Coeliakie

Inleiding In Nederland zijn naar schatting 75.000 coeliakiepatiënten, maar "Coeliakie" (spreek uit: seuliakie), ook wel glutenenovergevoeligheid genoemd, is bij weinig mensen bekend. Vandaar dat ik hier mijn werkstuk over maak. Wat is coeliakie? Coeliakie en dermatitis herpetiformis (coeliakie van de huid) worden veroorzaakt door een overgevoeligheid voor gluten. Gluten is een eiwitbestanddeel dat voorkomt in de zetmeelkorrel van bepaalde graansoorten, namelijk tarwe, rogge, haver, gerst, mout en spelt. Het woord "coeliakie" is afgeleid van het Griekse "koilia", wat buik of buikholte betekent. Via de Latijnse afleiding "coeiliacus", wat "tot de buikholte behorend" betekent, is het woord coeliakie ontstaan. Deze benaming wordt nu gebruikt om bij personen een darmstoornis aan te duiden die optreedt wanneer iemand gluten eet/drinkt. Het ziektebeeld ontstaat bij het zeer jonge kind op het ogenblik dat glutenhoudend meel wordt toegevoegd aan de voeding. Ook als volwassene blijft het vroegere kind-met-coeliakie aan die aandoening lijden. Coeliakie kan ook voor het eerst op volwassen leeftijd optreden. Als een coeliakiepatiënt iets eet of drinkt dat met één of meer van deze graansoorten is bereid of daarmee in aanraking is geweest, wordt het slijmvlies van de dunne darm beschadigd. Een gezonde dunne darm heeft aan de binnenkant een enorm aantal darmvlokken (villi) die samen een enorm oppervlak voor voedselopname vormen. De darmvlokken van coeliakiepatiënten kunnen geen gluten verdragen. Ze worden erdoor kapot gemaakt en kunnen niet genoeg enzymen meer uitscheiden voor de voedselvertering. Daardoor kunnen niet alle benodigde voedingsstoffen door het lichaam worden opgenomen. Er ontstaat zo een tekort aan onder andere vitamines en ijzer. De enige manier om deze klachten te voorkomen of bestrijden is het volgen van een strikt dieet waarin geen van bovengenoemde granen voorkomt. Dit is het glutenvrije dieet. Het dunnedarmslijmvlies herstelt zich geleidelijk onder een glutenvrij dieet. Mensen met coeliakie moeten daarom hun hele leven glutenvrij eten. Op wat dit inhoud zal ik in het hoofdstuk ‘wat houdt een glutenvrij dieet in’ uitgebreid ingaan. Het ziektebeeld van mensen met coeliakie Bij zowel volwassenen als kinderen kan het ziektebeeld enorm verschillen van patiënt tot patiënt, naargelang de lengte van het dunnedarmsegment dat door de gluten is aangetast. De meest voorkomende verschijnselen van coeliakie zijn: - chronische diarree, - stinkende, overmatige ontlasting, - opgezette buik, - verstopping - bloedarmoede, - weinig eetlust, - overgeven, - huilerigheid, depressiviteit, heumeurigheid, - botontkalking, - groeistoringen, ondergewicht, dunne armen en benen.
Hoe wordt de diagnose gesteld Bij vermoeden van coeliakie wordt bloed- en soms ook urine-onderzoek verricht. Dit kan de diagnose (zeer) waarschijnlijk maken, maar niet bewijzen. Zekerheid dat iemand coeliakie heeft is er pas na een dunne-darmbiopsie. Een biopt wordt verkregen door via de mond een sonde in te brengen in de dunne darm. Via de sonde worden kleine stukjes van de dunne darmwand weggenomen en onderzocht. Als darmvlokken ontbreken of ernstig beschadigd zijn, is het vermoeden van coeliakie bevestigd. Er moet dan direct worden begonnen met het glutenvrije dieet waardor het darmslijmvlies zich kan herstellen. Soms wordt het dieet enige tijd aangevuld met ijzertabletten en extra vitamines en mineralen. Na een half jaar glutenvrij dieet wordt vaak opnieuw een biopt genomen om te kijken of de darm weer gezond is. Wat kun je er aan doen? Er valt weinig aan te doen. Iemand met coeliakie zal levenslang een strikt glutenvrij dieet moeten volgen. In de beginfase van het herstel, die nog gekenmerkt kan worden door diarree, of om redenen buiten de coeliakie- aandoening gelegen, kunnen er aan coeliakiepatiënten nog andere voedingsstoffen verboden of afgeraden worden. Deze gecombineerde diëten vallen echter buiten het opzet van deze info, die zich tot het specifieke glutenvrije dieet beperkt. Wat houdt zo’n glutenvrij dieet in? Wat zeker niet mag: Omdat tarwe, rogge, gerst en haver gluten bevatten, zijn bloem én zetmeel van deze graansoorten niet toegestaan. Spelt is een tarwesoort en triticale is een kruising van tarwe en rogge. Deze beide minder gekende graansoorten bevatten eveneens gluten en zijn dus ook verboden. Ook alle bereidingen waarin deze meelsoorten verwerkt zijn niet toegestaan. Hieronder volgt een lijst van wat in een glutenvrij dieet NIET mag: - alle soorten "gewoon" brood; ook beschuiten en crackers - alle soorten "gewoon" gebak: taarten, wafels, pannenkoeken, koekjes,… - alle "gewone" deegwaren: macaroni, spaghetti, vermicelli, tagliatelle,… - paneermeel (kroketten, schnitzel, gepaneerd kippenlapje,…) - één van de hoger vermelde bloem- of zetmeelsoorten om een soep of saus te binden - alle industrieel bereide gerechten waarvan u niet met zekerheid weet of alle gebruikte ingrediënten wel glutenvrij zijn (soepen, sauzen, visbereidingen, vleesbereidingen zoals worst en paté, roomijs en andere nagerechten ) - alle gemoute dranken en granenkoffie Wat mag WEL in het glutenvrije dieet: - glutenvrij brood, glutenvrije crackers/toasten - glutenvrij gebak - aardappelen, rijst, glutenvrije deegwaren - glutenvrij paneermeel - om een soep, saus of nagerecht te binden: rijst en rijst(zet)meel, maïs(zet)meel, aardappelen en aardappelzetmeel, tapioca, gelatine, sojabloem, johannesbroodpitmeel, arrowroot, eieren, room - alle groenten, vlees- en vissoorten die u glutenvrij klaarmaakt - olie, boter, margarine - tuinkruiden en ongemengde specerijen, zelf getrokken vlees- of visbouillon - kaas (platte kaas, Hollandse kaas,…), glutenvrij klaargemaakte rosbief of varkensgebraad, confituur, honing, chocolade - fruit: vers, onder vorm van fruitsap of verwerkt met glutenvrije hulpmiddelen - melk,cacaopoeder, koffie, thee

Glutenvrij brood, glutenvrij gebak en glutenvrije deegwaren zijn in de meeste dieetwinkels verkrijgbaar. BELANGRIJKE OPMERKING Belangrijk om weten is dat zelfs een heel klein beetje van de verboden producten al teveel is, vb - een beetje paneermeel boven op een te gratineren gerecht - de kruimels die aan de gerookte zalm hangen doordat de zalm van een "gewone" toast werd afgehaald - boter of confituur waarin kruimels zitten van een "gewoon" brood
Kortom, alles moet werkelijk glutenVRIJ zijn.