Glas (1958)

Albert Haanstra Albert Haanstra (Geboren op 31 mei 1916 in Espelo, Overleden op 23 oktober 1997 in Hilversum) was tijdens de Tweede Wereldoorlog een Nederlands fotograaf, filmregisseur en verzetsstrijder. Hij volgde de Rijkskweekschool in Hengelo, de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam en een fotografieopleiding. In 1935 werd hij persfotograaf en vanaf 1947 was Albert Haanstra professioneel
filmer. Haanstra kreeg 78 filmonderscheidingen voor zijn films en documentaires. Voor zijn documentaire Glas kreeg hij in 1958 een Oscar. Ook werden zijn films Alleman en Bij de beesten af voor diezelfde prijs genomineerd. Hieronder zie je de films die Albert Haanstra gemaakt heeft: De Muiderkring herleeft (1948) E.g. Spiegel van Holland (1950) Nederlandse beeldhouwkunst tijdens de late middeleeuwen (1951) Panta Rhei (1952) Dijkbouw (1952) Ontstaan en vergaan (1952) Op zoek naar aardolie (1952) De Exploratieboring (1953) Het Olieveld (1954) Strijd zonder einde (1954) God Shiva (1955) En de zee was niet meer (1956) Rembrandt, schilder van de mens (1957) Glas (1958) Fanfare (1958) Over glas gesproken (1958) De zaak M.P. (1960) Zoo (1962) Delta phase 1 (1962) Alleman (1963) De stem van het water (1966) Retour Madrid (1968) Traffic (1968) Bij de beesten af (1972) Dokter Pulder zaait papavers (1975) Nationale parken... noodzaak (1978) Juliana in 70 bewogen jaren (1979) Een pak slaag (1979) Vroeger kon je lachen (1983) Nederland (1983) Chimps onder elkaar (1984) Monument voor een gorilla (1987) Kinderen van Ghana (1989)
Vier delen De film ‘Glas’ bestaat uit 4 delen die naadloos in elkaar overgaan. In de film wordt vrijwel niet gesproken, op één uitzondering na. In het eerste deel zie je de ambachtelijke vormgeving van glas. Hier zie je hoe de mannen aan het glasblazen zijn, zoals je op de foto van de kaft van dit verslag kunt zien. In dit deel van de film wordt uiteraard niet gesproken zoals ik al zei, maar hoor je muziek. Je hoort bij de handelingen van het glasblazen een xylofoon en als ik het goed heb een klarinet. De instrumenten spelen sneller naarmate de handelingen sneller gaan. Aan het einde van het eerste deel wordt de muziek trager en de noten lager. Na de muziek zie je een ketel die stoom blaast. Dit is tevens het signaal dat het eerste deel is afgelopen en het tweede deel begint. In het tweede deel van de film zie je de industriële vormgeving. In dit deel hoor je niet zozeer muziek, maar het ketsen van het metaal tegen het glas. Naast het ketsen, hoor je ook een mannenstem de aantal glazen flesjes tellen die worden gemaakt. Een opvallend stukje is wanneer er bij één flesje de bovenkant breekt, waardoor dit flesje niet kan worden opgetild en de mannenstem het cijfer van het flesje blijft herhalen. Nadat er zo’n 5 flesjes gesneuveld zijn, krijgt een werknemer het door en roept ‘Kijk uit!’. Hierop reageert een andere werknemer door het flesje weg te slaan, waardoor het ritme weer hersteld is en het tellen doorgaat. Na deze flesjes komt weer dezelfde muziek als in heet eerste deel, de xylofoon en klarinet. Dit keer is echter ook een piano toegevoegd. En dit is het signaal dat het derde deel van de film is begonnen. Waarom is de piano in dit deel erbij gekomen? Ook in dit deel zie je het ambachtelijke werk. Dit deel wijkt af van de andere delen. In dit deel gaat het niet zozeer om het glas, maar op de handbewegingen. Je ziet handen die de staven draaien tijdens het glasdraaien. Het grappige is dat het net lijkt of de handen de piano ‘besturen’. Steeds als je de piano hoort, zie je de handen naar beneden bewegen. Ook wordt duidelijk gemaakt dat het glas erg heet is doordat één van de mannen een sigaret aansteekt door het met een rollende beweging tegen het glas aan te drukken. Na deze handelingen gaat de muziek sneller. En ook dit is weer het signaal dat het vierde en tevens laatste deel van de film is begonnen. In het laatste deel van de 10 minuten durende film komt er een samenvatting van de film. De ambachtelijke en industriële vormgeving komen weer voorbij. De muziek is uiteraard aangepast aan de beelden die je ziet. Dit is wel subtiel gedaan, je hoort niet duidelijk de veranderingen. Nieuw in dit stuk is de toeter. Steeds als je een glasblazer door de buis ziet blazen met bolle wangen (zie foto op de kaft), hoor je een toeter. Muziek en geluid Het verschil tussen het ambachtelijke werk en het industriële werk is erg goed te horen in de muziek. Bij het ambachtelijke glasblazen hoor je de xylofoon en de klarinet. Zodra het industriële werk voorbij komt, worden de xylofoon en de klarinet vervangen door het kletsen van het glas tegen het ijzer. Bij dit laatste hoor je duidelijk een aanhoudend ritme, waardoor het een beetje machinaal klinkt. Tijdens het ambachtelijke werk wordt de xylofoon gebruikt. Ik vind dat dat een beetje weg heeft van het tikken tegen een glas. Bij het industriële werk hoor je het glas ketsen tegen het ijzer. In het tweede deel hoor je als enige een menselijke stem. Het effect hiervan is dat dit natuurlijk erg opvalt, doordat dit het enige moment van de film is waar dit gebeurt. In het laatste deel zie je steeds glasblazers blazen met bolle wangen blazen. Steeds als dit toch een beetje maffe beeld voorbij komt, hoor je een toeter. Nu lijkt het net alsof ze door de buis het geluid van een toeter maken, met de bolle wangen erbij is dit toch humoristisch. Bij de aftiteling komen de namen steeds op het ritme van de muziek. Hier komt ook weer naar voren hoe belangrijk het ritme in de film is. Door de tempowisselingen van de muziek hoor je wanneer een scène is afgelopen. Cameravoering en handelingen Uiteraard is de camera belangrijk voor een film, alleen zijn de handelingen net iets belangrijker in deze film. De camera volgt de handelingen. Alles in de film draait om glas. Overal is glas. Je volgt het hele proces van het glas. Hoe het begon als gesmolten rode klomp, die op verschillende manieren vervormd werd tot een mooie vaas of een flesje. Vloeibaar glas is natuurlijk erg heet, anders is het niet vloeibaar. Er wordt duidelijk gemaakt dat het heet is door natuurlijk de rode kleur die vloeibaar glas heeft, maar ook door dat moment waarop een glasblazer zijn sigaret aansteekt door deze met een ronde beweging langs het glas te halen. En dan heb je ook nog de glasblazers, bij wie het zweet op het hoofd staat. Ik vind de begrippen behoedzaam, zorgvuldig, ervaren, subtiel en minutieus wel belangrijk bij het glasblazen. Als je net een beetje te hard draait, of juist net te zacht dan breekt het glas en kun je opnieuw beginnen. Het is een enorm nauwkeurig werk. Slotconclusie Ik vond de film ondanks dat deze maar 10 minuten duurde indrukwekkend. Verzin het maar eens, om een film van 10 minuten over glasblazen te maken en dit zo goed te doen dat je er ook nog eens een oscar mee wint. Haanstra heeft erg goed het verschil tussen de ambachtelijke vormgeving en de industriële vormgeving weergegeven. De muziek is er erg goed bij gevonden. De grappige toeters aan het einde vind ik ook goed gevonden. Het glasblazen is een knap en zorgvuldig werk, maar als je die glasblazers zo ziet gaan krijg je de indruk dat iedereen het zo eventjes kan doen. Maar dat valt tegen. De precisie die je ervoor nodig hebt. Ik heb er wel respect voor hoe goed ze dat kunnen. Ik denk dat Haanstra ook de lengte van de film goed heeft bepaald. Het is natuurlijk kort voor een film of documentaire, maar juist hierdoor is het indrukwekkend. Haanstra laat goed zien hoe het glas ambachtelijk wordt gemaakt, industrieel, het verschil tussen ambachtelijk en industrieel en dat allemaal in maar 10 minuten. Ik vind dat Bert Haanstra de oscar terecht heeft gewonnen.