Piet Mondriaan

Inleiding: Ik heb Piet Mondriaan als persoon gekozen, omdat ik het maar vreemd vond dat hij van realisme overging naar het abstracte schilderen en daar wilde ik wel iets meer over weten. Als hoofdvraag heb ik gekozen: · Welke invloeden bij Mondriaan zelf en invloeden van buitenaf hebben ertoe geleid dat Mondriaan van realisme naar abstracte kunst overstapte? Deze vraag heb ik proberen te beantwoorden door middel van de volgende deelvragen: · Wat was de invloed van andere kunstenaars? · Wat was de invloed van politieke gebeurtenissen in de wereld? · Was er bij Mondriaan zelf de behoefte tot wijziging? · Wat heeft ‘De Stijl’ voor invloed gehad op deze overstap? · Wat was de stijl ‘neoplasticisme’ die Mondriaan zelf heeft bedacht? Wat was de invloed van andere kunstenaars? Toen Mondriaan begon met schilderen, waren op zijn schilderijen voornamelijk landschappen te zien. Het merendeel van zijn schilderijen was in naturalistische en impressionistische stijl. Pas rond 1910 kwam zijn interesse voor de abstracte kunst. In 1910 verhuisde Mondriaan naar Amsterdam, daar werd hij lid van een schildersgenootschap, waar hij in aanraking komt met de schilder Jan Toorop en nog enkele anderen. Hun werk was voornamelijk in de symbolistische stijl, hier werd Mondriaan door geïnspireerd en begon zelf ook met het symbolisme te experimenteren. Aan het eind van 1910 komt Mondriaan in het bestuur van de Moderne Kunstkring in Amsterdam. In 1911 werd er een tentoonstelling van Franse Kubistische schilderijen gehouden, Mondriaan was hier erg van onder de indruk. Na deze tentoonstelling is Mondriaan voor 10 dagen naar Parijs gegaan, hij ziet daar onder andere het werk van Cézanne, Braque en Picasso en besluit om zelf te verhuizen naar Parijs, Mondriaan begon hier met zijn eerste kubistische schilderijen. Toen Mondriaan in 1916 lid werd van de Stijl, waren ook Theo van Doesburg en Bart van der Leck een groot voorbeeld voor hem.
Wat was de invloed van politieke gebeurtenissen in de wereld? In 1914 woonde Mondriaan nog steeds in Parijs, maar vanwege het uitbreken van de eerste wereldoorlog was hij gedwongen om terug te gaan naar Nederland en daar te blijven. Hij laat hier het kubisme weer een beetje los en gaat verder aan zijn landschappen. Mondriaan is meerdere keren verhuisd en komt uiteindelijk in Laren te wonen, hij houdt zich meer bezig met het schrijven van theorieën over de schilderkunst en maakt zelf weinig schilderijen. Wat bij maakt, is volledig abstracte kunst met gekleurde vlaken en horizontale en verticale lijnen. Toen de oorlog in 1919 voorbij was, besloot Mondriaan weer terug te gaan naar Parijs. Ik denk dat, behalve de eerste wereldoorlog, er weinig gebeurtenissen in de wereld zijn geweest die invloed gehad hebben op zijn schilderijen. Was er bij Mondriaan zelf de behoefte tot wijziging? Toen Mondriaan begon met schilderen woonde hij in Doesburg, hij heeft die landschappen altijd voor zijn schilderijen gebruikt. In deze schilderijen was nog niks abstracts te vinden, maar eigenlijk heeft hij altijd wel iets anders gewild alleen: hij wist niet wat. Er was dus wel degelijk behoefte tot wijziging. Zoals in een tijdschrift staat: ‘Iemand die zo graag wil schilderen, anders wil schilderen, maar weet niet hoe.’ Hij heeft bijvoorbeeld ook landschappen vereenvoudigd zodat het abstract werd, dit kun je goed zien bij zijn boomschilderijen. In deze schilderijen heeft hij al de aanzet tot zijn latere abstracte schilderkunst, hierin zie je dus dat hij zelf ook iets anders wilde. Een mooi voorbeeld van het begin van zijn abstractie vind ik: Stilleven met gemberpot. Eerst was het een realistisch geheel en daarna heeft hij het geabstraheerd tot een aantal vlakken. Het Stilleven met gemberpot II is gemaakt in 1911, toen had Mondriaan dus al behoefte aan ‘iets anders’. Wat heeft ‘De Stijl’ voor invloed gehad op deze overstap? In de periode dat Piet Mondriaan in Laren woont, komt hij in aanraking met Theo van Doesburg die leden voor de Stijl zoekt. De Stijl is een verbond van Nederlandse kunstenaars, het doel hiervan was om de groep bekendheid te geven en niet de schilders individueel. Mondriaan was onder de indruk van idee van Theo van Doesburg, maar werd pas definitief lid in 1916 toen hij Bart van der Leck ontmoette. Dit verbond was opgericht in 1917, het was in die tijd een chaos in Nederland door de eerste wereldoorlog en mensen verlangden naar rust en harmonie, dit kan een reden zijn voor de oprichting van de Stijl. In 1917 werd het eerste tijdschrift van de Stijl uitgebracht, Theo van Doesburg vertelt hierin over de bedoelingen en het werk van het verbond. Het blad was een middel om te discussiëren over moderne kunst. Ook Mondriaan kreeg in dit tijdschrift zijn eigen onderdeel: De nieuwe beelding in de schilderkunst. Hij probeerde hiermee zijn ideeën en principes, en ook die van de stijl, duidelijk te maken. In 1925 eindigde de vriendschap met Van Doesburg, dit kwam doordat Van Doesburg met de kleur groen ging experimenteren. Theo van Doesburg stapte uit de Stijl en startte en nieuw verbond: ‘Abstraction-Creation’. Dit betekende het einde voor de Stijl, maar de overige leden gingen wel door met naleven van de ideeën en principes. Ook Mondriaan begint met diagonale lijnen en andere kleuren te experimenteren en in 1929 ontmoeten Mondriaan en Van Doesburg elkaar weer en raken weer bevriend. Mondriaan wordt lid van het verbond van Van Doesburg, ‘Abstraction-Creation’. Ik denk dat je wel kunt zeggen dat de Stijl een grote invloed heeft gehad op het werk van Mondriaan, voornamelijk door de vriendschap met Van Doesburg is Mondriaan abstracter gaan schilderen. Wat was de stijl ‘neoplasticisme’ die Mondriaan zelf heeft bedacht? Kenners noemen deze periode van zijn leven het belangrijkste, de term neoplasticisme is door Mondriaan zelf verzonnen. Het is moeilijk om de schilderijen uit deze periode te beschrijven, het enige wat er vaak op te zien is zijn: zwarte horizontale en verticale lijnen die zich steeds kruisen en daartussen een aantal vlakken in primaire kleuren: rood, blauw, geel, wit en zwart. Mondriaan zegt zelf over het neoplasticisme: “Beeldende kunst moest een zuiver evenwicht bereiken door het tot stand brengen van een samenstel van uitsluitend plastische gegevens in absolute tegenstellingen. Op die wijze zijn de twee tegengestelde richtingen (verticaal en horizontaal) in evenwicht. Het gebruikmaken
van de rechte hoek als uitdrukking van de constante verhouding schiep de mogelijkheid om uit de overal tegenwoordige eenheid te puren.” Hiermee is het neoplastische werk van Mondriaan begonnen, hij neemt dit zo serieus dat hij de vriendschap met Van Doesburg verbroken heeft, omdat Van Doesburgs werk niet bij Mondriaans theorie past. De bekendste schilderijen van Mondriaan komen uit het neoplasticisme, zoals de compositie met rood, geel, blauw en zwart en Tableau I. Mondriaan had ook de muren van zijn atelier in Parijs beschilderd met de kleurencomposities die terug kwamen in zijn schilderijen die hij eind 1919 maakte. Ik denk dat het neoplasticisme de belangrijkste periode is geweest uit het leven van Mondriaan, zijn beroemdste werken zijn in deze periode van zijn leven gemaakt. Zo is bijvoorbeeld de Victory Boogie-Woogie, één van zijn bekendste schilderijen, in 1998 voor een bedrag van 80 miljoen gulden verkocht.
Conclusie: Mijn conclusie van dit werkstuk is, dat Mondriaan een bijzondere man geweest moet zijn. Hij ruilde zijn landschappen en stillevens in voor abstracte kunst, ook al vond niet iedereen dat mooi. Ik denk dat Mondriaan voornamelijk is begonnen met de abstracte kunst door de invloed van andere schilders. Doordat hij die schilderijen zag, is hij zelf ook begonnen met de modernere kunst. Hij is dus wel een beïnvloedbaar persoon, maar heeft wel duidelijk een eigen mening. Dat zie je ook in de vriendschap met Van Doesburg, die hij verbrak, omdat hij anders over dingen dacht dan Mondriaan zelf. Ik heb best veel van deze opdracht geleerd, want ik wist eigenlijk zelf niks over Mondriaan. Door het maken van dit werkstuk ben ik meer te weten gekomen over de abstracte schilderkunst en het leven van Mondriaan.