Recessie

Recessie
Wat iedereen al wist, is nu officieel: Nederland verkeert in een recessie. Het eerste kwartaal van dit jaar kromp de economie met 0,3 procent na een daling met 0,2 procent in de laatste drie maanden van 2002. Al langer gaat het niet goed. Een teken aan de wand is dat het aantal startende ondernemers is afgenomen van bijna 59.000 (2001) tot ruim 54.000 (2002). Tegelijk is het aantal faillissementen in het midden- en kleinbedrijf toegenomen. Opvallend is dat een kwart van die faillissementen het gevolg is van slecht- of niet-betalende klanten. Dit soort signalen maakt ingrijpen noodzakelijk. Het tweede kabinet-Balkenende heeft deze week pijnlijke maatregelen aangekondigd om de economie uit het slop te halen. Prima, maar er moeten geen wonderen van worden verwacht: overheden kunnen een economie slechts in beperkte mate stimuleren. Kabinetten kunnen voorwaarden scheppen, maar uiteindelijk moeten consumenten en producenten het doen. Houden burgers de hand op de knip en investeren ondernemingen niet meer, zoals nu het geval is, dan loopt een economie vast. Zorgwekkend is dat de concurrentiekracht van Nederland aan slijtage onderhevig is. Voerde de Nederlandse economie van 1999 tot 2001 de ranglijst aan van landen met minder dan twintig miljoen inwoners, vorig jaar duikelde ons land naar de achtste plek. Dat is funest voor een land dat het in hoge mate moet hebben van z'n export. Ondertussen komt er op dit terrein een nieuwe bedreiging bij: de uitbreiding van de Europese Unie naar het voormalige Oostblok. Nu al vertrekken arbeidsintensieve bedrijven van Nederland naar Oost-Europa omdat de uurlonen daar een stuk lager zijn dan hier. Om de concurrentiepositie van Nederland weer overeind te helpen, is loonmatiging noodzakelijk. Maar dat is geen Haarlemmerolie; als we gaan concurreren op loonkosten alleen, verliezen we het onherroepelijk van de lage-lonenlanden. Minstens zo belangrijk zijn forse investeringen in de kenniseconomie. Niet lage lonen, maar kennis vormt de economische kracht van een hoog-geïndustrialiseerde samenleving. Het is echter geen tijd voor pessimisme, wel voor realisme. Zo is in de jaren negentig een onevenwichtigheid in de economie geslopen die nu tot nadenken stemt: veel Nederlanders zijn afhankelijk geworden van de waarde van huizen en beleggingen. Dat maakt kwetsbaar nu op beide terreinen de wind tegen zit en kan economisch herstel vertragen. Ook de snelheid waarmee de werkloosheid oploopt en het spook van de jeugdwerkloosheid weer terugkeert, is geen reden voor paniek. Toegegeven, dit doet denken aan de diepe recessie van twintig jaar geleden, maar een is-gelijkteken is desondanks niet op z'n plaats. Twintig jaar geleden was sprake van massawerkloosheid, een grote stroom faillissementen, enorme begrotingstekorten en onbetaalbare sociale voorzieningen. Onder Lubbers en Kok is het huishoudboekje van de overheid echter structureel verbeterd. Daardoor zijn de fundamenten onder de Nederlandse economie gezonder dan twintig jaar geleden. Als bovendien werkgevers en werknemers elkaar weten te vinden in verstandige maatregelen, is de verwachting gerechtvaardigd dat de recessie van nu geen langdurige zal zijn.