van afkeer tot theorieën die de jood zien als het kwade, van discriminatie tot plotselinge optredende vervolgingen en volkenmoord.
De eerste tekenen van aanwezigheid van de joden was in de middeleeuwen. Met name in de middeleeuwen werd vanuit de kerk voortdurend een sterke antisemitistische propaganda gevoerd.
In de 19e eeuw komt het racistische antisemitisme dat de joden als een minderwaardig ras beschilderde. Toen begon al de haat tegen joden. Deze rassentheorie werd door Adolf Hitler gebruikt in de Tweede Wereldoorlog. Deze rassentheorie resulteerde tijdens de Tweede Wereldoorlog op de moord van ongeveer 6 miljoen joden door de Duitse nazi – regime.
Nu zelfs in 2001 bestaat antisemitisme nog. Vooral in de landen van het Oostblok en in de Arabische landen.

Wie waren het die de joden hebben vervolgd en vermoord?
Doordat de jodenvervolging al in de oudheid bestond, weten we niet precies wie de joden vervolgd en vermoord hadden (althans wie er mee is begonnen), maar historici en geleerden denken dat in de middeleeuwen de christenen de joden hadden vervolgd. Maar ook de gewone mensen deden eraan mee. Maar voor de Middeleeuwen weten ze het niet.
Met name in de middeleeuwen werd vanuit de kerk voortdurend een sterke antisemitistische propaganda gevoerd. Als rechtvaardiging dienden de populaire mythes omtrent de moord op Christus en de aan joden toegeschreven gewoonte van het plegen van rituele moorden. Naast deze religieus antisemitisme dat de joden als een minderwaardig was afschilderde bestond er ook een rassentheorie. Deze rassentheorie resulteerde tijdens de Tweede Wereldoorlog op de moord van ongeveer 6 miljoen joden door Hitler en zijn aanhangers, zoals de nazi’s. Hitler was een man die vond dat er een minder ras op aarde bestond, de joden en dat deze moesten worden uitgeroeid. Deze man kwam in Duitsland aan de macht in 1933 en maakte zichzelf steeds meer een fuhrer. Om de uitroeiing van joden te voltooien gebruikte hij nazi leden en in Nederland ook de NSB (nationaal socialistische beweging van Nederland)leden. Deze mensen zorgden ervoor dat de joden in Nederland steeds meer werden bedreigd en op steeds meer manieren werden gediscrimineerd. Sommige mensen werden tot moorden van joden gedwongen. Dus niet alle moorden uit vrije wil, maar door vrees voor hun eigen leven (dit was 10 a15% van de mensen die de joden vermoorden) Na 1945 heeft het antisemitisme zich met name in de landen van het Oostblok en in de Arabische landen “gevestigd”.
In ieder geval is het zo dat alle mensen die de joden hebben vermoord, mishandelt, verkracht, of verraden, die mensen hebben een koel hart gehad.

Waarom hadden zij de joden vervolgd en vermoord tijdens de Tweede Wereldoorlog?
Een reden dat de joden vervolgd en vermoord tijdens de Tweede Wereldoorlog was dat de joden rijk en succesvol waren en dat was een bedreiging voor de Duitsers. Want die dachten dat de joden zich eerst zouden verspreiden over Duistland en dan Duistland over zouden nemen. Vooral Hitler was daar bang voor.
Wanneer Hitler in de gevangenis zit, in 1923, schrijft hij het boek ‘Mein Kampf’, waarin hij verteld dat het Germaanse ras superieur was aan alle andere. Het Duitse volk verhief zich boven alle andere en moest zich onbelemmerd door schadelijke invloeden van ‘minderwaardige rassen’ kunnen ontplooien tot de nieuwe wereldheersers van het Derde Rijk. Zij haatten ‘minderwaardige rassen’, zoals slaven, zigeuners, maar bovenal joden.

Wat was de Endlösung?
Hitler besloot tijdens de Tweede Wereldoorlog om alle Europese joden uit te roeien. Dit was de oplossing waarvoor gekozen werd door, Adolf Hitler en de top van het Derde Rijk, tijdens de geheime conferentie aan de Wannsee van januari 1942. Volgens dit plan (de Endlösung) zouden alle joden worden overgebracht naar vernietigingskampen in de door Duitsland bezette gebieden in het oosten en daar omkomen door honger, uitputting, medische experimenten en vergassing. De leiding van het plan (het systematisch uitroeien van de joden) werd opgedragen aan Adolf Eichmann. Door Endlösung kwamen ongeveer 6 miljoen joden om het leven. In 1942 besloten de bezettingautoriteiten dat uit verschillende gemeenten rondom Amsterdam, joden moesten worden overgebracht naar speciale joodse werkkampen. Om dit te vergemakkelijken werden de joden alvast naar een speciale joden wijk in Amsterdam gebracht.
De Endlösung kun je eigenlijk verdelen in drie fasen/ periodes.
De eerste periode begint vanaf 1933 tot het uitbreken van de oorlog. De joden werden buiten het economisch, sociale en culturele leven gezet, denk aan bijvoorbeeld de Neurenbergwetten van 1935, hierin werden huwelijken tussen joden en niet-joden verboden.
De tweede periode duurde van het begin van de oorlog tot begin 1941. In deze periode werden de joden vogelvrij verklaart en in getto’s ondergebracht, de joden konden zonder pardon worden afgemaakt.
De derde en laatste begon met de aanval op de Sovjet-Unie, 22 juni 1941. Volgens Hitler waren daar de meeste joden (en ook de bron). Na het inzetten van de aanval op de Sovjet-Unie werden, de joden, dankzij de beslissing van Hitler uitgeroeid. Vanaf 1942 werden de joden in de door Duitsers bezette gebieden gedeporteerd naar speciale vernietigingskampen.

<b.Wat was er op het gebied van jodenvervolging in Nederland (’40-’45)?
In het begin van de bezettingsperiode in Nederland hielden de Duitse autoriteiten niet zich bezig met de joden. Enkele kleine groepen Nederlanders probeerden de joden het leven zuur te maken. Zij kregen van de Duitsers echter geen steun en werden door de bevolking met verachting bekeken.
De eerste openlijke anti-joodse maatregelen van de Duitsers vonden plaats in juli 1940. De Duitsers droegen de leiders van de luchtbescherming op om alle personen van joodse afkomst uit de organisatie te verwijderen. Voor het volk in Nederland was echter niet duidelijk of de Nederlandse regering of de Duitsers voor deze maatregel verantwoordelijk waren.
Een volgende maatregel tegen de Joden, was het verbieden van het ritueel slachten van dieren, omdat het volgens de Duitsers onbehoorlijk was om dieren voor niks te doden. Deze twee maatregelen leken op het eerste gezicht niet ernstig: maar dat was precies de bedoeling van de Duitsers. De Nederlanders en de Joden moesten niet gaan denken dat de Duitsers nog meer maatregelen tegen de Joden zouden nemen. Hierdoor bleef fel protest van de bevolking uit.
In de maanden augustus en september kwamen er geen nieuwe maatregelen van de Duitsers gericht tegen de Joden . De Duitsers waren echter eind augustus 1940 begonnen met het op touw zetten van een nieuwe maatregel tegen de joden. Eind augustus droeg de Generalkommissar für Verwaltung und Justiz in Nederland, Wimmer, de Nederlandse topambtenaren op om er voor te zorgen dat er nooit meer iemand in overheidsdienst genomen zou worden met joods bloed. In oktober kwam deze maatregel, ondanks felle protesten toch van de grond.
Op 4 oktober 1940 kregen zelfs alle ambtenaren een Ariërverklaring ter tekening voorgehouden. Deze verklaring hield in dat elke ambtenaar aan moest geven of hij van joodse afkomst was. De Duitsers wilden zo te weten komen wie er joods was en hoeveel Joden er in overheidsdienst waren.
In november 1940 kreeg het volk te zien en te horen waarom de ambtenaren een Ariërverklaring moesten invullen, alle joodse mensen werden door de Duitsers uit overheidsdiensten ontslagen. De Duitsers hadden het over een ‘tijdelijke ambtontheffing’ , een maatregel die nodig was om de slechte tussen de goede Joden vandaan te halen. De Joden werden niet door Duitsers tijdelijk uit hun ambt ontheven, de Nederlanders kregen de opdracht van de Duitsers om dat te doen. Zo konden de Duitsers zich achter het Nederlandse besluit verschuilen. Omdat de Joden niet officieel ontslagen werden (het was een tijdelijke ambtsontheffing), konden ze geen aanspraak maken op wachtgeld. Veel Nederlanders vonden deze praktijken beneden alle peil, de realiteit was echter dat de ambtenaren eerst aan zichzelf en aan hun gezin dachten.
Op 10 januari 1941 besloten de Duitse leiders in Nederland om alle personen van geheel of gedeeltelijke joodse bloeden zich verplicht te laten melden . De Duitsers wilden weten waar het joodse bloed zich bevond. Aanmeldingen kosten ƒ1 per stuk. De aanmeldingen werden in het bevolkingsregister bijgewerkt. Alle joden kregen na aanmelding een gele kaart. Deze kaart moest te allen tijde aan opsporingsambtenaren getoond kunnen worden. Maar weinig Joden onttrokken zich aan deze meldingsplicht. Aan de ene kant waren de Joden bang voor de gevolgen als ze zich niet zouden aanmelden. Aan de andere kant waren de Joden niet bewust wat de Duitsers met de informatie zouden kunnen doen.
Toen in 1941 het persoonsbewijs voor iedereen werd ingevoerd, kregen joodse mensen een persoonsbewijs met een duidelijk zichtbare J. Een J kregen mensen die voljoods waren. B1 betekende dat diegene een bastaardjood was, iemand met een grootouder die joods was. B2 betekende dat diegene twee Joodse grootouders had. In principe werden de B1's en B2's met rust gelaten, de Duitsers pakten alleen de 'Volljuden' aan.
De Duitsers kondigden steeds meer maatregelen tegen de Joodse bevolking af. Zo werd er begin 1941 besloten om geen Joodse studenten meer aan de universiteiten toe te laten.
Joden mochten ook geen donorbloed meer leveren: joods bloed mocht alleen door joodse aderen stromen.
In het najaar van 1940 werd er een begin gemaakt met het plaatsen van borden in restaurants en koffiehuizen met daarop: 'Joden niet gewenst'. Onder druk van de Nederlandse NSB leden, kwamen de borden daadwerkelijk overal te hangen: in 1941 waren koffiehuizen en restaurants verboden voor joden (met uitzondering van gelegenheden die alleen voor Joden toegankelijk waren). De verboden waren officieus, het was duidelijk dat de Duitse bezetter de maatregelen van de NSB’ers
steunden: dit zeiden ze echter niet hardop ! Zo kon de Duitse bezetter niet beschuldigd worden van het uitstoten van de Joodse bevolking. In dat jaar werden ook bioscopen verboden gebied voor Joden. Dit verbod werd ingesteld naar aanleiding van ongeregeldheden in bioscopen waar joden aanwezig waren. Dit was een reden die door de Duitsers en Nederlandse samenzweerders maar al te graag werd gebruikt . In 1941 verbood een regeringscommissie de toegang van Joden tot hotels, restaurants, koffiehuizen e.d.. Dit verbod werd officieel door de Duitsers bekendgemaakt.
Een ander voorbeeld van deze aanpak was het oppakken van Joden die getrouwd waren met niet-joden. Het werd joden in Haarlem en Amsterdam verboden om , zonder uitdrukkelijke toestemming van de autoriteit, te verhuizen. Dat bood de Duitse machthebber de kans om te zien waar de Joden gevestigd waren.
Ondertussen werden er steeds vaker verboden bekendgemaakt:
- In mei 1941 mochten joden zich niet meer aan het strand of in parken bevinden.
- Half september 1941, werd het joden verboden om deel te nemen aan openbare bijeenkomsten: joden konden zo geen kritiek in het openbaar geven op het Duitse beleid. Zo kwamen minder mensen te weten wat er echt aan de hand was. Dat was alleen maar gunstig voor de Duitse autoriteiten.
- Alle joden werd eind 1941 het lidmaatschap van een vereniging ontzegd (ze mochten alleen lid zijn van joodse verenigingen). Gewone Nederlanders kregen door deze maatregel steeds minder met joodse mensen te maken. De Duitse autoriteiten hoopten dat het Nederlandse volk zich daardoor niet meer om het joodse volk zou bekommeren.
- Joodse kinderen werd het in de provinciale hoofdsteden verboden om naar openbare of particuliere scholen te gaan. Op lokaal niveau moest de gemeente het zelf uitmaken. Vaak werden de joodse kinderen onder invloed van Duitsers en NSB’ers van school gestuurd.
- Joodse bibliotheken werden gesloten, de inventaris werd naar Düsseldorf overgebracht. De Duitsers wilden met deze actie, het contact van de Joden met de wortels van hun cultuur verbreken.
- In oktober 1941 werd het niet-joden verboden om nog langer te werken in joodse gezinnen. De Duitsers verboden dit om de volgende reden: Niet-joodse vrouwen lopen een groot gevaar tijdens het werk in joodse gezinnen ( m.b.t. ongewenste intimiteiten ).
- In geheel Nederland werd het voor Joden verboden om te verhuizen of te reizen.
- Alle niet-Nederlandse joden moesten zich op 5 december 1941 melden bij de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung (een organisatie die, volgens de leiders, zorgde voor de emigratie van Joden uit de Duitse gebieden) voor 'vrijwillige emigratie'.
- Het oppakken van joden die getrouwd waren met niet-joden.
Op 29 april 1942 werd elke Jood verplicht om een gele Jodenster te dragen. Deze moest op de jas genaaid worden en moest in één oogopslag zichtbaar zijn. Thuis moest de ster ook vaak gedragen worden ( bijvoorbeeld wanneer een jood voor het raam naar buiten keek). De ster moest gekocht worden voor vier cent en een textielpunt. De Joodse raad hielp met de distributie. De Duitsers konden zo zien waar de demon zich bevond. Er werd zo een scheiding tussen de rassen aangegeven
De joden die opgepakt werden, werden naar concentratie- of werkkampen gebracht. Waar ze vervolgens vermoord werden en de joden die de Duitsers goed konden gebruiken, werden als ‘slaaf’ aan het werk gezet.
Er bleken in 1941, bij een door de Duitsers gelaste telling, in Nederland 140.552 joden te wonen. Van hen zijn er naar schatting in de Tweede Wereldoorlog 106.000 omgekomen. Tegenwoordig wonen er nog zo’n 25.00 joden in Nederland.

Wat werd er in Nederland gedaan tegen de jodenvervolging?
De Februaristaking was het eerste grote Nederlandse protest tegen de Duitse bezetting, maar vooral tegen de anti-joodse maatregelen die in februari 1941 in een versneld tempo werden doorgevoerd. De razzia van 22 februari waarbij honderden joden opgepakt werden en naar concentratiekampen afgevoerd, was de laatste druppel.
De communistische partij die door een goed opgebouwde ondergrondse structuur in staat was zo’n manifestatie te organiseren riep op tot een staking. Vooral in Amsterdam-noord sloeg de actie goed aan. Legden eerst de arbeiders van de grote bedrijven het werk neer, later trokken zij de collega’s van kleinere bedrijven met zich mee. Pas in de middag had de politie voldoende mankracht verzameld om in te grijpen. Bataljons van de Ordnungspolizei werden gereedgemaakt en twee bataljons van het SS-Totenkopf-regiment werden naar Amsterdam gedirigeerd. Dit kon niet voorkomen dat de staking vanuit Amsterdam, althans gedeeltelijk oversloeg naar de omringende gemeenten.
Om de staking te breken had H.A. Rauter, commissaris-generaal voor de Openbare veiligheid, bekend laten maken dat als men zou doorstaken, 300 joden opgepakt zouden worden. Deze maatregel had in ieder geval bij de gemeentelijke bedrijven succes. Op dinsdag begonnen de trams weer te rijden en ook bij andere gemeentebedrijven nam de staking in kracht af. In het bedrijfsleven ging de staking wel gewoon door en vooral buiten Amsterdam won de staking aan kracht. Op woensdag waren er voldoende Duitse troepen in Amsterdam om de staking te breken. Verscheidene personen werden daarbij gedood, meestal door verdwaalde kogels, maar ook door gericht vuur. De volgende dag was de staking afgelopen. Om een voorbeeld te stellen werden na de staking 18 personen geëxecuteerd.
De Februaristaking die op 25 februari begon vormde het begin van een groeiend verzet tegen de Duitse autoriteiten, maar de bezetter wijzigde naar aanleiding van het protest zijn harde opstelling tegenover de joden niet.
Opvallend was dat er relatief er weinig verzet rees tegen het isoleren en later wegvoeren van de joden, ook toen het duidelijker werd dat het de Duitsers ernst was met hun anti-joodse bepalingen. Dit kwam onder meer door de geleidelijkheid waarmee de joden werden weggevoerd en omdat lang niet iedereen op de hoogte was van het feit dat zij daadwerkelijk vermoord werden.

Wat gebeurde er met mensen die zich verzetten tegen de jodenvervolging?
Natuurlijk waren er wel mensen in Nederland die zich verzetten tegen de vervolging van joden, maar de meeste mensen waren gewoon bang om zich te verzetten, omdat ze dan misschien zelf wel werden vermoord of zoiets De mensen waren bang voor represaille maatregelen, zoals dit bij de ariërverklaring het geval was. Eerst was er in Nederland maar een kleine groep mensen die de joden het leven zuur wilden maken, ook kreeg deze groep geen aanhang van de Duitsers. Hierom toonden de mensen geen verzet tegen deze groep. Toch zijn er wel soorten van verzet geweest, denk bijvoorbeeld aan de Februari – staking (ook nader uitgelegd in dit verslag), hier kwamen de mensen in staking. Om deze staking de kop in te drukken werden er Duitse groepen ingezet, zoals de SS, hierbij velen doden en dit was voor vele mensen die aan de staking meededen een teken om te stoppen. Ook als er een soort van verzet was, werd er gedreigd door de Duitsers dat als het verzet niet stopte er bijvoorbeeld, 300 joden zouden worden vermoord. Om toch een beetje een verzet te tonen tegen de jodenvervolging, namen sommige mensen ook joden in huis, maar door het goede bonkaartensysteem en de registratie van de joden bij de overheid werd dit lastiger en hierdoor werden toch nog veel onderduikers gevonden. De mensen die hielpen bij het onderduiken kwamen er meestal net zo slecht af als de onderduiker (jood) zelf.
Over het algemeen deed Nederland dus erg weinig tegen de deportatie van de joden.

Conclusie:
Doormiddel van ons onderzoek en ons verder te hebben gedocumenteerd, denken wij dat we een goed antwoord kunnen geven op de hoofdvraag:
Waarom deed de Nederlandse bevolking niks tegen de jodenvervolging?
Alhoewel er toch wel iets gedaan werd tegen de jodenvervolging, was het vrij gering, omdat de meeste mensen bang waren dat hen hetzelfde zou overkomen als de joden. Dit is ook niet raar, want na de grootste actie in Nederland (de februari - staking) werden om een voorbeeld te stellen achttien personen geëxecuteerd. De meeste mensen konden zich het niet permitteren om in actie te komen tegen de jodenvervolging, omwille van hun eigen belang en dat van hun gezin. De meeste mensen vonden het al genoeg om bezig te zijn met het overleven van de oorlog.

Eigen Mening:
Wij vonden het leuk om ons te verdiepen in dit onderwerp en hebben er best wel wat van geleerd. We denken dat de meeste mensen na de Tweede Wereld Oorlog er wel wat wijzer zijn geworden, op het gebied van de jodenvervolging en dat het niet snel meer voor zal komen. Alleen blijft natuurlijk de vraag of dit in de toekomst zo zal blijven.