Anne Frank

Inleiding

De familie Frank woont in Frankfurt am Main. Adolf Hitler is aan de macht gekomen. Edith en Otto Frank maken zich zorgen over de toekomst. Ze besluiten om met hun twee dochters Annelies (roepnaam Anne) en Margot, te emigreren naar Nederland. In 1933 logeren Anne en Margot samen met Edith Frank bij hun oma in Aken.
Otto Frank heeft het aanbod gekregen om in Amsterdam een nieuw bedrijf te beginnen. Otto Frank zit al een paar maanden in Amsterdam om het bedrijf op te zetten en een huis te zoeken.
Anne’s andere oma de moeder van Otto Frank, vertrekt in 1933 ook uit Duitsland. Zij gaat naar Zwitserland.

In de herfst van 1933 vindt Otto Frank een geschikte woning in Amsterdam.
Edith en Margot gaan in December naar Amsterdam. Anne blijft dan nog even bij haar oma. Als alles is ingericht gaat Anne ook naar Amsterdam.
Sinds 1934 gaat Anne naar school. Ze gaat naar de Montessorischool vlakbij het Merwedeplein. In 1933 is Otto Frank begonnen met zijn nieuwe bedrijf. Het bedrijf heet Opekta werkte en verkoopt pectine. Pectine is een vruchtenpoeder dat je nodig hebt als je zelf jam wilt maken. Veel mensen doen dat omdat dat veel goedkoper en lekkerder is dan jam uit de winkel.
In 1938 komt er een tweede bedrijf bij: Pectacon BV. Deze firma handelt in vleeskruiden. Hermann van Pels wordt Otto’s compagnon.
Miep werkt bij Otto. Al snel ontstaat er een vriendschap tussen Miep en de familie Frank. Regelmatig gaat Miep met haar verloofde Jan Gies bij de familie Frank op bezoek. Miep en Otto praten veel over wat er allemaal in Duitsland is gebeurd. Ook Miep is fel tegen Hitler en de nazi’s.
Oma Holländer uit Aken komt in maart 1939 bij de Familie Frank wonen. In Duitsland is de situatie voor joden bijna ondraaglijk geworden. Er is zoveel haat en geweld tegen de joden. Het is een wonder dat oma Holländer in Nederland wordt toegelaten. Veel joodse vluchtelingen worden aan de grens teruggestuurd. Oma is ziek en zwak en ligt vaak op bed. In januari 1942 sterft oma Holländer.


Hitler aan de macht

In 1929, het jaar waarin Anne Frank wordt geboren, gaat het slecht in Duitsland. Er is veel armoede en werkloosheid. De meeste Duitsers zijn erg ontevreden. De Nationaal Socialistische Duitse Arbeiders partij, de NSDAP, krijgt steeds meer aanhang. De leider van die partij heet Adolf Hitler en zijn aanhangers worden nazi’s genoemd.
Hitler zegt dat de Duitsers een soort supermensen zijn. Echte Duitsers zijn volgens hem de beste, de sterkste en de slimste mensen in de hele wereld. Daarom vindt Hitler ook dat het Duitse volk het recht heeft om andere volken te overheersen en tot slaaf te maken. Hij belooft het Duitse volk een prachtige toekomst.
Hitler geeft de schuld van de armoede en werkloosheid aan de joden. Joden zijn volgens hem gevaarlijk. Hij schreeuwt dat alle joden slecht, gemeen en oneerlijk zijn. Door dit te roepen haakt hij handig in op het antisemitisme, een ander woord voor jodenhaat.

Antisemitisme is geen uitvinding van Hitler. Het bestond al lang voordat Hitler aan de macht kwam. En het bestaat ook nu nog.
Veel Duitsers vinden het wel een prettig idee dat ze een beter soort mensen zouden zijn dan alle andere mensen. En het is ook wel makkelijk om joden de schuld te geven in alle narigheid.
Er stemmen zoveel mensen op Hitler, dat de NSDAP de grootste partij wordt. Hitler wordt in 1933 de leider van de regering. Nu blijkt de echte bedoeling van de nazi’s. Ze willen maar één partij en dat is de NSDAP. Iedereen die het waagt om tegen te spreken, wordt in elkaar geslagen of in de gevangenis gegooid.
De gevangenissen zijn al gauw vol. Er komen concentratiekampen. Dat zijn gevangenenkampen. Het was bijna onmogelijk om uit een concentratiekamp te ontsnappen. Er waren hoge hekken met prikkeldraad, meestal stonden die hekken onder stroom. De gevangenen leefden er in de meest onmenselijke omstandigheden. Er waren ook concentratiekampen die zo erg waren dat ze vernietigingskampen werden genoemd.
Vanaf 1933 bereidt Hitler een oorlog voor. De nazi’s bezetten in 1938 Oostenrijk en delen van Tsjecho-Slowakije (tegenwoordig Tsjechië en Slowakije genoemd). Als de Duitsers in september 1939 Polen binnenvallen, verklaren Engeland en Frankrijk aan Duitsland de oorlog.

De Duitse legers gaan verder. Op 10 mei 1940 vallen ze Nederland binnen. De koninklijke familie en de Nederlandse regering vluchten naar Engeland. Vier dagen later, op 14 mei, bombarderen de Duitsers Rotterdam. Er vallen veel doden. Als de nazi’s dreigen ook andere steden te bombarderen, geeft Nederland zich over.
Na de eerste weken van schrik en paniek gaat het dagelijks leven voor de meeste mensen gewoon door. Gewoon naar het werk en naar school. In het eerste oorlogsjaar merkt men nog niet zo veel van de bezetting.
De Duitsers willen weten wie er joods is. Daarom moet elke Nederlander zich eind 1940 laten registeren en opgeven of hij joods is of niet. Wie dit niet doet, riskeert een zware straf. In november 1940 worden alle joodse ambtenaren ontslagen. Het jaar erop krijgen alle Nederlanders en persoonsbewijs. Dat is een soort paspoort. Bij joden komt er een stempel met een J. Daarna komen er, net als in Duitsland, allerlei wetten, die veel dingen voor joden verbieden, zoals joden moeten een gele davidsster dragen, joden moeten hun fietsen afgeven, joden mogen niet in de tram, joden mogen niet in een auto, joden mogen alleen van 15.00 uur tot 17.00 uur boodschappen doen, joden mogen alleen naar een joodse kapper, joodse kinderen mogen alleen naar een joodse school, met joodse leerkrachten. En zo waren er nog veel meer regels.

Het dagboek

Op vrijdag 12 juni 1942 is Anne Frank al om zes uur wakker. Dat is heel begrijpelijk want ze is jarig. Vandaag wordt ze dertien jaar. Ze kan nauwelijks wachten met opstaan.

Anne woont met haar vader en moeder en haar drie jaar oudere zus Margot in een nieuwbouwbuurt in Amsterdam.
Om zeven uur loopt ze naar de slaapkamer van haar vader en moeder. Daarna verzamelt de hele familie zich in de huiskamer om de cadeautjes uit te pakken.
Die dag kreeg Anne heel veel cadeautjes bijvoorbeeld boeken, een puzzel, een broche, snoep en nog veel meer. Van haar ouders krijgt ze die ochtend een dagboek. Een dagboek, met rode en witte ruiten. Anne is er erg blij mee. Het is haar mooiste cadeau. Ze heeft nog nooit een dagboek gehad. Anne heeft een heleboel vriendinnen en vrienden, maar met hen praat ze alleen over alledaagse dingen. Anne besluit dat ze net zal doen of haar dagboek haar allerbeste vriendin is. Een vriendin waar ze alles aan kan toevertrouwen. Ze noemt haar Kitty. Op de eerste bladzijde van haar dagboek schrijft Anne Ik zal hoop ik aan jou alles kunnen toevertrouwen, zoals ik het nog aan niemand gekund heb, en ik hoop dat je een grote steun voor me zult zijn. (12 juni 1942)

Op zondag 14 juni, twee dagen later, begin Anne in haar dagboek te schrijven. Ze kan dan natuurlijk niet weten dat haar leven snel zal veranderen. Ruim twee jaar lang zal Anne in haar dagboek schrijven over wat ze meemaakt.
Ze kan ook niet weten op die dag dat er later miljoenen mensen over de hele wereld haar dagboek zullen lezen.

Het Achterhuis

Op 5 juli 1942 is er een oproep van de SS voor Margot Frank, het zusje van Anne, om in Duitsland in een kamp te gaan werken. SS is een afkorting voor Schutzstaffels. Dat betekent beschermingseenheid in het Duits. Er gaan geruchten dat je slecht behandeld wordt in een kamp. De familie besluit dat Margot niet gaat. De volgende dag duikt de familie Frank onder op Prinsengracht 263, in het bedrijfspand van Otto Frank.
Otto had aan Miep Gies gevraagd of zij hen wou helpen met het onderduiken. Miep is een collega van Otto.
Ze hadden heel veel kleding over elkaar aan getrokken. Dat deden ze, omdat koffers te veel op zouden vallen. Van tevoren hadden ze al wat meubels overgebracht naar de onderduikplek.
Edith Frank had een briefje neergelegd van een adres in Maastricht, zodat iedereen dacht dat ze daar zaten. Toen ze op straat liepen, vertelde vader en moeder het hele onderduikplan aan Anne.

Het bedrijfspand van Otto Frank bestaat uit het voorhuis, waar gewerkt wordt. En het achterhuis, dat als opslagruimte wordt gebruikt. In het achterhuis gingen ze onderduiken. Als de familie Frank in het achterhuis gaat wonen is er nog gewoon een deur naar het Achterhuis. Een maand later heeft men uit veiligheid voor de toegangsdeur naar het achterhuis een boekenkast geplaatst, maar dan een kast die draaibaar is en die als een deur opengaat.

De familie Van Pels zijn vrienden van de familie Frank. Zij komen ook in het achterhuis onderduiken. Zij hebben een zoon, hij heet Peter en is 15 jaar. In het dagboek van Anne wordt de familie Van Pels ‘Van Daan’ genoemd. Peter heeft zijn kat Mouschi meegenomen.
In november 1942 komt er een achtste onderduiker bij Albert Dussel, die eigenlijk Fritz Pfeffer heet (ook hij krijgt van Anne een schuilnaam). Hij is tandarts. De familie Frank kent hem al een paar jaar. Anne moet een kamer met hem gaan delen. Anne vindt het vreselijk om met hem een kamer te delen, want hij is heel erg streng en houdt steeds lange preken over hoe men zich moet gedragen. Margot gaat op de kamer van haar ouders slapen.

Anne is erg aan haar vader gehecht. Otto verdedigt Anne als anderen kritiek op haar hebben, hij troost haar als ze verdrietig is en helpt haar met haar huiswerk. Hij is haar steun en toeverlaat. Otto begrijpt hoe moeilijk het onderduiken moet zijn voor Anne. Overdag mag ze alleen maar stil zijn en nooit mag ze naar buiten. Anne schrijft: op vader ben ik dol, hij is mijn grote voorbeeld, van niemand anders in de hele wereld dan van vader houd is, (7 november 1942)
Met haar moeder kan ze het niet zo goed vinden. Haar moeder heeft veel kritiek op Anne. Margot is de lievelings dochter van de moeder van Anne. Margot krijgt bijna nooit de schuld van iets, terwijl ze het dan wel gedaan heeft.

Later krijgt ze ook beter contact met haar zusje Margot. Ze worden echte maatjes. Over Margot schrijft Anne op 12 januari 1944: Margot is zo lief geworden, ze lijkt mij heel anders dan vroeger, ze is lang zo kattig niet meer en wordt een echte vriendin. Ze beschouwt me in het geheel niet meer dan de kleine uk waar je geen rekening mee te houden hebt.

Op Peter wordt Anne verliefd. Ze deelt haar geheimen met hem. Ze hebben samen veel plezier. Anne gaat vaak op bezoek bij Peter op zolder. Tussen de rommel en het stof zitten ze dan op houten kisten met de armen om elkaars schouder.

Dagelijkse bezigheden
De onderduikers zijn heel bang dat ze worden ontdekt. Overdag, als het personeel werkt, mogen de onderduikers alleen maar fluisteren en lopen zachtjes op sokken.
Ze mogen niet doortrekken of de kraan gebruiken tussen negen uur ’s ochtends en zeven uur ’s avonds. En ze zitten de hele dag in het donker.
Het enige contact met de buitenwereld komt via Miep, Bep, Victor en Johannes. Zij brengen voedsel, geven boeken en vertellen wat er allemaal in Amsterdam gebeurt. Anne krijgt ook plaatjes van filmsterren, waar ze haar kamer mee beplakt. Anne heeft veel bewondering voor de helpers, want het is gevaarlijk werk.

Anne, Peter en Margot bleven wel gewoon nog leren. De vader van Anne geeft hun les. Geen van de kinderen wil op school achterkomen. Ze hopen allemaal dat de oorlog gauw afgelopen is en dat ze dan weer naar school kunnen. Anne heeft als vakken: talen, algebra, meetkunde, aardrijkskunde en geschiedenis. Haar lievelingsvak was geschiedenis. En ze haatte algebra. Anne leest veel boeken die Miep voor haar meebrengt en ze begint een schriftelijke cursus stenografie (verkort schrift).

Anne heeft veel plezier in schrijven. Ze schrijft niet alleen in haar dagboek. In 1943 begint Anne ook met een verhalenboek, dat als titel krijgt: ‘verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis’. Ze beschrijft daarin voorvallen uit het Achterhuis en herinneringen uit haar schooltijd. Verder maakt ze fantasie-verhalen, onder andere sprookjes, die ze ‘bedenksels’ noemt. Ze schrijft daarin heel netjes. Ze maakt er bijna geen doorhalingen in.

Er waren vaak spannende momenten in het achterhuis. Bijvoorbeeld op een dag werd er heel hard op de deur geklopt. Iedereen schrok heel erg. Even later werd er heel hard op de boekenkast geklopt. Daarna bleek dat er een timmerman kwam om de brandblusapparaten te controleren.

Op 16 juli 1943 ontdekken de onderduikers tot hun schrik dat er een inbreker in het voorhuis is geweest. Zowel de magazijndeur als de voordeur staan open.
Johannes Kleiman ontdekt dat er twee geldkistjes verdwenen zijn. Maar de dieven hebben ook distributiebonnen meegenomen waarop 150 kilo suiker te krijgen is. Iedereen is bang, dat de inbrekers iets van de onderduikers gemerkt hebben en dat ze verraden zullen worden. Maar gelukkig, de dagen gaan voorbij en er gebeurt niets.

’s Nachts hoorden de onderduikers vliegtuigen van de geallieerden overkomen. Die vliegtuigen waren op weg om Duitse steden te bombarderen.
De tegenstanders van de Duitsers werden sterker (1943). Dat gaf hun hoop.
Elke avond luisterden de onder- duikers gespannen naar Radio Oranje om nieuws te horen over de oorlog.
De Duitsers beschoten de overvliegende vliegtuigen. Anne is altijd doods
benauwd geweest voor schieten. Ze kroop dan altijd bij haar vader in bed.

Ook waren er grappige momenten:

Op een keer hebben de helpers enkele zakken met bruine bonen kunnen kopen. Aan Peter wordt gevraagd om de zakken naar zolder te hijsen. Vijf van de zes zakken waren al heelhuids boven beland en Peter was net bezig nummer zes op te trekken, toen de benedennaad van de zak brak en een regen, nee een hagel, van bruine bonen door de lucht en van de trap vloog. In de zak zat ongeveer vijftig pond. Het was dan ook een lawaai als een oordeel.
Beneden dachten ze niet anders of ze kregen het oude huis met inhoud op hun kop. Peter schrok even, maar moest verschrikkelijk lachten toen hij mij beneden aan de trap zag staan als een eilandje tussen de bonengolven, zo was ik omringd door het bruine goedje dat me tot aan m’n enkels reikte. (uit het dagboek van Anne, 9 november 1942)


De Arrestatie

Op 4 augustus 1944 is Otto Frank zoals gewoonlijk ’s morgens naar de kamer van Peter gegaan om hem Engelse les te geven. Het is een dag als alle andere.
Meneer Frank kijkt op zijn horloge. Het is bijna half elf. Hij wil net beginnen.
Op dat moment heft Peter zijn hand op. Hij kijkt geschrokken. Van beneden komt het geluid, vreemde mannen stemmen, schreeuwende, bedreigende stemmen.
Enkele minuten daarvoor zijn vijf mannen plotseling het kantoorgebouw binnengekomen. Er is een man in een Duits uniform, en de rest is in burgerkleding. Waarschijnlijk zijn het Nederlandse nazi’s. Miep, Bep, Johannes Kleiman en Victor Kugler moeten meekomen. Ze gaan naar boven. Bij de boekenkast trekken de mannen hun revolver. De kast wordt opengemaakt en ze gaan naar binnen. Even later komt een nazi in de kamer van Peter. Otto en Peter gaan naar beneden en zien daar alle andere onderduikers met de handen omhoog staan. Op een korte, afgebeten toon vraagt Karl Silberbauer, een agent, om geld en sieraden. Hij pakt een aktetas en schudt die leeg op de grond. Het zijn de dagboek papieren van Anne. Het geld en de sieraden stopt hij in die tas. Karl Silberbauer gelooft niet dat de onderduikers ruim twee jaar lang in het Achterhuis verstopt hebben gezeten. Dan wijst Otto Frank hem op de groeistreepjes van Anne op de muur.

De onderduikers worden naar een gevangenis in Amsterdam gebracht.
Daarna gaan ze naar het doorgangskamp Westerbork. Vandaaruit worden ze met ruim duizend andere Joden in veewagons naar het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau in Polen gebracht. Op 6 september komen ze daar aan.
Op het perron vindt een selectie plaats en een paar uur later is meer dan de helft van de mensen vermoord in de gaskamers. De onderduikers ontkomen hieraan en worden naar het werkkamp gestuurd.

In oktober 1944 worden Anne en Margot naar het concentratiekamp Bergen-Belsen in Duitsland gebracht. Het kamp is overvol. Er is nauwelijks eten en er heersen besmettelijke ziektes. Anne en Margot krijgen tyfus. Beiden sterven in maart 1945, een paar weken voor de bevrijding van het kamp.
Het dagboek wordt beroemd


Het dagboek wordt een paar uur nadat de onderduikers weggevoerd zijn gevonden door de helpers Miep en Bep. Tussen allerlei spullen vinden ze de dagboekpapieren van Anne. Miep bewaart ze in haar bureau. Otto Frank is de enige van de onderduikers die de kampen overleeft. Hij is nog in Auschwitz als de Russen het kamp op 27 januari 1945 bevrijden. Hij wil terug naar Amsterdam, maar in Nederland is het nog oorlog. Op 4 maart 1945 begint Otto aan de lange terugreis naar Amsterdam. De Russen brengen hem, samen met anderen, naar de havenplaats Odessa aan de Zwarte Zee. Van Odessa gaat hij per schip naar Marseille in Frankrijk. Vandaar gaat hij per trein en vrachtauto naar Amsterdam. Otto gaat meteen naar het huis van Miep en Gies en daar hoort hij dat Edith, zijn vrouw, dood is. Twee maanden later hoort hij dat Anne en Margot ook niet meer leven.
Hij krijgt van Miep de dagboekpapieren en leest dan voor het eerst wat Anne allemaal geschreven heeft. Hij heeft nooit geweten, dat Anne zo goed en zo nauwkeurig alles heeft beschreven wat er in het Achterhuis gebeurde.
In 1947 wordt het dagboek uitgegeven. Inmiddels is het dagboek in meer dan 55 talen vertaald. Het dagboek is wereldberoemd geworden. Verder zijn er ook films en toneelstukken over gemaakt. In de hele wereld zijn er straten en vooral veel Montessorischolen naar Anne Frank genoemd.

Otto Frank gaat bij Miep en Gies wonen. In 1952 hertrouwt hij met Elfriede Geiringer en gaat dan in Basel wonen. Otto Frank heeft zich zijn verdere leven ingezet om Anne’s ideeen en idealen te verspreiden. In 1979, een jaar voor zijn dood, schrijft hij: ‘nergens in haar dagboek schrijft Anne over haat. Ze schrijft dat ze ondanks alles gelooft aan het goede in de mens. En dat ze, wanneer de oorlog voorbij is, voor de wereld en voor de mensen wil werken. Dat heb ik als mijn plicht van haar overgenomen.’
Otto Frank overlijdt op 19 augustus 1980 op 91-jarige leeftijd. Anne’s dagboek-papieren schenkt hij aan de Nederlandse staat.
Doordat Anne Frank zo knap beschrijft wat haar overkomt is ze voor veel mensen het symbool geworden voor het lot van de zes miljoen joden die in de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s zijn vermoord. Maar ook voor alle mensen die nu worden vervolgd door hun huidskleur of geloof.

Pas stond in de krant, dat er 5 bladzijden uit het dagboek van Anne ontbreken. Op deze bladzijden schrijft zij negatieve dingen over haar moeder en over het huwelijk van haar ouders. Otto Frank heeft deze bladzijden er expres uitgelaten.
Ook wilde Anne eigenlijk niet, dat iemand ooit haar dagboek zou lezen. Maar met het uitgeven van haar dagboek, heeft Otto de wens van Anne om ooit schrijfster te worden toch in vervulling doen gaan.

De Anne Frank Stichting

Het huis waar de familie Frank was ondergedoken op de Prinsengracht 263 in Amsterdam blijft na de oorlog in gebruik als bedrijfspand. In 1957 stort het bijna in. Er worden plannen gemaakt om het pand af te breken. Veel mensen vinden dat erg. Een groep Amsterdammers komt in actie en met steun van Otto Frank wordt de Anne Frank Stichting opgericht.
In 1960 stelt de Stichting de panden Prinsengracht 263 en 265 open voor bezoekers. Jaarlijks komen er wel 600.000 mensen uit de hele wereld het Anne Frank Huis in Amsterdam bezoeken. In het kamertje van Anne Frank staan geen meubels meer, wel hangen de foto’s van filmsterren, die Anne ooit heeft opgehangen nog aan de muur. Het dagboek van Anne is er te zien. Er is een maquette van het Achterhuis, precies zoals het er toen uit zag. De winkel is in 1997 in de oude staat hersteld. Ook de boekenkast is nog steeds te zien.

Verder is er een tentoonstelling over antisemitisme.

Informatiebronnen

Ik heb mijn informatie uit de volgende boeken en tijdschriften gehaald:

- Anne Frank door Ruud van der Rol en Rian Verhoeven (uitgegeven door de Anne Frank Stichting;

- Daar verlang ik zo naar: het levensverhaal van Anne Frank door Mirjam Pressler;

- Het Achterhuis, dagboekbrieven van Anne Frank (12 juni 1942–1 augustus 1944), samengesteld door Otto Frank en Mirjam Pressler. Vorig jaar heb ik met mijn ouders en mijn broertje Het Anne Frank Huis bezocht. Daar heb ik ook ‘Het Achterhuis’ van mijn vader gekregen.

- De Anne Frank krant uit 1997, uitgegeven door de Anne Frank Stichting.

- Een artikel over Anne Frank in de Libelle nr. 48 van november 1998.