Chinchilla Song door Emmanuel Lipp

Gebruikte editie Eerste druk: april 2006, gebonden
Gebruikte druk: 1e
Aantal bladzijden: 254
Uitgever: De Geus te Breda Gegevens voorkant Op de cover staat een tekening met een benzinestation en daarbij een oud type Mercedes. Het beeld verwijst naar de ontmoeting van de ikfiguur met zijn ex-vrouw op de dag waarop het verhaal speelt. De Mercedes is de auto van Michaels vader, waarin hij achttien jaar na diens dood nog steeds rijdt. Genre “Chinchilla Song “is een indrukwekkende, psychologische roman over vrijheid en gevangenschap.
Aanrader voor geroutineerde lezers die van een prachtig geschreven roman houden. Zelf had ik er overigens wel twee keer lezen voor nodig om de roman helemaal goed te kunnen begrijpen. Bij de eerste keer lees je toch gemakkelijk over een aantal zaken heen en heb je vooral in het begin moeite om te weten over welke personen het verhaal gaat. Pas bij tweede lezing vallen veel puzzelstukjes in elkaar, omdat de schrijver een heel knappe ontsluieringtechniek hanteert. Stukje voor beetje licht hij een tipje van de sluier op. Daarom leest de roman ook nog eens als een spannende misdaadroman, maar steekt daar qua niveau met betrekking tot inhoud, compositie en stijl en een ver doorgevoerde symboliek (bijvoorbeeld in de vader-zoonrelatie) ver boven uit. Maar de tijdsinvestering is de moeite waard. De roman kan heel goed gecombineerd worden op een literatuurlijst met klassiekers voor de vader-zoonrelatie zoals “Karakter” (Bordewijk) “De Doodshoofdvlinder “(Wolkers) “Knielen op een bed violen ( Siebelink) “De aansprekers ( Maarten ’t Hart) Maar zoals hierboven gesteld, je moet wel ervaring hebben bij het lezen van literaire romans. Daarom is hij mijns inziens wel geschikt voor leerlingen op vwo-niveau en wat minder op het havo-niveau. Voor vmbo-kandidaten is de roman echt te moeilijk. Die kunnen er dus beter niet aan beginnen. Maar “Chinchilla song” is een heel sterke roman, waarvan je nauwelijks kunt geloven dat het een debuutroman van een schrijver is. Een van de vragen die boven de roman zweeft, is dan ook of er niet sprake is van een mystificatie: d.w.z. dat een andere, misschien wel bekendere auteur deze roman geschreven kan hebben. Opvallend is dat Lipp tientallen keren in zijn roman en later ook in de brief in De Volkskrant de uitdrukking “Kun je nagaan”gebruikt. Is het een vingerwijzing om inderdaad na te gaan wie achter de naam Lipp schuilgaat? Niettemin een mooie waardering van drie punten op onze scholieren.com-schaal. Maar dan wel een dikke drie, kun je nagaan. Maar je bent gewaarschuwd, het kost je wel lees-en denktijd tijd om de roman goed te begrijpen. Als je bereid bent in het boek te duiken, zul je niet worden teleurgesteld. De flaptekst Op Allerzielen bezoekt Michael in zijn geboortedorp het graf van zijn vader. Als hij onderweg bij een pompstation zijn ex-vrouw Eline ziet, weet hij dat de dag niet anders dan fataal kan aflopen. Na een bezoek aan zijn moeder constateert hij dat het onmogelijk is het verleden los te laten. In de gevangenis wacht hem de zwaarste beproeving. Zijn jeugdvriend Benny, met wie hij onlosmakelijk is verbonden, komt binnen vierentwintig uur vrij. Is Michael sterk genoeg een lang bewaard geheim te onthullen zodat ook hij morgen opnieuw kan beginnen? Bijzondere aanleiding voor de uitgave Bij de uitgever De Geus in Breda kwam in het najaar een manuscript binnen van een onbekende auteur Emmanuel Lipp (het is een schuilnaam) Achter deze persoon ging een van zijn vrijheid beroofde moordenaar schuil, die zijn roman tijdens het uitzitten van zijn straf had geschreven. In een zelf geschreven brief in de Volkskrant van zaterdag 22 april 2006 geeft Lipp iets van zijn achtergrond prijs. De brief werd overigens ongeveer omstreeks dezelfde tijd gepubliceerd in het Belgische dagblad “De Morgen” Mijn naam is Emmanuel Lipp. Ik ben 39 jaar en ik zit een vrijheidsstraf uit wegens moord. Ik kan me voorstellen dat degene die dit leest mij daarom afschrikwekkend vindt. Hoewel er op de televisie en in de literatuur flink op los wordt gemoord, is het in het echte leven een groot taboe. Ik probeer me vaak voor te stellen dat ik op een dag de vrouw van mijn leven ontmoet. Moet ik haar dan meteen vertellen wat ik heb gedaan. Zij vertelt mij in het begin waarschijnlijk ook niet alles. Wanneer vertel je dat je een moordenaar bent? Kun je moordenaar-af zijn? Zou ze bang van me worden? Zou ze me begrijpen? Ik zou haar Chinchilla Song laten lezen en misschien zou ze me dan kunnen vergeven. [……]In de gevangenis heb ik mijn daad duizendmaal overdacht en me erbij neergelegd dat ik mezelf voor een deel niet kan begrijpen. Dat je voor jezelf een vreemdeling bent, kun je maar beter accepteren. Er zijn ook mensen die precies denken te weten wie ze zijn. Dat is een leugen. Ik ben op aanraden van mijn psychiater begonnen romans te lezen. Vooral Russische, Amerikaanse en Franse literatuur. Het wonderlijke is dat niets wat ik las me werkelijk heeft verbaasd, maar tegelijk vond ik mezelf in geen enkel boek echt terug. Eigenlijk wilde ik het boek schrijven dat ik in de bibliotheek niet vond. Het boek waarin ik me helemaal zou herkennen. Dat zou gaan over mij. Ik heb een paar zaken uit de werkelijkheid verdraaid om zonder iemand te kwetsen alles te kunnen vertellen. Toen ik een uitgever vond, het was de eerste de beste, schrok ik eerst toch even terug, want publiceren betekent de verantwoordelijkheid voor je woorden nemen. Emmanuel Lipp is niet mijn echte naam. Ik wil onzichtbaar blijven om mijzelf te beschermen. Ik voel me daardoor ook vrijer alles op te schrijven wat ik wil. Niemand hoeft te weten wie ik ben. Mijn moeder heeft Chinchilla Song gelezen en ze vindt dat ik héél veel fantasie heb *** Noot van de samensteller van dit leesverslag. *** Het was al te mooi om waar te zijn. Op 8 november bracht de uitgever naar buiten dat Emmanuel Lipp een mystificatie waarachter in ieder geval de schrijver Oscar van den Boogaard schuilgaat. De moeder van "Emmanuel Lipp" heeft dus erg gelijk gekregen: hij heeft veel fantasie. Voor de gehele uiteenzetting van de mystificatie zie hieronder. Hij is overgenomen van de site van de uitgever. Mij bekroop als lezer in ieder geval het idee "besodemieterd te zijn." en dat heeft voor mij averechtse gevolgen. Het boek blijft mooi, maar het verhaal eromheen doet voor mij afbreuk aan het product. Motto en opdracht Er is geen motto en ook geen opdracht.
Structuur en verhaalopbouw De roman wordt opgebouwd in 16 hoofdstukken die in principe één dag uit het leven van de hoofdfiguur bestrijken. Het is Allerzielen (1 november, jaartal niet bekend) Op deze dag gaat de ikfiguur Michael het graf van zijn vader bezoeken, zijn moeder een visite brengen en daarna gaat hij weer terug naar zijn werk in de gevangenis waar de onverwachte ontknoping van het verhaal plaatsvindt. De ikfiguur vertelt derhalve in de o.t.t. Maar in alle hoofdstukken is er steeds een afwisseling tussen het verhaalheden en de talloze herinneringen van Michael. Hij dartelt lustig in het verleden rond en door middel van associaties komen de herinneringen terug. Ze lijken wat sprongsgewijs in het verhaal voor te komen, maar er is duidelijk sprake van een strakke compositie. Maar het is natuurlijk een niet-chronologisch verteld verhaal. Ook geeft de verteller voortdurend in vooruitwijzingen aan dat er die avond wat zal gebeuren, want het wordt de laatste dag van zijn leven. Dat brengt veel spanning in de roman. Er zijn qua structuur dus twee verhaaldraden: de lijn van het heden en de lijn van het verleden (die vele jaren omvat) Het verhaal heeft een opening in handeling en in principe een gesloten einde. De vertelde tijd is één dag en de verteltijd is 254 bladzijden en dat kost wel enig uurtje, ondanks de fraaie bladspiegel van de mooi gebonden uitgave. Perspectief Het verhaal wordt verteld door de ongeveer 37-jarige ik-verteller Michael. Hij vertelt de verhaallijn van het heden in de o.t.t. en de lijn van het verleden in de o.v.t. We leren dus als lezer zijn gevoelens en gedachten kennen. Dat gebeurt op een zeer aangrijpende wijze. Titelverklaring “Chinchilla song” lijkt de titel van een gevangenisblues. In de roman kweekt de vader van de ikfiguur chinchilla’s (zoogdiertjes voor de bontproductie). Daarvoor is een ingenieus buizenstelsel op zolder gebouwd dat ervoor zorgt dat de juiste mannetjes op de juiste tijd bij de juiste vrouwtjes komen om ze te bevruchten. Daarmee lijken de bokjes een luizenleventje te leiden, maar het is wel zo dat anderen bepalen wat ze gaan doen. Michael voelt zich als een chinchilla: anderen bepalen in zijn leven steeds wat hij moet doen: zijn gestorven vader zit als het ware in hem opgesloten. In de gevangenis moet hij zelf via een bepaald gangenstelsel bij zijn geliefde Benny komen, maar de tijden waarop dat kan gebeuren, zijn allemaal vastgelegd. De titel is dus een mooie metafoor voor de thematiek van de roman. “Het lied van de chinchilla’s is het lied van Michael.” Tijd en decor De roman speelt op één dag, en wel op Allerzielen (1 november, de dag waarop Rooms-katholieken hun doden herdenken, maar het wordt verder niet duidelijk in welk jaar het verhaal zich afspeelt. Wel wordt van de hoofdfiguur een groot gedeelte van zijn leven beschreven. Op 18-jarige leeftijd heeft hij iets verschrikkelijks beleefd en dat wordt in de loop van het boek stukje voor beetje uit de doeken gedaan. Het decor wordt gevormd door een kleine plaats, vlakbij een wat grotere stad aan de Belgische kust. Er loopt een kanaal langs deze plaats en het verhaal zou derhalve in de buurt van Knokke, Oostende en Brugge kunnen spelen. In ieder geval is er dus een Vlaams decor, maar dat wordt niet echt zichtbaar gemaakt in een dialectisch taalgebruik of zo. Lipp is trouwens zelf geen Vlaming: hij heeft een Nederlandse vader (huisarts, inmiddels overleden) en een Spaanse moeder, die elkaar ooit tijdens een vakantie in Benidorm hebben ontmoet en lief gekregen. . Samenvatting van de inhoud Het is heel lastig (zo niet vrijwel onmogelijk) om een gestructureerde samenvatting van de inhoud te geven, omdat verleden en heden constant door elkaar heen lopen. Om de spanning in de samenvatting te houden zal ik de inhoud daarom ook op een wat bijzondere manier weergeven.
Eerste lijn van het heden Michael, de 37-jarige hoofdfiguur van de roman, wordt door zijn moeder ’s morgens gebeld waarbij ze hem vraagt of hij die dag nog het graf van zijn vader gaat bezoeken. Dat doet hij al achttien jaar lang ieder jaar op Allerzielen. Hij stapt in de heel oude (meer dan achttien jaar oud) Mercedes van zijn overleden vader en rijdt naar het dorp van zijn moeder en gaat onderweg tanken en chrysanten kopen bij een benzinestation. Daar ziet hij een glimp van zijn ex-vrouw Eline die bij een andere man (haar nieuwe relatie) in de auto zit. Ze kijkt hem glimlachend aan. Dat is een slecht voorteken, vindt hij. Bij het benzinestation koopt hij witte chrysanten voor het graf van zijn vader en gele voor het graf van de moeder van Benny (een jeugdvriend). Hij sleept een oude buurman met zijn Mercedes naar diens huis en bezoekt daarna het graf van zijn vader. De naam van zijn moeder staat alvast op de grafsteen gebeiteld, maar deze Sybilla leeft nog: ze heeft intussen een verhouding met een vuilverbrander wiens vrouw ook al overleden is. Ze heeft hem zien aankomen en heeft ook een lievelingsmaal voor hem bereid (schorseneren, een goedkoop soort asperges). Michael is namelijk een soort macrobioot die geen vlees of vis eet maar op aanraden van zijn therapeut alleen wat groenten nuttigt vanwege darmproblemen. Hij heeft last van verstoppingen (ook al een symbolisch gegeven- zijn leven is vastgelopen) Sybilla zeurt nogal en Michael kan daar slecht tegen: hij kon vroeger dan ook veel beter opschieten met zijn vader Emmanuel, die echter achttien jaar geleden overleden is. Toch is deze vader steeds bij hem, hij praat tegen hem en andersom. Hij voelt zijn aanwezigheid alle achttien jaren sinds zijn dood nog. Zijn moeder vraagt of hij de vijver wil schoonmaken: het is werk dat ze niet kan doen. Hij doet dat in de kleren van zijn vader (!) en gaat aan het einde van die werkzaamheden weer naar zijn werk: hij is gevangeniscipier en hij werkt vooral ’s nachts. In de diverse hoofdstukken doet Michael voorkomen of hij aan het einde van de dag zijn leven zal beëindigen. Zo koopt hij bij het benzinestation een sleepkabel (waarschijnlijk om zich op te hangen). Gebeurtenissen uit het verleden die een rol spelen Er zijn heel wat gebeurtenissen uit het verleden die in flashbacks terugkeren. Maar de flashbacks staan sprongsgewijs door de hele roman heen. Een aantal zaken zijn door de samensteller van dit boekverslag op een rijtje gezet, maar let wel het is niet de volgorde waarin ze de roman worden gepresenteerd. Dat gebeurt veel fragmentarischer. - Ze hadden thuis bij Michael een schoenenwinkel ( In de Zandstraat) en moeder Sybilla had er handigheid in om veel schoenen te verkopen. Zelfs op zondag ging de winkel open: ze woonden tegenover de kapel en veel kerkgangers kochten daarna hun schoenen bij hen omdat ze andere gekochte boodschappen bij hen tijdens de mis konden wegzetten. - Emmanuel, zijn vader, was een man die mank liep en een beetje onderdanig was aan de overheersende en bazige maar ziekelijke Sybilla. Hij woonde altijd bij zijn ouders in met zijn gezin totdat hij het besluit nam om een stuk grond te kopen en daarop een huis te bouwen om zo zijn vrijheid te krijgen. Maar hij woonde nooit zelf in het huis, omdat hij kanker kreeg en stierf voordat hij het huis kon betrekken. Maar hij blijft voortleven in de geest van Michael. - de chinchillafok: vader Emmanuel produceerde chinchilla’s op zolder: het zijn felle zoogdiertjes die voor de bontproductie werden gefokt. Ze zijn seksueel zeer actief en via een ingenieus buizenstelsel kon Emmanuel beslissen welk mannetje welk vrouwtje kon bevruchten. Vrijheid in gebondenheid dus. - Michael (8-10 jaar) had een jeugdvriendje Benny, iemand uit een lager sociaal milieu (met een zeer sexy moeder en een vader als houtzager) Hij had wel eens met hem in een tentje gelegen, iets waar alle kinderen uit het dorp jaloers op waren. Maar hij was ook bang voor Benny. Iedereen in het dorp was bang voor Benny, omdat hij altijd met een mes zwaaide. Er lijkt iets van een meer dan normale liefde tussen de jongens te ontstaan (homo-erotische element) - Michael (18 jaar) heeft ook een vriendinnetje Eline, die hij op de dag van een zonsverduistering aan zijn ouders voorstelt. Eline heeft op die dag erg veel belangstelling voor de chinchilla’s en Emmanuel belooft haar na de eerste kennismaking een bontjas. Ze valt wel bij de ouders in de smaak,(vooral dus bij vader Emmanuel) maar daarna maakt Michael het toch uit. Hij doet dat nogal op een lafhartige manier. - Michael (18)heeft ook een homo-erotische relatie met een veel oudere man ( de juwelier Nico, die hij nog kent als de “man in het beige pak van zijn jeugd”) Deze man fietste in zijn jeugd altijd dreigend en zwijgend door het dorp. Na een avondje shoppen en stappen gaat hij met de man naar bed: ze liggen in elkaars armen en ’s nachts glipt Michael weg. Benny die erachter komt, waarschuwt Michael dat hij uit de buurt van Nico moet blijven. Hij woont al een jaar samen met Nico, blijkbaar een homofiele juwelier met pedofiele neigingen (?) - Als zijn vader op een avond plotseling naar het ziekenhuis wordt gebracht, schrikt moeder Sybilla heel erg. Het blijkt dat hij kanker heeft. In die week maakt Michael (18 jaar) zijn verkering uit met Eline. Op een avond kort daarop belt zijn moeder hem uit het ziekenhuis op dat de longen van zijn vader zijn geëxplodeerd. Hij moet direct komen, maar de laatste trein is al weg. Ten einde raad gaat hij naar het huis van Nico en daar doet Benny open. Michael schrikt en vraagt aan Nico of hij de auto mag om naar het ziekenhuis in de stad te gaan. Dan is er een gewelddadige happening. Die wordt op dat moment in de roman slechts ten dele uit de doeken gedaan. Zijn moeder vertelt later dat de juwelier Nico vermoord in zijn woning is gevonden en dat Benny als dader wordt beschouwd. De moeder van de juwelier heeft Nico gevonden en Benny was nog bij het lijk aanwezig en hij zat onder het bloed. Benny wordt daardoor later voor de moord veroordeeld. Maar morgen(de dag na Allerzielen van het heden) is het de laatste dag van Benny’s gevangenisstraf. - Emmanuel sterft enkele weken later en Michael (18 jaar) belt ook Eline op. Ze is ook bij de begrafenis en later zijn ze met elkaar getrouwd. Na zijn studie is Michael gevangeniscipier geworden in de gevangenis in de stad. Hij bezoekt daar elke dag de met een lange straf beloonde Benny op zijn dagelijkse ronde. Hij werkt vooral ’s nachts. Zo kan hij het huwelijk met Eline dragelijk houden. Overdag kan hij zo slapen en ‘s avonds werken. - Vijf jaar geleden is het huwelijk beëindigd, omdat Michael (31 jaar) erachter is gekomen dat Eline vreemd ging. Hij had in haar kabinetje een contract ontdekt, waarbij ze een SM-relatie voor één jaar met een sekspartner was aangegaan. Bovendien was ze als violiste ook vele keren met andere mannen vreemd gegaan. Zelf hadden ze samen een weinig bevredigende seksuele relatie. Dat alles had hij vijf jaar geleden ontdekt, dus toen hij ongeveer 31 jaar was. Daarna was het over met de liefde. Hij ziet haar op de dag van het verhaal weer bij het benzinestation. Dat beschouwt hij als een slecht voorteken. De tweede lijn van het heden en de ontknoping van het verleden Michael gaat weer weg bij zijn moeder en gaat direct naar zijn werk, de gevangenis. Hij voelt zich als een chinchilla. Hij moet altijd op dezelfde manier naar Benny als de chinchilla’s naar hun vrouwtjes, nl. via een gangenstelsel. Drie keer op een avond maakt hij altijd zijn ronde en dan praat hij met Benny over het verleden en over hun toekomst die ze samen zullen hebben. Morgen zal Benny na achttien jaar namelijk vrijkomen en Michael heeft hem al beloofd dat ze samen weg zullen gaan (een vlucht boeken en alles achter zich laten.) Op de dag van Allerzielen gaat Michael ook weer direct naar de cel van Benny. Hij laat zijn vader achter zich bij de auto: “Hou jij nu maar eens je mond, laat me met rust.” Benny vraagt of hij nog bloemen op zijn moeders graf heeft gelegd. Michael vertelt van het bezoek aan zijn moeder. Dan brengt Michael het fatale nieuws aan Benny over. Michael herinnert zich dat hij in de bewuste nacht van Nico’s dood eigenlijk degene was die Nico heeft vermoord. Hij voelde als het ware dat het beest van Benny in hem was gekropen, maar hij had zelf waarschijnlijk wel het mes gehanteerd. Toen ze bij waren gekomen uit hun roes, had hij zich schoon gewassen en was ’s morgens vroeg naar zijn vader in het ziekenhuis gegaan. De ook nog dronken Benny was bij het lijk aangetroffen en die had altijd gedacht dat hij de moordenaar was. Nu vertelt Michael aan Benny dat hij zelf Nico heeft gedood. Benny heeft dus achttien jaar voor niets vastgezeten. Michael laat de sleepkabel per ongeluk (of met opzet?) in de cel bij Benny achter en wanneer hij die nacht tijdens de volgende ronde terugkeert bij cel 214, (samen het getal7 vormend) kan hij alleen maar constateren dat Benny zich met de sleepkabel heeft opgehangen. Hij houdt Benny in zijn armen vast, als hij nadenkt over zijn toekomst en de vrijheid. Begint nu de eerste dag in het tweede leven van Michael? Kan hij zich nu eindelijk van het verleden bevrijden? Symboliek en thematiek In deze fraaie roman van Lipp gaat het over een groot thema als “Vrijheid ten opzichte van Dwang.” Hoe vrij is een mens werkelijk in zijn bestaan? Veel mensen zitten in een bepaalde relatie of omstandigheid gevangen: ze lijken vrij te zijn, maar ze worden door allerlei omstandigheden en personen gedwongen dingen te doen die ze liever niet willen. Zo is de vader van Michael Emmanuel gevangen in zijn relatie met Sybille en zijn eigen ouders. Hij woont bij hen in en Sybille heeft de broek aan. Het duurt heel lang, voordat hij zich aan de dwang van zijn ouders kan ontworstelen. Op dat moment koopt hij namelijk een eigen stuk grond om een eigen huis te bouwen, maar tragisch genoeg kan hij er zelf niet in gaan wonen, omdat hij ernstig ziek wordt. Die vrijheid krijgt zijn vrouw wel, want zo gauw hij gestorven is, heeft zij het huis vrij en kan een relatie beginnen met een vuilverbrander. Emmanuel voelt zich in zijn huwelijk een keurslijf geperst en daarom bewondert hij het meisje van Michael (Eline) ook zo, omdat zij een vrijgevochten type lijkt. Hij is ook jaloers op zijn zoon, omdat die als student de gelegenheid krijgt om het huis te ontvluchten. Maar ook Michael is geen vrij man in zijn leven (geweest): hij wordt nog steeds door zijn moeder gedwongen dingen te doen. Zo moet hij elk jaar het graf bezoeken van zijn vader, zo moet hij altijd haar gezeur aanhoren, zo moet hij dingen doen die ze hem eigenlijk opdringt (de vijver schoonmaken) Datzelfde geldt in zijn huwelijk met Eline. Hij heeft eigenlijk geen zin in seks met haar. Hij koestert namelijk een tomeloze liefde voor zijn jeugdvriend Benny. Hun huwelijk is daarbij bijna platonisch geworden. Maar Eline heeft haar vrijgevochten instelling behouden en gaat vreemd, waar Michael later achter komt. Michael is ook geestelijk gevangen. Hij wordt na de dood van zijn vader steeds door de man in de gaten gehouden: hij voelt hem steeds bij zich of liever in zich. Sinds de dood van zijn vader heeft hij het idee dat hij een levende is die de dode niet met rust laat. Zijn vader leeft diep in hem, ‘ik ben drager van Emmanuel, hij is mijn ziel’. Bovendien rijdt hij als symbool daarvan als sinds de dood van zijn vader rond in diens nog net voor zijn dood door hem opgeknapte oude Mercedes. Maar het uit zich in veel meer dingen zoals uit opmerkingen van zijn moeder dat hij als twee druppels water op zijn vader lijkt, maar ook uit het feit dat hij zijn vader er eens op betrapt heeft dat die in een gestolen maar betrapt moment zijn zoons kleren (spijkerbroek) paste. Op de dag van Allerzielen gebeurt het omgekeerde: bij het gedwongen schoonmaken van de vijver heeft hij de door zijn moeder klaargelegde kleren van zijn vader en diens lieslaarzen aan. Ook hier vindt de transformatie tussen vader en zoon plaats. En na de begrafenis krijgt hij van zijn moeder symbolisch de trouwring van zijn vader om zijn vinger geschoven. Terwijl zijn moeder de ring aan zijn rechterhand schuift, verplaatst Michael zelf de ring naar zijn linkerhand. Voor katholieken is dit het symbool van getrouwd zijn. (Rechts is bij katholieken verloofd-zijn) Volop symboliek voor de vader-zoonrelatie dus. Er is zelfs een passage in de roman die enigszins incestueus aandoet: hij ligt met zijn vader op bed. Michael is een gevangene van het verleden: wat er gebeurd is toen zijn vader stierf (de moord op de juwelier) is een gebeurtenis waarvan hij zich niet kan losmaken. Hij leeft constant met die gebeurtenis in zijn hoofd: het beperkt zijn vrijheid. In feite is degene die onschuldig vastzit (Benny) vrijer in de gevangenis dan Michael in de buitenwereld. Als bewijs daarvan geldt de pasage dat Benny een keer tijdens zijn proefverlof niet was teruggekomen: in de drie weken dat hij voortvluchtig was, had hij zich onvrijer gevoeld dan tijdens zijn gevangenschap. Hij had steeds om zich heen moeten kijken of hij niet zou worden opgepakt. In de gevangenis was er een strakke orde en regelmaat. Daarna had zijn vader zijn verblijfplaats verraden. Misschien hangt Benny zich wel op omdat hij niet weet hoe hij zich in de buitenwereld van “morgen” moet gedragen. Immers, zijn moeder (die hem in zijn jeugd beschermde) is dood en nu blijkt ook nog dat zijn vriend Michael de moord waarvoor hij achttien jaar onschuldig heeft vastgezeten, gepleegd heeft. In het interview met De Volkskrant van 22 april 2006 zegt de schrijver :
Die chinchilla's zijn een mooie metafoor voor de onvrije mens die denkt vrij te zijn in de verwezenlijking van zijn driften. Ik voel me in mijn cel heel vrij. Dat is de paradox waar Chinchilla Song over gaat. Symbolisch voelt Michael zich als de chinchilla’s van zijn vader: (blz. 188: “Ik identificeer mij met het bokje” ) ze lijken vrij te zijn in het buizenstelsel dat Emmanuel voor hen heeft ontworpen, maar juist Emmanuel beslist door het open zetten van bepaalde deurtjes naar welk vrouwtje ze kunnen lopen om die te bevruchten. Er is geen echte vrijheid. Michael heeft die vrijheid ook niet, omdat in hem nog steeds de ziel van zijn vader en die van Benny huizen.(Mooi is het symbolische verhaal aan het einde van de roman, waarin twee broers die heel zonderling geleefd hebben worden geopereerd en in hun buik blijkt een mannetje te huizen) Dat lijkt eveneens het geval te zijn met Michael: in zijn ziel leeft zijn dode vader verder en ook voor Benny is steeds een plaats ingeruimd. Het is de symboliek voor het niet kunnen loslaten van het verleden. Het is overigens de vraag of dat wel gebeuren gaat met de dood van Benny. Daarmee is het belangrijkste thema van de roman wel aangegeven: het vraagstuk van de vrijheid tegenover de dwang. (zowel intern als extern opgelegd bij de mens) Met Chinchilla Song heeft de schrijver ook nog iets anders willen aangeven: In Chinchilla Song probeer ik te beschrijven hoe een mens uit zichzelf kan raken en dingen doet waar hij normaal gesproken nooit toe zou komen. Dat uit jezelf raken interesseert me. Of misschien moet ik juist zeggen: dat in bezit genomen worden door iets of iemand anders. Het ging buiten mij om, alsof niet ik maar iemand anders voor mij de moord pleegde. Ik denk dat er op aarde boze geesten rondwaren die af en toe het lichaam van een zwak iemand in bezit nemen om hun slechte verlangens uit te leven. Symboliek is er ook in de naamgeving in deze zeer strak gecomponeerde roman. Maar ja weten we hoeveel tijd de gedetineerde auteur aan de roman kan hebben besteed? Alles lijkt met elkaar samen te hangen en dat is natuurlijk heel knap. Michael is de naam van een aartsengel. Hij is immers het gouden kind of het godenkind, daar waar zijn ouders toch min of meer als de versukkelingen van dorp doorgingen (zijn vader mank en ook zijn moeder die zoor ziektes niet was geworden wat zij moest worden, namelijk onderwijzeres.) Emmanuel betekent: “God is met ons”. Sybille is in de Griekse mythologie de naam van de vrouw die vaak onheilspellende voorspellingen en mededelingen doet. (Ze kondigt de dood van zijn vader aan) Maar er is natuurlijk veel meer symboliek in deze roman: de sleepkabel (hij sleept het verleden – de buurman – met zich mee), de chinchilla’s, de darmproblemen van de ikfiguur. Verder zijn er veel verwijzingen naar de tijd in de symbolische vorm van klokken en horloges die in de roman een rol spelen. Hele gezinnen en het dorp van zijn jeugd worden geregeerd door de klok. Michael ook, hij houdt van een strakke regelmaat en ontleent kracht aan de orde en regelmaat waartoe hij zichzelf dwingt (vergelijk zijn toiletrituelen: zo legt hij altijd vijf afgescheurde toiletpapiertjes op zijn knie als hij naar de wc gaat) Er zijn dus vrij veel motieven die in deze roman een rol spelen en ze hangen vrijwel allemaal met elkaar samen dankzij die strakke compositie: - vrijheid tegenover dwang/gevangenschap - liefde en haat (Michael en Eline) - (homo) seksualiteit - vriendschap en jongensliefde (Benny en Michael, Michael en Erwin) - ernstige ziekte (Emmanuel sterft aan kanker) - dood ( Emmanuel, Benny, Allerzielen) - vader-zoonrelatie “In Chinchilla Song is Emmanuel de naam van de vader. Ik heb ons allebei dezelfde naam gegeven omdat mijn vader in zekere zin in mij leeft. De vader in de zoon en de zoon in de vader. Het was een geweldige schok dat een man die in zijn beroep zo met gezondheid bezig was, ongeneeslijk ziek kon worden. Het weekend dat ik de moord pleegde, stierf hij. Of misschien was het andersom. Het was zo'n duistere periode. Toen hij begraven werd, zat ik opgesloten. Ik heb geen afscheid van hem kunnen nemen. Ik heb hem niet eens dood gezien. Ik heb door het boek afscheid van mijn vader kunnen nemen en hem los kunnen laten. Twee jaar na zijn dood is hij voor het eerst bij me langsgekomen. Bron: De Volkskrant, 22 april 2006 - moord (toch ook een who dunit) - zelfmoord (Benny) - terugkeer naar het huis van je jeugd (en dus het verleden) - queestemotief (vgl de thematiek van Jan Wolkers in “Terug naar Oegstgeest”) Recensies In de media is de vraag ontstaan of “Chinchilla Song” wel door een onbekende auteur als Lipp is geschreven. Men denkt aan een mystificatie (zie hierboven) Maar over de kwaliteit van de roman verscheen in De Volkskrant van 28 april 2006 een zeer lovende recensie van Paul De Pondt: Is het een mystificatie van een ontgoochelde schrijver? Romain Gary schreef onder zijn nom de plume Emile Ajar het schitterende La vie devant soi. Zijn achterneef Paul Pavlowitch deed zich voor als de auteur, tekende bij Gallimard de contracten en gaf interviews op televisie. Maar wie is Lipp? Herken je hem in het boek? Is hij wel een debutant? Hij schrijft tientallen keren ‘kun je nagaan’, is dat een vingerwijzing? [……] Het verhaal kun je beter niet vertellen. Juist het geheim dat Michael met zich meedraagt, maakt het zo spannend, omdat je telkens in ‘Chinchilla song’ op nieuwe wendingen botst. Het is een sensationeel debuut, bijzonder vlot geschreven, met een dansende plot, hinkstapsprongen van het ene karakter naar het andere, van de ene herinnering naar weer een andere. De personages vormen een macabere dans: zijn vader voorop, dan zijn moeder, een vat zonder bodem; Benny, de jongen met het mes; zijn ontrouwe vrouw Eline; de vermoorde juwelier Nico en de voortdurend parende chinchilla’s die hij observeert in hun kooien op de zolder van zijn vader, metafoor voor de in zijn ogen grimmige samenleving. Michael is een gevallen engel. Is er nog hoop? ‘Wie is de man zonder eigenschappen’, schrijft Lipp, ‘die alleen maar in het gezicht van een ander zichzelf zag en nu zonder dat gezicht verder moet?’ Als ‘Chinchilla song’ een mystificatie is, neem ik één keer mijn hoed voor de auteur af. Voor de debutant Lipp twee keer. Over de schrijver “Chinchilla Song” is het debuut van Emmanuel Lipp (Benidorm, 1966). Hij schreef Chinchilla Song naar aanleiding van de dood van zijn vader. Emmanuel Lipp groeide op aan de Belgische kust en werkte tot zijn achtentwintigste als kelner in een feestzalencomplex in Knokke. Momenteel zit hij een vrijheidsstraf uit. In 2008 zal hij vrijkomen.
Maar nee Op 8 november 2006 werd door de uitgever bekend gemaakt dat er sprake is van een mystificatie. DE MYSTIFICATIE De mystificatie oftewel Lipp is niet wie hij is/zijn. In mei van dit jaar schreef Paul Depondt in zijn recensie van Chinchilla Song in de Volkskrant: "Als Chinchilla Song een mystificatie is, neem ik één keer mijn hoed voor de auteur af. Voor de debutant Lipp twee keer. Kun je nagaan." Depondt zal zijn hoed drie keer moeten afnemen, want achter Chinchilla Song gaat zowel de schrijver Oscar van den Boogaard als zijn vriend - acteur (en debutant) Steven van Watermeulen - schuil. In de HUMO van deze week geven zij het eerste grote interview over hun creatie en hun verdere plannen. Het blad ligt morgen in de kiosken, maar het interview is nu al te lezen op de website van HUMO. Sinds werd bekendgemaakt dat Emmanuel Lipp een mystificatie is, en niet de moordenaar-schrijver in gevangenschap zoals hij door uitgeverij De Geus is gepresenteerd, werd in de pers druk gespeculeerd over de ware identiteit van Lipp, en over de vraag of een auteur en een uitgever een gefingeerde biografie als deze mogen gebruiken om werk aan te bieden aan kranten en lezers
EMMANUEL LIPP IS EEN MYSTIFICATIE kopten wij woensdag 8 november boven het persbericht waarin we toegaven dat de auteur die onder dit pseudoniem schrijft niet een man is die een vrijheidsstraf uitzit, zoals we hem eerder hebben gepresenteerd. Na anderhalve week van hoogoplopende emoties, speculaties, beschuldigingen, misinterpretaties en ander rumoer staat de discussie ver af van waar zij eigenlijk over zou moeten gaan. In een tijd waarin de begrippen 'auteurschap', 'maker' en 'auteursrecht' voortdurend onder druk staan - onder meer door het belang van marketing - is authenticiteit het enige waarop een lezer (luisteraar, kijker) nog zou moeten kunnen vertrouwen. Is dat vertrouwen geschaad met de uitgave van Chinchilla Song onder pseudoniem van een auteur met een gefingeerde biografie? Dat was in ieder geval niet het geval bij Marek van der Jagt/Arnon Grunberg. Dat was ook niet het geval bij Pauline Réage/ Dominique Aury, rond wie een dubbele mystificatie ontstond bij haar pornografische roman L'histoire d'O. De authenticiteit was evenmin in het geding bij de underground groep The Residents, van wie nog steeds niemand weet wie het zijn, of indertijd bij de geschminkte leden van Kiss. Niemand was op morele gronden beledigd of voelde zich anderszins beetgenomen. Authenticiteit is in de praktijk dan ook niet alleen verbonden met een maker, maar vooral met diens product. Het pseudoniem Emmanuel Lipp maakt deel uit van een literair kunstwerk waarbinnen de makers zowel in fictie- als in non-fictievorm willen schrijven over thema's als geloof en dood, seksualiteit en gevangenschap, vrijheid en liefde. Dit is gedaan met behulp van een gefingeerde biografie en in het volle bewustzijn dat een lezer tekst altijd koppelt aan een auteur en diens beschikbare biografische gegevens. Alleen is hier de auteur een deel van het kunstwerk geworden, en niet meer een traditionele schrijver. Op de keper beschouwd is er dan nog steeds geen verschil met bijvoorbeeld Marek van der Jagt. Bij velen, zo blijkt dezer dagen, wordt de morele grens overschreden doordat Emmanuel Lipp de biografie van een moordenaar heeft gekregen, biografische gegevens die aansluiten bij de fictie in zijn roman (waarin een moord wordt gepleegd op een juwelier). Niemand zou zich misbruikt hebben gevoeld wanneer de auteur de biografie van een journalist zou hebben gekregen. In De Morgen schreef Emmanuel Lipp in een achtergrondverhaal: "Emmanuel Lipp is niet mijn echte naam. Ik wil onzichtbaar blijven om mijzelf te beschermen. Ik voel me daardoor ook vrijer om alles op te schrijven wat ik wil. Niemand hoeft te weten wie ik ben." Met die wetenschap leest de lezer even verderop: "Ik geloof in het bestaan en mijn vrijheid. "Geloven" is misschien niet het goede woord, dat klinkt zo ijl, zo tegen beter weten in; ik ben ervan doordrongen. Een mens is verantwoordelijk voor zijn eigen leven en geluk. Hij kan daarvoor kiezen. Iedere dag opnieuw. Dat is de vrijheid die ik bedoel. Je ontkomt er niet aan. Ook als je niets doet kies je. Als je zoals ik zit opgesloten , zijn er geen kleine dingen meer om over na te denken, de kleine dingen zijn op een gegeven moment op. Alleen de grote abstracte begrippen blijven over.. Deze woorden zijn - net als de rest van het verhaal - authentiek, wie er in werkelijkheid ook achter zit. Dit is literatuur die zich bezighoudt met de grote thema's. De ideeën, gedachten, dwalingen hebben een groot soortelijk gewicht en beïnvloeden in ieder geval míjn manier van denken over deze thema's. En ja: voor de onwetende lezer krijgen ze een grotere lading vanuit de kennis van de biografie. En dat is precies de bedoeling. Zo wordt extra invloed uitgeoefend op wat literatuur al eeuwenlang probeert te doen: reflectie teweegbrengen bij de lezer. Op het eigen leven, de eigen standpunten, de eigen overtuigingen. Op een manier bovendien zoals die in het verleden al zo vaak is toegepast. De discussies van de afgelopen week spitsen zich toe op 'het bedrog'. Niemand kijkt naar het doel waarvoor het middel is ingeschakeld. Marketingtruc, wordt gezegd. Dat is te kortzichtig, al hebben wij het natuurlijk wel gebruikt als middel om de boodschap over te brengen. In essentie gaat het bij Emmanuel Lipp, net als bij alle andere auteurs, over de inhoudelijke thema's in al zijn uitingen. Emmanuel Lipp schreef in hetzelfde artikel: "Toen ik een uitgever vond (...) schrok ik eerst toch even terug, want publiceren betekent de verantwoordelijkheid voor je woorden nemen." Dat geldt ook voor ons als uitgeverij. Wij zijn van mening dat we niet te ver zijn gegaan in de presentatie van het pseudoniem. Chinchilla Song is een boek dat stilistisch, thematisch en filosofisch volgens ons groot gewicht heeft in deze tijd. Dat de mystificatie bij sommige mensen verkeerd is gevallen, vinden we erg vervelend. Maar we hopen dat degenen die bezwaar maakten in de toekomst over hun weerstand heen durven te stappen en zich open kunnen stellen voor een authentieke stem die ongekend krachtig is. Sander van Vlerken
Uitgeverij De Geus
Redacteur van Emmanuel Lipp Bijlage In het Belgische blad Huno verscheen op 9 november 2006 een interview met beide schrijvers over Emmanuel Lipp. Het interview wordt hieronder integraal afgedrukt. Complementariteit op het eerste gezicht HUMO Schrijven met z'n tweeën, hoe moet ik me dat voorstellen? STEVEN « We zetten eerst een raster uit, de dramaturgie, en dan begint de invuloefening. Soms geeft de één een voorzet, soms de ander, een tekst kan honderd keer heen en weer gaan. Wat erbij komt of wat we veranderen, onderstrepen we, dan merkt de ander het meteen.» OSCAR « Er staat haast geen zin in het boek waarvan ik nu nog kan zeggen: die is van mij of die is van Steven - 't is ongelooflijk! » Lipp is een zoektocht, hij heeft iets van mij, iets van Steven. Niet één personage van mij had al ooit over zijn organen nagedacht; bij Lipp gebeurt dat constant. Omdat Steven meer vanuit de buik en de duisternis schrijft, ik altijd vanuit ideeën, idealen. Het verlangen, de ander, de verre reis, daar gaat het bij mij altijd over. Als ik samen met Steven schrijf, voelt dat aan als een landing. » De kleur van het behang - zoiets had ik ook nog nooit beschreven. Steven heeft heel gedetailleerde herinneringen, ik heb vage herinneringen aan psychologische interpretaties van mijn ouders en grootouders... Alléén ben ik te ijl, het is heel fijn thuis te komen bij iemand die wortels heeft, die aardser is. » Zo voel ik het ook aan in onze relatie: ik ben al een tijd aan het thuiskomen. Steven is ook degene die kookt, ik pluk de dingen uit de lucht. Ik werd een beetje dol van mijn eigen vrijheid, het is goed voor me samen te zijn met iemand die iets zwaars met zich meesleept. Dat remt me wat af. En misschien help ik hém op te stijgen.» HUMO Hier past een romantisch citaat van Emmanuel Lipp: 'Misschien is gelijkheid tussen mensen wel constructie, niemand is gelijk aan de ander, ik vind gelijkheid ook geen criterium, wel of 'het' werkt of niet... of 'het' klopt, of je samen vol bent.' STEVEN « De dag dat ik Oscar in die trein ontmoette, zei ik hem: 'Wij zijn complementair!' en Emmanuel Lipp is de veruitwendiging van die complementariteit.» HUMO Dat was daar wel complementariteit op het eerste gezicht op die trein! STEVEN « Het wás een magisch moment, ja. Ik kan bij Oscar blijven, precies omdat ik vanuit een heel ander standpunt vertrokken ben. Ik was een echte controlefreak - ik ben nog aan het genezen. Dat was een doodlopend straatje, ik heb veel te leren bij de vloeibaarheid van Oscar.» HUMO In 'Chinchilla Song' hebben Michael en zijn vrouw Eline de grootste geheimen voor elkaar. Kennen mensen elkaar ooit helemaal? STEVEN « Samen met Sara De Roo hebben we het toneelstuk 'Lucia smelt' gemaakt, en daarin werd gezegd: 'We moeten elkaar terugzien om elkaar minder goed te leren kennen.' Toegeven dat je elkaar nooit zal leren kennen, dat zorgt voor veel rust.» HUMO Hoe complementair jullie ook zijn, het zal toch wel voorkomen dat jullie meningsverschillen hebben over de tekst van Emmanuel Lipp? STEVEN « We hebben met Sander van Vlerken bij De Geus een redacteur die zich heel erg moeit, en dat is goed. Hij redigeert niet alleen de teksten, hij gaat ook over het personage Lipp, hij schrapt wat daar niet bij past.» OSCAR « Als duo zijn we op zoek naar een derde! Zo is het. Ken je dat liedje, 't is een Française die in het Duits zingt: 'Ich liebe, liebe zu dritt. Ist der eine müde, der andere ist fit!'» Zwaaien met sleutels
HUMO Hadden jullie op voorhand een plan: na zoveel maanden komen we ermee naar buiten wie Emmanuel Lipp is? OSCAR « Nee, we dachten dat hij lang in de verborgenheid zou kunnen schrijven. Onze uitgever had wel gezegd: 'Maak je geen illusies, na een maand is het allemaal bekend.' Maar dat was dus niet zo.» HUMO Terwijl jullie ten behoeve van de literaire detectives toch zowat met de sleutel hadden staan zwaaien: jullie toneelstuk 'Nest' ging ook over de jeugd van Steven en heeft menige overeenkomst met dit boek, tot de chinchillakwekende vader toe. Voor wie die voorstelling gemist had, stond het allemaal nog eens handig samengevat in Oscars boek 'Inspiration Point', pagina 71. STEVEN « Ach, er waren zoveel teasers. Oscar heeft in De Standaard zelfs een stukje geschreven over 'Chinchilla Song', waarin hij letterlijk stelde dat hij het boek zélf had willen schrijven.» HUMO Het is, schreef hij, 'alsof Emmanuel Lipp diep in mij zit opgesloten en naar buiten wil komen.' STEVEN « Precies! En hij voegde eraan toe dat ik net dezelfde leeservaring had.» OSCAR « Beter kan niet, als hint.» HUMO En toch zo lang niet ontmaskerd: ontgoocheld dat men blijkbaar toch niet zo vertrouwd bleek met jullie werk? OSCAR « We hebben het te goed gedaan. Toen het boek werd aangekondigd, wilde iedereen Emmanuel Lipp interviewen. Per mail vond men niet goed genoeg - men wilde met de camera de gevangenis in! De pers is niet geïnteresseerd in een schrijver als die niet geïnterviewd kan worden, zelfs niet in een moordenaar-schrijver, dat hebben wij ontdekt. Alleen de Volkskrant en De Morgen bleken bereid een tekst van Lipp zelf te publiceren. En die tekst was blijkbaar overtuigend: men geloofde echt dat die man in de gevangenis zat.» HUMO In die brief was een intelligent man aan het woord, tot inkeer gekomen, maar ook met onverwachte inzichten als: 'Een moord is intiemer dan seks.' STEVEN « Ik geloof dat mensen graag willen geloven dat een moordenaar zo over de dingen denkt als het daar stond geschreven, en dat het daarom zo geloofwaardig overkwam. We kregen hele serieuze brieven van mensen die Emmanuel Lipp wilden troosten omdat hij in de gevangenis zat.» OSCAR « Wat hij zegt over de familie van zijn slachtoffers, dat hij ze als een schoonfamilie beschouwt, en dat hij liefde voelt voor zijn slachtoffer, dat is toch allemaal revolutionair?» HUMO Revolutionair? 'Wansmakelijk' was het woord dat ik in enkele reacties las. Want men dacht de inzichten van een echte moordenaar te lezen. Het bleek maar een literaire mystificatie te zijn. OSCAR « 'Het was máár literatuur!': dát maakt me boos. Alsof de waarheid niet in de literatuur zelf kan liggen. Laat een echte moordenaar aan het woord, en hij zal liegen, of niet uit zijn woorden komen. Fictie kan eerlijker zijn, ook al zet de presentatie de lezer hier op het verkeerde been. Of Emmanuel Lipp bestaat of niet, doet niks af aan wat we te zeggen hebben. Het is toch ráár dat mensen teleurgesteld zijn dat Lipp geen moordenaar is. Ik zou zeggen: wees er blij om!» HUMO Een moordenaar die over zijn misdaad spreekt is weer wat anders dan een schrijver die zich in een moordenaar verplaatst. Het is nogal imperialistisch om als schrijver ook nog eens de stem van de 'ervaringsdeskundige' op te eisen. OSCAR « Het zal wel. We moeten de verontwaardigde mensen hun werkelijkheid toestaan, en hun verontwaardiging over de werkelijkheid. Ik geloof dat ze ons allemaal in de armen zullen vallen als ze begrijpen dat wij erachter steken, en waarom we het doen. Lipp is een fictief personage dat we even vooruitgestuurd hebben in de werkelijkheid, dat we nodig hebben om iets wezenlijks te vertellen.» HUMO Iets wezenlijks over moord, over gevangenschap? Hebben jullie research gedaan over moordenaars of gevangenen? STEVEN « In godsnaam nee. Als we het over gevangenschap willen hebben, gaat het eerder over de manier waarop we onszelf gevangen zetten. Probeer maar eens in een hoek te gaan zitten en alleen op je adem te letten - meditatie heet dat dan. Dat is heel moeilijk, er stromen voortdurend gedachten binnen. Zo vrij zijn wij niet.» HUMO Je voelt je geen bedrieger tegenover de mensen die serieus reageerden aan het adres van de 'moordenaar' Lipp? OSCAR « We kregen een brief van een intellectuele mevrouw die zich opwierp als een moordenaarsmoeder, iemand die Lipp totáál begreep en echt de diepte inging - een enorm lange brief was het, over álle thema's die we aanraken. Die mevrouw is nu ontzettend boos, en ik begrijp niet waarom: we hebben de essentie toch met elkaar gedeeld? Als ze niet verdraagt dat Lipp níét in de gevangenis zit, heeft dat toch iets pervers? Ze was in haar brief al erg possessief, blijkbaar dacht ze: 'Daar zit mijn tamme kraai in zijn hokje, hij kan niet wegvluchten, hij is helemaal van mij.' Ze stuurde hem zelfs een onderbroekje op - ik zie ons nog zitten bij het ontbijt, rijstvlokken met melk, en dan dat slipje met patchoeligeur dat arriveert. Zolang Lipp gevangen zat, vond ze hem beheersbaar en aantrekkelijk, maar toen bleek dat hij niet gevangen zat, wou ze 'm niet meer hebben! Die onderbroek hebben we teruggestuurd.» De zaak-Van Themsche

HUMO Hoe spannend was het wachten op de recensies? OSCAR « Ik had een merkwaardig grote afstand ten opzichte van de reacties. Ik had zoiets van: 'Gaat het goed met je, Lipp, fijn dan, en anders heb ik er niks mee te maken.' Dan had ik er nog voor kunnen kiezen er niet mee naar buiten te komen en eens een andere naam te proberen (lacht). » Zo'n pseudoniem creëert een enorme vrijheid, die je eigenlijk ook zou moeten ontwikkelen als het over jezelf gaat. Bij de recensies van mijn volgende boek zal ik denken: 'Nou ja, Oscar, je bent maar één van de mogelijkheden.'» STEVEN « We hebben laatst een prachtige documentaire gezien over François Mitterrand. Hij bezoekt de kapel waar hij zal worden begraven, legt er zich neer met z'n voeten naar het altaar en zegt: 'Ja, zo lig ik goed.' En een beetje later: 'Il faut être passionnément indifférent.' Zo is het: je moet gepassioneerd onverschillig zijn! Dat is niet simpel. Want dat is het wat de mevrouw van de onderbroek zo boos doet reageren: ze heeft zich helemaal geïdentificeerd met ons verhaal, en daar word je doodongelukkig van. Loskomen van wat je overkomt stemt veel gelukkiger.» HUMO Toen Vlaanderen aan het bekomen was van de racistische moorden van Hans Van Themsche, mei dit jaar, lieten jullie Lipp, nog altijd met het 'gezag' van moordenaar, in een lezersbrief op die zaak reageren. 'Ranzig' is die interventie intussen genoemd. Zal ik eens proberen het positiever te bekijken: we hebben hier te maken met eerlijke bewogenheid, vertaald in jullie personage Lipp? OSCAR « Wat kun je dat goed verwoorden: kom mee Emmanuel Lipp spelen! » Die brief was inderdaad een beetje op het randje. Maar wat wordt daar toch allemaal serieus over gedaan!» HUMO De lezer is niet bedrogen in die zin dat het een goed boek is, reageerde Co-Libro-directeur Luc Vander Velpen in de krant. Slechter boek, groter bedrog? STEVEN « Hij bedoelde dat de mensen een geschenk hebben gekregen, en zo is het toch? 'Wat hebben jullie ons áángedaan!' krijgen we nu te horen, terwijl we in feite iets hebben weggegeven.» OSCAR « We schenken onze symbiose weg, omgezet in een boek. Het is een integer cadeau, pak het uit!» STEVEN « Het is niet makkelijk belangstelling te wekken voor een boek over een wezenlijk thema als vrijheid en gevangenschap. We hebben een link spel gespeeld. Tegelijkertijd krijgt de eerste de beste tv-figuur de volle aandacht als hij een boek schrijft: is dat niet het grootste bedrog? » Waar zijn we eigenlijk over bezig? Zolang je geen echte fraude pleegt, mag je toch wel een beetje met de media spelen! Kijk hoe ze dat zelf doen: al die reality-tv... De mensen denken toch niet dat dat níét geënsceneerd is?» HUMO Over televisie gesproken: dat is een plek waar we jou als - nochtans veel geprezen - acteur weinig zien. STEVEN « Toen ik begon te acteren heb ik twee seizoenen meegedraaid in de tv-serie 'Het Park'. Ik was toen 22, ik herken mezelf niet eens meer - Eén herhaalt de serie nu in de namiddag. Na twee seizoenen vond ik dat mijn rol uitgespeeld was, ik ben eruit gestapt en heb het televisiewerk stopgezet. » Voor film word ik niet gevraagd. Misschien ben ik te duur (lacht). Of ben ik te selectief geweest: ik heb er altijd op gelet mezelf niet te grabbel te gooien, en ik kom al helemaal niet op de juiste feestjes. Misschien kán ik het niet, film: ik begin het me af te vragen (lacht).» HUMO Je vriendin Sara De Roo heeft, toen ze in 'De parelvissers' meedeed, gemerkt hoe groot de impact van televisie kan zijn voor een acteur: 'Je gaat naar de supermarkt en je ziet dat er iets veranderd is.' STEVEN « Ze stond daarvan te kijken, ja. Zelf hoef ik absoluut geen BV te zijn, ik ben heel gelukkig in het theater, ik word bij NTGent omringd door interessante mensen. Maar in deze gemediatiseerde wereld begin je weleens te twijfelen: 'Oei, moet ik mijn gezicht soms niet iets meer laten zien?'» Pruik en bril
HUMO Terug naar Lipp, de ontknoping. Het begon ermee dat Steven op de Boekenbeurs wou signeren. Een acteur kan niet te lang zonder aandacht? STEVEN « We hebben een Lipp-outfit, pruik en bril: geen mens zou me hebben herkend.» OSCAR « Steven wou weleens een lezer van dichtbij zien, geloof ik. En toen bedacht iemand van De Morgen dat die Lipp toch in de gevangenis zat: hoe kon die dan signeren?» HUMO Jullie uitgever had De Morgen voor de voorpublicatie van Lipp laten betalen 'omdat die man in zijn omstandigheden toch geld nodig had': dan gaan mensen wat beter opletten. OSCAR (lacht) « We konden het geld best gebruiken! In ieder geval: toen De Morgen erachteraan ging, werd de uitgever bang en de signeersessie werd afgelast. Dan werd het echt lastig, een leugentje hier, een leugentje daar, en we dachten: 'Nee, hier hebben we ook geen zin in, tijd dat we ermee naar buiten komen.'» HUMO Intussen was het gissen begonnen: is het Grunberg? Komrij? Annelies Verbeke? Is het Oscar van den Boogaard? Is dat het soort spelletje waar jullie van genieten? STEVEN « Ach, 't is wel grappig.» OSCAR « Mij zegt het niks. Toen 'De geschiedenis van mijn kaalheid' van Marek van der Jagt verscheen (een Weens auteur waarachter zich Arnon Grunberg verborg, ms) verbleef ik in Wenen, en ik ben kalend: geen wonder dat men toen bij mij uitkwam in een stuk in Vrij Nederland. Je moet soms al eens een dekmantel zijn voor je collega's, denk ik dan maar.» HUMO Tevreden dat je Het Geheim nu niet meer moet torsen? STEVEN « Nee, wat is er leuker dan een geheim hebben met elkaar: 'Jij mag het weten, maar niemand anders!'» OSCAR « En dat geheim valt nu weg (gespeelde zucht)...» HUMO Je had het geheim kunnen hernieuwen door weg te kruipen achter Pearl Sweetlife: waarom geef je dat pseudoniem nu al weg? OSCAR « Wij wilden dat graag geheim houden, en we hadden daar nog wel de energie voor, maar de uitgever heeft geen zin in nóg een mystificatie. Dus vertellen we het nu maar.» HUMO Ik ga ervan uit dat er nog wel andere reïncarnaties zullen volgen. Want reïncarnatie is vast iets waar jullie in geloven? OSCAR « Als je goed naar een ander kijkt, zie je altijd meer dan de werkelijke geschiedenis hier op aarde, dat is duidelijk. Als ik naar Steven kijk, zie ik gemeenschappelijke gereïncarneerde wezens, ik zie tropische eilanden, ik zie mezelf in een bloemenjurkje...» STEVEN « Ik geloof dat, als je ter wereld komt, er al dingen op je harde schijf staan. Er is een nieuw programma gestart, het vorige is gewist, maar die harde schijf bestaat nog. Is dat geloven in reïncarnatie? Als ik al iets geloof, is het dat we hier op aarde zijn om af te leren, om tot de essentie te komen.» HUMO Veel ruimte voor nieuwe reïncarnaties is er op korte termijn niet: eerst moeten jullie dat loodzware programma van Lipp & Sweetlife afwerken. Het heeft iets van een tienjarenplan uit de Sovjetstal. OSCAR « Het heeft meer met gulzigheid te maken, met zin, dan met planning. We hóéven dat toch niet te doen? Niemand zit erop te wachten, behalve wij. Omdat we zo nieuwsgierig zijn waar we zullen uitkomen.» Mark Schaevers