De twaalfde man door Jac. Toes

Gebruikte editie Eerste druk:22 juli 2006
Gebruikte druk:1e
Aantal bladzijden: 194
Uitgever: De Geus- Breda Gegevens voorkant Op de voorkant staat een afbeelding van de voetbal die gebruikt werd op het WK in Duitsland. Uit de bal steekt een lontje waardoor het beeld ontstaat voor een bom, Onderwerp in de roman is de dreiging van een terreuraanslag op een groep supporters. Genre “De twaalfde man” is een recht-toe-recht-aan misdaadroman, oorspronkelijk in de vorm van een dagelijks feuilleton in het dagblad De Gelderlander. Vanwege de moord op een verliefd stel is de roman een echte “whodunit.” Geschikt voor … liefhebbers van de gewone misdaadroman. De roman is eenvoudig geschreven: recht toe recht aan en zonder poespas. Doordat het eerst als feuilleton is gepubliceerd, krijgt het boek veel vaart, op het hijgerige af. De roman is een luchtig tussendoortje. Niet geschikt als een volwaardig nummer voor havo-en vwo-lijsten, maar het kan wel worden geplaatst op een vmbo-eindexamenlijst. Het valt niet moeilijk te begrijpen, want alles wordt uitgelegd. De waardering is overigens maar 1 punt.
De flaptekst In “De twaalfde man” krijgt de vierentwintigjarige rechtenstudent Heleen Akkerslag tijdens haar onderzoeksstage bij de Arnhemse recherche meteen haar vuurdoop: uit de Waal worden twee lichamen opgedregd. De schok is groot als ze haar eigen hoogleraar, de bekende criminoloog Karle Bosselaar, en haar medestudente Fatima Ansloo herkent. Haar begeleider rechercheur Manzo Gorzak (43) vermoedt zelfmoord en wil het dossier snel afsluiten. Nederland is namelijk in de ban van het WK Voetbal. Dagelijks reizen tienduizenden binnen- en buitenlandse supporters naar de stadions in Duitsland. De Nederlandse politiediensten beschikken over aanwijzingen dat er een terroristische aanslag op het supportersvervoer dreigt, maar besluiten dit niet publiek te maken. Als echter blijkt dat Bosselaar en Fatima zijn vermoord, starten Manzo en Heleen hun eigen onderzoek. Ze ontdekken dat Bosselaar op het punt stond uiterst vertrouwelijk materiaal over terrorismedreiging en -bestrijding te publiceren. En ze ontdekken ook dat Karle en Fatima een cel op het spoor waren gekomen die zich voorbereidde op een terroristische actie. Motto en opdracht Er is geen motto en geen opdracht. Structuur en verhaalopbouw Er zijn 30 genummerde en getitelde hoofdstukken die heel chronologisch worden gepresenteerd. De hoofdstukken hebben vrijwel allemaal dezelfde lengte (in het boekje vijf bladzijden) De vorm heeft te maken met de aanvankelijk vorm van publicatie, nl. als feuilleton tijdens de WK 2006 in het dagblad De Gelderlander. In die vorm is geen plaats voor flashbacks, maar is er slechts een mogelijkheid : “naar voren.” Typisch voor de feuilletonstructuur is daarom heel herkenbaar “de cliffhanger” aan het einde van vrijwel elk hoofdstuk. Telkens wordt de spanning aan het einde van een hoofdstuk (is dus dagaflevering) opgevoerd om de lezer nieuwsgierig naar de volgende aflevering te maken. Vergelijk het fenomeen met de aflevering van een dagelijkse soapserie als GTST. Spanning aan het einde, met meestal een open vraag die de volgende aflevering wordt beantwoord. Maar doordat alle gebeurtenissen zo snel op elkaar volgen, maakt de misdaadroman een opgejaagde indruk. Ook ben ik van mening dat er een aantal ongerijmdheden in het boek staan: te onverwachte wisselingen, wendingen die niet doordacht lijken. Wellicht hebben de keuzes die abonnees konden maken, teveel invloed gehad op de veranderingen in het plot. Daarom lijkt het boek als feuilleton geslaagder dan als misdaadroman. Opvallend is ook dat elk hoofdstuk wordt geïllustreerd met een detailfoto. Perspectief Er is sprake van een alwetende verteller, die vooral bij de twee hoofdfiguren naar binnen kijkt. Maar hij kan op twee plaatsen tegelijk zijn en dat is bij het vertellen van dit verhaal wel handig. Zo vertelt hij vooral vanuit de rechercheur Manzo Gorzak (43 jaar) en zijn veel jongere stagiaire Heleen. Uit hun oogpunt wordt voornamelijk het verhaal verteld. Ze vertellen allebei in de o.v.t. Titelverklaring De eerste verklaring is heel eenvoudig: in de roman wordt op een bepaald moment de dader van de aanslag “de twaalfde man “genoemd. Er wordt steeds gesproken over de groep van twaalf terroristen die een aanslag voorbereiden, maar uiteindelijk is er slechts één terrorist. Hij noemt zichzelf ook de twaalfde man. “De twaalfde man” is echter ook de aanduiding die in de voetbalsport gebruikt wordt voor het publiek. Dat iseentweede verklaring, omdat de roman aanvankelijk als feuilleton in De Gelderlander werd gepubliceerd en het publiekdoor middel van het beantwoorden van een meerkeuzevraag de plotline konden beïnvloeden. Je zou dus kunnen stellen dat de roman dankzij de twaalfde man tot stand gekomen is.
Tijd en decor De tijd is zeer actueel gehouden: gezien het feit dat de roman als een feuilleton tijdens de WK 2006 in het dagblad De Gelderlander werd gepubliceerd, is er sprake van het volgen van de actualiteit. Het speelt dus in de periode van 9 juli tot 9 juli. Er kan af en toe worden geanticipeerd op de resultaten van het Nederlands elftal : zo kan de uitschakeling tegen Portugal worden meegenomen in het verhaal. Het decor is vooral in de buurt van Arnhem en Nijmegen: in het grensgebied met Duitsland. Logisch omdat er een aanslag op Oranjesupporters vanwege de aanwezigheid van Nederlandse militairen in Afghanistan wordt beraamd. . Thematiek Een whodunit tijdens de WK-voetbal 2006. Het thema is het gevaar van een terroristische aanslag in Nederland. Die dreiging lijkt niet tevergeefs, want enkele weken later (augustus 2006) worden in Londen weer plannen verijdeld. Maar in het boek wordt ook verteld dat er soms overdreven belangstelling voor het fenomeen is en dat sommige organisaties ook spoken zien. De uiteindelijke dader maakt helemaal geen deel uit van een netwerk: hij opereert juist solo en zijn motieven om wraak te nemen zijn heel erg individueel bepaald. Een Amerikaanse truck is over zijn moeder heen gereden en daarom zal hij een aantal hoge militairen in Nederland uit de weg ruimen. Daarin lijkt hij bijna te slagen, are het niet dat inspecteur Gorzak het op het allerlaatste moment weet te verhinderen. Enkele motieven: - de terroristische dreiging met aanslagen - de dreiging van de Islam - het infiltreren in organisaties - wraak - moord - zelfmoordactie - liefdesrelatie (Fatima en Bosselaar; Heleen en Manzo) - overspel - whodunit - eerst een onschuldige als verdachte Samenvatting van de inhoud Manzo Gorzak (een rechercheur) heeft een jonge stagiaire Heleen Akkerslag toegewezen gekregen. In het eerste hoofdstuk wordt ze al bij een relletje met voetbalsupporters aangehouden, maar ze komt snel daarna vrij. . Gorzak heeft vijf jaar geleden zijn vrouw Charlotte aan een ernstige ziekte verloren. Hij voelt zich wel aangetrokken tot de stagiaire. Er is sprake van een tweevoudig plot. Uit de haven van Wageningen wordt een auto gevist waarin twee lijken zitten. Het ene is van Heleens professor in de criminologie Karle Bosselaar en het andere (toevallig) van de studiegenoot van Heleen, Fatima. Helena die getuige is van de vondst, schrikt heel erg van de lijken. Daardoor is ze natuurlijk zeer geïnteresseerd in die zaak. Waar de politie eerst uitgaat van zelfmoord, is Heleen er vanaf het begin van overtuigd dat er sprake moet zijn van moord. Ze kende Fatima een van oorsprong Portugese (let op de naam! –bedevaartsoord in Portugal waar Maria ooit verschenen zou zijn) te goed om te weten dat ze geen zelfmoordplannen had) De tweede lijn is de dreiging van aanslagen op supporterstreinen met Oranjesupporters die naar Duitsland gaan om het WK-voetbal bij te wonen. De treinen worden bij Arnhem tegengehouden en doorzocht, wat tot frustratie bij de supporters en daardoor tot relletjes leidt. Maar er is informatie van de inlichtingendiensten dat er een bomaanslag door Arabische terroristen op een trein met Nederlandse supporters zal worden gepleegd. Dat heeft te maken met de aanwezigheid van Nederlandse soldaten in Afghanistan. Heleen merkt dat ze gevolgd wordt door een onbekende man. Later komt het bericht van de patholoog-anatoom dat Fatima en Bosselaar inderdaad een onnatuurlijke dood zijn gestorven. Heleen heeft dus gelijk gekregen al twijfelt Manzo nog steeds tussen moord en zelfmoord. Ze besluiten Bosselaars vrouw te gaan ondervragen. Die vrouw is niet zo vriendelijk, zeker niet als haar zoon de naam Fatima laat vallen. Ze vragen of ze Bosselaars computer mogen inzien en dan blijkt dat Bosselaar onder pornobestanden geheime informatie heeft opgeslagen. Hij was bezig met een studie naar terroristische aanslagen in Nederland. Bosselaars vrouw wordt boos als ze het ziet en stuurt hen weg, maar Heleen heeft de extra harde schijf, Fatima’s agenda en een Afghaanse bivakmuts weg weten te moffelen. Natuurlijk is dat meenemen niet toegestaan. Er staat o.a. een lijst met name op de computer: de Bosselaarlijst noemt Gorzak die daarna. Wanneer ze na een bezoek aan Heleens ouders over de moorden praten, horen ze dat er weer supporterstreinen tot stilstand zijn gebracht. Er breken opnieuw rellen uit, want de supporters willen naar de wedstrijden. Manzo en Heleen onttrekken zich eraan. Wanneer ze in haar flat thuiskomt, hangt er een geel Post-it briefje aan haar toiletpot met de boodschap: “Vervloekt die een blinde op een dwaalspoor brengt.” De buurvrouw zegt dat ze een studiegenoot van Nijmegen heeft toegelaten tot haar kamer. Er is ook een uitnodiging voor een gesprek met een ex-Kamerlid op een soosbijeenkomst van Carolus Magnus achtergelaten. Uit de beschrijving lijkt dit Kamerlid heel erg veel op Hirsi Ali. Tijdens de soosavond komt Heleen erachter dat Fatima koranlessen genoot. Ze ziet ook Fatima’s eerste vriendje Arash Wardak. Het is een Afghaan die moest vluchten uit zijn land en zijn medicijnenstudie in Nederland helemaal opnieuw moest aanvangen. Intussen is de eerste bom bij de Spoorwegen afgegaan en komt het crisisteam van Nijmegen (herkenbaar is burgemeester Guusje ter Horst) bijeen. Manzo moet er ook bij aanwezig zijn. De verwachting van het team is dat de bom een voorbode is van de grote aanslag. Het zal een kwestie van wraak zijn voor de daden die Nederlandse soldaten op dat moment verrichten in Kabul. Ze hebben kort geleden een aantal Talibanstrijders gedood. Manzo vervolgt het onderzoek. Hij krijgt informatie over mevrouw Bosselaar; die had in een volle collegezaal haar man voor gek gezet door met een slip te zwaaien en te vragen van wie deze was. En over
Bosselaar en Heleen komt hij te weten dat hij een avondje een laserhal heeft afgehuurd. Een Afghaanse man (Wardak) was daarbij geweest. Het lijkt erop dat Wardak Bosselaar wil laten kennismaken met zijn landgenoten, die ook gevlucht zijn. Intussen wordt ook bekend dat Wardak werkt als koffieman (met zo’n tank op zijn rug) op de lijn Arnhem-Winterswijk. Wardak wordt verhoord door Manzo. Het levert in eerste instantie niets op en hij moet worden vrijgelaten. Manzo wordt direct daarop bij zijn baas geroepen en hem wordt meegedeeld dat hij op non-actief wordt gesteld vanwege het ontvreemden van goederen uit het huis van Bosselaar. Hij laat zich echter niet direct weerhouden dingen te doen. Zo bezoekt hij samen met Heleen de begrafenis van Fatima en hij ontmoet veel van haar studiegenoten op een feest van de vereniging. Tijdens het feest ziet Heleen Wardak op het toilet en hij bedreigt haar opnieuw. Wanneer Gorzak haar naar huis brengt, vertelt hij haar dat hij de zogenaamde Bosselaarlijst nog heeft. Ze gaan de volgende dag de nummer 1 van de lijst bezoeken. Uit het huis komt een militair. Op de terugweg worden ze gevolgd door een grote zwarte auto: ze worden bijna van de weg gereden. Maar ze overleven de aanslag op hun leven. Via een ex-collega krijgt Gorzak inzage in het rapport van het Forensisch Instituut over de toestand van de auto van Bosselaar. Die blijkt bij de val in het water helemaal geen beschadigingen te hebben opgelopen, wat vreemd is wanneer een auto van de kant wordt gelanceerd. De auto ligt echter midden in de haven en hij zou dan vanaf een schip het water zijn in getakeld. Bovendien blijken Bosselaar en Fatima een overdosis kalium toegediend te hebben gekregen, wat hun hartstilstand heeft veroorzaakt. Daarvoor moeten ze een slaapmiddel gehad hebben. Ze inspecteren de haven van Wageningen en op de avond van de moord lag er slechts één schip: de Rambo 8. De auto is die avond ervoor in een straat bij de haven gesignaleerd door een buurtbewoner. Ondervraging van die persoon levert op dat er een stelletje in de auto heeft zitten vrijen:” Het wordt tijd dat de gemeente daar eens iets aan gaat doen. Ze veroorzaken meer last dan die buitenlandse jongen in het studentenhuis hiertegenover” Dat is een interessant gegeven en onderzoek van het pand door Heleen en Manzo laat zien dat er twaalf mensen hebben gebivakkeerd. Er zijn namelijk twaalf stapelbedden in het appartement. Maar direct daarna komt er alweer informatie over mevrouw Bosselaar die op Schiphol is aangehouden: ze wou vluchten naar Paraguay. Het blijkt dat ze geen alibi heeft voor de uren van de moord en dat ze slaapmiddelen heeft opgehaald. Dat werpt ineens een heel ander licht op de moordzaak. (invloed van het publiek op het feuilleton?) Mevrouw Bosselaar is nu verdachte nummer 1. Heleen vindt Manzo intussen ook wel een aantrekkelijke man en ze vraagt hem van alles over Charlotte, zijn overleden vrouw. Sinds die tijd is hij alleen geweest. Nederland heeft intussen verloren op het WK (van Portugal!) In haar flat bladert ze in de agenda van Fatima en komt door allerlei codes te combineren dat er heel binnenkort een aanslag op de Rambo8 in de haven van Nijmegen zal plaatsvinden. Ze waarschuwt Manzo en het lijkt erop dat het losgeslagen schip Rambo 8 een bom aan boord heeft. De bemanning zit intussen in de stad wat te drinken en verklaart dat er een boordwacht aan boord zit. Nu blijkt dat Manzo bij de operatie ineens de leiding heeft en Heleen vindt dat vreemd. Dan blijkt dat Manzo juist de opdrachtgever van Bosselaar en Fatima is geweest en de leiding van het onderzoek naar het terrorisme in Nederland heeft. Heleen voelt zich een beetje bedonderd. Hij heeft immers tegen haar gelogen. Dat hij haar mentor was, is ook helemaal geen toeval geweest. Hij wilde te weten komen welke informatie ze over terrorisme wist, want ze heeft het immers als scriptieonderwerp bij Bosselaar lopen. De bomaanslag aan boord van de Rambo blijkt loos alarm te zijn en er komt nu toch ook weer druk van de media op de autoriteiten. Manzo wordt als zondebok aangewezen en geslachtofferd. Intussen is mevrouw Bosselaar weer vrijgelaten: degene die haar alibi onderuit had gehaald, was onbetrouwbaar gebleken en met hulp van haar connecties was ze weer op vrije voeten. Manzo en Heleen onderzoeken een vakantiepark op de Veluwe waar twee bungalows zouden zijn afgehuurd door twaalf buitenlanders. Wanneer ze er aankomen, is net Wardak gevlogen. Intussen laat Manzo meer informatie los over Fatima en Bosselaar. Die bleken steeds meer geheime informatie over terroristen in Nederland te verzamelen en zouden naar buiten komen met een sensationele publicatie. Ze gaan verder nog de Bosselaarlijst af en steeds blijkt de naam te maken te hebben met militairen in Afghanistan. Wanneer Heleen weer thuis wordt afgezet, (maar Manzo zal zo weer komen) wordt ze lastig gevallen door Wardak. Hij heeft een pistool. Ze vraagt hem wie hij werkelijk is en hij antwoordt: “De twaalfde man.” Dan vertelt hij dat hij Fatima en Bosselaar valse informatie heeft verstrekt. Er is helemaal geen groep terroristen: hij is de enige die een aanslag wil plegen. Het motief voor de aanslag is wraak: door de oorlog was hij niets meer waard: hij was bijna arts in Kabul en nu moest hij in Nederland helemaal opnieuw beginnen. Daarom had hij valse informatie gegeven aan Fatima. Maar hij had met lede ogen moeten aanzien dat ze hem getriggerd had: ze had een andere liefde bij Bosselaar gevonden. Grappig vindt hij het zelf dat hij zelf helemaal geen moslim is:hij had dat geloof juist vaarwel gezegd, maar dan ben je juist in Afghanistan niet veilig. Een Amerikaanse truck was vervolgens over zijn moeder heengereden en gewoon doorgereden zonder te stoppen. Dat was de druppel geweest. Toen hij in Wageningen Fatima en Bosselaar betrapte bij het vrijen, wist hij dat ze eraan moeten geloven. Ook dat was een wraakactie. Het zijn burgerslachtoffers maar straks zijn de militairen aan de beurt. De hoge militairen wel te verstaan. Heleen vraagt zich af waar Manzo blijft. Wanneer die er hoorbaar aankomt, schiet Wardak een kogel af op Heleen die getroffen wordt. Manzo stormt het gebouw in, maar Wardak is al gevlogen op zijn snelle motor. Manzo schiet nog wel op hem, raakt hem ook. Heleen is getroffen aan het hoofd en moet direct naar het ziekenhuis: zal ze het overleven? Ze wordt naar de IC gebracht, maar na een operatie blijkt dat ze toch wat geluk heeft gehad. Er blijkt een bijeenkomst te zijn georganiseerd in de Oranjekazerne waar hoge militairen bij elkaar komen: ook veel veteranen komen er voor een herdenkingsceremonie. Via gebaren weet Heleen aan Manzo door te geven dat er aanslag op hoge militairen wordt voorbereid. Het gaat nu allemaal heel snel. Manzo laat het gebouw ontruimen. Wardak heeft zijn koffietank uit de trein meegenomen en gevuld met benzine. Die is hij lustig aan het rondstrooien in het hele gebouw van de Oranjekazerne om de boel te laten ontploffen. Gorzak komt oog in oog te staan met Wardak die een aansteker pakt en zichzelf in de hens steekt. Manzo weet te ontkomen door uit het raam te springen. Hij komt in hetzelfde ziekenhuis als Heleen te liggen. Op de gang ontmoeten ze elkaar in hun bedden. Het verplegend personeel wil hen bij elkaar op de kamer leggen. Italië wint het WK. Over de schrijvers Over Jac. Toes Bron: website auteur
Na een rusteloze jeugd volgt een even woelige carrière als matroos binnenscheepvaart. Via de studies linguïstiek en literatuur komt Jac. Toes in het onderwijs terecht als docent Nederlands. Daarnaast richt hij de Arnhemse Stadsradio op waarbij hij o.a. een wekelijks programma over thrillers presenteert. Tevens werkt hij als "assistent office manager" bij een advocatenbureau. In 1993 debuteerde hij met DUBBELSPOOR, dat zich afspeelt in de roerige wereld van ex-krakers en actievoerders die de rekening van een uiterst gewelddadig verleden krijgen gepresenteerd (genomineerd voor Gouden Strop, de jaarlijkse prijs voor de beste Nederlandstalige misdaadroman). In 1994 verscheen DE AFREKENING, dat beschrijft hoe politie en justitie derailleren teneinde de georganiseerde misdaad aan te pakken (nominatie Gouden Strop). In 1996 volgde VERRAAD, een thriller over de corrumperende invloed van de cocaïnehandel op Amerikaanse en Nederlandse drugsbestrijdingsdiensten. Hoofdpersonen in deze drie romans zijn de cynische journalist Donald de Wacht en de levensgenieter/advocaat Fred Benter. In 1997 verscheen de hardloopthriller FOTOFINISH, waarin een ambitieuze strafrechtadvocaat wordt geconfronteerd met een onfris verleden. Met deze 'psychologische actieroman' won hij de Gouden Strop. Begin 2001 verscheen COUP ZÉRO, een misdaadroman waarin een verslaafde speler en een vrouwelijke croupier een onmogelijk verbond moeten sluiten om de machinaties rondom de beursgang van een casinoconcern te overleven. In 2003 kwam Toes uit met een roman die de tangowereld als decor heeft en een onmogelijke liefde als thema: DE VRIJE MAN. In 1995 zei Toes het leraarschap vaarwel en sindsdien schrijft hij full time misdaadromans, korte verhalen en scenario's voor films en tv-drama, zowel in Nederland als in het buitenland. Over Arnold Jansen op den Haar Bron: website auteur

Arnold, Marius, Coenraad, Dominicus Jansen op de Haar (Nijmegen 1962) is dichter, schrijver en columnist. Zijn gedichten werden gepubliceerd in Maatstaf, Zoetermeer, Passionate, Nieuw Wereld Tijdschrift en Roodkoper. In april 1999 verscheen zijn debuutroman De koning van Tuzla bij De Arbeiderspers. (Zie pagina proza.) Sinds september 1999 werkt Arnold Jansen op de Haar voor De Gelderlander. Tot medio 2003 schreef hij wekelijks een tv-column onder de titel Breedbeeld. Vanaf november 2003 schrijft hij een column met als titel Arnhemse Jongen, voor de editie Arnhem, over zijn belevenissen in de stad. Zie ook de pagina 'Nieuws/column'. In het najaar van 2001 verruilde hij De Arbeiderspers voor J.M. Meulenhoff. Die uitgeverij publiceerde eind maart 2002 zijn debuutbundel Soldatenlaarzen. Gedichten werden ondermeer opgenomen in 'De Dikke Komrij' en De 100 beste gedichten van 2002 (Arbeiderspers, 2003). In 2004 verscheen Van Jan Cremer tot Herman Koch; een literaire wandeling door Arnhem. Arnold voltooide in 1982 het VWO aan het Nijmeegse Canisiuscollege. Van 1982 tot 1986 studeerde hij aan de Koninklijke Militaire Academie te Breda. Tot januari 1995 was hij beroepsofficier bij de Koninklijke Landmacht. Van 1987 tot 1990 studeerde hij Engelse taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Hij woont sinds 1987 in Arnhem.