Hoofdstuk 1 t/m 5

h1 t/m 5
Geschiedenis.

H1. Boeren en jagers – tot 3000 v.C.
Jagen:
- Mensen woonden tijdelijk ergens tot het eten op was, dan gingen ze ergens anders heen.
- Mannen jaagden en vrouwen verzamelden

Landbouwsamenlevingen ontstaan door:
- Mensen verzamelden granen en plantten ze als aanvulling op hun voedsel.
- Dieren temmen en houden.
Gevolgen:
- Potten en landbouwwerktuigen.
- Vaste woonplaats - lijdt tot steden.
- Er werden kalenders gemaakt en men kreeg besef van tijd.


Steden ontstaan door:
- overproductie in de landbouw - niet iedereen hoeft meer in landbouw te werken en er kunnen andere beroepen komen.

Er ontstaan 3 bevolkingsgroepen: handelaren, bestuurders & geestelijken.
Concentratie van mensen neemt toe  steden.

H2. Grieken en Romeinen – 3000 v.C.–500 n.C.
Staatsvormen: Monarchie – één persoon heeft de macht.
Tirannie – Onwettig aan de macht.
Aristocratie – Elite van adel die de macht heeft.
Oligarchie – Elite die de macht heeft.
Democratie – Macht is in handen van het volk.

Athene: Eerste echte democratie, ingevoerd door Kleistens (507 v.C.). Ekklesia heeft de macht. Ekklesia benoemt wetten en controleert de ambtenaren. Alle vrije mannen mogen stemmen. Nadeel: welbespraakten winnen bijna altijd.
Sparta: Strak & georganiseerde militaire aristocratie. IJzeren discipline.


6e eeuw v.C. - Ontstaan wettenschappelijk denken.
Filosofie = liefhebbers van de wijsheid.
Vb.
Plato – Democratie is chaos.
Socrates – Democraten praten mensen naar de mond.
Hippocrates – Medische wetenschap.
Archimedes + Pythagoras – Natuur + wiskunde.

Emperium Romanum – Het Romeinse imperium/rijk
Pax Romanum – Welvaart, rust en vrede
Romanisering – Verspreiding van de Grieks-Romeinse cultuur over het rijk.  Romeinse leger stichtte overal nederzettingen, soldaten verspreiden de cultuur over lokale bevolking en die namen handige Romeinse dingen over zoals de kalender, het schrift en de rechtspraak.
Romeinse kunst = natuurgetrouw
Griekse kunst = perfectie

Monotheïsme – Godsdienst met maar 1 god.

Polytheïsme – Godsdienst met meerdere goden.

476: Val van Rome, einde West-Romeinse rijk.

H3. Monniken en ridders – 500-1000
Horigheid ontstaat: hofstelsel - stedelijk niveau
Leenstelsel - Landelijk niveau(feodalisme)

Autarkie ontstaat in de landbouw. Zelfvoorziening.

Verspreiding Islam:
622 – Mohammed vlucht uit Mekka
630 – Mohammed verovert Mekka
632 t/m 650 – Islam verspreid over het midden oosten.
660 t/m 732 – Verspreiding Noord-Afrika en India.
12e t/m 15e eeuw – Grenzen Islamitische rijk  Zuid: Sahara, Noord: Pyreneeën, Oost: centraal Azië.

Verklaringen voor verspreiding:
- Ze geloofden in heilige oorlog (Jihad)
- De Arabieren gaan zich één volk voelen
- Tegenstanders waren zwak
- De Islam was een tolerant geloof, Christenen mochten eigen geloof uitoefenen.


H4. Steden en Staten
1031-1492 Reconquista - Verovering van Spanje door Christelijke koningen op de Arabieren.
1075-1122 Investituurstrijd - Ruzie tussen keizer en paus. (wie mag bisschop benoemen)
11e eeuw De agrarisch urbane samenleving keert terug en autarkie verdwijnt. Er ontstaan nieuwe steden.

Clanvorming
Samenstelling van achterban van een familie, het wisselt regelmatig.

Centralisatie
Wat? Ontwikkeling waarbij een gebied steeds meer vanuit één punt wordt bestuurd.
Waarom? Omdat de koning meer macht krijgt, en het is mogelijk door belasting en ambtenaren.

Staatsvorming
Wat? Het ontstaan van staten. (Een staat is een gebied met grenzen, bestuur en dezelfde regelgeving.)
In het Duitse rijk De centralisatie mislukt en daardoor mislukt de staatsvorming. (er waren 1500 landjes)
1215 – Magna Charta (Koning moet macht delen met het parlement)

Kruistochten
1095 – 1291

Ontstaan:
- Christelijke pelgrims zouden worden lastiggevallen (religieuze reden)
- Het bevrijden van het heilige land (religieuze reden)
- De keizer van het Byzantijnse rijk vraagt West-Europa om hulp tegen de arabieren/turken. (politiek-militaire reden)
- Ze hoopten meer handel naar het Midden-Oosten te krijgen (economische reden)
- Egypte en Syrië blokkeren de handel van Europa met het Midden-Oosten

Kruistochten in Europa:
- Iberisch schiereiland (recon quista)
- Noordoost Europa. Oorzaak: Economische expansie & stichten van steden,
Gevolgen: Groei van handel in Noord & Oostzee. Hanze ontstaat. De Europese handel wordt gekoppeld aan de Zuid-Europese handel.

H5. Ontdekkers en hervormers (1500-1600)
De renaissance
Wanneer? 15e en 16e eeuw.
Waar? Rijke Italiaanse steden.
Wat? Wedergeboorte van de kunst, cultuur, de kennis en het levensgevoel van de Grieken en Romeinen.
Ontstaan. Economisch: toegenomen rijkdom en welvaart. De oudheid was in Italië nog zichtbaar. Humanisme (kritiek op de kerk + toegenomen aandacht voor hhet individu)

Gevolgen. Heropleving van de wetenschap, door kritiek op kerk. De kunst van de oudheid wordt geïmiteerd. Het motto was Carpe Diem(pluk de dag). (Motto middeleeuwen = Memento Mori, gedenk te sterven)
De Renaissance zet het bestaande wereldbeeld onder druk. In de 17r en 18e eeuw wordt dit beeld verwoest.

Overzeese expansie (ontdekking van de wereld)
Columbus: India
Diaz: Ontdekt dat je om Afrika heen kunt varen
Dagama: Met boot naar inda

Ontstaan protestantisme
Erasmus had kritiek op kerk: - Kerk leefde luxe, Bijbel zat vol met vertaalfouten, Moeten we niet leven als Jezus, in armoede? De kerk hield zich niet aan eigen regels.

Maarten Luther
Wie? Duitse minnik met zware kritiek op de kerk. Hij wil dat aflaathandel verboden wordt.

Johannes Calvijn
Wie? Een humanistische geleerde uit Zwitserland.

Verschillen tussen Luther en Calvijn: Calvijn is radicaler en gaat uit van het slechte in de mens.

Ontstaan van Nederland