Lek (2000)

Algemene gegevens – titel: Lek – regisseur: Jean van de Velde – jaar: 2000 – land: Nederland – hoofdrolspelers: Cas Jansen, Ricky Coole, Victor Löw, Thomas Acda – genre: actiethriller – bioscoop: Varossieau Theater, Almelo Plot – Eddy is getrouwd met Ria en werkt bij de politie. Met zijn carrière wil het niet echt vlotten. Bovendien lukt het deze twee jonge mensen niet om een kind te krijgen. Op een dag vraagt het CID (Centrale Inlichtingen Dienst) Eddy te bemiddelen bij een ontmoeting met Jack, een oude jeugdvriend van hem die op zeer voortvarende wijze het criminele pad bewandelt. Voor Eddy is dit een kans om hogerop te komen. Jack, inmiddels vader geworden van een wolk van dochter, grijpt de mogelijkheid om informant van de politie te worden met beide handen aan. Hij kan een 'nieuw leven' leiden met behoud van hash transporten in ruil voor informatie die kan leiden tot de val van de grote drugsbaas Haveman. – De enige voorwaarde die Jack heeft om deze riskante dubbelrol te aanvaarden is dat Eddy, en Eddy alleen, de enige is met wie hij contacten onderhoudt. Eddy vertrouwt hij. Eddy verlinkt hem niet. Eddy weet hoe Jack kan zijn als hij genaaid wordt. Eddy is zijn levensverzekering. Tegen wil en dank en onder druk van het belang aanvaardt Eddy zijn rol als 'runner' van deze bijzondere, criminele informant. – Maar als gaandeweg blijkt dat de door Jack geleverde informatie leidt tot politie-acties die op het laatste moment telkens net mislukken doordat de criminele partij er lucht van heeft gekregen, wordt het steeds duidelijker dat niet alleen de criminelen een 'lek' hebben, maar dat er waarschijnlijk bij de politie ook een 'lek' zit. Eddy verdenkt in eerste instantie zijn directe chef Berg, maar bewijzen heeft hij niet. – Zowel het politie-apparaat als de criminelen gaan op zoek naar hun lek, en proberen dat ieder op hun eigen wijze te dichten. En Eddy dreigt een speelbal te worden van criminelen en politie in hun jacht naar de verraders. Eddy weet niet meer wie hij kan vertrouwen en ziet zich genoodzaakt door de dreigementen van Jack, die weet dat als zijn naam boven tafel komt een criminele liquidatie zijn lot zal zijn, actief op zoek te gaan naar de 'foute jongen' in het politie-apparaat. Eddy isoleert zich hierdoor meer en meer van zijn collega's. Als het duidelijk wordt voor de criminelen dat Eddy de runner is van de criminele informant, krijgt hij ook nog deze mannen op zijn dak. In een ultieme poging recht te zetten wat krom is, ziet Eddy alles mislopen wat maar mis kan lopen, en komen Jack en Eddy tegenover elkaar te staan. Na een intimidatiepoging op zijn vrouw, neemt Eddy uiteindelijk het heft in eigen handen. Middelen – Lek speelt zich af in Amsterdam, ten eerste in het 'hol' van de criminelen. Dat is een vrij kale ruimte achter een kroeg. Er staat een karaoke-tv en een paar stoelen. – De tweede lokatie is het politiebureau. Veel bureaus, stoelen en een kleedkamer met kluisjes. Alles is blauw geschilderd. – Een ander gedeelte van het verhaal speelt zich af in het asiel waar Eddy's vrouw werkt. Dat is een oud pand buiten de stad. Van binnen lijkt het wel een oude slachterij. Veel kooien, scherpe vleeshaken en klapdeuren. – Door deze ruimtes kun je duidelijk zien in welke situatie Eddy zich bevindt en van wiens kant de zaak belicht wordt. Het kale, steriele politiebureau aan de 'goede' kant en het rookhol aan de 'slechte' kant. – De 'duistere kanten', dus de scènes met de criminelen zijn wat donkerder belicht. De politie opereert telkens bij daglicht, om te laten zien dat zei de goede kant zijn. – Eddy is de hele film keurig gekleed. Meestal in politieuniform, maar ook in een leren jasje en een donkere trui. Hierdoor is hij de keurige, naïeve diender. – Ria gaat steeds losjes gekleed. Meestal draagt ze een rode, leren jas en een veelkleurige muts. Als ze in elkaar wordt, draagt ze een pyjama. Ze is een aardige, hardwerkende vrouw met een hart voor dieren en een zwak voor Eddy. – Jack is duidelijk 'fout'. Hij heeft enorme bakkebaarden en opzichtige kleding. Bovendien rijdt hij in een Lamborghini. Hij is duidelijk een protserig type. – Mede-agent/crimineel Franco. Hij loopt ook meestal in uniform. In andere scènes loopt hij ook in een leren jack, maar hij draagt gympen en heeft een baardje, wat hem een beetje 'volks' aanzien geeft. Hij is een lek, en dat kun je aan hem zien. Aan de ene kant 'goed' met zijn uniform, aan de andere kant 'slecht' met zijn leren jekkie en zijn Bargoens taalgebruik. – Er werd weinig gebruik gemaakt van muziek. In de meeste scènes draaide het om de dialoog, dan leidt de muziek alleen maar af. Wel werd wat opzwepende (bas)gitaarmuziek gebruikt om een aantal achtervolgingsscènes wat spannender te maken. Aan het begin van de film kwam er muziek uit de karaokemachine. – Speciale geluidseffecten werden (bijna) niet gebruikt.
Personages – Eddy Dolstra (Cas Jansen): is een jonge, onervaren diender. Hij is getrouwd met Ria en houdt veel van haar. Hij wil graag hogerop, maar dat wil niet echt lukken. Als hij een kans krijgt, grijpt hij die met beide handen, niet wetend waarin hij verzeild zal raken. Hij durft eigenlijk niet op te staan tegen mensen. Niet tegen de criminelen, niet tegen politiemensen. Pas als zijn vrouw in elkaar geslagen wordt, neemt Eddy het heft in eigen hand, en gaat achter topcrimineel Haveman aan. – Ria Dolstra (Ricky Coole): is de vrouw van Eddy. Ze werkt bij een dierenasiel en probeert al twee jaar tevergeefs zwanger te worden. Als de criminelen weten dat Eddy runner is van een informant, slaan ze (de inmiddels eindelijk zwangere) Ria in elkaar. Ze moet geopereerd worden en de vrucht wordt weggehaald. De criminelen zien haar als een extra doelwit om Eddy het lastig te maken om tegen hen op te treden. – Jack (Sjakie) Boon (Victor Löw): is een oude jeugdvriend van Eddy. Hij leek vroeger een slome, domme jongen (hij slist een beetje), maar via drugs- en wapenhandel heeft hij een vermogen verdiend. Hij draagt dure pakken en rijdt in een Lamborghini. Hij is keihard. Maar ondanks dat laat hij ook een sentimentele kant zien. Hij herinnert Eddy voortdurend aan hun jeugd samen, als Eddy overmoedig dreigt te worden. Hij komt thuis onverwachts op bezoek en geeft hem een worstelfoto van vroeger, die later een cruciale rol gaat spelen. Eddy was vroeger een klein, stotterend jongetje en Jack nam hem in bescherming. Hij is in Jacks ogen altijd dat kleine jongetje gebleven. Jack heeft ook een dochtertje, Jackie, en hij zorgt goed voor haar, maar slaat de onverschillige moeder het ziekenhuis in. Hij is een instabiele man en pleegt uiteindelijk zelfmoord. – Franco (Thomas Acda): is een collega van Eddy bij de politie. Samen zijn ze een duo bij het straatsurveilleren. Franco is echt een Amsterdamse diender, een kind van de stad. Hij rookt voortdurend, slaat nogal Bargoense taal uit en vertelt bij voorkeur verschrikkelijk flauwe moppen. Hij is het lek aan de kant van de politie, hij hoort bij de bende van Haveman. Hij is geen slimme man: hij laat zich door Haveman en de politie in het rond schuiven. Aan het einde wordt hij ontslagen door de politie en geliquideerd door Haveman. – De hoofdpersonen vertellen veel over elkaar: Eddy over Jack, Jack over Haveman enzovoort. Zo kom je veel informatie over de hoofdpersonen te weten. – Er zitten een paar kleine flashbacks in de film. Eddy weet namelijk niet wie hij moet verdenken. Na elke mislukte politieoperatie zie je zijn herinneringen om te laten zien wie hij ervan verdenkt het lek te zijn. – In een tijd van corruptie en vervalsing laten de hoofdpersonen precies zien waar het om draait. Eddy is de naïeve jongeling wiens eerlijkheid wordt misbruikt, Ria is de liefhebbende vrouw die wordt gezien als een speelbal, Jack is een typisch produkt van zijn criminele jeugd en is blijven hangen in het patsersmilieu, Franco is de domme loopjongen van de topcrimineel die met niemand mot wil. Ze laten zien waar het in deze tijd bij zowel de politie als in het criminele milieu om draait: geld en macht. Thematiek en interpretatie – Het thema van deze film is 'vertrouwen'. Eddy gaat in op het aanbod van CID-chef Ferdinand de Wit (Gijs Scholten van Asschat) en graaft daarmee een kuil voor zichzelf. Hij wordt de runner van een informant. Gaandeweg, als beide partijen een lek ontdekken, laten ze hem stikken en keren zich tegen hem. Iemand laat telkens de politieoperaties mislukken. Maar wie? Eddy heeft geen idee. Franco? Of zijn chef Berg? Als hij niet snel het lek vindt, kan hij zijn baan vergeten. Hij kan niemand vertrouwen in dit complot. – Jean van de Velde heeft deze film geregisseerd met een knipoog naar de IRT-affaire. Hij wil ons laten zien hoe corrupt en verrot het politiekorps is. De politie hoort ons te beschermen, maar heeft te grote eigenbelangen. "Het verhaal speelt zich af in Amsterdam, maar criminele broeinesten zitten overal, en topcriminelen als de Hakkelaar hoef je alleen maar een andere naam te geven", aldus de regisseur. – "Lek" is geïnspireerd op het boek "Sans rancune" van Jan van Daalen, dat ik nergens heb kunnen vinden. Boeiende werking – Aan het begin leek de film wat onsamenhangend. De korte scènes met veel dialoog leken los van elkaar te staan. Maar gaandeweg raakte Eddy in moeilijkheden en kreeg ik plezier in de film. Ik wilde graag weten of hij er nog levend uitkwam en -natuurlijk- of het goede zou zegevieren en Haveman en de bende opgepakt zou worden. Eerst kon ik me helemaal niet zo inleven in Eddy, hij leek zo'n anti-held, maar nadat Franco hem verraden had omdat Eddy een tas met smeergeld had gevonden die vervolgens verdween, merkte ik dat ik helemaal met Eddy meeleefde. – De regisseur probeerde vooral de aandacht vast te houden door tijdelijk op een andere verhaallijn over te stappen, vooral Eddy's relatie met Ria. Dat stoorde me niet tijdens het kijken, integendeel, ik beschouwde het als een essentieel onderdeel van de film. Bovendien vielen aan het einde alle verhaallijnen samen. Camerawerk en montage – De scène die mij het meeste is bijgebleven is, is de achtervolging in het dierenasiel van Eddy's vrouw. Haveman ontdekt Eddy als runner van de informant en laat hem achtervolgen. Dit leidt tot een superspannende jacht door het asiel met veel honden die onverwachts beginnen te blaffen en klapdeuren die de achtervolgde verraden. Afwisselend krijg je het perspectief van Eddy, de achtervolgers, de dieren in de kooien en een neutraal perspectief. Na elke wisseling ben je even gedesoriënteerd en dat maakt het erg spannend. – Een andere goede scène was een autoachtervolging, waarbij Eddy wordt opgejaagd door de bende van Haveman. Hij heeft een bevroren voorruit, waardoor hij geen idee heeft waar hij zich bevindt, of waar hij heen moet. Afwisselend zie je de bevroren voorruit en een close-up van Eddy's gezicht. Hij staat duidelijk doodsangsten uit. – Over de totale film kan ik weinig zeggen, want ik vond het zo spannend dat ik vergat op te letten! Recensie – Ik vind dat de regisseur goed heeft uitgebeeld wat hij te zeggen had. Hij had het over vertrouwen hoe te handelen als je niemand vertrouwen kan. Eddy is een doorsneevent, hij laat zien wat we waarschijnlijk allemaal gedaan zouden hebben. Dat maakt de film zo geloofwaardig. – Ik vind het goed dat de hoofdpersoon zo'n jonge, nuchtere persoon is. Eddy's karakter is een perfekte balans. Hij is geen geromantiseerde superheld die 120 minuten met zijn pistool loopt te zwaaien, noch een levenswijze oude rot met een morsige jas en dito hoedje die het hele gebeuren al van tevoren had voorspeld. Eddy laat zich eerst overrompelen, maar staat ten slotte op en aanvaardt de gevolgen. – Ten tweede geeft de film een goed beeld van het landerige politieleven. Het hangen boven de laptop, het lekkende dak van de kleedkamer, het duffe straatsurveilleren, kortom: het verlangen naar spanning en avontuur. – De film heeft ook een prachtig slot; geen happy end, maar toch een bevredigend en geloofwaardig einde. Nadat Jack zelfmoord heeft gepleegd, ontfermt Ria zich over Jacks dochtertje, omdat ze zelf onvruchtbaar is geworden. Eddy draait de bak in voor de moord op Haveman. In de laatste scène draait het hek open en begroet Ria Eddy. Hij is vrij. – Slecht vond ik aan de film sommige stereotypen bij de 'bad boys'. De film zet de politiekant heel geloofwaardig neer, maar de criminelen zijn een soort André Hazes-fanclub, met grote bakkebaarden en Hannibal-achtige lachjes. – Cas Jansen: Eddy Dolstra. Vond ik erg overtuigend, hoewel hij soms wel erg angstig keek. Hij past erg bij Eddy's karakter. – Ricky Coole: Ria Dolstra. Rare naam, Ria, voor mensen van haar leeftijd. Ze werkt bij een dierenasiel en draagt ook zo'n bijpassende gebreide regenboogmuts. Ze kwam niet zo veel voor in de film, maar in de scène waarin Ria in elkaar geschopt wordt, leefde ik helemaal mee, dus kwam het heel goed over. – Victor Löw: Jack Boon. Vond ik te oud voor zijn rol. Speelde Eddy's jeugdvriend, maar had net zo goed diens vader kunnen zijn. Desondanks is duidelijk te zien dat Löw een geweldige, ervaren acteur is en hij zet een geweldig geloofwaardig karakter neer. – Thomas Acda: Franco. Zet een typische, Amsterdamse agent neer. Voor hem geldt hetzelfde als voor Victor Löw: een net iets te stereotype rol, maar erg overtuigend gespeeld. – Deze film zonder veel geld gemaakt en dat zie je af en toe in de speciale effecten terug. Weinig muziek en moeilijke stunts. Maar de film heeft veel dialoog en moet realistisch blijven, en de creatieve cameravoering maakt erg veel goed. – Conclusie: de Telegraaf kopte "Hollands vakwerk", en daar sluit ik me bij aan. Ik ben een fan van Nederlandse films en deze moet meer mensen daartoe overhalen. De film heeft enkele schoonheidsfoutjes, met name door de stereotypen, maar dat wordt op andere vlakken ruimschoots goedgemaakt. Wat een geweldige film!