De martelgang van de Dikzak van Henri Beraud

Over het toneelstuk Auteur: Henri Béraud Vertaling: Willem Frederik Hermans Met: Jules Croiset Productie: ARCA Gent Directie: Jo Decaluwe Voorstelling: Zaterdag 24 januari 1998 Bron: Folder "De Dikzak" door ARCA 1997-1998 De bespreeking De Nederlandse acteur Jules Croiset is bekend voor zijn vele solo-theaterproducties. Vorig jaar regisseerde hij voor ARCA Jo De Meyere in Weg met de stad, weg met het huwelijk, dit jaar staat hij zelf op de planken in Tinnenpot. De dikzak, naar een boek van Henri Béraud, vertelt het verhaal van een dikke man, die zijn zwaarlijvigheid als pijnlijk ervaart. Maar de mensen vinden de zwaarlijvigheid alleen maar amusant. Tegelijk is het een liefdesverhaal. De "dikzak" is op pad met een vrouw, die op de loop is voor haar echtgenoot. Die heeft haar onheus behandeld en achtervolgt haar ook op deze reis. De dikzak is verliefd op de vrouw. Croiset vertelt het verhaal op café – vijf avonden cafébezoek op een rij in één monoloog. In de loop van de avonden vertelt hij het hele verhaal, vanaf het moment dat hij haar leren kennen heeft, tot en met het eigenlijke doel van zijn bezoek in het Gentse café 'Terminus'. De dikzak wordt verleid en misbruikt door de vrouw, zij kan hem telkens opnieuw overhalen verder te reizen, want telkens als haar man op hun vluchtplaats toekomt moeten zij terug verderreizen. Telkens opnieuw is hij het beu, maar door de sluwe verleiding van de vrouw kan zij hem telkens overhalen met haar mee te gaan. Telkens slapen ze op hotel, en 's avonds gaat hij op café bier gaan drinken. Bier is zijn lievelingsdrank en hij kan er niet genoeg van hebben. Op het einde van het toneelstuk komt het verhaal en de werkelijkheid samen, de dikzak vertelt zaken die nog moeten gebeuren. In het laatste bedrijf gaat hij ook weg van de vrouw, hij heeft dan zijn koffers bij zich, en is op weg naar het station waar hij een trein gaat nemen richting zijn appartement in Parijs. Zij moesten weeral vluchten want de echtgenoot is ook in Gent aangekomen, zij zouden weer moeten vluchtten, maar deze keer heeft hij eindelijk kunnen weerstaan aan de charmes van de vrouw – mede met de hulp van de cafébezoekers, hij bepaalt zelf nu zijn eigen weg, en besluit terug naar huis te gaan, waar hij eigenlijk behoort. In deze wrange klucht wordt er niet gelachen met dikke mensen, Croiset probeert juist met hen mee te leven en hun verhaal te vertellen. Het decor is sober en simpel: een paar namaak-muren, een kapstok en een paar tafels. Op een van de stoelen, naast de tafels, zit Croiset bijna heel de voorstelling, van hier uit vertelt hij zijn verhaal. Het publiek zijn de andere cafébezoekers. Sommige toeschouwers zitten zelfs aan een tafel op het podium, zij dienen als een schakel tussen Croiset en het publiek. De voorstelling wordt onderverdeeld in 5 bedrijven, telkens wordt een avond in het café voorgesteld. In elk bedrijf wordt ook een deel van het verhaal verteld, en op het laatste verteld hij wat er in het heden aan het gebeuren is. Het decor blijft hetzelfde en elke dag draagt de 'dikzak' hetzelfde kostuum: een regenmantel en een hoed die hij dan telkens aan de kapstok hangt vooraleer een pintje te bestellen en zich te zetten op de stoel in het midden van het podium. De dikzak is de protagonist, rond hem draait heel het drama. De vrouw is de antagonist, want zij brengt het noodlot over de dikzak zijn schouders, zij gaat hem telkens verder meenemen op reis. Als laatste hoofdpersonage is er de echtgenoot, hij is de tritagonist want hij veroorzaakt het probleem. Het publiek is dan de hulpspeler, zij maken het toneel waarachtiger, want een café zonder cafégangers is erg ongewoon, vooral 's avonds
Croiset speelt hier een erg sterke rol, hij speelt de rol van iemand die zo'n 50kg meer weegt dan zijn werkelijk gewicht en dat is niet eenvoudig. Zij taalgebruik is ietwat Hollands doch goed begrijpbaar en vlot te volgen. De auteur Henri Béraud heeft in zijn boek 'Le Martyre de l'Obèse' (waarvan het verhaal afkomstig is) de 'dikzak' zeer goed gekenmerkt. Wat zoals H. Béraud zelf zegt: de ware dikkerd wordt niet dik, hij wordt als een dikzak geboren. Hij is een beklagenswaardig mens. Maar de enige die hem beklaagt is hijzelf. Hierbij past natuurlijk een monoloog, de 'dikzak' krijgt geen reactie op zijn klagen.