Eindexamens 2024

Wij helpen je er doorheen ›

De Tornado door Bé Nijenhuis

Beoordeling 6.5
Foto van een scholier
Boekcover De Tornado
Shadow
  • Boekverslag door een scholier
  • 4e klas vwo | 2229 woorden
  • 2 februari 2009
  • 31 keer beoordeeld
Cijfer 6.5
31 keer beoordeeld

Boekcover De Tornado
Shadow
De Tornado door Bé Nijenhuis
Shadow
ADVERTENTIE
Nieuw seizoen Studententijd de podcast!

Studenten Joes, Tess en Annemoon zijn terug en bespreken alles wat jij wilt weten over het studentenleven. Ze hebben het onder andere over lentekriebels, studeren, backpacken, porno kijken, datediners, overthinken, break-ups en nog veel meer. Vanaf nu te luisteren via Spotify en andere podcast-apps! 

Luister nu
Zakelijke gegevens
- Auteur: B. Nijenhuis
- Titel: De tornado, Kok, Kampen, 1957-2, 311 blz. (eerste druk 1956).
- Genre: psychologische roman

Eerste reactie

Keuze
Ik heb dit boek gekozen omdat ik er ooit een fragment van gelezen had dat mij aansprak. Het stond bij ons thuis in de kast, waardoor ik het gemakkelijk kon gaan lezen. Daarnaast is het toegankelijk: de eerste bladzijden slepen je als het ware mee het boek in, zonder dat ze overdreven sensationeel geschreven zijn.

Inhoud
Dit boek behoort volgens mij tot de betere binnen de Nederlandse literatuur. Ik vind dat het boek op een originele manier geschreven is en vooral het einde is aansprekend: het loopt anders af dan je zou verwachten. Mijn eerste indruk is dan ook gunstig.


Verdieping

Samenvatting
De schrijver vertelt ons het verhaal van Vergy Maulveau, een landbouwkundig ingenieur die in een herberg in een klein dorpje logeert en een grote, oude boerderij koopt die net buiten het dorp ligt. Deze hoeve wordt ‘de pesthoeve’ genoemd, vanwege de vele ongelukken en problemen die er in het verleden zijn geweest. Ook klinkt er af en toe een naargeestig geschreeuw. Omdat niemand de hoeve wil hebben, kan Vergy hem voor een belachelijk klein bedrag kopen van de gemeente. De burgemeester is dolblij dat hij eindelijk van de hoeve af is.

Vergy gelooft niet in de vloek en begint volgens een vast plan de hoeve op te bouwen. De vervallen gebouwen en verwilderde akkers moeten worden gerepareerd en opnieuw ontgonnen, en de eerste werknemer is snel gevonden: Saren, een beruchte stroper die aanvankelijk niet voor Vergy wil werken. Deze neemt hem echter zijn jachtgeweer af en dwingt Saren voor hem te werken.
De dominee van het dorp, Jacob Kladak, waarmee Vergy al snel bevriend raakt, bezorgt hem zijn tweede werknemer: Ezen, een kleine, zwakke man die ondanks zijn lichamelijke gebreken een uiterst geschikte man blijkt te zijn om namens Vergy het werk op de hoeve te leiden. Het is moeilijk om meer werknemers te vinden omdat men bang is voor de vloek die op de hoeve zou rusten.
Op een nacht klinkt het naargeestige geschreeuw weer over het terrein van de hoeve. Het komt uit de kasteelruïne die zich daar ook bevindt. Vergy gaat polshoogte nemen en neemt het geweer van Saren mee. Hij vindt er een krankzinnige, die vreselijke klanken uitstoot en een poging doet hem aan te vallen. De krankzinnige valt echter, en raakt daardoor zwaar gewond, waarna hij in het ziekenhuis overlijdt. Het raadsel van de hoeve is zo opgelost en de vloek opgeheven. De kranten beschrijven alles in geuren en kleuren. De politieke tegenstanders van de burgemeester grijpen het geval aan om hem aan te vallen over zijn beslissingen en zingen een spotlied op de burgemeester en zijn ‘pesthoeve.’

Naarmate de hoeve groeit, worden dus meer werknemers aangetrokken. Eén daarvan is Vaderis, die een belangrijke positie inneemt onder de arbeiders. Verder wordt er een huishoudster aangenomen, juffrouw Radek, die net als Ezen van dominee Kladak afkomstig is. Saren wordt ontslagen en omdat men bang is dat hij de hoeve als wraak in brand zal steken, krijgt hij elders in het land een betrekking. Zo is het gevaar dat hij terug zal komen voorlopig bezworen.

Op een dag komt een jonge vrouw in het dorp aan, Ilze Zarmut. Zij blijkt de zus te zijn van de krankzinnige, die het geschreeuw veroorzaakt had rondom de hoeve. Ze neemt haar intrek in de dorpsherberg. Zij loopt de winkel van één van de tegenstanders van de burgemeester in en geeft de eigenaar een klap in het gezicht, als wraak om de belediging die haar broer is aangedaan in het spotliedje op de burgemeester en de pesthoeve.

Daarna gaat ze naar de boerderij van Vergy en verwijt hem dat hij te weinig heeft gedaan om te voorkomen dat haar broer, die krankzinnig geworden is in de oorlog en dus al is overleden, in de kranten op foute wijze wordt omschreven. Daarna vertrekt ze, maar wordt op haar terugweg naar het dorp aangereden door een auto, waardoor ze zeer zwaar gewond raakt.


Ze heeft maanden nodig om te herstellen en dat doet ze op Vergy’s hoeve. Ze onderhoudt nauwe banden met Ezen en juffrouw Radek, die haar trouw verzorgt. De dominee, Jacob Kladak, bezoekt haar regelmatig en hij raakt op haar verliefd. Zijn liefde wordt echter niet beantwoord.

Intussen gaat het gerucht dat Saren zijn betrekking elders is kwijtgeraakt en nu terug is in het dorp. Hij heeft wraak gezworen om zijn ontslag en dat weet Vergy. Als hij ’s nachts naar de hoeve gaat om te proberen deze in brand te steken, wordt hij door Vergy en Vaderis opgewacht en doodgeslagen. Vergy raakt daarbij gewond.

Ilze is inmiddels verliefd geworden op Vergy, en dat heeft als gevolg dat ze in diezelfde nacht stiekem een kijkje neemt in een oude kist, die in één van de vertrekken in de hoeve staat. Ze vindt er allerlei dingen die herinneren aan Majade, de vrouw die Vergy ooit gehad moet hebben en die bij een tornado zou zijn omgekomen.

In de rechtszaak die volgt op de dood van Saren, lijkt het alsof Vergy veroordeeld zal gaan worden wegens moord. Ilze kan door haar aanwezigheid in Vergy’s kamer in de bewuste nacht echter zulke overtuigende informatie geven dat hij wordt vrijgesproken.
De climax aan het einde van het verhaal wordt gevormd door de komst van een tweede tornado, die samenvalt met het vertrek van Ilze. Vergy wil haar terughalen, maar ze wil niet komen. Daarom slaat hij haar om eigen bestwil bewusteloos en neemt haar mee naar veiliger oorden. De tornado passeert uiteindelijk de hoeve en beschadigt eigenlijk niets van belang.

Jacob Kladak, die op dat moment aanwezig is, raakt er echter van overtuigd dat de hoeve verwoest zal worden en gaat naar boven om daar, al biddend, te sterven. Hij ziet in zijn leven niets nuttigs meer, als gevolg van de inwendige strijd waarmee hij te kampen heeft. Hij heeft ooit tijdens een kerkdienst een deel van de kerk in zien storten, met vele doden en gewonden als gevolg. Hij kan dat niet rijmen met het onderwerp waarover hij toen preekte: de liefde van God. Denkend dat hij spoedig zal sterven, geeft hij zich helemaal over aan God. Als er echter niets gebeurt en Jacob het overleeft, vlucht hij, ver weg.

Verhaaltechniek
De tornado is geschreven in een bijzondere stijl, die een geslaagde combinatie is van ouderwetse en nieuwe elementen. Met andere woorden: het goede van vroeger is erin bewaard gebleven, terwijl wat er wat minder goed was is vervangen door modernere woorden en grammatica. Het is echt een boek dat je in één keer uitleest.

Het boek speelt zich af in en bij een klein dorpje, kort na de eerste of de tweede wereldoorlog. Waar het dorpje zich bevindt is niet duidelijk. Ik denk zelf dat het in Frankrijk moet zijn, gezien de Frans klinkende namen (Maulveau etc.) die erin voorkomen.
Nijenhuis’ verhaal kent drie hoofdpersonen. De belangrijkste van hen is Vergy Maulveau, de man die de pesthoeve koopt en haar opbouwt tot een welvarend bedrijf. Een andere hoofdpersoon is Ilze Zarmut, de zus van de krankzinnige die op het terrein van de hoeve leeft, daar de mensen bang maakt met vreselijk geschreeuw en halverwege het verhaal overlijdt. Dan is er nog Jacob Kladak, de dominee van het dorp, die gedurende het verhaal ook heel wat meer problemen blijkt te hebben dan je op het eerste gezicht zou denken.


Het boek loopt over van de geheimen. Daarmee wekt de auteur al op de eerste bladzijden de nieuwsgierigheid van de lezer, en trekt hem/haar zo mee het boek in. De geheimen worden in het verhaal één voor één opgelost. Het laatste en belangrijkste geheim, hoe Vergy’s hoeve verwoest werd en wat er daarbij met zijn vrouw Majade gebeurde, wordt pas op de laatste bladzijden openbaar. Daarnaast blinkt De tornado uit in een veelheid aan personen, die allemaal hun eigen functie in het verhaal hebben. Zo is er de burgemeester, die rusteloos door het verhaal heen en weer vliegt en van wie vooral de negatieve kanten worden belicht, maar is er ook Ezen, die juist een rustpunt is in het verhaal en slechts op positieve wijze wordt beschreven.

De tornado is vanuit een auctoriaal perspectief geschreven. De verteller staat boven het verhaal en is in staat in meerdere personen te kruipen en hun gedachten weer te geven. Daardoor is het mogelijk dat er meerdere hoofdpersonen zijn.

Thematiek
De hoofdgedachte van het verhaal is dat een gevecht tegen God geen zin heeft, omdat Hij het toch altijd van je wint. Dat blijkt o.a. uit passages als “…zwijgend, ook tegen God.” , “…toen je door de strop heen nog met God stond te discussiëren?” en “Iemand die tegen God vecht zoals jij, kan elke minuut van de dag bang zijn.” God bereikt zijn doel toch wel, als het moet met zwaar natuurgeweld zoals een tornado: “Luister naar me: er komt een tornado!” Het boek heet De tornado omdat Vergy’s hoeve al eens door een tornado is verwoest en later opnieuw vernietigd dreigt te worden door dezelfde natuurramp.

Plaats in de literatuurgeschiedenis
De tornado is voor het eerst gepubliceerd in 1956 en wordt gezien als de beste roman van Berend Nijenhuis (1914-1972). Van zijn hand verschenen ook Dossier 333 en De hordenloop van J. Kobald. In totaal schreef hij 7 romans en enkele losse verhalen. Het boek is geschreven in de periode 1940-1980 en volgens het existentialisme. Evenals in de andere werken van Nijenhuis komen veel personen voor en staat God centraal in het verhaal. Daarnaast zit er ook nog een humoristische ondertoon in.

Het boek is geschreven volgens het existentialisme, een stroming die de vrijheid en verantwoordelijkheid van het individu vooropstelt en mensen binnen die stroming geloofden dat het leven vol onheil en dreiging zat en dat je zelf maar moest proberen er iets van te maken. Dat is terug te vinden in elementen zoals de tornado (onheilsmotief) en de liefde van Ilze voor Vergy tegenover die van Jacob voor Ilze (motief van de onmogelijke liefde). Toch is één element van deze stroming, namelijk dat God niet zou bestaan, niet in het boek inbegrepen. God speelt namelijk in het hele verhaal een hoofdrol.

Beoordeling
Ik ben vooral positief over het verhaal omdat het een diepere betekenis heeft en toch spannend is zonder dat die twee elementen elkaar in de weg zitten. Het idee van de detective die eerst vijf mensen doodschiet en vervolgens God dankt om zijn bewaring komt in De tornado niet voor. Dat komt waarschijnlijk vooral omdat de schrijver de spanning niet opwekt door sensationele gebeurtenissen, maar omdat hij een meesterlijke lijn in het verhaal legt die je bijna door het verhaal heen sleurt: hij roept steeds vragen op, die hij dan later beantwoordt.

De laatste passage, waarin een tornado de hoeve lijkt te gaan verwoesten, waarin tegelijk Vergy met Ilze en Jacob Kladak met God vechten, waarin alles fout lijkt te lopen, maar waarin uiteindelijk blijkt dat de hoeve niet wordt verwoest en alles en iedereen in leven blijft, spreekt mij het meest aan. God laat Vergy hier duidelijk zien, dat deze niet alles in de hand heeft en dat Hij bij machte is om heel Vergy’s leven in één klap te verwoesten, maar uiteindelijk bewijst God hem genade door zijn leven, zijn personeel en de hoeve te sparen.

Jammer is wel dat je al vanaf het moment, waarop je te weten komt dat Vergy’s vorige hoeve door een tornado is verwoest, weet dat de climax van het boek waarschijnlijk ook gevormd zal worden door de komst van een dergelijke natuurramp. Dat maakt het einde wel wat voorspelbaar. Positiever is de uiteindelijke afloop: waar je allang gelooft dat de hoeve opnieuw is verwoest, blijkt uiteindelijk het tegendeel.

Veel boeken binnen het existentialisme hebben ook zaken als de dreiging van naderend onheil, onmogelijke liefde etc. in zich. Deze boeken missen echter het christelijke element en zijn daardoor eigenlijk uitzichtloos. In De tornado zijn steeds figuren aanwezig die in God geloven en die ervoor zorgen dat er ondanks al het dreigende onheil toch nog een lichtpuntje is: de genade van God. Hierin onderscheidt het boek zich van andere romans die binnen of buiten het existentialisme zijn geschreven, en ook van het grootste deel van de films die ooit gemaakt zijn: ook daarin komt God meestal niet voor.

De situatie in het boek is niet bepaald alledaags: het gebeurt niet vaak dat iemand een hoeve koopt, waarvan men gelooft dat er een vloek op rust en deze hoeve vervolgens opbouwt tot een welvarend bedrijf. Toch is de les die het boek bevat wel degelijk nuttig voor iedereen: tegen God vechten heeft geen zin, omdat Hij het toch altijd wint.

Aan het taalgebruik is goed te merken dat De tornado een al tamelijk gedateerd boek is. Toch leest het daardoor niet vervelend. Er zijn geen afgezaagde vergelijkingen gebruikt en de zinsbouw is zeer goed. Ook dat speelt een belangrijke rol in de beeldvorming over het boek.

Eindoordeel
Mijn eindoordeel over De tornado is absoluut positief. Het boek is geschreven volgens een duidelijke verhaallijn, het is spannend, maar toch niet overdreven sensationeel. Daarnaast heeft het verhaal een duidelijke boodschap. Ik zou ieder ander dan ook aanraden dit boek te lezen. Het is kwalitatief goed (kenmerkend zijn een goede zinsbouw en het ontbreken van afgezaagde vergelijkingen), absoluut niet saai en de boodschap die erin is verwerkt is op iedereen van toepassing.

REACTIES

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.

Andere verslagen van "De Tornado door Bé Nijenhuis"