Tjeempie, of Liesje in luiletterland door Remco Campert

1. Beschrijvingsopdracht Korte motivatie boekkeuze Dit boek heb ik gekozen omdat mijn trainer dit boek zelf ook heeft gelezen. Hij zei tegen mij dat ik het wel een interessant boek zou vinden. Ik heb het gelijk uit de bibliotheek en ben het gaan lezen. Eerste persoonlijke reactie Ik vind het een leuk boek, het is erg lachwekkend met veel humor er in. Verder is het geen moeilijk verhaal om te snappen. Ook is het wel een interessant verhaal waar het seksgebied van een andere kant wordt beschreven dan dat je normaal hoort of leest. Het is niet echt spannend, maar af en toe zit er wel iets spannends tussen. Ook vind ik het wel een origineel verhaal omdat ze schrijvers langsgaat om te interviewen en te vragen wat seks is. Korte samenvatting van de inhoud De schandelijke paastaak van meneer van Dale

Elizabeth van Zuylen (roepnaam Liesje) heeft een taak voor de paasvakantie gekregen. In haar woonplaats Wassenaar zit ze met haar moeder aan het ontbijt. Mevrouw Van Zuylen vindt dat de jeugd flink aangepakt moet worden en besluit dit met de dames van de Zedelijke Pantsering te bespreken. Meneer van Dale wil dat de leerlingen het leven niet alleen uit boeken leren kennen. Daarom moet Patrick van Haeren parlementsleden bezoeken en Liesje moderne schrijvers. Moderne schrijvers zijn viezeriken, vindt haar moeder, ze schrijven over seks. Liesje kent het woord niet. Haar moeder valt op de sofa neer. Opgewonden beweegt ze haar onderlichaam. Stel dat Liesje het Roofdier tegekwam! Er wordt gebeld. Dienstknecht James kondigt de dames van de Zedelijke Pantsering aan. Is het niets dat Japanners met kuikens doen? Buur- en schoolvriendje Patrick van Haeren kent het woord seks evenmin. Hij is met Liesje in de tuin van zijn ouders geklommen. Was het niet Engels voor zes? In India had je Sikhs. Volgens Liesje moet het Roofdier heel erg zijn. Patrick zegt dat die dan misschien weet wat seks is. Terwijl ze naar de betekenis gissen, zijn hun handen onwllekeurig in elkaars kruis op onderzoek gegaan en het wordt tijd even het schuurtje te bezoeken. Als Liesje er het stro van zich afgeveegd heeft, vertelt Patrick dat zijn vader ook tegen de Paastaak is. Het is een corrupte bende op het Binnenhof. Stel dat ze de Paastaak niet uitvoeren? Meneer van Dale past bij zich thuis originele straffen toe. Als je er in bad lag gooide hij er een straalkacheltje bij. En zijn in leer gekleede echtgenote, de kinderboekenschrijfster Norma van Dale-Stokbroek, verleende assistentie. Liesje besluit naar Amsterdam te gaan: daar wonen veel schrijvers. Een toffe tsjik en een koele vogel samen tussen de reels. Cees Bakels zit stoned in de trein. In de verder lege coupé gaat Liesje tegenover hem zitten. Hij negeert haar en wijdt een gedicht aan het vee in de wei. Liesje vraagt of hij naar de hoofdstad gaat en of hij een schrijver kent. Cees zegt er een te zijn. Geïnteresseerd bekijkt ze rond zijn kruis strak zittende jeans. Cees schrijft gedichten: pure informatie zonder emotie of gevoelens. De trein bereikt Haarlem. Om er een stickie te roken gaat hij naar het toilet en Liesje volgt hem. Terwijl hij opsteekt, haalt zij het onder zijn jeans verborgene uit de gulp en controleert het met de mond op echtheid. In Amsterdam aangekomen likt ze haar lippen af. Ze vraagt Cees wat seks is. Volgens hem is het lichamelijke interactie. Er zijn beste schrijvers in die schoolklasse. Een brildragende man op een Locomotief-fiets kijkt Liesje aan en rijdt blozend verder. Ze vraagt een keurig geklede heer waar ze schrijvers kan vinden. Hij adviseert haar het bij klassieken als Cats te houden. Hij pakt haar hand en brengt die in de buurt van zijn kruis. Als zij daar het een en ander verricht, zal hij zeggen waar moderne schrijvers te vinden zijn. Weldra maakt de man zich kermend uit de voeten. Op het Stationsplein bevindt zich een inlichtingengebouw. Het meisje aan de balie vraagt welke schrijvers Liesje op het oog heeft. Liesje bedenkt dat haar moeder wel ongerust zal zijn. Die heeft inderdaad James geinstrueerd Liesje voorzien van een feestwinkelvermomming na te reizen. Liesje legt de baliejuffrouw het Roofdier voor. Het is niet zeker dat hij in de hoofdstad is; Liesje moet maar op de gouden helikopter letten waarin hij zich verplaatst. Dan herinnert de informatrice zich dat zij op straat is opgepat daar de Best Gekapte Schrijver van Nederland. Ze geeft Liesje zijn adres. Het roofdier heeft een zwak moment. Het Roofdier zit in geldnood. In de bar wordt door de barkeeper te veel gepraat en het Roofdier verkoopt hem een paar klappen. Het Roofdier spreekt en schrijft de taal van het volk. Dat volk leest hem de laatste tijd minder en de mokkels beginnen hem te mijden. Ten tijde van zijn eerste boek had hij meiden bij de vleet en vrienden te over. Een binnengekomen politieagent vraagt van wie de helikopter is die het verkeer belemmert. Wanneer hij ontdekt dat die aan het Roofdier toebehoort, verontschuldigt hij zich en vertrekt. Het Roofdier bedenkt dat er iets mis moet zijn met zijn imago. Daardoor leest het publiek hem niet meer. Hij begint te huilen. De barkeeper, die het ziet, krijgt twee meppen op z’n ogen. Het Roofdier geeft een ruime fooi en verlaat de bar. Als de helikopter opstijgt, stapt Liesje uit de tram. De best gekapte schrijver van Nederland en het boordevolle niet-zijn. Liesje belt aan bij de Best Gekapte Schrijver van Nederland. In zijn wachtkamer zitten vier meisjes en twee jongens. De jongemannen beginnen een discussie die bestaat uit het elkaar toeroepen van namen en begrippen uit de WO II. De Best Gekapte Schrijver van Nederland roept hen als eerste binnen. Als Liesje eindelijk aan de beurt is mag ze zich in de behandelkamer uitkleden. Intussen voert de schrijver een telefoongesprek over de revolutie. Liesje strekt zich uit op de behandelbank. Ze denkt aan Patrick en verbeeldt zich dat hij haar nodig heeft. De schrijver kleedt zich ook uit en legt haar desgevraagd uit wat seks is. Het is de filosofie van het Zijn in de praktijk. Hij beschikt over het Zijn, terwijl zij met Niet-Zijn behept is. Hij heft haar Niet-Zijn op door het met Zijn te vullen, wat uitmondt in Wel-Zijn. Dan kleedt hij zich aan en wijst haar de deur. Seks is vurrukkuluk, maar je kunt het niet in een kano doen. Er is veel politie op de been. Liesje vraagt een agent waar ze iets te eten kan krijgen maar moet van hem opdonderen. Er zijn groepen jongeren op straat. Op borden die ze met zich meevoeren, verbieden ze de komst van ene Klaas. Een andere groep jongeren is tegen Klaas en predikt de revolutie. Een derde groep, voorzien van bloemen, propageert liefde en prijst op een stencil de ‘lufsien’ aan, alsmede de ‘lufpowezie’ van Pim. Zou Pim een moderne schrijver zijn? De man met de fiets duikt weer op. ‘Vurrukkulluk’, luidt zijn gemompelde oordeel. Als ze hem vraagt waar het lufsenter is, schrikt hij zich rot. Hij zegt dat hij verliefd op haar is, waardoor hij niet kan schrijven. Hij weet niet zeker of hij een moderne schrijver is. Ze springt bij hem achterop. Hij zegt dat seks is dat twee of meer mensen in bed of elders met elkaar doen. Bij het lufsenter rijdt hij zonder omkijken weg. Het trouwe faktotum en de klaaswording. Met een witte aanplakbaard zit James in de trein. Als hij Liesjes vader was, zou ze op de blote billen krijgen. Maar hij had Van Zuylen op diens sterfbed beloofd dat hij niet aan haar zou komen. Hij valt in slaap en ontwaakt als er een bierflesje in zijn mond geduwd wordt. Drie jongemannen willen hem voor de televisie interviewen. In Amsterdam wordt de huisknecht voor Klaas aangezien en hij krijgt een menigte achter zich aan. De Best Gekapte Schrijver van Nederland blijft alleen achter. Liesje maakt een kosmiese trip. In het lufsenter wordt Liesje begroet door Pim en Mien van de Lufsien, die in alles luf zien. Pim treedt op. Communicatie is luf. Liesje gaat met hem en Mien mee naar huis. Volgens Pim is seks communicatie. Hij deelt suikerklontjes uit en ze belanden met z’n drieën in bed. Als het suikerklontje begint te werken, trekken allerhande beelden aan Liesje voorbij. Hoe houd ik hem verborgen voor de dames van de zedelijke pantsering? Terwijl het Roofdier aan vroeger denkt, verdwaalt hij met zijn helikopter. Een huilbui. De benzine raakt op en hij maakt een noodlanding in een Wassenaarse tuin. Mevrouw van Zuylen ziet het opgewonden aan. Aan haar voeten zakt het Roofdier in elkaar. Een moeizame ploeteraar in de wijgaard des heren. Liesje wordt in de buitenlucht wakker. Ze ontwaart een boerenstulp. De woning heet Huize Walgra. Ze kijkt naar binnen. Een winterpeen etende man zit een brief te schrijven. Hij drinkt jenever en kneedt zijn mannelijk deel. Aan de paal staat Patrick vastgebonden, Indianenveren op het hoofd. Ze bonst op de deur. De schrijver doet open en spreekt haar plechtstatig toe. Ze kan de Grote Apachekoning meekrijgen; hij viel in het gebruik tegen. Patrick had gemeend dat hier een parlementslid woonde; het huis was naar Walgra genoemd. Er woonde echter een schrijver; geen moderne schrijver maar een broodschrijver. Volgens hem is seks alleen maar treurigheid. Vraag dat maar aan je moeder. De paasvakantie is voorbij. Liesje maakt het ontbijt klaar, mevrouw Van Zuylen blijft nog liggen. Sinds het Roofdier inwoont, is het gezelliger. Moeder is vrolijker, en James is vertrokken. Uit Amsterdam had hij een ansichtkaart gestuurd met een zegening van Klaas. Het Roofdier is volgens moeder Liesjes nieuwe papa. Als ze hem vraagt wat seks is, antwoordt hij dat ze dat maar aan haar moeder moet vragen. 2. Verdiepingsopdracht 1 Vertelsituatie Er is in Tjeempie een anonieme verteller aan het woord die de zaken als een god bestiert. Liesje wordt in het eerste hoofdstuk ‘in beweging gebracht’; zij worden met een paastaak een queeste, belast. Ze is ‘op de rails gezet’ als zij in de trein haar eerste moderne schrijver ontmoet en hiermee nemen de avonturen een aanvang. Thematiek Het motte van ‘Tjeempie!’ luidt: ‘sex is far too important a matter to be left merely to writers.’ Campert heft dit zich aangetrokken en zijn heldin ermee opgezadeld. Het thema van het boek is de generatiekloof, die door seks gesymboliseerd wordt. We hebben te maken met twee partijen: de jeugd (Liesje en Patrick) en de ouderen (mevrouw Van Zuylen, meneer Van Dale). Beide worden door seks geobsedeerd. De obsessie (of in het geval van de jongeren fascinatie) komt bij Liesje en Patrick voort uit onschuldige nieuwsgierigheid, bij mevrouw Van Zuylen uit frustratie – zij gaat om met dames van de Zedelijke Pantsering. Hoe jonger de figuren in de roman zijn, hoe minder ze van seks een probleem maken. Cees Bakels kijkt aanvankelijk vreemd op als Liesje zijn gulp openritst, maar al gauw laat hij haar tevreden haar gang gaan. Pim en Mien van de lufsien zijn ouder dan Liesje en Patrick, maar zijn in hun taalgebruik zo kinderlijk en onschuldig dat ze haar zonder bedenking bij zich in bed nemen. Het door mevrouw Van Zuylen zo verfoeide Roofdier is in zijn gedrag erg adolescent. Voor hem is seks een tijdverdrijf, daartoe gebruikt hij het onderlijf. De Best Gekapte Schrijver van Nederland is ouder en wijzer. Hij bekijkt de zaak filosofisch. Hij gaat met Liesje naar bed en wijst haar vervolgens de deur. De briefschrijver staat ver van de ongecompliceerde Liesje en Patrick af. Zijn seksuele techniek is de hunne dan ook niet. Hij bindt Patrick aan een paal vast en zet hem Indianenveren op het hoofd. Niemand kan, ondanks het lichamelijk verkeer dat voortdurend plaatsvindt, uitlegen wat seks precies is: de generatiekloof is zo groot dat zelfs praktijkvoorbeelden niets uitrichten. Als de schrijver van het boek het Liesje in de persoon van voorbijganger met fiets tracht duidelijk te maken, komt hij niet verder dan een vage praat. Logisch: hij is verliefd op haar en kan daardoor niet schrijven. Hoe kan de generatiekloof overbrugd worden? Door de twee kampen tot elkaar te brengen. Het Roofdier staat met zijn adolescente gedrag tussenbeide in. Hij is weliswaar volwassen, maar handelt daar niet naar. Ondanks zijn stoere gedrag drinkt hij niets sterkers dan cola. Als bron van ontucht vormt het Roofdier voor de seksueel gefrustreerde mevrouw Van Zuylen een buitenkans waar zij geen weerstand aan kan bieden. Wanneer het Roofdier bij haar is ingetrokken hebben de twee kampen zich verzoend en is de generatiekloof gedicht. Mevrouw Van Zuylen is veel vrolijker geworden, en met het roofdier kan Liesje lachen. Ze weet nog steeds niet precies wat seks is, maar ze weet wel bij wie ze voor het antwoord terecht kan. ‘Tjeempie!’ heeft veel weg van een sprookje. De ondertitel draagt daartoe bij: ‘Liesje in Luiletterland’ klinkt als een variant op ‘Alice in Wonderland’. Net als Alice beleeft Liesje avonturen die onwerkelijk zijn, maar door haar onbevangenheid biedt ze elke situatie waarin ze verzeild raakt, het hoofd. Ruimte Het verhaal begint in Wassenaar maar speelt zich eigenlijk af in Amsterdam, ook eindigt het verhaal weer in Wassenaar. Er is verder rest bijna geen ruimtebeschrijving. 2. Verdiepingsopdracht 2 (tekstbestudering) Autobiografie
Het boek is totaal niet autobiografisch. Het verhaal is helemaal verzonnen. Ik denk niet dat er iets in zit wat autobiografisch is. Het kan misschien zijn dat hij zijn seksuele fantasieën wil vertellen, maar dat kan ik me niet voorstellen. Het boek bevat dus totaal geen autobiografische elementen. 3. Verdiepingsopdracht 3 (tekstbestudering) Bespreek de plaats van het boek in het hele oeuvre van de schrijver. Vergelijk daartoe de thematiek van het boek met de algemene thematiek van de schrijver, zoals die blijkt uit de bestudeerde achtergrondliteratuur. Tot de jaren zestig ging Camperts voorkeur het sterkst uit naar het schrijven van poëzie. Dat zie je al een aantal werken van hem, zoals de ‘Scènes is Hotel Morandi’, waarin hij op bijna vertederde toon de voorzichtige wedergeboorte van zijn poëtische activiteit verbeeldt. Na de jaren zestig gaat zijn voorkeur liever uit naar het schrijven van proza. Wat je wel veel ziet bij Camperts werken is dat hij graag van verrassende taalspelletjes hout. Deze spelletjes accentueren het speelse en tegelijkertijd verhullende karakter van zijn stijl. Campert heeft vele verschillende verhalen geschreven. Hij begon dus veel met poëzie en later ging hij over op proza. De boeken die wel wat weghebben van ‘Tjeempie of Liesje in Luiletterland’ zijn de boeken: ‘Het leven is vurrukkuluk’ en het boek ‘Liefdes schijnbewegingen’. In ‘Het leven is vurrukkuluk’ gebruikt Remco Campert dezelfde taalspelletjes als in ‘Tjeempie of Liesje in Luiletterland’. Maar in ‘Liefdes schijnbewegingen’ gebruikt Remco Campert niet alleen de verrassende taalspelletjes, maar is ook het thema vrijwel hetzelfde. Verder zijn er niet echt boeken die hetzelfde thema hebben als ‘Tjeempie of Liesje in Luiletterland’. Bron: - Koos Hageraats - Kritisch Literatuur Lexicon, augustus 1987
4. Evaluatie Ik vond het een ontzettend grappig en leuk boek. Ik heb me totaal niet verveeld toen ik dit boek aan het lezen was. Ik heb geen enkel moment gehad dat ik niet meer wou doorgaan met het boek. Ik vond het af en toe wel een beetje erg seksistisch, maar het was een tof boek. Ik heb het met veel plezier gelezen. De verdiepingsopdrachten vond ik erg moeilijk. Ik heb er wel vrij veel informatie over gevonden, maar het was zo veel dat ik niet meer wist wat ik van al die informatie nemen. Ik vind wel dat ik veel van die opdrachten geleerd heb, want ik heb nu dit boek vergeleken met andere boeken. Dit kan mij aan het denken zetten door nog meer boeken van Remco Campert te gaan lezen, of juist niet. Samengevat vond ik het een heel leuk boek, en de verdiepingsopdrachten waren moeilijk, maar wel leerzaam.