Aardbevingen

Aardbeving Aardbeving is een trilling van de aarde. Per jaar komen gemiddeld ca. tien zware bevingen voor, voorts honderd zware bevingen en 100.000 zwakke aardschokken. Totaal aantal bevingen per jaar ca. ½ miljoen. 1. Ontstaan Zware aardbevingen hebben altijd te maken met processen in de aarde zoals deze bij gebergtevorming optreden. Vulkanische bevingen zijn in het algemeen zwak. Bij de schoksgewijze verplaatsing van gesteente ontstaan drie soorten trillingen die met grote snelheid de aarde doorlopen: longitudinale golven, transversale golven en oppervlaktegolven. Zij worden alle drie uit het cetrum van de aardbevingen – het hypocentrum – tegelijkertijd uitgestraald, maar bereiken ten gevolge van het verschil in snelheid de seismografische stations enige tijd na elkaar. Uit dit tijdverschil kan men de plaats van het centrum van de trillingen op het aardoppervlakte – het epicentrum – berekenen. De meeste aardbevingen zijn ondiep (hypocentrum net dieper niet dieper dan 60 km); de grootste diepte die tot dusver werd geconstatreerd, is 720 km. Men speekt van een zeebeving, wanneer het epicentrum op de zeebodem is gelegen. 1.1 Aardbevingsgordels De meeste aardbevingen komen voor in enkele betrekkelijk smalle aardbevingsgordels: 1. de Transatische gordel (Azoren, Middellandse Zee, Klein-Azi, Himalaja, Molukken), 2. de circumpacifische gordel (lange de rand van de Grote Oceaan; sluit bij de Molukken aan op de Transaziatische) 3. een smalle gordel die midden door de Atlantische Oceaan loopt en de Midden-Atlantisch slenk markeert.
2. Magnitude De magnitude (M) van een aardbeving hangt volgens de schaal van Richter samen met de maximale versnelling van de bodembeweging in het epicentrale gebied, volgens een beplaalde formule. De magnitudeschaal van Richter is een open schaal, dwz. dat de magnitude geen bovengrens heeft. Voor de zwaarste wereldbevingen is de magnitude 8 of 9 en de vrijkomende energie 1017 tot 1018 joule. 2.1 Schaal van Richter Kracht: Wat merk je in het epicentrum
0,1,2: Niets
3: Matig tot sterk: deuren rammelen, schilderijen slingeren
4: Sterk: voorwerpen (bijv. vazen) vallen om, bomen bewegen
5,5: Zeer sterk: schade aan gebouwen, schoorstenen breken
6: Vernielend: paniek, grote schade aan gebouwen
6.7: Verwoestend: gebouwen zwaar beschadigd, gasleidigen breken waardoor branden ontstaan, viaducten storten in. 7,3Vernielend: veel gebouwen storten in, scheuren in de aarde
8 Catastrofaal: meeste gebouwen verwoest, rails buigen
8,5 De wereld vergaat: hele steden worden verwoest, rotsen scheuren, het landschap verandert helemaal Schollentektoniek De continentale korst en de bodem van de oceaan maken deel uit van de lithosfeer of aardkorst. De lithosfeer bestaat uit twaalf afzondelijke steenmassa’s of schollen. Schollentektoniek beschrijft de beweging van die schollen. Onder de lithosfeer licht de astenosfeer, een vervormbare laag die heel langzaam stroomt omdat deze wordt verwarmt dat de mantel er onder. Sommige delen van de aardmantel zijn heter dan andere. Boven de hetere delen zet materiaal in de astenosfeer uit waardoor het minder compact wordt dan het gebied eromheen en omhoog komt. Als het materiaal boven in de astenosfeer komt verspreid het zich. Schollen van de litosfeer die op het bewegende materiaal liggen drijven uitelkaar. Als onder een oceaanverhitting optreed komt de aardkorst omhoog en ontstaat een midoceanische rug. De oceaanbodem sprijt zich of divergeert en er vormt zich een nieuwe zeebodem. Het materiaal in de astenosfeer koelt tenslotte af en klinkt in. Het zinkt waarbij het delen van de lithosfeer meeneemt. Dit proses heet subduktie. De oceaankorst smelt als deze onder continenten schuift en vormt vloeibaar gesteente of magma. Soms wordt het magma naar de continenten gestuwt en ontstaan er vulkanen. De meeste vulkanen van de aarde liggen in zones waar oceaanschollen onder continentaleschollen schuiven. De schollen verplaatsen zich slechts enkele centimeters paar jaar toch is dat voldoende om de aarde in de loop van mjoenen jaren een heel ander uiterlijk te geven. (zie kaartje)
Plaatsen waar (veel) aardbevingen voorkomen Japan In het geheel zijn er in Japan meer dat 240 vulkanen, waarbij 37 werkzaam. In verband met de tektonische en de vulkanische verhouding zijn er in Japan talloze aardbevingen en – in de diepe geosynclinale diepzeetroggen aan de zuidoostzijde – ook vele zeebevingen die geweldige, de kustvlakten teisterende vloedgolven (tsoenami) veroorzaken. Per jaar komen gemiddeld meer dan 1000 aardschokken voor; grote aardbevingen treden gemiddeld eens in de vijf jaar op. De drie belangrijkste vulkuische zones liggen in Hokkaido, in Noord- en Midden-Honshu en in Zuid-Kyushu. Roermond In de vroege ochtend van 13 april 1992 werden om 03:20 uur veel Nederlanders opgeschrikt door een krachtige aardbeving. Het epicentrum lag enige kilometers ten zuidwesten van Roermond. De aardbeving had een sterkte van 5,8 op de Schaal van Richter. De aardbeving werd gevoeld tot in Tsjechi, Zwitserland, Frankrijk en Engeland en is zover bekend de sterkste die ooit in Nederland is waargenomen. In het gebied tussen Roermond, Maaseik en Heinsberg is aangezienlijke schade aangericht met een intensiteit van ruim VII op de 12-delige Mercalli-schaal. In het landschap traden landafschuivingen, oeververzakkingen en zandfonteinen op. Dergelijke verschijnselen ontstaan door het trillen van de met water verzadige bodem. De schade bleef beperkt omdat de aardbeving ongeveer 17 kilometer diep was. De totale schade wordt geschat op 275 miljoen gulden waarvan 170 miljoen in Nederland. Zie kaartje. Ischia De vulkanische oorsprong blijkt nog uit warmtebronnen, fumarolen en lichte aardschokken; een aardbeving verwoestte in 1883 de stad Casamicciola. Cairo In 1992 werd de stad getroffen door een aardbeving, waarbij elkele honderden doden vielen en monumenten ernstig beschadigd werden. India Een aardbeving in september 1993 kosten aan meer dan 20.000 mensen het leven. Iran Op juni 1990 werd Noordwest-Iran getroffen door een aardbeving, die aan meer dan 40.000 mensen het leven kosten. Kobe Op 17 januari 1995 weden Kobe en omgeving getroffen door een aardbeving met een kracht van 7,2 op de schaal van Richter. Meer dan 5300 mensen kwamen daarbij om het leven, 27.000 rakten gewond en 300.000 werden dakloos. Zie Kaartje. Los Angeles Bij een aardbeving in januari 1994 kwamen 57 mensen om en werden duizenden gebouwen vernield of zwaar beschadigd.
Mexico Na de aardbeving in Mexico-Stad, op 19 sept. 1985, waarbij zeker 20.000 mensen omkwamen en een schade werd aangericht van een schatting $ 3,5 milard. Napels aardbeving eind nov. 1980 Peru De zwaarste aardbeving sinds eeuwen heeft zich op 31 mei 1970 voorgedaan in Midden-Peru, waarbij grote werwoestingen werden aangericht in het dal van de Ro Santa (Huaylasvallei) en de steden Huarz en Yungay van de aardbobem werden weggejaagd. Alsmede rond Chimbote. Pompeji In 63 n. Chr. Werd de stad door een aardbeving gedeeltelijk verwoest, maar herbouwd. Op 24 aug. 79 n. Chr. Werd de stad na een uitbarsting van de Vesuvius, die ook de naburige plaasten Herculaneum en Stabiae trof, door een regen van as en vulkanische slakken onder een 5-8 m dikke laag bedolven. Van de 15.000 á 20.000 inwoners kwamen er ca. 2000 om. Roemenie Een zware aardbeving in 1977, die ca. 1400 mensen het leven kosten en grote materiele schade aanrichtte. San Francisco Op 18 april 1906 werd de stad getroffen door een ernstige aardbeviging, die ruim 500 slachtoffers eiste en een groot deel van de stad veroestte. In 1989 werd de stad opnieuw door een aardbeving getroffen (ca. 60 slachtoffers). Zie kaartje.