Begeerte heeft ons aangeraakt door Bert Natter

Gebruikte editie voor het boekverslag
Gebruikte druk: 1e
Verschijningsdatum eerste druk: mei 2008
Aantal bladzijden: 277
Uitgegeven bij: Thomas Rap te Amsterdam

Beschrijving voorkant
Op de voorkant staat de afbeelding van een trotse pauw. In de roman komt de pauw voor als element in de begrafenismaaltijd van de oude Dembeck. De verteller Lucas Hunthgburth heeft deze pauwen in opdracht van de zoon van de overledene moeten doden.

Genre van het boek
“Begeerte…..aangeraakt” is een psychologische roman.


De aangeleverde flaptekst
Bij de vuurwerkramp in Enschede verliest Lucas Hunthgburth zijn beste vriend. Alleen zijn werk als conservator Oude Muziekinstrumenten brengt hem enige verlichting in de periode van duisternis die daarop volgt.
Door een telefoontje van iemand die hem een zeldzaam zeventiende-eeuws klavecimbel wil laten zien, belandt de bijna veertigjarige Hunthgburth op een zekere dag in een klein Gronings gehucht. Daar trekt een stoet merkwaardige dorpsbewoners aan hem voorbij, bezoekt hij een plattelandskermis, is hij getuige van een bizarre begrafenis en zit hij aan bij een diner dat volledig uit de hand loopt.
Maar vooral maakt Hunthgburth in het dorpje kennis met een uiterst begaafde en begeerlijke klaveciniste, die de wonderbaarlijkste muziek maakt die hij ooit heeft gehoord. Een verzengende liefde bloeit op.

Titelverklaring
De titel is een zinsnede uit het bekende socialistische strijdlied : “De Internationale.”
Ontwaakt, verworpenen der aarde!
Ontwaakt, verdoemde in hongers sfeer!
Reedlijk willen stroomt over de aarde
En die stroom rijst al meer en meer.
Sterft, gij oude vormen en gedachten!
Slaafgeboornen,ontwaakt,ontwaakt!
De wereld steunt op nieuwe krachten,
Begeerte heeft ons aangeraakt!

Het komt er eigenlijk op neer, zegt deze regel uit het lied, dat we allemaal in beslag worden genomen door hebzucht en/of begeerte. Dat geldt ook voor de hoofdpersoon Lucas, die de kans krijgt een waardevol muziekinstrument voor zichzelf te kopen in plats van hem af te staan aan het museum waar hij conservator van is geweest. Maar de begeerte van de mooie klaveciniste heeft hem ook aangeraakt: ze is ’s nachts naar hem gekomen om hem te bevredigen en hij wordt daarna bezeten door de liefde voor haar.

Structuur en/of verhaalopbouw
Het verhaal wordt verteld in een aantal niet-chronologische hoofdstukken. De hoofdstukken hebben geen nummering maar wel een titel. De inhoud van die titel komt meestal in de inhoud van het hoofdstuk terug. De voorgeschiedenis wordt door de verteller steeds in hoofdstukken tussendoor verteld. Dat gebeurt vooral met de beschrijving van de vuurwerkramp in 2000.

Gebruikt perspectief
Er is sprake van een ikperspectief waarin de bijna 40-jarige verteller Lucas Hunthgburth

een verhaal verteld in de jij-stijl. Hij spreekt zijn tijdelijke geliefde Dido aan. Op de eerste bladzijde van de roman was die vorm al geïntroduceerd, zonder dat de lezer kan weten wie met “jij “wordt bedoeld. Op blz. 95 komt de “jijvorm”weer terug, wanneer Lucas in Groningen deze dochter van de overleden Dembeck ontmoet. Op de eerste bladzijde zegt hij dat dit tien dagen geleden is. Lucas vertelt dus als een achterafverteller: hij gebruikt dan ook de o.v.t.

Tijd van het verhaal
In 2000 (op 13 mei) is de vuurwerkramp geweest in Enschede. Daarna is de verteller weer naar Amsterdam vertrokken en op blz. 189 zegt Bikker dat hij zes jaar na de vuurwerkramp een uitzending over Zwiers wil maken. Dat zou inhouden dat we in het jaar 2006 zitten.
Ook uit enkele andere citaten blijkt dat het actuele verhaal zich zes jaar na de vuurwerkramp van Enschede afspeelt.

Plaats van handeling
Het belangrijkste decor is de plaats Bethlehem in Groningen. De gebeurtenissen spelen zich af in een voormalig klooster waar de oude pater familias Sam Dembeck woont. Maar op de achtergrond speelt ook de vuurwerkramp van 13 mei in 2000 in Enschede een rol. Zijn beste vriend Ernst Zwier is bij die ramp omgekomen.

Motto
Het verhaal heeft een klassiek motto van Horatius, uit Carmina III, 4.
Het is een vertaling van Joost van den Vondel.
Hoortgheseniet? Od beguicheltme een soete razerny?
Letterlijk vertaald: “Hoort u haar niet of wordt ik begoocheld door een lieve zotheid.”?
Dit motto zou kunnen slaan op het laatste hoofdstuk waarin Lucas Dido hoort zingen wanneer ze naakt de zee in loopt. Ook de keer dat Dido in een psychose raakt door de muziek, zou naar het motto kunnen wijzen.

Samenvatting van de inhoud
Lucas Hunthgburth is bijna veertig jaar: hij is conservator van een museum dat als doelstelling heeft oude en vergeten muziekinstrumenten op te sporen, op te knappen en te conserveren. Lucas heeft die baan overgenomen van ene Van der Hum en hij was daartoe uitgenodigd door Krystal Buwalda. Maar hij maakt na een aantal jaar een vergissing door tegen onze vorstin te spreken wanneer deze een moderne kunst tentoonstelling komt openen. Dat betekent dat Lucas de zak krijgt met een jaarsalaris als “oprotpremie.” Hij kent Krystal al 15 jaar: hij ontmoette haar bij zijn beste vriend Ernst Zwier, een kunstschilder. Waarschijnlijk heeft hij die eerste keer seks met haar gehad, maar heel expliciet wordt dat niet beschreven. Krystal is wel ongeveer 15 jaar ouder dan hij is.


Hij krijgt vlak voor zijn ontslag nog een telefoontje van ene Diederik Dembeck die een prachtige en antieke klavecimbel te koop heeft. Diens vader is overleden bij een serrebrand in een voormalig klooster in Groningen (Bethlehem) en Lucas wil wel een keer komen kijken.
Lucas is vroeger in dienst geweest bij een oude klavecimbelrestaurateur en hij weet dat onder de klep van de antieke klavecimbels van de firma Ruckers (een beroemde firma) altijd een Latijnse tekst afgedrukt staat.

Hij reist via Enschede, waar zijn ouders een supermarktwinkeltje in stand houden, ook nog na de vuurwerkramp. Het stond in de wijk waar de ramp plaatvond en Ernst Zwier is daarbij om het leven gekomen.

In een flashback vertelt Lucas Hunthgburth hoe hij gezien heeft dat het lichaam van Ernst werd geruimd. Zijn ouders zijn heel eenvoudige maar gelukkige mensen die de strijd voeren tegen de grote oprukkende supermarkten en voor wie werken een levensdoel op zich is. Ook gaat hij op hun aanraden nog even langs bij de ouders van Ernst Zier, die hem aanbieden dat hij een tentoonstelling organiseert met de afbeeldingen van foto’s die Ernst altijd van borsten heeft gemaakt. Hij was bezig aan een “De borsten van …… (BN-ers)- serie waarover hij een keer geïnterviewd was door de bekende televisiejournalist Bikker, maar door de gebeurtenissen van de vuurwerkramp was de uitzending “op de plank blijven liggen.” De ouders van Zwier zijn eigenlijk ook heel eenvoudige mensen en Lucas weet dat de vader van Ernst jarenlang op een kaasfabriek heeft gewerkt en hij kon de werkzaamheden altijd van dichtbij (school) aanschouwen.

Daarna reist hij door naar Bethlehem waar hij kennis maakt met de zonderlinge zoon Diederik Dembeck. Deze weet van de waarde van de klavecimbel en wil hem zonder dat de familie het weet aan Lucas slijten. Maar eerst moet het muziekinstrument worden opgeknapt. Het is zoals Lucas direct merkt een waardevol instrument en afkomstig uit de werkplaats van de bekende familie Ruckers. Waarschijnlijk is het instrument gemaakt door leerling Couchet en is het veel meer waard dan de 50.000 € die Diederik ervoor wil hebben. Lucas wil nu het geld (de gouden handdruk) loskrijgen van Krystal en het instrument voor zichzelf kopen, omdat hij een flinke winst voorziet) Dat geld wordt inderdaad op zijn rekening gestort en hij geeft 50.000 € aan Diederik. Ook moet hij van Diederik de twee pauwen op het landgoed doodschieten : ze zullen worden opgegeten na de begrafenis. Het lukt Lucas inderdaad de pauwen te doden en ze worden door Diederik schoon geplukt. Hij mag niets vertellen aan de familieleden.

Na een dag ontmoet Lucas ook de zus van Diederik. Ze heet Dido en is een bijzonder knap klaveciniste. Ze is altijd op tournee geweest en ergens weet hij dat hij haar een keer heeft zien spelen. Dido komt hem ’s nachts verrassen met een paradijselijke “blowjob” en verdwijnt na de seks weer via het raam naar haar eigen kamer. Wel vreemd gedrag voor zo’n het meisje en de huishoudster vertelt een dag later dat Dido in een psychiatrische inrichting in Zuidlaren zit. Ze is in een psychose geraakt na een muzikale voorstelling die ze heeft gegeven.

Via Google, enkele bronnen uit de kloosterbibliotheek en zijn vorige collega Sybille heeft Lucas intussen zoveel informatie over het klavecimbel verzameld dat hij ervan overtuigd is dat het een heel beroemd exemplaar is. Waarschijnlijk is het in het bezit geweest van Constantijn Huygens en door de schilder Vermeer afgebeeld op één van zijn schilderstukken. Dat zou de waarde enorm doen stijgen en hij besluit in tegenstelling tot eerdere plannen de begrafenis van de oude Dembeck af te wachten.

Op een avond vertelt hij Dido over de vuurwerkramp in Enschede. Het is een uitvoerige flashback waarin hij aangeeft dat hij eerst dacht dat zijn vriend Ernst niet in Enschede was. Hij gaat in de roes van de ramp ook naar de winkel van zijn ouders die volkomen vernield is. Daarna blijkt dat Ernst wel onder de slachtoffers was geweest. Dat is dus letterlijk en figuurlijk een grote klap voor Hunthgburth.
( samensteller van het verslag:
Volgens de schrijver in een radio-interview uit te spreken als Hoenstkeboert ) [Zijn ex-collega Sybille verlatiniseert zijn naam een keer in een telefoongesprek als Canisnatalis (= hondsgeboorte) ]
Lucas heeft Ernst gevonden: hij was getroffen door een groot blok beton, dat door de kracht van de explosie was weggeslingerd.
Dido is wel door het verhaal getroffen. Bizar is wel dat ze daarna direct seksueel contact hebben. Lucas zit daarbij onder de tafel/bureau en likt haar vagina, terwijl broer Diederik binnenkomt en hem gaat zoeken.

In het dorp is intussen kermis gekomen en de broers en zussen gaan met Lucas naar het kermisterrein. De oudste dochter Damiaan is getrouwd met de televisiepresentator Bikker. Die blijkt Lucas toch sympathieker dan hij had gedacht en ze praten over een eventuele uitzending over Ernst Zwiers zoveel jaar na de ramp.
Lucas schiet er een beer voor Dido en vertelt haar dat de pauwen geschoten zijn. Diederik raakt nog gewond aan zijn hoofd doordat er een lamp van een attractie springt.
De volgende dag is de herdenkingsdienst. Het klavecimbel is overgebracht en Dido zal er op spelen. Maar voordat ze vertrekken naar de kapel, hebben Dido en Lucas een seksueel vluggertje in de hal, terwijl de anderen op hen wachten. Hij weet niet of het liefde is, maar lust is het zeker: de begeerte heeft hem aangeraakt. Daarna vertrekken ze naar de kapel, waar hij het orgel zal trappen, terwijl Dido zal spelen. Er zijn toespraken van Damiaan, van Diederik en van Derrik (de laatste gaat het verst in zijn beschuldigingen t.o.v. zijn vader en wanneer hij op de kist leunt, valt de kist van zijn schragen.) Dat gebeurt terwijl veel inwoners van het dorp aanwezig zijn. Derrik vertelt ook iets over hun afkomst.

Veel inwoners gaan mee naar het begrafenismaal. Tot zijn grote verbazing is ook Krystel Buwalda aanwezig, maar Bikker onthult dat ze veel relaties met mannen heeft onderhouden en dat de oude Sam Dembeck er één was. Er is een cateraar ingehuurd en het toppunt van de maaltijd is dat de pauwen worden binnengedragen. Maar wanneer bekend wordt dat Lucas die neergeschoten heeft, ontstaat een bizarre situatie,waarbij vooral Lucas wordt bekogeld met spruiten (Hoofdstuk: de spruitiging) Het leidt tot een vrij liederlijk drankgelag waarbij veel mensen met elkaar aan het vrijen zijn. Lucas gaat naar het dorp lopen en onderweg ziet hij dat Dido bij het graf van haar vader zit. Ze heeft teveel gedronken en hij neemt haar mee naar het huis, waar ze de nacht met elkaar doorbrengen. Onderweg horen ze de knallen van het vuurwerk dat de grote kermis elk jaar besluit.

Intussen heeft Lucas een brief van Sybille ontvangen over het exemplaar van Couchet, maar omdat het in het Frans is gesteld, komt hij er niet zo goed achter wat er staat. Later vraagt hij aan Dido het te vertalen en dan hoort hij dat het klavecimbel op de afbeelding van Vermeer in ieder geval niet het eigendom was van Huygens. Ook het instrument van Dembeck is niet van Huygens geweest, misschien is het zelfs wel een vervalsing. Dat is al een domper, maar de volgende morgen wordt het allemaal nog erger wanneer Dido het voorwerp van boven naar beneden gooit. Ze staat naakt op de balustrade van het voormalige klooster en had gesuggereerd dat ze mee was gesprongen. Diederik geeft nu de envelop met 50.000 € terug aan Lucas, maar het wordt niet gehele duidelijk of hij het geld weer aanpakt. Bikker neemt ook afscheid maar niet nadat hij aan Lucas heeft verteld dat hij denkt dat Ernst Zwiers een homo was die verkikkerd was op Lucas. Ook dat is een klap voor Lucas.


Afgesproken is dat Lucas Dido terugzal brengen naar de inrichting in Zuidlaren: hij gaat toch langs zijn ouders in Enschede. Maar onderweg wil Dido naar het dorpje Polderziel om nog een keer de zee in te lopen. Ze had de tocht naar een eilandje voor de kust ooit met haar vader gemaakt. Ze gaat nu naakt zwemmen. Ze verdwijnt uit zijn leven: hij heeft haar 5 dagen geleden ontmoet. Lucas heeft de kleren van Dido: hij hoort in de natuur een aria zingen. Lucas herkent de tekst van de componist Sweeklinck. Hij vindt een briefje met zijn naam in haar kleren. Dan belt Diederik om te vragen waar ze zijn, want in de inrichting is men al bezorgd geworden. Lucas hoort Dido nog steeds zingen …….

Thema en motieven
Het is niet eenvoudig om meteen het thema van de roman aan te geven. Natuurlijk speelt het begrip “begeerte” een rol. Allereerst is er het begeren van een mooi muziekinstrument. Lucas raakt geïnteresseerd in de antieke klavecimbel van Sam Dembeck, die hem wordt aangeboden op de dag van ontslag. Dat feit trekt hem later in het verhaal naar Bethlehem in Groningen. Hij krijgt het voorwerp aangeboden en denkt er een goede financiële slag mee te slaan. Hier heeft de begeert hem aangeraakt. Aan het einde blijkt dat het voorwerp niet het gewenste antieke instrument is. Het loopt bovendien nog nadeliger voor hem af wanneer Dido besluit om het voorwerp naar beneden kapot te laten vallen. Einde van de illusie.

Dat einde van de illusie geldt min of meer ook voor de relatie tussen Dido en Lucas. Hij was op een nacht overweldigd door de speciale seksuele verrassing die ze voor hem in petto had. Daarna had de begeerte naar haar hem ook aangeraakt. Dat leidt tot enkele verrassende en humoristische (seks) scènes. Maar ook met haar wordt de echte liefde niet voortgezet. Dido heeft in het verleden een psychose opgelopen en verblijft in een psychiatrische inrichting. Het is Lucas die haar moet terugbrengen, maar ze loopt in het laatste hoofdstuk de zee in en in het open einde wordt niet duidelijk of ze het verhaal overleeft.

Het zou de derde desillusie in Lucas’ leven zijn, want zes jaar ervoor heeft hij zijn grote vriend Ernst Zwiers moeten loslaten. Tijdens de vuurwerkramp in Enschede op 13 mei 2000 was Zwiers getroffen door een enorm betonblok. Hij had juist gedacht dat Ernst niet op die plek kon zijn. Zowel Krystal Buwalda als Diederik Dembeck proberen Lucas ervan te overtuigen dat Ernst waarschijnlijk een homofiele relatie met Lucas wilde. Het zijn dus drie dompers die loser Lucas in zijn nog prille leven (hij is nog geen veertig) te verwerken heeft gekregen.

Maar Bert Natter schrijft ook meer dan alleen over de desillusie in het leven. Uitvoerig zijn z’n beschouwingen over de kunstwereld (zowel muziek, als schilderkunst) Hij blijkt niet veel op te hebben met de moderne kunst. Vrij sarcastisch beschrijft hij de opening van de tentoonstelling waarbij hij Koning Beatrix en de passie van zijn vriend Zwiers met “De borsten van ….- serie” kan hij ook niet zo waarderen. Daartegenover staat de passie van mooie muziek waardoor een mens in vervoering kan raken.

Andere motieven (naast begeerte, de desillusie en de kunstwereld) zijn nog:
- de psychiatrische afwijking (van Dido)
- de vuurwerkramp in Enschede
- vriendschap (vooral Lucas en Ernst)
- het ontslag
- familieperikelen na een sterfgeval
- seksualiteit
- de rol van de media
- macht uitoefenen (o.a. Krystal en Bikker)

Mijn mening
De eerste roman van Bert Natter is een heel lezenswaardig debuut. Er zit veel vaart in het verhaal en Natter heeft het vermogen scènes met veel humor te beschrijven (de orgie tijdens het begrafenismaal is daarvan een fraai voorbeeld) Maar hij kan ook een gevoelige situatie beschrijven over het bezoek aan zijn ouders die tegen wil en dank de strijd tegen de grote supermarkt ook na de vuurwerkramp blijven voeren. Wie voor een dubbeltje geboren is…. Dat lijkt ook wel in de genen van Lucas te zitten.
Het taalgebruik is helder en dat zal voor scholieren weinig problemen geven om het verhaal goed te kunnen volgen. De amusementswaarde voor onze doelgroep is dan ook een ruime voldoende. De literaire waardering op een literatuurlijst voor havo -en vwo-leerlingen is m.i. 2.


Recensies
Het debuut van Bert Natter is redelijk positief ontvangen. In twee grote, landelijke dagbladen is een recensie verschenen. Op 31 mei 2008 verschijnt in Trouw een recensie van Jann Ruyters. […..]En tussen die plotselinge ontmoetingen door wordt de verteller ook door zoveel totaal andere zaken in beslag genomen dat je als lezer deze 'jij' ook weer even helemaal vergeten bent. Zo wil haar broer dat de verteller twee pauwen dood schiet die hij dan bij de begrafenis van hun vader wil opdienen. De klavecimbel die Hunthgburth moet restaureren is misschien wel vastgelegd op een schilderij van Vermeer. En ergens in zijn onbewuste dwaalt ook nog die vriend, de kunstschilder Zwier, die voordat hij omkwam bij de vuurwerkramp van Enschede een tentoonstelling maakte met geschilderde blote borsten van BN-ers, plus een televisieprogramma over zijn werk, dat vervolgens niet werd uitgezonden omdat zijn dood nogal een domper was bij die borsten.
Zeker staan er mooie scènes in dit boek. De cynische beschrijving, op de eerste pagina's, van de opening van tentoonstelling Re-Muse met de installatie Nothing/Inside belooft veel. Natters beschrijving van de kubus berooft je van iedere lust tot het bezoeken van moderne kunstinstallaties. En het portret van Hunthgburths kwetsbare, oude ouders, middenstanders die de Enschedese vuurwerkramp overleefden en precies dezelfde niet lopende winkel opnieuw opbouwden, is ontroerend.
Maar al die verschillende scènes gaan niet echt een verbinding aan, en soms komen Hunthgburths observaties ook niet verder dan zomaar wat meningen, weetjes, diepzinnig bedoelde verwijzingen. De rode draad ontbreekt. En een verteller mag in de war zijn, de schrijver moet de lijn strak in handen houden
Op 27 juni 2008 bespreekt Ewald Kieft ( NRC) de roman. De recensent is slordig met enkele tekstgegevens. Zo heeft hij het over een gebraden “fazant” in plaats van een “pauw.” Bovendien heeft hij de naam van de overleden kloosterbewoner niet goed overgenomen (Dermeth ipv Dembeck) Begeerte heeft ons aangeraakt getuigt van technisch meesterschap, maar nergens opdringerig, vrijwel onopvallend, en daarom des te doeltreffender. Het maakt de roman juist fris en beladen. Zo laat Natter Lucas in zijn geheugen graven, om erachter te komen dat hij Dido al eens eerder heeft gezien, van een afstand, op een feestje na een toneelstuk, dat zich op het podium van het theater afspeelde. Daar zag hij, jaren geleden alweer, een meisje dat ‘heel langzaam een rondje draaide, zachtjes wiegend met haar billen in een glanzende avondjurk, met in elke hand een schoen, midden in het ronde vijvertje, met op haar hoofd in volmaakt evenwicht een vol glas champagne. […] Het theater uit, wilde ik, maar ik wachtte even tot het meisje zich eindelijk naar de zaal gewend had. Ik keek haar aan, recht in jouw ogen.’
Dat is mooi en spannend beschreven, net zoals deze hele roman. Er valt wellicht alleen wat af te dingen op de eerste hoofdstukken, die veel open lijntjes neerleggen die pas later in het verhaal met elkaar verbonden worden. Natter kiest voor een langzame opbouw, waarin de verschillende verhaallijnen al terloops klaargelegd zijn als het verhaal echt op stoom komt. En dat doet het, de tweede helft is hilarisch, warmbloedig, spannend en tragisch.
De kluchtachtige gebeurtenissen rondom de begrafenis van vader Dermeth vormen daarbij een aangenaam decor, voornamelijk wegens de personages die allen sterk zijn uitgetekend. De montere, aristocratische Diederik Dermeth is bot en innemend. Eigenwijs en breedsprakig, met uitspraken als ‘kauwgum is televisie voor je tanden’, en zijn bezorgdheid voor zijn zusje Dido, hangt hij tussen illusieloos egoïsme en onbaatzuchtige liefde in.
Begeerte heeft ons aangeraakt zit vol met kleurrijke bijrollen en zijsporen. Zonder de hoofdlijn van het verhaal te veel uit het oog te verliezen – te midden van alle chaos krijgt de rafelige liefde tussen Lucas en Dido alleen maar meer reliëf. De gekte van Dido wordt naar het einde toe steeds beklemmender. De ‘jij’-persoon trekt zo als een magneet het hele verhaal naar zich toe – blijkt dat al die tijd al te hebben gedaan. Het is deze zich langzaam ontpoppende alomtegenwoordigheid van de tweede persoon, die aan Begeerte heeft ons aangeraakt een unieke, persoonlijke toon geeft. Als een laatste toenaderingspoging, af en toe tastend en dwalend, maar vol teruggrijpende intimiteit.

Over de schrijver
Bert Natter (1968) is oud-uitgever en journalist. Hij publiceerde diverse jeugdboeken en schreef Het Rijksmuseum Kookboek. “Begeerte heeft ons aangeraakt” is zijn literaire debuut.